1. Dünya Turizminde Türkiye Markasının Yönetilen İtibarı
ve Gezi Parkı Krizinin Etkileri
Dr. Rafet Aykut AKAY
Marmara Üniversitesi
2.Uluslararası İtibar Yönetimi Konferansı
3-4 Ekim 2013, İstanbul

2. Dünya Turizminde
Türkiye Markasının Yönetilen İtibarı
ve
Gezi Parkı Krizinin Etkileri

3. Türkiye’de Turizm
TARİHSEL PERSPEKTİF
• Türkiye coğrafi konumu gereği, çok eski tarihlerden itibaren gezginlerin çeşitli
nedenlerle seyahatlerinde uğrak yeri olmuştur.
• Sergi-i Umumi-i Osmani: Osmanlı İmparatorluğu dönemine ait ilk modern turizm
hareketi 1863 yılında “Sergi-i Umumi-i Osmani” adını taşıyan serginin açılışı
dolayısıyla başta Avusturya olmak üzere farklı ülkelerden turistlerin gelmesi ile
gerçekleşmiştir.
• Seyyahin Cemiyeti: Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra turizm alanında faaliyet
gösteren ilk organizasyon “Seyyahin Cemiyeti” dir. Seyyahin Cemiyeti,
M.K.Atatürk’ün isteği doğrultusunda yeni kurulmuş Türkiye Cumhuriyeti’ni tanıtma
amacını taşımıştır. 1930 yılında ‘’Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’’na
dönüştürülerek hizmetini bugünlere taşımıştır.
• Turizm Bankası: 1955 yılında kurularak turizm sektörünün finansman ihtiyacının
karşılanması amaçlanmıştır.
• Basın Yayın ve Turizm Vekâleti: 1957 yılında Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü,
“Basın Yayın ve Turizm Vekâleti” adıyla Bakanlık haline getirilmiştir.

4. • 1960 İhtilali: Türkiye’de 1960 ihtilaliyle birlikte turizm sektörüne yönelik yatırımların
büyük çoğunluğu durdurulmuş, yapımına başlanan projeler iptal edilmiş ve krediler
kesilmiştir.
• Turizm Bakanlığı: 1960’lı ve 80’li yıllarda ise turizm Türkiye açısından durgunluk
döneminden çıkıp tekrar hareketlenmenin sağlanmaya çalışıldığı bir dönem olmuştur.
1963 yılında Turizm Bakanlığı’nın kurulması bu dönemde atılan en önemli adımlardan
biridir.
• TÜRSAB: 1972 yılında Türkiye’de hizmet veren seyahat acentelerini bir çatı altında
toplamak amacıyla Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) kurulmuştur.
• Turizmi Teşvik Kanunu: Türkiye’de turizm için dönüm noktalarından biri olan gelişme
ise 1982 yılında 2634 sayılı “Turizmi Teşvik Kanunu”nun yürürlüğe girmesidir. Bu
yasa, yatırımların öncelikli olarak turizmin gelişmesini sağlayacak alanlara
yönlendirilmesini ve kıt kaynakların etkin bir şekilde kullanımını hedeflemiştir.
• Sektörleşme: Takip eden yıllarda ise Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB), Turizmi
Geliştirme Vakfı (TUGEV), Turizm Yatırımcıları Derneği (TTYD) gibi birlik ve dernekler
kurularak Türkiye turizminin gelişmesine dönük özel sektör temsilcilerinin desteği
sağlanmıştır.

5. • Kalkınma Planları: Türkiye’de turizme 1963 yılından itibaren beşer yıllık hazırlanan
Kalkınma Planları ile yön verilmeye çalışılmıştır.
• İlk Dört Kalkınma Planı: 1963-1983 yıllarını kapsayan kalkınma planları
incelendiğinde, hemen hepsinde turistlerin gruplar halinde gelmesini teşviki
edici planlamalar yapılarak kitle turizminin gelişmesi sağlanmıştır.
• 24 Ocak Kararları: 1980 yılındaki 24 Ocak Kararları turizmin canlanması için
atılan önemli adımlardan biridir. Dövizle ilgili ülke sınırlamalarının kalktığı
kararlar özellikle etkili olmuştur.
• Turist Sayısı: 1980’lerin başında ülkeye gelen turist sayısı 1 milyon civarlarına
ulaşırken, uygulanan turizm politikalarının bir sonucu olarak 1984-1985
yıllarında rakam 2 milyona ulaşmıştır.
• Beşinci Kalkınma Planı: 1985-1989 yılarını kapsayan bu dönemde ise alternatif
turizm potansiyellerinin değerlendirilmesi, kış, sağlık ve gençliğe dönük turizm
planlamaları yer almış ve ilk dört plandan farklı olarak bireysel turizm
politikalarının geliştirilmesi için çalışmalara başlanmıştır.

6. • 6. ve 7. Kalkınma Planı: 6. (1990-1994) ve 7. (1996-2000) Kalkınma
Planlamalarında, tesislerin doluluk oranları artırıcı, turistik hizmetlerin kalitesini
artırmaya, turizm sezonunun daha geniş bir zamana yayılmasına, kültürel
mirasın korunmasına dönük planlama ve politikalara yer verilmiştir.
• Herşey Dahil Sistemi: 90’lı yılların sonlarında 2000’li yılların başlarında
başlayan “herşey dahil” sistemi ise Türkiye turizmine önemli oranda katkılar
sağlayarak Akdeniz ülkeleri ile olan rekabette önemli bir avantaj sağlamıştır.
• 2000’li Yıllar ve Dünya Turizmi: 2000’li yıllarla birlikte dünya turizminin daha
geniş bir zemine yayıldığı dönem olarak karşımıza çıkmaktadır.
• Bu dönemde dünya turizmi tek tip turizm yapısından koparak diğer
alternatiflerin yer aldığı kış, kongre, kültür, sağlık, eğlence turizmlerine
yönelmiştir.
• Bu dönemde turizm kıyı kesimlerden ülkelerin potansiyel olan tüm
bölgelerine taşınmaya, turizm sezonluk bir süreç olmaktan çıkarılıp tüm
yıla yayılan bir sürece kavuşturuluyor.

7. • 2000’li yıllarla birlikte teknolojideki değişimin turist taleplerine de
yansıyacak olması turist yapısındaki değişimi de etkin bir hale getiriyor.
• 8. ve 9. Kalkınma Planı: 8. (2001-2005) ve 9. (2007-2013) Kalkınma Planları
2000’li yılların değişen dünya turizm trendlerine bağlı olarak hazırlanmıştır.
• Sağlık Turizmi: 9. Kalkınma Planı’nda önceki planlarda ele alınan konulara
ek olarak öne çıkan en önemli konu sağlık turizmi olmuştur. Rekabet
üstünlüğünü elinde bulunduran Türkiye’nin sağlık turizmine yönelik
ihtiyaç duyduğu planlamalar burada oluşturulmuş ve sağlık turizmi
alanında Türkiye dünyanın sayılı ülkeleri arasına girmiştir.
• Pazar Genişlemesi: 9.Kalkınma Planı’nda en fazla turistin geldiği Avrupa
pazarına ek olarak Çin gibi Doğu Asya ülkelerinin, İran, Suriye gibi komşu
ülkelerin ve Orta Doğu ülkelerinin pazar paylarının artırılmasına dönük
planlamalar da yer almıştır.

8. • 2000’li Yıllarda Türkiye Turizmi: Türkiye, 2000’li yıllarda uluslararası turizm pazarında
gerek turizm gelirleri ve gerekse gelen turist sayısı bakımından ilk on ülke içerisinde
yer almayı başarmıştır.
• Türkiye, 2000 yılında gelen turist sayısı bakımından dünyada 20. sırada yer alırken
2011 yılında 6. sıraya yükselmiş ve bu sıradaki yerini 2012 yılında da sürdürmüştür.
Turizm gelirleri açısından 2000 yılında 20. sırada yer alan Türkiye, 2011 yılında 9.
sıraya yükselmiştir.

9. • 2000’li Yıllarda Türkiye Turizmi: 2000 yılında Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı
10.4 milyon kişiyken, 2011 yılında bu sayı yaklaşık 3 katına çıkarak 31.4 milyon kişiye,
2012 yılında yükselişini sürdürerek 31.7 milyon kişiye ulaşmıştır.
• Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü verilerine göre 2002-2010 yılları arasında
turist sayısı bakımından dünyada % 34,6‟lık bir büyüme yaşanırken Türkiye bu oranın
üzerinde bir artış sergilemiştir.

10. • 2000’li Yıllarda Türkiye Turizmi: Türkiye’nin 2000 yılında 7.6 milyar dolar olan turizm
gelirleri ise 2011 yılında 23 milyar dolara yükselerek dünyadaki büyüme hızının çok
üzerine çıkmıştır.

11. 2000’li Yıllarda Türkiye Turizm Atılımları
• Türkiye’nin turizm sektöründeki 2000’li yıllara giriş sonrası gösterdiği gelişmenin
ardında tanıtıma dönük yapılan yatırımlar da önemlidir. 2002 yılında yaklaşık 44
milyon TL olan yurtdışı tanıtım bütçesi 3.5 kat artarak 2011 yılında 155 milyon TL’ye
kadar yükselmiştir.
• 2002 yılında 100 uluslararası tanıtım fuarına katılan Türkiye 2011 yılında 153 fuara
katılmıştır.
• 2002 yılında 127 Mavi Bayrak ödüllü plaja sahipken 2011 yılında 324 Mavi Bayraklı
plaj ile dünya 4.’sü olmuştur.
• 2002 yılında 7.685 olan turist rehberi sayısı 2011’de 13.214’e yükselmiştir.
• 2002 yılında 4.344 olan belgeli seyahat acentası sayısı 2011 yılında 6.366’ya
yükselmiştir.
• 2002 yılında 396.148 olan işletme belgeli yatak kapasitesi, % 71.7 artış kaydederek
2011 yılında 680.323’e yükselmiştir.

12. Dünya Turizminde Türkiye Markasının İtibarı
2000’li Yıllarda Büyüyen Türkiye
• Türkiye özellikle 2000’li yıllarla birlikte dünyanın dikkatini çekmeye başlayan bir ülke
oldu.
• Özellikle 2008 krizi yaşayan dünya ekonomisinde Türkiye’nin güçlü ve istikrarlı duruşu
dikkatleri çeken en önemli noktadır.
• Ekonominin yanı sıra 2002 yılından bu yana yaşanan siyasi istikrar pozitif algının
oluşmasında etkili oldu.
• Bölgede ‘’Arap Baharı’’ ile başlayan rejim değişikliklerinin sonucunda ortaya çıkan
kaotik durumda Türkiye, bölgenin parlayan yıldızı haline geldi.
• Dünyanın en büyük yabancı sermayelerinin yatırım yaptığı ülke haline gelen Türkiye,
uluslararası arenada geçmişinde hiç olmadığı kadar prestijli bir konuma erişerek
itibarını artırdı.
• 2000’li yılların Türkiye’sindeki en önemli büyüme ve atılım ise ülkenin en büyük
sermayesi olan ‘’turizm’’ alanında oldu.

13. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
• Türkiye, sahip olduğu tarihi, kültürü ve doğal güzellikleri ile doğal bir turizm ülkesidir.
• Türkiye’nin elindeki en büyük ve en önemli sermayesi yani ‘’bacasız sanayisi’’ olarak
tabir edilen turizme ilk ciddi devlet teşvikleri, yatırımları 1980’li yıllardan itibaren
yapılmıştır.
• 1999 yılından itibaren ise gerçek anlamda sektör ve ülke tanıtımına başlanmıştır.

14. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
• 2000’li yıllardan itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığı turizm sektörü ile birlikte her yıl
bir tanıtım stratejisi belirleyip, reklam ajansları ile de bu stratejilere uygun kreatif
çözümler üretmektedir.
• Bakanlık son yıllarda yapmış olduğu tanıtım çalışmalarını reklam odaklı
gerçekleştirmektedir.
• Türkiye’yi turizmde markalaştırmak adına eskiye oranla daha bilinçli ve profesyonel
çalışmalar yürütmektedir.

15. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
• 2000 yılında lale motifiyle tasarlanmış olan logo tercihiyle turizmde markalaşma adımı
atılmış, eskilerden farklı olarak turizm yatırımlarının doğru kullanımı için sektör
profesyonellerinden ve kuruluşlarından destek alınmıştır.
• Türkiye son yıllarda reklam tanıtımı ve tasarımını uluslararası boyuta taşımaktadır.
Amerika, Orta ve Kuzey Avrupa, Güney Avrupa ve Balkanlar, Doğu Avrupa ve Türk
Cumhuriyetleri, Orta Doğu ve Kuzey Afrika, Uzak Doğu ve Hindistan olmak üzere 5 ya
da 6 farklı bölgeyi turizm pazarı olarak hedeflemektedir.
• Bu pazarlarda ise ayrı ayrı hizmet veren uluslararası ajanslarla işbirliğine gidilmektedir.

16. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
• Türkiye son yıllardaki turizm stratejilerinde, doğuyu batıyla birleştiren bir ülke
konsepti sunmakta ve aynı zamanda batının yöntemiyle doğuyu anlatmaya
çalışmaktadır.
• Benzer anlatım İstanbul 2020 Olimpiyat adaylığında da kullanılmıştır. (Bridge
Together)
• Türkiye turizm için son yıllarda sürdürülebilir bir pazarlama bütçesi sağlamaktadır.
Nitekim Türkiye’nin şimdilerde yıllık tanıtım bütçesi 110 milyon dolar. Bu bütçenin
yaklaşık 40 milyon doları medyaya harcandı.

17. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
• Türkiye’nin turizm tanıtımları daha çok satış odaklı kampanyalarla ilerlemektedir.
Bunun en önemli nedeni ise kitlesel turizm destinasyonuna ve doldurulması gereken
zengin yatak kapasitesine sahip olmasıdır.
• Çoğunlukta Türkiye’ye gelecek potansiyel ziyaretçileri hedefleyen satış kampanyaları
yapılmaktadır. Özellikle son yıllarda Orta Doğu’da yaşanan kaotik durum nedeniyle
Türkiye Arap turistlerin cazibe merkezi haline gelmiş durumdadır.

18. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
• Türkiye’nin 2000’den itibaren markalaşma hedefleri sadece ülkesel bazda kalmayıp,
turizm potansiyeli yüksek kentlerin de markalaşmasına dönük yatırımlarla
gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.
• Türkiye’nin, her profilden ziyaretçiye uygun vaatler sunabilmesi
en önemli avantajlarından birisidir. 50-60 yaş üstü ziyaretçiye kültür, tarih ya da sağlık
turizmi imkanı sunabiliyor. Genç yaştaki ziyaretçilere ise deniz, kum, güneş ve
eğlence hayatı sunabiliyor.

19. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
• Türkiye’yi turizm tanıtımı açısından oldukça pozitif etkileyen en önemli unsurlardan
birisi de Türk Havayolları gibi bir markaya sahip olmasıdır. Son yıllarda göstermiş
olduğu büyüme performansı onu Türkiye’nin uluslararası en güçlü markalarından biri
haline getirmiştir. 80 yıl önce 5 uçakla başladığı yolculuğuna bugün dünyanın 4.
büyük uçuş ağına sahip havayolu olarak devam ediyor.
• THY’nin marka tanıtımı için yaptığı tüm yatırımlar ülke tanıtımına ve turizmine
doğrudan katkı sağlamaktadır.
• Türkiye’nin turizm tanıtımında yatırımları doğru yapması ve o yatırımlarla ilgili
detayları doğru planlaması gerekiyordu. Nitekim bunu genel hatlarıyla
gerçekleştirmeye çalıştığı noktada başarıyı yakalamaya başlamıştır.

20. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
• Türkiye yabancı ziyaretçilerinin duygularına ‘’mutluluk ve huzur’’ vadetmeye çalışıyor
ve bunu da satış kampanyalarında farklı sloganlarla ve görsellerle dile getiriyor.
Duygulara ve ihtiyaçlara seslenen bir ülke cazip kılınıyor.
• Sahip olduğu doğal güzelliklerin yanısıra, kültürü, tarihi ve son yıllardaki parlayan
duruşuyla merak uyandırması ve bunun tanıtımlarda pekiştirilmesi de pozitif
sonuçlar yaratmıştır.

21. Türkiye’nin Turizm Tanıtımı
Türkiye’nin turizm tanıtımında kullandığı bazı slogan ve afiş tasarımları
• 2013 yılında Orta Doğu pazarına dönük hazırlanan kampanyada ‘’YALLA TURKEY’’
(Haydi Türkiye) sloganını kullanmış ve ‘’JOIN US’’ ifadesiyle de ‘’Bize Katıl’’ çağrısı
yapılmıştır.
• Kampanyada 12 ay turizm vurgusu olsa da ağırlıklı olarak yaz turizmi görselleri
kullanılmıştır.

22. Türkiye’nin turizm tanıtımında kullandığı bazı slogan ve afiş tasarımları
• 2012 yılında yapılan reklam kampanyalarında ‘’UNLIMITED’’ (Sınırsız) ve ‘’EXPECT
MORE’’ (Daha Fazlasını Bekle) sloganları kullanılmıştır. ‘’Unlimited Green’’ –
‘’Unlimited Pleasure’’ – Unlimited History vb. çeşitlendirilmiştir.
• Bu kampanyalarda 12 ay turizm vurgusu vardır.

23. Türkiye’nin turizm tanıtımında kullandığı bazı slogan ve afiş tasarımları
• 2008 yılında hazırlanan kampanyalardan birinde ise ‘’TURKEY / OPEN FOR
EVERYONE’’ (Türkiye / Herkese Açık) sloganı kullanılmıştır. Tarih, kültür ve yaz turizmi
klasik görsellere beslenmiştir.
• Bu kampanya da 12 ay Türkiye’de turizm vurgusuyla yapılmıştır.

24. Türkiye’nin turizm tanıtımında kullandığı bazı slogan ve afiş tasarımları
• 2007 yılında hazırlanan reklam kampanyalarında ise ‘’GO WITH THE RHYTHM…ENJOY
TURKEY’’ (Ritimle Git… Türkiye’nin Keyfini Çıkar) sloganı kullanılmıştır.
• Bu kampanya da ağırlıklı olarak yaz turizmi vurgusu yapılmıştır.

25. Türkiye’nin daha itibarlı bir turizm markası olması için -1
• Türkiye yakın geçmişinde terör, deprem, siyasi ve ekonomik sıkıntılarla mücadele
ederken dünyanın ilk 10 destinasyonuna giren bir turizm ülkesidir. Bu başarıyı kısa
sürede elde etmiş olmasına rağmen eksikleri ve hataları olan bir ülkedir.
• Öncelikle Türkiye’nin pazarlanmaya elverişli bir kültür endüstrisi oluşturması ve bunu
entegre bir biçimde sunabilmesi gerekir.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı başta olmak üzere, turizm bölgelerinin belediyeleri ve
kalkınma ajansları kültür endüstrisinin oluşumuna dönük yatırımlarını artırmalı,
yabancı ziyaretçileri tatil köylerine kapanmaktan kurtararak onların Türkiye’de daha
fazla kalmasını sağlayacak kültürel ve sanatsal her türlü yatırımı etkin kılmalıdır.
• Oluşturulacak olan kültür endüstrisi zaman içerisinde gelen ziyaretçinin daha kaliteli
olmasını, daha fazla zaman ayırarak daha fazla harcama yapmasını sağlamalıdır.
• Türkiye turizminin şu anda en önemli sorunu, ülkeye gelen yabancı ziyaretçi sayısına
göre elde edilen gelirin düşük olmasıdır. Her geçen yıl artan kalite ile fiyat da
artabilmelidir. ‘’Herşey dahil’’ sistem de bu gerekçeyle kaldırılmalıdır.

26. Türkiye’nin daha itibarlı bir turizm markası olması için - 2
• Türkiye satış odaklı reklam kampanyalarını, tanıtım odaklı halkla ilişkiler kampanyaları
ile entegre bir biçimde yürütmelidir.
• Türkiye’nin 2000 yılından beri kullandığı logosu gibi etkili ve kalıcı bir sloganı olmalı. Bu
slogan Türkiye’yi doğru tanımlayan ve Türkiye’yle özdeşleşen bir söyleme sahip olmalı
ve her yıl değiştirilmemelidir.
• İnternet dünyasında Türkiye’nin tanıtımı daha sistemli, dinamik ve modern hale
getirilmelidir.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye’nin hedef pazarlarında daha güçlü lobi faaliyetleri
gerçekleştirmelidir.
• Batı’nın yöntemiyle Doğu’nun anlatıldığı ve yaşandığı bir turizm ülkesi konsepti
pekiştirilmelidir.

27. Türkiye’nin daha itibarlı bir turizm markası olması için - 3
• Sağlık, inanç, spor, kış turizmi gibi alternatifler turizm kanallarına daha fazla yatırım
yapılarak sadece yaz mevsiminin değil her mevsimin ülkesi algısı oluşturulmalıdır.
• Turizm çalışanlarının eğitim seviyesi, yaşam kalitesi, çalışma koşulları iyileştirilmeli,
meslekte profesyonellik bilinci uyandırılmalıdır.
• Türkiye iletişim stratejilerinde yaratıcı, ilgi çekici, özgün bir kimliğe sahip olmalıdır.
• Hedef kitlesi üzerinde merak uyandırmalı, Türkiye ziyaretini bir prestij unsuru olarak
düşünebilmelidir.
• Kampanyalardaki iletişim tonu samimi, sıcak, doğal, dinamik ve çarpıcı olmalıdır.
• Kampanyaların bir kimliği olmalıdır. Profesyonellerce yönetilmelidir. Daha organize bir
sistem dahilinde planlanarak uygulanmalıdır.

28. Gezi Parkı Krizi ve Turizme Etkileri
GEZİ PARKI:
İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bulunan ve sadece umumi hizmette kullanılmak koşulu ile
tapuda İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne (İBB) tahsis edilmiş olan park.
KRİZİN ORTAYA ÇIKIŞI:
Taksim Gezi Parkı'na ‘’Taksim Yayalaştırma Projesi’’ çerçevesinde başlayan küçük çaplı
yıkımlar ve kesilen ağaçlarla birlikte parkın yerine tarihi Topçu Kışlası konseptindeki
AVM’nin yeniden inşa edilmesi planının engellenmeye çalışıldığı eylem olarak
başlamıştır. Parkta yapılacak çalışmaları durdurmaya çalışan aktivistlerin polisin orantısız
müdahalesine maruz kalması sonucu kriz ortaya çıkmıştır.

29. KRİZİN BÜYÜME NEDENLERİ:
• Emniyet güçlerinin parkta yer alan eylemcilere orantısız müdahale etmesi.
• Gezi Parkı’nda yaşananların kısa sürede sosyal medyada yer alması ve milyonlarca
kişinin gelişmelerden haberdar olması.
• Vali, belediye başkanı gibi kent yetkililerinin olayları başından itibaren diyalogla
çözmeye yanaşmaması ve doğru bilgilendirme eksikliği.

30. KRİZİN BÜYÜME NEDENLERİ:
• Başbakanın konuyla ilgili duyarlı yaklaşmaması ve aksine olayları tırmandıracak
türden açıklamaları. (Bu açıklamalar nedeniyle başbakan ve hükümet daha fazla
hedef haline gelmiştir.)
• İlk gün yapılması gereken açıklamaların olayların büyümesinden sonra (4. gün)
yapılmış olması.
• Algı yönetimine önem vermeyen ve projesini topluma anlatamayan bir yerel
yönetim anlayışı.

31. KRİZİN BÜYÜME NEDENLERİ:
• Toplumun sesine kulak vermeyen bir yönetim anlayışı algısının oluşması ve krizi polis
şiddetiyle çözme eğilimi ve hergeçen gün büyüyen olaylara artan polis şiddetiyle
cevap verilmesi.
• Ülke medyasının bu konuda sessiz kalması nedeniyle bilgi edinmenin, sadece sosyal
medyadan sağlanması ve dolayısıyla doğruluğu tartışılır birçok haberin gündemi
meşgul etmesi ya da insanları yanlış yönlendirmesi.
• Siyasilerin sorumlu davranmayıp, taraf olmayı, ötekileştirmeyi tercih etmesi.

32. KRİZİN BÜYÜME NEDENLERİ:
• Türkiye’ye yayılan eylemler sonucu ölüm
haberlerinin ve ağır yaralanma
haberlerinin gelmeye başlaması olayların
daha da şiddetlenmesine, büyümesine
neden olması.
• Özellikle gençlerin öncülüğünde yapılan
eylemlerde polis şiddetine karşı mizahi
dil kullanılması ve bunun birçok kesim
tarafından sempatiyle karşılanması ve
destek görmesi. Kitlesel bir harekete
dönüşmesini kolaylaştırması.
• Krizin ortaya çıkışından hemen önce
TBMM kararıyla alkol satışına getirilen
sınırlamanın ‘’yasak’’ olarak algılanması
ve İstanbul’a yapılacak 3.köprüye verilen
isime belirli kesimlerce tepki
gösterilmesi...
……………….
Gibi nedenler…

33. KRİZ YÖNETİMİ ZAAFLARI :
• Kriz iletişimi krizden önce başlayamadı. Kriz iletişim planı, kriz masası , kriz yönetimi
ekibi, kriz sözcüsü gibi bir dünya kenti yönetimi için olmazsa olmazların olmayışı.
Dolayısıyla kriz öngörüsü düşük bir yönetimin var oluşu.
• Kriz başgösterdiği andan itibaren çözümün uzlaşı ve sükunetten yana olması
gerekirken diyalogtan uzak ve tek yönlü iletişimin tercih edilmesi krizin en önemli
büyüme nedeni oldu.
• Kamuoyunu bilgilendirmek, yanlış anlamalar varsa gidererek çözüm sunmak yerine
şiddet kullanımı içeren çözüm tercih edildi.

34. KRİZ YÖNETİMİ ZAAFLARI :
• Vaililik, belediye başkanlığı ve emniyet müdürlüğü gibi kent yönetiminde söz sahibi
makamların krizlere dönük planlama eksikliğinin olması.
• Kriz başgösterdiği anda doğru bilgi paylaşımı yapmak ve iyi niyet belirtmek yerine,
kriz tırmandıktan sonra yetkililerin açıklama yapmaya çalışması.
• Gençlerin dilinden konuşabilen ve onları barışçıl önerilerle sükunete çağıran söylem
eksikliğinin olması. (Brezilya Devlet Başkanı ülkesindeki eylemci gençler hakkında,
‘’Protesto gençlere çok yakışıyor’’ demişti.)

35. KRİZ YÖNETİMİ ZAAFLARI :
• Krizin büyümesini engelleyecek olan kent yöneticilerinin pasif duruşu ve zamansız
çıkışları.
• Medyanın kamuoyunu bilgilendirmede doğru ve verimli kullanılamaması. Kent
yöneticilerinin, işi kontrolü oldukça güç olan sosyal medya üzerine bırakması ve
buradan da insanlarla tek yönlü iletişime geçmeye çalışmaları.
• Kriz henüz ortaya çıktığı zamanda devlet yetkililerinin, kamuoyu önderi niteliğindeki
kişiler ve sivil toplum örgütleri ile birlikte yapmaları gereken görüşmeler ve sükunet
çağrısı olması gereken zamandan çok daha geç gerçekleşmesi.

36. SONUÇLAR:
• İstanbul’da ortaya çıkan ve kısa zamanda tüm Türkiye’ye yayılan eylemler sonucunda
çok sayıda insan polis şiddetine maruz kaldı.
• Türkiye çapında 79 ilde gerçekleşen olaylar sonucunda 6 kişi öldü ve 8 bine yakın
insan yaralandı.
• Türkiye genelinde yaklaşık 2.5 milyon kişi eylemlere katıldı, 4 bin 900 eylemci
‘’şüpheli’’ olarak gözaltına alındı.

37. SONUÇLAR:
• Olaylar sonucunda 58 kamu binası, 337 işyeri, 90 belediye otobüsü, 214 özel araç,
240 polis aracı hasar gördü.
• İstanbul başta olmak üzere Türkiye’nin birçok kentinde etkisi günlerce süren
olağanüstü şiddet ve huzursuzluk başgösterdi.
• İstanbul’un en turistik bölgelerinden biri olan Taksim günlerce şiddetin yaşandığı bir
sıkıyönetim bölgesi haline geldi.

38. SONUÇLAR:
• Olaylar günlerce dünya medyasını meşgul etti. Dolayısıyla tüm dünyanın dikkatini
çeken şiddet görüntülerinin hakim olduğu bir İstanbul ve Türkiye görüntüsü ekranlara
yansıdı.
• Olaylar sırasında eylemlere destek veren ya da vermeyen markalarla ilgili
itibarsızlaştırma, ürünleri boykut etme ve zarar ettirme gibi girişimler oldu.

39. SONUÇLAR:
• Olaylar halkta, esnafta, piyasalarda tedirginliğe neden oldu. Ülke siyaseti, ekonomisi
ve turizmi derinden etkilendi.
• Siyaset: Siyasiler, iktidar, muhalefet ve mevcut demokrasi günlerce tartışma konusu
oldu. Yoğun eleştiri, siyasi boşluğa neden oldu. Ötekileştirme içeren söylemler
toplumda kutuplaşmayı tırmandırdı.
• Ekonomi: Olayların ilk günlerinden itibaren İstanbul borsasında sert düşüşler
yaşandı, piyasalarda tedirginlik oluştu, devlet tahvilleri uluslararası piyasalarda değer
kaybetti. Türkiye ekonomisi zarar gördü.
• Turizm: İstanbul’un en önemli turistik merkezlerinden biri olan Taksim başta olmak
üzere birçok bölgede otel rezervasyon iptalleri gerçekleşti. Taksim’de konaklayan
turistler ise başka bölgelere geçmek zorunda kaldı. Sultanahmet, Kapalıçarşı gibi
turistik bölgelerde önemli itibar ve ekonomi kayıpları oluştu. Olayların etkisi tüm
Türkiye’yi sarınca diğer turistik bölgeler için dönemsel bir tedirginlik yaşandı ve bu da
belirli oranda rezervasyon iptallerine neden oldu.

40. ABD Taksim Gezi Parkı’ndaki olaylarla ilgili kaygılı olduklarını açıkladı. Beyaz Saray Ulusal
Güvenlik Konseyi ise barışçıl halk gösterilerinin demokratik ifadenin bir parçası olduğunu
belirtip "kamu otoritelerinin sorumlu ve itidalli davranmalarını bekliyoruz" dedi.
Avrupa Komisyonu orantısız güç kullanılmasını kınayan iki açıklama yaptı.
Avrupa Parlamentosu Gezi Parkı protestolarında polisin aşırı güç kullanmasını kınayan bir
karar tasarını onayladı.
Almanya Başbakanı Angela Merkel protestoları değerlendirirken, hukuk devleti anlayışının,
güvenlik makamlarının her zaman orantılı ve uygun hareket etmesini gerektirdiğini
belirterek, tarafları itidale çağırdı. Almanya Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada da
vatandaşlara, "Türkiye'de gösterilerin yapıldığı yerlerden ve kalabalık gruplardan uzak
durun" uyarısı yapıldı.
Uluslararası Af Örgütü 31 Mayıs 2013 günü yayınladığı basın bildirisinde olayları protesto
etti. Bu açıklamada polislerin aşırı ve gereksiz güç kullanmasının soruşturulması ve sorumlu
emniyet görevlilerinin yargılanması çağrısı yapıldı.
Birçok uluslararası sanatçı, siyasetçi, düşünür şiddetin karşısında olduklarını çeşitli yollarla
dile getirdi.
ULUSLARARASI TEPKİLER

41. GEZİ PARKI KRİZİNİN TURİZMDE YARATTIĞI ETKİ - 1
• Gezi Parkı krizi yarattığı sonuçlar açısından Türkiye’de oldukça derin izler bırakan kitlesel
bir eylem olmuş ve hala etkisi zaman zaman ortaya çıkan bir kriz olarak ülke tarihine
geçmiştir.
• Gezi Parkı krizi Türkiye’nin 2000’li yıllardan itibaren tırmanışa geçen turizm itibarına
gölge düşürmüştür.
• Bir turizm ülkesi olarak 2012 verilerine göre dünyanın en çok ziyaret edilen 6. ülkesi
konumunda olan Türkiye, özellikle yaz turizminin hareketlenmeye başladığı günlerde
Gezi Parkı krizi yaşayarak başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin belirli bölgelerinde
büyüme kayıpları yaşamıştır.
• Turizmde yaşanan büyüme kaybının en önemli nedenleri:
• Yabancı ülkelerin medya organlarında yer alan şiddet görüntüleri,
• Krizin ‘’Arap baharı’’ benzeri bir ayaklanmaya ve karmaşaya dönüşmesi endişesi,
• Türkiye’ye gelecek olan turistin can ve mal güvenliği endişesi,
• Siyasi ve ekonomik açıdan karmaşa yaşayan bir ülkeye gitmeme isteği,
• Türkiye’dekine benzer nitelikte tatil yapabileceği başka ülke alternatiflerinin varlığı,
• Yabancı ülke temsilciliklerinin Türkiye hakkında ülkelerine negatif raporlar sunması,
• Yabancı ülke yöneticilerinin vatandaşlarına Türkiye’deki karmaşadan dolayı ‘’gitme’’
uyarısında bulunmaları…

42. GEZİ PARKI KRİZİNİN TURİZMDE YARATTIĞI ETKİ - 2
• 2013 yılının ilk beş aylık döneminde yüzde 21'lik yabancı ziyaretçi artışı yakalayan
İstanbul, Gezi Parkı olaylarının etkisiyle artış oranında ciddi kayıp yaşadı.
• İstanbul turizmi, en çok umut bağladığı ay olan Haziran'da sadece yüzde 2 oranında
ziyaretçi artışı yakalayabildi.
• 2013 Haziran ayı gelen yabancı sayısı 957.894 ile geçen yıla (939.508) göre yüzde 2 arttı.
2013 yılı ay bazında 15-20'lerde gerçekleşen artış oranı, bu ay yüzde 2 ile artış oranında
bir azalma şeklinde gerçekleşti.(KAYNAK: İstanbul Kültür ve Turizm Müdürlüğü)
TÜRKİYE İSTANBUL 2012’ye Göre
Değişim Oranı
(Aylık)
2012’ye Göre
Değişim
(Kümülâtif)2012 2013 2012 2013
OCAK 981.611 1.104.754 451.662 532.276 17,8 17,9
ŞUBAT 997.571 1.268.440 494.124 617.015 24,9 21,6
MART 1.460.563 1.841.154 659.826 838.201 27,0 23,8
NİSAN 2.168.715 2.451.031 818.788 936.961 14,4 20,6
MAYIS 3.232.926 3.809.190 867.511 1.058.771 22,0 21,0
HAZİRAN 3.882.592 ? 939.508 957.894 2,0 16,8
12.723.978 4.231.419 4. 941.118
İSTANBUL’A GELEN YABANCI ZİYARETÇİ SAYISI

43. GEZİ PARKI KRİZİNİN TURİZMDE YARATTIĞI ETKİ - 3
• Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2013 Haziran ayı verilerine göre Türkiye’ye gelen yabancı
ziyaretçi sayısı 4 milyonun üzerinde görünmektedir. Üstelik 2011 ve 2012 yıllarına göre
artış sağlamış olsa da 2013 yılının ilk 5 aylık büyüme verilerine göre oldukça hızlı bir
düşüş yaşamıştır. Mayıs 2013’te dahi % 17.86’lık büyüme görünürken, Haziran 2013’te
büyüme sadece % 4.93 olmuştur. Temmuz ayında da % 0.48’lik büyüme kaybıyla devam
etmiştir.
• Dolayısıyla turizmde yakalanan büyüme ivmesi, yaşanan Gezi Parkı krizinin etkisiyle
sadece İstanbul’da değil tüm Türkiye verilerine büyüme kaybı olarak yansımıştır.

44. GEZİ PARKI KRİZİNİN TURİZMDE YARATTIĞI ETKİ - 4
• Türkiye için asıl tehlike en çok ziyaretçi gönderen ülkeler bazında yaşadığımız kayıplar.
Örneğin 2012 sonunda 5 milyon yabancı ziyaretçi sınırını aştığımız ve Türkiye'ye en çok
turist gönderen ülke konumundaki Almanya'da haziran ayında yaşanan düşüş tehlike
sinyallerini de beraberinde getiriyor. (KAYNAK: Kültür ve Turizm Bakanlığı)
• Türkiye'ye en çok turist gönderen ikinci ülke konumundaki Rusya Federasyonu, haziran
ayında Alman pazarındaki gibi bir kan kaybı olmasa da ilk beş aylık dönemdeki büyüme
hızında düşüş yaşandığı da aşikâr. (KAYNAK: Kültür ve Turizm Bakanlığı)

45. GEZİ PARKI KRİZİNİN TURİZMDE YARATTIĞI ETKİ - 5
• İngiltere pazarı da Haziran ayı ile birlikte düşen ana pazarlarımızdan biri durumunda.
Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, ilk 5 aylık dönemde yüzde 6,57 oranında artan
İngiliz turist sayısı haziran ayında gerilemiş durumda. (KAYNAK: Kültür ve Turizm Bakanlığı)
• Almanya, Rusya, İngiltere gibi Türkiye’nin en önemli pazarlarında yaşanan büyüme kaybı
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nı Haziran ayı sonunda harekete geçirdi. Temmuz ayı sonuna
kadar sürecek program dışı tanıtım çalışmaları planlandı.
• Plan dahilinde yeniden puan kazanmayı sağlayacak heyetler gönderildi. Bu heyet
çalışmalarına ek olarak tanıtım standları açıldı, yoğun dergi reklamları verildi ve Gezi
Parkı krizini ortadan kaldırmaya dönük halkla ilişkiler odaklı bilgilendirme faaliyetleri
gerçekleştirildi.

46. SONUÇ
• Gezi Park krizi sonunda ortaya çıkan tablo, Türkiye’nin ekonomik ve siyasi istikrarı, güçlü
turizm yapısı sayesinde ülke turizmini derinden etkileyecek izler bırakmamıştır. İstanbul
gibi önemli bir dünya kenti puan kaybetmiştir.
• Gezi Parkı krizi, başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin tüm turistik bölgelerinde önceki
yıllara oranla sağladığı büyümede önemli kayıplar yaşamasına neden olmuştur.
• Gezi Parkı krizi, yıllardır yaşanan güneydoğu terörü ve bunun yarattığı derin izleri
milyarca dolarlık yatırımlarla ortadan kaldırmaya çalışan Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın
öncülüğündeki tüm yatırımların 2013 yaz dönemi için de olsa zarar görmesine neden
olmuştur.
• Gezi Parkı krizi, Türkiye’nin dünyanın gözünde son yıllardaki ekonomik, siyasi ve turizm
noktalarındaki gelişim trendine ve edindiği itibara zarar vermiştir.
• Gezi Parkı krizi nedeniyle, yabancı bir turist için çok önemli bir unsur olan can ve mal
güvenliği noktasındaki ‘’Türkiye’de güvende olma’’ hissi zarara uğramıştır.

47. SONUÇ
• Turizm için ‘’huzur’’ son derece önemliyken Türkiye ‘’huzur’’ ve ‘’mutluluk’’ sunan
vaatlerindeki samimiyetinde güven kaybı yaşamıştır.
• Türkiye ekonomisinin ‘’bacasız sanayisi’’ rezervasyon iptalleri sonucunda yabancı
ziyaretçilerinin önemli bir kısmını rakiplerine kaptırarak ekonomik büyüme kayıplarına
yol açmıştır.
• İspanya ve İtalya gibi en güçlü rakiplerinin turizmde düşüş yaşadığı bir yılda yeterli
büyümeyi gerçekleştiremeyerek hakettiği büyümeyi gelecek yıllara erteleyerek önemli
bir fırsatı kaçırmıştır.
• Gezi Parkı krizinden çıkarılacak dersler vardır. İletişim hatalarının bir daha yapılmaması
gerektiğine dair dersler… Yönetim, liderlik ve katılımcı yönetim anlayışına dair dersler
vardır.
Çıkarılabilecek de iki olumlu sonuç:
• Dünyanın gözünde çevreye, yaşamına, doğaya sahip çıkan ve bunun için mücadele eden
bir Türkiye izleniminin bırakılmış olma olasılığı ve özgürlükleri için, daha fazla demokrasi
için mücadele eden bir toplum izleniminin bırakılmış olma olasılığı…
• Kriz iletişimine dair çalışmalara başlamış olduğunu umduğumuz bir İstanbul yönetimi
olasılığı…

48. Teşekkürler…
rakay@marmara.edu.tr RafetAykutAkay