3. Aracı KuruluĢ Varantı Tanım 2
Yeni Jenerasyon Ürünler Yeni Adım
Spot YapılandırılmıĢ
Ürünler
Varant
Türev
Opsiyonlar
Piyasalar
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
4. ĠMKB-30 Endeks Varantı YurtdıĢı Uygulamaları 3
Varant Çeşitleri
Borsa ĠĢlem Hacmi (USD Milyon) ĠĢlem Sayısı
1 Hong Kong E 574,781.3 26,380.2
Teminatsız ġirket Vanilla Hisse
2 Deutsche Borse 164,739.4 7,964.8
3 Korea Exchg 85,626.3 43,023.1
4 SIX Swiss E 55,688.7 2,228.5
Anapara Faiz
Amerikan Bariyer 5 NYSE Euronext Europe 47,164.8 4,950.9
Korumalı Kapsamlı
6 Tel Aviv SE 38,558.3 2,183.2
7 Borsa Italiana 33,201.1 2,701.0
8 Singapore E 14,982.0 NA
Ayrılabilir Tahvil Avrupa Ġskontolu
9 Taiwan E 8,752.3 27,522.4
10 Australian SE 6,572.7 615.3
11 Nasdaq OMX Nordic E 4,223.8 834.1
Endeks Basket Egzotik Yapılan 12 BME Spanish E 4,152.3 NA
dırılmıĢ
13 London SE 1,156.5 109.7
14 TSX Group 992.2 185.0
15 Johannesburg E 409.2 1,738.0
• YurtdıĢı Piyasalarda uzun zamandır iĢlem gören
bir yapılandırılmıĢ ürün 16 Bursa Malasia 374.3 320.4
17 Wiener Borse 225.0 19.2
• 2008 senesinde iĢlem hacmi 1 trilyon USD 18 Oslo Bors 186.3 43.6
üzerinde 19 Mexican Exchange 95.6 1.1
20 Warsaw SE 34.8 8.3
21 Luxembourg SE 34.0 2.3
22 New Zelland E 30.9 8.9
6. Aracı KuruluĢ Varantı Tanım 5
Varant nedir? Varant Örneği
Tanım:
İhraçcı Kuruluş: İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
• Elinde bulunduran kiĢiye, dayanak
Dayanak Varlık: İMKB 30 Endeksi
varlığı ya da göstergeyi önceden
belirlenen bir fiyattan belirli bir İhraç Tarihi: 17/02/2010
tarihte veya belirli bir tarihe kadar Vade Tarihi: 18/08/2010
alma yada satma hakkı veren ve bu
İşleme Koyma Fiyatı: 65,714.91 TL
hakkın kaydi teslimat ya da nakit
uzlaĢı ile kullanıldığı menkul kıymet Varant Tipi: Alım
niteliğindeki sermaye aracıdır. Varant Çeşidi: Avrupa
Dönüşüm Oranı: 1/1,000
Uzlaşma: Nakdi Uzlaşma
Vade Sonu Gösterge Değeri: VOB Uzlaşı
Prim: 6,064.43
Kısa Kod: ISE IA
Uzun Kod: ISE30 C 250215 0030.00 IYM 050:001 VN1
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
7. Aracı KuruluĢ Varantı Özellikleri 6
Aracı kuruluĢ varantları sahibine detayları önceden
belirlenmiĢ bir iĢlemi gerçekleĢtirme hakkı verir.
Hak verir, yükümlülük vermez Ancak iĢlemin gerçekleĢtirilmesi yönünde herhangi
bir yükümlülük vermez.
Aracı KuruluĢ Varantları ihraca özel bir iĢleme
Önceden belirlenmiĢ bir kullanım fiyatı vardır koyma fiyatına sahiptir. Kullanım tarihi esnasında
bu fiyattan iĢlemi gerçekleĢtirmek ekonomik yarar
sağlayacak ise dönüĢüm gerçekleĢir.
Alım varantı (call) dayanak varlığı alma hakkı verir.
Alım ve satım hakkı veren iki türü vardır Satım varantı (put) dayanak varlığı satma hakkı
verir.
Aracı KuruluĢ Varantları ihraca özel bir vade
Önceden belirlenmiĢ bir vade tarihi vardır tarihine sahiptir.
Amerikan tipi varantlar vade sonuna kadar kullanım
Vade boyunca veya sadece vade sonunda hakkı verir. Avrupa tipi varantlarda hak sadece vade
kullanım hakkı veren iki tipi vardır sonunda kullanılır.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
8. Aracı KuruluĢ Varantı Özellikleri 7
Vade sonunda dönüĢüm ekonomik olarak değer
Vade sonunda kullanılmazsa yaratmıyorsa dönüĢüm gerçekleĢmez ve hak sona
değersiz olarak itfa olur erer.
Dayanak Varlık: ĠMKB 30 Endeksi kapsamındaki bir
veya birden fazla hisse senedi.
Dayanak Gösterge: ĠMKB tarafından oluĢturulmuĢ
Hisse senedi endeksleri.
Dayanak varlık veya gösterge ve kurulca
uygun bulunan diğer göstergeler
Kurulca uygun görülmesi durumunda konvertibl
döviz, kıymetli maden, emtia, geçerliliği uluslar arası
alanda genel kabul görmüĢ endeksler gibi diğer
varlık ve göstergeler.
Varantlar ödünç ve açığa satıĢ iĢlemlerine konu
olamaz. Yatırımcılar varantlarda uzun pozisyon
Kısa pozisyon alınamaz alabilir, aldıkları uzun pozisyonları satabilirler. Ancak
kısa pozisyon alamazlar.
Yatırımcı herhangi bir yükümlülük altına
Teminatlandırma yapılmaz girmediğinden teminat göstermesine gerek yoktur.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
9. Aracı KuruluĢ Varantı Özellikleri 8
Nakit uzlaĢı: DönüĢüm iĢleme Koyma Fiyatı ile
Dayanak Gösterge Değeri arasındaki fark nakit
olarak ödenir. Alım-satım iĢlemi gerçekleĢmez,
Nakit uzlaĢı veya kaydi teslimat vardır netleĢilir.
Kaydi Teslimat: Dayanak varlık karĢılığında
Kullanım fiyatı karĢılığında nakit değiĢimi. ĠĢlem
takası gerçekleĢir.
Her bir aracı kuruluĢ varantının sağladığı ekonomik
DönüĢüm oranı vardır
değeri gösteren orandır. Bir adet varantın kaç adet
Dayanak gösterge alım veya satım hakkı verdiğini
gösterir.
Hak karĢılığında ödenen bir ücret Varantlar ĠMKB Varant Pazarında hak karĢılığında
karĢılığı iĢlem görür ödenecek ücret üzerinden iĢlem görür. Bu ücret
veya prim alınan hakkın fiyatını teĢkil eder.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
10. Aracı KuruluĢ Varantı Fiyat 9
Hak karşılığında ödenen ücret yada prim varantın fiyatını oluşturur
• Hak karĢılığında ödenen ücret yada prim varantın • Yatırımcılar varantları satın alırken bu ücreti öder
fiyatını oluĢturur. ve ellerindeki varantı ücret karĢılığı satabilir.
• Fiyatı Belirleyen Unsurlar • Bu unsurlar aracı kuruluĢ varantı fiyatının
hesaplamasında kullanılır. Bunlarda meydana
gelecek herhangi bir değiĢiklik varant fiyatının
• Beklenen oynaklık değiĢmesine yol açar.
• Dayanak varlığın fiyatı
• Vadeye kalan gün sayısı
• Faiz oranları
• Beklenen temettü oranı
• Kullanım fiyatı
11. ĠMKB-30 Endeks Varantı Dinamikler 10
Piyasa Dinamiklerinin Varanta Etkisi Dinamiklerin Açıklamaları
Dayanak Varlığın Fiyatı
Alım Varantı Satım Varantı • Dayanak varlığın fiyatındaki artıĢ Alım Varantında
Değeri Değeri değer kazancına neden olurken Satım Varantında
değer düĢüĢüne neden olur.
Dayanak
Vade Tarihi
Varlığın
• Vade sonu uzadıkça Alım ve Satım Varantının değeri
Fiyatı artar.
Vade
Oynaklık
Tarihi • Piyasadaki oynaklık arttıkça varantların değeri artar.
Oynaklık Faiz Seviyeleri
• Faiz seviyeleri arttıkça Alım Varantı’nda değer artıĢı
gerçekleĢirken Satım Varantı’nda değer kaybı olur.
Faiz
Temettü Beklentisi
• Dayanak varlığın bağlı olduğu Ģirkete dair temettü
beklentisi gerçekleĢirse Alım Varantı’nın değeri
azalırken Satım Varantı’nın değeri artar.
Temettü
Beklenti
si
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
13. ĠMKB-30 Endeks Varantı Riskler 12
Piyasa Riski
Kredi Riski Likidite Riski
Aracı KuruluĢ Varantları
DönüĢüm
Uyumsuzluk Riski Sınırlı Vade
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
14. Aracı KuruluĢ Varantı Riskler 13
Aracı kuruluĢ varantları ihraçcısının yükümlülüğünü
Kredi Riski yerine getirememesi.
Piyasa Riski Piyasa fiyatlarının olumsuz geliĢmesi sonucu
varantların değerini kaybetmesi.
Alınan aracı kuruluĢ varantlarının piyasada geri
Likidite Riski satılamaması veya kötü fiyattan satılması.
Korunma sağlanan bir pozisyonun değeri ile varantın
DönüĢüm Uyumsuzluk Riski değerinde uyuĢmazlık olması.
Vade sonunda hakkın sona ermesi, pozisyonun
Sınırlı Vade
devamı için tekrardan alım yapılması gerekliliği.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
15. Aracı KuruluĢ Varantı Dikkat Edilecek Hususlar 14
Fiyatlama Doğru fiyatlama, dar alım ve satım makası.
Ġhraçcının yükümlülüklerini yerine getirme
Ġhraçcı
gücü.
Nominal Bir varant payı ne kadar ekonomik pozisyon
sağlamakta?
DönüĢüm oranı, dönüĢüm fiyatını kim hesaplıyor,
DönüĢüm Hesaplaması nakdi uzlaĢı ne zaman gerçekleĢiyor?
Kaldıraç riski arttırır. Yatırımcılar sadece kaybetmeyi
Kaldıraç göz önüne aldıkları miktar kadar varant almalılar.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
17. Aracı KuruluĢ Varantı Avantajlar 16
Aracı kuruluĢ varantları hak verir, yükümlülük
Limitsiz kar, limitli zarar vermez. Kar piyasa fiyatına bağlı olarak sınırsızdır.
Zarar ödenen prim ile sınırlıdır.
Opsiyon alınarak oluĢturulabilecek stratejiler
varantlar kullanılarak gerçekleĢtirilebilir. Spekülatif,
Uzun opsiyon stratejilerine imkan verir
Oynaklık, Kaldıraç, ve Anapara Koruma Stratejileri…
Aracı KuruluĢ Varantları borsada yatırımcı ayarlama
kadar ekonomik pozisyon karĢılığında ödediği fiyat
DüĢük iĢlem komisyonu
üzerinden iĢlem görür. ĠĢlem komisyonu da bu oran
kadar düĢük gerçekleĢir.
Varantlar kaldıraçlı pozisyon almaya imkan kılar.
Kaldıraç veya anaparanın faizde Kaldıraç alınmasa bile ödenen fiyat haricindeki
değerlendirilmesi anapara faize yatırılabilir.
VOB kontratları veya kredili alım iĢleminde olduğu
Teminat tamamlama zorunluluğu yok gibi pozisyon zarar ettiği sürece teminat tamamlama
zorunluluğu yoktur.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
18. ĠMKB-30 Endeks Varantı Vergilendirme 17
Varantların Genel Sorunları
o Vergide Belirsizlik (KDV)
o BSMV
o Açığa SatıĢta Pasif Kademe (Up-Tick)
o Opsiyon Satma AlıĢkanlığı
o Yatırımcı Eğitimi
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
20. Aracı KuruluĢ Varantı Fiyat 19
Hak karşılığında ödenen ücret yada prim varantın fiyatını oluşturur
• Hak karĢılığında ödenen ücret yada prim varantın • Yatırımcılar varantları satın alırken bu ücreti öder
fiyatını oluĢturur. ve ellerindeki varantı ücret karĢılığı satabilir.
• Fiyatın iki bileĢeni vardır:
• Ġçsel Değer (Intrinsic Value)
• Zaman Değeri (Time Value)
21. Aracı KuruluĢ Varantı Fiyat 20
Zaman Değeri
• Zaman değeri doğrusal olarak azalmaz.
• Vade sonuna yaklaĢtıkça azalıĢ hızlanır, vade
sonunda sıfıra ulaĢır.
6.000 6.000
5.000 5.000
4.000 4.000
3.000 3.000
2.000 2.000
1.000
1.000
-
-
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
22. Aracı KuruluĢ Varantı Fiyat 21
İçsel Değer
• Kullanım fiyatı ile dayanak gösterge cari değeri
arasındaki farktır.
• Alım varantı için,
75,000
70,000
BAġABAġ 35.000
65,000 30.000
ĠÇSEL
25.000
İçsel Değer
KARDA
DEĞER
20.000
60,000
15.000
10.000
55,000 ZARARDA
5.000
-
50,000
1 8 15 22 29 36 43 50 57 64 71 78 85 92 99 106 113 120 Gösterge Cari Değeri
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
23. Aracı KuruluĢ Varantı Fiyat 22
Zaman Değeri (Dışsal Değer) İçsel Değer
35.000
6.000
30.000
5.000
25.000
İçsel Değer
4.000
3.000 20.000
2.000 15.000
1.000 10.000
-
5.000
-
Gösterge Cari Değeri
35.000
30.000
Zaman Değeri İçsel Değer
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
-
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
24. Aracı KuruluĢ Varantı Fiyat 23
Varant İçsel Değer ve Zaman Değeri Birleşince
Zaman Değeri İçsel Değer
35.000
Zaman Değeri
Azalıyor
30.000
25.000
20.000
Zaman Değeri
15.000
En Yüksek
10.000 Zaman Değeri
En DüĢük
5.000
-
ZARARDA BAġABAġ KARDA
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
29. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 28
İMKB 30 Endeksinde Kısa Pozisyon Kar/Zarar Grafiği
• Yatırımcı ĠMKB 30 Endeksinin düĢeceğini
düĢünerek satım varantı satın alır.
8.641
• Dayanak göstergede kısa pozisyon alır. 5.880
3.119
358
62.714
65.386
68.057
70.729
73.400
76.072
78.743
81.415
84.086
-2.403
-5.164
Kar/Zarar
-7.925
Satım
Vadedeki -10.686
Varantının Varantın Alım Vadedeki net
Dayanak Varlık
Vadedeki Maliyeti kar/zarar
Fiyatı
Değeri
84.086 0 -5.343 -5.343
81.415 0 -5.343 -5.343
78.743 0 -5.343 -5343
76.072 0 -5.343 -5.343 İMKB 30 düşerse pozisyon kar eder,
73.400 0 -5.343 -5.343
2.672
70.729 -5.343 -2.672 yükselirse yatırımcı sadece ödediği primi
68.057 5.343 -5.343 0
65.386 8.015 -5.343 2.672
kaybeder
62.714 10.686 -5.343 5.343
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
30. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 29
İMKB 30 Endeksinde Oynaklık Uzun Pozisyonu
10.149
8.641
6.766
5.880
3.119 3.383
358
-
62.714
65.386
68.057
70.729
73.400
76.072
78.743
81.415
84.086
59.868
63.251
66.634
70.017
73.400
76.783
80.166
83.549
86.932
90.315
-2.403
(3.383)
-5.164
-7.925 (6.766)
-10.686
(10.149)
24.218
18.163
12.108
6.053
Hem alım hem de satım varantı alınması
-2
durumunda yandaki kar zarar grafiği ortaya
49.182
55.237
61.291
67.346
73.400
79.455
85.509
91.564
97.618
-6.057
-12.112
çıkar
-18.167
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
31. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 30
İMKB 30 Endeksinde Oynaklık Uzun Pozisyonu Kar/Zarar Grafiği
• Oynaklık pozisyonu aldığında yatırımcı 24.218
ĠMKB 30 Endeksinin yukarı veya aĢağı 18.163
hareket edeceğini düĢünür.
12.108
• Eğer Endeks yeterince hareket etmez ise
6.053
ödediği primlerin parasını çıkaramaz ve
zarar eder. -2
49.182
55.237
61.291
67.346
73.400
79.455
85.509
91.564
97.618
• Yukarı veya aĢağı, herhangi bir yöne -6.057
hareket yatırımcıya kar getirir. -12.112
• Her durumda zarar ödenen prim ile -18.167
kısıtlıdır.
Endeks 56,000 altına düşer ise veya
76,000 üzerine çıkar ise yatırımcı kar eder
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
32. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 31
İMKB 30 Endeksinde Oynaklık Uzun Pozisyonu Kar/Zarar Grafiği
• Kullanım fiyatlarını mevcut seviyeden uzaklaĢtırarak bu strateji daha ucuzlatılır.
• Böylece beklenen hareket gerçekleĢmez ise kaybedilecek prim toplamı azalır.
• Ancak kara geçilmesi için gereken oynaklık artar.
24.218
19.903
18.163
13.558
12.108
7.213
6.053
868
-2
47.025
53.370
59.715
67.055
73.400
79.745
87.085
93.430
99.775
49.182
55.237
61.291
67.346
73.400
79.455
85.509
91.564
97.618
-5.477
-6.057
-11.822
-12.112
-18.167
-18.167
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
33. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 32
Kaldıraç
• Aracı KuruluĢ Varantlarının en önemli avantajlarından biri kaldıraç sağlamalarıdır.
• Yatırımcının ödediği prim alınan pozisyon büyüklüğünün sadece belli bir oranıdır.
Örnek olarak 100,000 TL’si olan bir
yatırımcıyı ele alalım:
182 günlük Alım varantı:
• Alım Uygulama Fiyatı Prim %
65,718 6,064.43 9.23
A.Yatırımcı 100,000 TL ile ĠMKB’de hisse senedi alabilir.
B.Yatırımcı 100,000 TL’ye denk gelen nominalde varant alabilir.
C.Yatırımcı 100,000 TL’nin hepsiyle varant alabilir.
D.Yatırımcı 100,000 TL’nin hepsiyle vadeli sözleĢme alabilir.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
34. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 33
Kaldıraç Kar/Zarar Grafiği
A.Yatırımcı 100,000 TL ile ĠMKB’de hisse
40,000
senedi alır.
30,000
ĠMKB 30 Endeksinin performansına doğrusal
olarak ortak olur. 20,000
10,000 Kar Zarar
Kar/Zarar 0
46,000 56,000 66,000 76,000
-10,000
Vadedeki
Dayanak Varlık -20,000
Fiyatı Net kar/zarar
45,000 -15,000
55,000 -5,000
60,000 0 Yatırımcının bütün parasını kaybetmesi için
aldığı hisse senetlerinin sıfır değere düşmesi
65,000 5,000
gerekir.
75,000 15,000
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
35. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 34
Kaldıraç Kar/Zarar Grafiği
B.Yatırımcı 100,000 TL’ye denk gelen
nominallik varant alır. 30,000
25,000
Yatırımcı prim olarak 9,228 TL öder. Geri kalan 20,000
90,772 TL cebinde kalır 15,000
10,000
Yatırımcının kar edebilmesi için borsanın % 5,000
9.23 artması gerekir. 0
-5,000
46,000 56,000 66,000 76,000
Kar/Zarar
-10,000
-15,000
Vadedeki
Dayanak Varlık
Fiyatı Net kar/zarar
45,000 -9,228
55,000 -9,228 Yatırımcının sadece prim için yatırdığı
60,000 -9,228 %9.23‘ü kaybedebilir. Geri kalan parası
65,000 -4,228 güvendedir.
75,000 5,772
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
36. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 35
Kaldıraç Kar/Zarar Grafiği
C.Yatırımcı 100,000 TL’nin hepsiyle varant
alabilir. 300,000
250,000
Bu durumda aldığı nominal pozisyon 200,000
büyüklüğü 1,083,423 TL’dir. Yatırımcı 150,000
%10.84’lük kaldıraç kullanmıĢtır. 100,000
50,000 Kar Zarar
0
Kar/Zarar
-50,000
46,000 56,000 66,000 76,000
-100,000
Vadedeki -150,000
Dayanak Varlık
Fiyatı Net kar/zarar
45,000 -100,000
55,000 -100,000 İMKB Endeksi iyi performe ederse
yatırımcının kazancı 10 kat artacaktır.
60,000 -100,000
65,000 -45,817 İMKB eksi getirirse yatırımcı bütün parasını
75,000 62,549 kaybeder.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
37. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 36
Kaldıraç Kar/Zarar Grafiği
D.Yatırımcı 100,000 TL’nin hepsiyle 40,000
vadeli sözleĢme alır.
30,000
Yatırımcının kazançları da zararları da
20,000
kaldıraç oranıyla yansır.
10,000
Kar Zarar
Kar/Zarar 0
46,000 56,000 66,000 76,000
-10,000
Vadedeki -20,000
Dayanak Varlık
Fiyatı Net kar/zarar
45,000 -150,000
55,000 -50,000 İMKB 1/kaldıraç oranı kadar düşer ise
60,000 0 yatırımcı bütün parasını kaybeder.
65,000 50,000
75,000 150,000
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
38. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Spekülatif 37
Kaldıraç ve Piyasa Riski
Kaldıraçsız Spot Hisse Kaldıraçlı Vadeli ĠĢlem
Senedi/ Varant
Varant Pozisyonu
Kaldıraçsız
Pozisyonu Pozisyonu
VOB
Piyasa Riski: olumsuz fiyat hareketlerinden etkilenme olasılığı
Az Riskli Çok Riskli
Kaldıraç = Risk
Yatırımcıların bu konuda bilgilendirilmesi
şart.
Riski kaldıramayacak yatırımcılar
kaldıraçtan uzak durmalı.
Yatırımcı sadece kaybetmeyi göze aldığı
miktar ile varant almalı.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
39. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Korunma 38
Alınmış Pozisyondan Korunma Kar/Zarar Grafiği
• Yatırımcılar elinde bulunan hisse senedi
pozisyonu yada vadeli iĢlem
pozisyonundan korunmak için varantları
kullanabilirler.
40,000
30,000
20,000
10,000
0
-10,000
00
00
00
00
70
70
70
70
70
70
,0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
Yatırımcı pozisyonundan korunmak için satım
45
50
55
60
66
71
76
81
86
91
-20,000
varantı alır.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
40. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Korunma 39
Nakit Sağma Kar/Zarar Grafiği
• Veya yatırımcı elinde bulundurduğu
pozisyonu likidite ederek, alım varantı
satın alır.
30,000
25,000
20,000
15,000
10,000
5,000
0
-5,000
00
00
00
00
70
70
70
70
70
70
-10,000
,0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
45
50
55
60
66
71
76
81
86
91
-15,000
Kardaki spot veya vadeli pozisyonu likidite
ederek varant pozisyonuna geçmeye nakit
sağmak denir.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
41. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Anapara Koruma 40
%100 ANAPARA KORUMALI %100 ANAPARA KORUMALI
%100 KATILIM ORANLI UYGULAMA DÜŞÜK KATILIM ORANLI UYGULAMA
VARANTIN VADESĠ : 6 AY VARANTIN VADESĠ : 6 AY
TÜRÜ : ĠMKB 100 ALIM VARANTI TÜRÜ : ĠMKB 100 ALIM VARANTI
VARANT FĠYATI : 3,500 VARANT FĠYATI : 3,500
UYGULAMA FĠYATI : 55,000 UYGULAMA FĠYATI : 55,000
6 AYLIK FAĠZ : %7,27 6 AYLIK FAĠZ : %6,20
VARANT ĠÇĠN AYRILAN TUTAR: VARANT ĠÇĠN AYRILAN TUTAR:
100,000 – 96,500 = 3,500 100,000 – 97,000 = 3,000
6 AYLIK BONO FĠYATI : 96,500 6 AYLIK BONO FĠYATI : 97,000
KATILIM ORANI : 3,500/3,500 = % 100 KATILIM ORANI : 3,000/3,500 = % 86
6 Aylık Alım %100 6 Aylık Alım %100
Bono Varantı Koruma Bono Varantı Koruma
Endeksin 55,000’in üzerindeki Endeksin 55,000’in üzerindeki
getirilerinden %100 istifade edecek, getirilerinden %86 istifade edecek,
düşüşünden anapara kaybı yaşamayacak, düşüşünden anapara kaybı yaşamayacak,
endekse dayalı sentetik anapara korumalı endekse dayalı sentetik anapara korumalı
ürün ürün
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
42. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Anapara Koruma 41
DÜŞÜK ANAPARA KORUMALI ANAPARA+KUPON GETİRİLİ
%100 KATILIM ORANLI UYGULAMA %100 KATILIM ORANLI UYGULAMA
VARANTIN VADESĠ : 6 AY VARANTIN VADESĠ : 6 AY
TÜRÜ : ĠMKB 100 ALIM VARANTI TÜRÜ : ĠMKB 100 ALIM VARANTI
VARANT FĠYATI : 3,500 VARANT FĠYATI : 3,500
UYGULAMA FĠYATI : 55,000 UYGULAMA FĠYATI : 55,000
6 AYLIK FAĠZ : %6,20 6 AYLIK FAĠZ : %8,35
6 AYLIK BONO FĠYATI : 96,000
BONO ĠÇĠN AYRILAN TUTAR: BONONUN VADE SONU DEĞERĠ : 100,000
100,000 – 3,500 = 96,500 BONO ĠÇĠN AYRILAN TUTAR:
6 AYLIK BONO FĠYATI : 97,000 100,000 – 3,500 = 96,500
ANAPARA KORUMASI: 99,484/100,000 = % 99,50 BONO FĠYATI : 96,000
KUPON GETĠRĠSĠ: 520/100,000 = % 0,52
6 Aylık Alım %99,5 6 Aylık Alım %100
Bono Varantı Koruma Bono Varantı Koruma
Endeksin 55,000’in üzerindeki
Endeksin 55,000’in üzerindeki getirilerinden %100 istifade edecek, aşağı
getirilerinden %100 istifade edecek, aşağı yönlü hareketinde ise anaparanın %100’ü
yönlü hareketinde ise anaparanın %99,5’i koruma altında olacak, ayrıca endeksin
koruma altında olacak. seyrinden bağımsız %0,52 kupon
ödeyecek.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
43. ĠMKB-30 Endeks Varantı Temel Uygulamalar - Anapara Koruma
ĠMKB-30 Endeks Varantı Anapara Korumalı Varant 42
%100 ANAPARA KORUMALI
YÜKSEK KATILIM ORANLI UYGULAMA KORUMA VS KATILIM
VARANTIN VADESĠ : 6 AY
TÜRÜ : ĠMKB 100 ALIM VARANTI 1,4
VARANT FĠYATI : 3,500
UYGULAMA FĠYATI : 55,000 1,2
6 AYLIK FAĠZ : %8,35
1
6 AYLIK BONO FĠYATI : 96,000
BONONUN VADE SONU DEĞERĠ : 100,000 0,8
VARANT ĠÇĠN AYRILAN TUTAR:
Katılım Oranı
100,000 – 96,000 = 4,000 0,6
BONO FĠYATI : 96,000
0,4
KATILIM ORANI: 4,000/3,500 = % 114,28
0,2
0
6 Aylık Alım %100
0,98 0,99 1,00 1,01 1,02 1,03
Bono Varantı Koruma
Anapara Koruma
Endeksin 55,000’in üzerindeki
getirilerinden %114,28 oranında daha fazla
istifade edecek, aşağı yönlü hareketinde ise
anaparanın %100’ü koruma altında olacak.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
45. ĠMKB-30 Endeks Varantı Dinamikler 44
Piyasa Dinamiklerinin Varanta Etkisi Dinamiklerin Açıklamaları
Dayanak Varlığın Fiyatı
Alım Varantı Satım Varantı • Dayanak varlığın fiyatındaki artıĢ Alım Varantında
Değeri Değeri değer kazancına neden olurken Satım Varantında
değer düĢüĢüne neden olur.
Dayanak
Vade Tarihi
Varlığın
• Vade sonu uzadıkça Alım ve Satım Varantının değeri
Fiyatı artar.
Vade
Oynaklık
Tarihi • Piyasadaki oynaklık arttıkça varantların değeri artar.
Oynaklık Faiz Seviyeleri
• Faiz seviyeleri arttıkça Alım Varantı’nda değer artıĢı
gerçekleĢirken Satım Varantı’nda değer kaybı olur.
Faiz
Temettü Beklentisi
• Dayanak varlığın bağlı olduğu Ģirkete dair temettü
beklentisi gerçekleĢirse Alım Varantı’nın değeri
azalırken Satım Varantı’nın değeri artar.
Temettü
Beklenti
si
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
61. IMKB-30 Endeks Varantı Varant Pazarı 60
İşlem Esasları
• Varantlar, Kurumsal Ürünler Pazarı altında, Varant Pazarında iĢlem görürler.
• Varant iĢlemleri Hisse Senedi Piyasası sürekli müzayede seans saatleri dahilinde gerçekleĢtirilir. Birinci seans
09:50-12:30 arasında,ikinci seans 14:20-17:30 arasında yapılır.
• Varant Pazarında uygulanacak alım-satım yöntemi "piyasa yapıcılı çok fiyat-sürekli müzayede
sistemidir". Bu yöntemde her bir varantta görevli olan bir piyasa yapıcı üye sürekli olarak alıĢ satıĢ
kotasyonu verir ve üyeler (piyasa yapıcı üye de dahil olmak üzere) söz konusu varant için alıĢ-satıĢ
emirlerini iletir. ĠĢlemler piyasa yapıcının verdiği kotasyon fiyatları arasında veya bu kotasyon fiyatlarından
gerçekleĢir.
• Yatırımcıların aracı kuruluĢ varantlarında iĢlem yapmadan önce içeriği Türkiye Sermaye Piyasası Aracı
KuruluĢları Birliğince hazırlanan Varantlara ĠliĢkin Risk Bildirim Formunu okumuĢ, anlamıĢ ve
imzalamıĢ olmaları gerekmektedir.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
62. IMKB-30 Endeks Varantı Varant Pazarı 61
İşlem Esasları
• Kotasyon: piyasa yapıcının almaya ve satmaya razı olduğu fiyat ile bu fiyat seviyelerinden ne kadar
alacağını/satacağını gösteren miktar bilgisini içeren çift yönlü emir çeĢididir.
• Varantlar serbest marjlıdır. Ancak iĢlemler, kotasyon fiyat aralığı içinde (kotasyon fiyatları da dahil)
gerçekleĢir.
• Alım-Satım emirleri ve piyasa yapıcının kotasyonları fiyat ve zaman önceliği kurallarına göre sisteme kabul
edilir.
• Varantlar açılıĢ seansına dahil edilmez. AçılıĢ seansı emir toplama ve açılıĢ iĢlemleri aĢamasında varant
sıralarına emir ve kotasyon giriĢi yapılamaz.
• Varantlarda açığa satıĢ iĢlemine izin verilmez
• Fiyat adımı 1 kuruĢtur
• Emir iptali serbesttir.
• Hisse Senetleri Piyasası’nda geçerli olan emir ve iĢlem kuralları aksi belirtilmedikçe varantlar için de
geçerlidir.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
63. IMKB-30 Endeks Varantı Varant Pazarı 62
İşlem Esasları
• Bir varantta piyasa yapıcı tarafından kotasyon verilmeden emir kabulü ve iĢlemler baĢlamaz.
• Kotasyon aralığı dıĢındaki fiyatlardan verilen emirler de sisteme kabul edilir. Ancak kotasyon aralığına dahil
olana kadar iĢlem görmezler.
ALIġ SATIġ
FĠYAT: 7.51 7.52 7.53 7.54 7.55 7.56 7.57 7.58 7.59 7.60 7.61 7.62
EMĠR
MĠKTARI 500 100 200 300 500 600 700 400 300 100 150 250
ALIġ SATIġ
KOTASYONU KOTASYONU
KOTASYON DIġI ĠġLEM OLMAZ KOTASYON ĠÇĠ ĠġLEM BÖLGESĠ KOTASYON DIġI ĠġLEM OLMAZ
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
64. IMKB-30 Endeks Varantı Varant Pazarı 63
İşlem Esasları
• Kotasyonun alıĢ ve/veya satıĢ tarafındaki miktarının tamamen iĢlem görerek tükenmesi durumunda, 3
dakika içinde piyasa yapıcısının miktarı tükenen kısmını minimum kotasyon miktarına tamamlaması gerekir.
• Yapmaması durumunda sistem otomatik olarak atar.
• Kotasyon 0 miktarlı girilebilir.
• Varantlarda özel emiriĢlemlerine izin verilir. Hisse senetlerinde uygulanan mevcut yapıda olduğu gibi normal
emir dosyasından gerçekleĢtirilebiliyorsa özel emrin giriĢine ya da eĢleĢmesine izin verilmez. Ayrıca özel emir
iĢlemleri kotasyon aralığı dıĢında da yapılabilir.
• Limit Fiyatlı, Kalanı Ġptal Et, Özel Limit Fiyatlı ve Özel Limit Değerli emirler kullanılabilir.
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
66. IMKB-30 Endeks Varantı Varant Pazarı 65
Sözleşme Kodları
1-2 3 4-5 6
Kısa Kod OZ I AA . V_
Dayanak Varlık: Ġhraççı Varant Türü Varant
ĠMKB30: OZ AA-OO:
ĠMKB50: EL Alım Varantı
ĠMKB100: YZ PP - ZZ:
SEPET: SP Satım Varantı
Hisseler: 2 harfli kod
1-5 6 7-12 13-19 20-22 23-29 30-32
Uzun Kod XU030 C 310311 0075000 IYM 00.0010 N
Dayanak Varlık: Varant Varant Kullanım Ġhraççı DönüĢüm UzlaĢı
Endeks kodu, Türü vade Fiyatı KuruluĢ oranı: 1 ġekli
hisse senedi C:Alım Sonu/ varant N: Nakit
kodu veya Varantı Son adedi ne UzlaĢı
SEPET P: ĠĢlem kadar K:
Satım Günü: dayanak Kaydi
Varantı GnAyYl varlık UzlaĢı
pozisyonu
aldırıyor
ĠMKB30 Endeski alım hakkı veren 31/03/11 Vadeli 75,000 kullanım fiyatlı ĠĢ Yatırım varantı. DönüĢüm oranı bindebir. Nakit UzlaĢı
ĠMKB 30 Aracı KuruluĢ Varantları
67. ĠMKB-30 Endeks Varantı
Çekince
Burada yer alan bilgiler ĠĢ Yatırım Menkul Değerler A.ġ. tarafından
bilgilendirme amacı ile hazırlanmıĢtır. Yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri
yatırım danıĢmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danıĢmanlığı hizmeti;
aracı kurumlar, portföy yönetim Ģirketleri, mevduat kabul etmeyen
bankalar ile müĢteri arasında imzalanacak yatırım danıĢmanlığı
sözleĢmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve
tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kiĢisel görüĢlerine
dayanmaktadır. Herhangi bir yatırım aracının alım-satım önerisi ya da
getiri vaadi olarak yorumlanmamalıdır. Bu görüĢler mali durumunuz ile
risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada
yer alan bilgilere dayanarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize
uygun sonuçlar doğurmayabilir.
Burada yer alan fiyatlar, veriler ve bilgilerin tam ve doğru olduğu garanti
edilemez; içerik, haber verilmeksizin değiĢtirilebilir. Tüm veriler, ĠĢ
Yatırım Menkul Değerler A.ġ. tarafından güvenilir olduğuna inanılan
kaynaklardan alınmıĢtır. Bu kaynakların kullanılması nedeni ile ortaya
çıkabilecek hatalardan ĠĢ Yatırım Menkul Değerler A.ġ. sorumlu değildir.
