Power point honetan aukituko dituzu Globalizazioaren gai honetan ikusiko ditugun pertsonairik inportanteenak, beraien historia edo biografiaren laburpetxo batekin.

1. historia garaikideko
pertsonaiak
XX-XXI.mendeko protagonistak
Egilea: Itziar Villanueva

2. PERTSONAIA HAUEK historia aldatu zuten.
Hauek guztiek bideratu zuten mundua beste norabide batean.
Eta gaur egun, oraindik ikusten ditugu beraien eginkizunen
ondorioak.

3. Biografiak

4. salvador allende,
herriaren ametsak
Salvador Guillermo Allende Gossens (Valparaiso, 1908ko
ekainaren 26a – Santiago, 1973ko irailaren 11) Txileko
presidentea izan zen 1970eko urriaren 24tik 1973 arte. Munduko
demokratikoki aukeratutako lehenengo presidente marxista izan
zen. Allenderen familiak euskal jatorria zuen.
Salvador ideologikoki marxista zen, baina Txileren
Sozialismorako Bidea aldarrikatzen zuen, bide demokratikoekin.
Bere agintaritzan hainbat fabrika handi nazionalizatu edo
langileei eman zien, produkzioa izugarri handitu, osasuna hobetu
eta langileen lan baldintzak sakonki hobetu ziren.
1973ko irailaren 11n Augusto Pinochet jeneralak estatu-kolpea
eman zuenean, La Moneda presidente-jauregia setiatu zuen:
horren ondorioz, Allendek bere buruaz beste egin zuen egun
hartan, ez baitzegoen prest estatu kolpearen aurrean damutzera.
Pinochetek Nixonen administrazioaren (Estatu Batuetako
presidentea) eta CIAren laguntza zuzenak izan zituen herriaren
nahia zapaltzeko.

5. AUGUSTO PINOCHET, “agin zorrotza”
Augusto José Ramón Pinochet Ugarte (Valparaiso, 1915eko
azaroaren 25a- Providencia, Santiagoko metropolitar
eskualdea, 2006ko abenduaren 10a) militarra izan zen, eta
Txileko diktadorea 1973tik 1990era bitartean.
1973an Txileko armadaren komandante buru izendatu zuten.
Urte horretako irailaren 11n, AEBetako CIA agentziaren
laguntzaz, estatu kolpea zuzendu zuen, eta Salvador
Allenderen gobernu demokratikoa eraitsi zuen. Hortik aurrera,
Pinochetek hartu zuen Txileko gobernua; hasieran, Gobernuko
Junta Militarreko presidente karguan. Gero, aginte
betearazlearen jabe izendatu zuten, eta nazioaren buruzagi
gorena bihurtu zen. Haren diktadurak 1990eko martxoaren 11
arte iraun zuen, Patricio Aylwin Txileko presidente bilakatu arte.
Pinocheten agintearen pean, herriak errepresio-urte odoltsuak
jasan zituen. Rettig izeneko txostenaren arabera, haren
erregimenaren 17 urte beltz haietan, 1.151 lagun hil zituzten,
eta 979 atxilotu edo desagerrarazi.

6. videla generala,
diktadore
Jorge Rafael Videla Buenos Aireseko probintzia
batean jaio zen (1925ko abuztuaren 2an) eta
espetxean hil egin zen 2013an.
Buenos Aireseko probintzia hartan, militarra eta
diktadorea izan zen. 1976ko martxoaren 24an,
batzorde militar batek, estatu kolpea eman
ondoren, Argentinako presidente izendatu zuten.
1985ean Argentinan epaitu zuten lehen aldiz, eta
bizi guztiko kartzela zigorra ezarri zioten, milaka
pertsonen heriotzaren erantzukizuna zuela
ondorioztatu ondoan. Inoiz ez zen egindako
sarraskiaz damutu.

7. margareth thacher,
“burdinezko andra”
Karrera politiko oparoa izan zuen. Hasieran diputatua
izan zen, Ingalaterrako Pentsio eta Aseguru
Nazionaleko ministerioko idazkaria ere bai. Geroago,
hezkuntza eta zientzia sailetako estatuko idazkaria eta
70. hamarkadan Alderdi Kontserbadoreko idazkari
nagusi izendatu zuten. 1979. urteetako hauteskundeak
Alderdi Kontserbadorearekin, Lehen ministro egin
zuten.
Lehen agintaldian neurri ekonomiko zorrotzak hartu
zituen. Horren ondorioz, borroka latzak izan ziren
gobernu eta sindikatuen artean. 1982. urtean, Malvina
uharteen auziaren aurrean, Argentinaren aurkako
gerrara dei egin zuen. Garaipena lortu ondoren, iritzi
publiko britainiarraren aurrean indarturik atera zen,
eta horren ondorioz, 1982an berriro hautatua izan zen.

8. MIJAil
gorvachov,
“HIRUGARREN BIDEA”
Gorbatxoven agintaldiaren ezaugarri nagusiena
Sobietar Batasuneko politika eta ekonomia-
sistemaren aldaketa eta eraberritzea izan zen:
Glasnost (irekitzea), perestroika
(berregituraketa) eta uskoreniye (garapen
ekonomikoren bultzada).
Ekonomian, 1988an; zerbitzu, ekoizpen eta
kanpoko salerosketan jabetasun pribatua
baimendu zuen. Herrialdeko hainbat enpresa
handi ere berrantolatu ziren.
Mendebalderekiko hartu-emanak hobera egin
zuen, elkarrenganako mesfidantza gaindituz.
Ronald Reaganekin batera Arma Nuklearrak
desegiteko hitzarmena sinatu zuen. Breznev
doktrina izenekoa ere amaitutzat eman zuen.
Honela, komunismoa Ekialdeko Europatik
desagertu zen 1989tik aurrera. Era honetan
bukatu zen Gerra Hotza.

9. BORIS JELTSIN
“KOadRilakoen kapitalismoa”
1990. hamarkadan, Sobiet Batasunean nagusi ziren komunisten
sostengurik ez zuen arren, eserleku bat lortu zuen Diputatuen
Kongresuan, hautesleen %90en sostenguarekin - hasierako
momentuan-.
Horri esker, Sobiet Gorenean sartu zen. Baina ez zuen SESBen
alde lan egiteko asmorik, eta ekainean, Errusiaren independentzia
aldarrikatu zuen. Berak irabazi zituen Errusian egin ziren lehen
hauteskundeak. Sobiet Batasuna desagertzear zegoen. Jeltsinek
bozak irabazi eta urte batera, SESBeko buruzagi komunista eta
kontserbadoreenek Gorbatxoven kontrako estatu kolpea egin
zuten. Hasieran, Gorvatxov-en alde jokatu zuen. Baina geroago,
bizkarra eman zion eta bere kabuz hasi zen aldaketa ekonomiko
oso gogorrak egiten. Parlamentuaren babesa galdu arren, botere
handia bereganatu ondoren, “El ladrillo”ko Chicago Boysen neurri
ekonomikoak aplikatzen hasi zen. Ondorioak, oso gogorrak izan
ziren: pobrezia handitu zen eta demokraziarik gabeko
multimilionario berrien gizarteari hasiera eman zion.

10. ronald reagan
“Cow boy” bat White Housen.
Ameriketako Estatu Batuetako
presidente izan zen 1981-1989 urteen artean.
Lehenago, film ugari egindako aktore
ospetsua zen, eta komunismoaren aurkako
bere jarrera erradikalagatik ezaguna. Bere
agintaldian, hainbat erabaki hartu zituen
munduan AEBren nagusitasuna bermatzeko:
Iranekin armak trafikatzea, Nikaraguako
Contrari laguntzea, Libiari erasotzea, Grenada
uhartea inbaditzea... Horregatik guztiarengatik,
Hagako (La Haya, Herbereetan) Nazioarteko
Justizia Epaitegiak AEB gaitzetsi zuen.
Star Warsizeneko espazioko gerrarako
plana bultzatu zuen. Arlo ekonomikoan,
neoliberalismo gordin-gordina bultzatu nahi
zuen.

11. donald rumsfeld
Etsaien bila: Errusiarrak lehen, terroristak
gero
Donald Henry Rumsfeld Chicagon jaio zen, 1932an. Ikasketa
militarrak egin zituen eta hegazkin azkarren (“caza”) pilotoa
bihurtu zen. Horretan aritu zuen hiru urtetan, Estatu batuetako
Itsas armadan. Defentsa idazkaria izan zen karrera politika hasi
zenean, Gerald Ford-en gobernuan (1975tik 1977ra bitartean)
Momentu horretako testuingurua Gerra Hotzarena zen. Geroago,
George W. Bush-en gobernuan defentsa idazkaria izan zen,
berriro ere.

12. AL QAEDA, ( eta osama bin laden).
Al Kaida Afganistango gerraren baitan sortu zen,
bertan bulego bat jarri zutenean sobietarren
aurkako gerra antolatzeko, Pakistan eta
CIAren laguntzaz. Horren bidez, mundu osoko
boluntario musulmanak batu ziren gerra
horretara.
Sobietar Batasunaren armada Afganistandik
kanporatzean, Al Kaida Al Sulbah sortu zen.
Lehenengo deklarazio publikoa 1987an egin zuen
Al Kaidak. Bere programa ondokoa zen: Gerra
sinesgabeei eta apostatei, martirioa, guda santua
eta kalifa-herri islamiar unibertsal baten
ezarpena.

13. OSAMA BIN LADEN
Saudi Arabiako familia aberatsenetako baten seme, 1979an
Sobietar Batasunak Afganistan inbaditu bezain laster, munduko
beste milaka musulmanekin batera bat egin zuen Afganistanen
aldeko erresistentziarekin. Pentsatzen zuten musulman ororen
betebeharra inbaditzaileak kanporatzea. Gerra Hotzeko giro
horretan, AEBko laguntza lortu zuten, arlo miitar eta ekonomikoan.
Lehenengo Golkoko Gerrak areagotu egin zuen Osamaren eta bere
herrialdeko agintarien arteko leizea. 1993rako, Al-Kaida (arabieraz
«Oinarria») izeneko gerrillari-sarea antolatu zuen, hein handi batean
Afganistango gudari ohien bidez. Bin Laden eta Al-Kaida mundu
osoan zehar egindako hainbat eraso terroristaren erantzuletzat
jotzen dira. Baina lagun ohiak etsaiak bihurtu ziren eta geroago,
2011ko maiatzaren 1ean, Obamaren agindupean ari ziren
Ameriketako Estatu Batuetako Itsas Armadako (US Navy) operazio
berezietako hainbat soldaduk eta CIAko agenteek Osama Bin Laden
hil zuten tiroz.