Ατμοσφαιρική ρύπανση

1. Μέρος Α: βασικά περί ατμοσφαιρικών ρύπων

2. Τι είναι Ατμοσφαιρικός Ρύπος
• Ατμοσφαιρικός ρύπος είναι “οποιαδήποτε ουσία στην
ατμόσφαιρα που θα μπορούσε, σε αρκετά υψηλές
συγκεντρώσεις, να βλάψει ανθρώπους, ζώα, βλάστηση ή
υλικά”.
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε

3. Τύποι Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης
 Ρύπανση εσωτερικών χώρων
 Ρύπανση εξωτερικών χώρων
 Τοπική κλίμακα: φαινόμενα που αφορούν μια πόλη ή την ευρύτερη
περιοχή της, π.χ. πιθανή ρύπανση στη περιοχή ενός λατομείου.
 Περιφερειακή κλίμακα: φαινόμενα που αφορούν την περιφέρεια μιας
χώρας ή τμήμα μιας ηπείρου, π.χ. σκόνη Σαχάρας.
 Παγκόσμια κλίμακα: φαινόμενα που αφορούν μια ολόκληρη ήπειρο,
π.χ. μείωση του στρατοσφαιρικού όζοντος, φαινόμενο θερμοκηπίου.
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε

4. Πηγές Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (1/2)
Εσωτερικοί χώροι:
 Καύσεις (καπνός τσιγάρου, θέρμανση με ξύλα ή πετρέλαιο,
μαγείρεμα)
 Κτήριο και έπιπλα (κοντραπλακέ, μπογιές, κόλλες, χαλιά)
 Προϊόντα (εντομοκτόνα, καθαριστικά, σαπούνια)
 Από εξωτερικούς χώρους
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε

5. Πηγές Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (2/2)
Εξωτερικοί χώροι:
 Φυσικές πηγές
 οργανισμοί σε αποσύνθεση, φυτοπλαγκτό των ωκεανών, κ.α.
 ηφαίστεια, πυρκαγιές, σκόνη ερήμου, θαλάσσιο άλας κλπ.
 Πηγές βιολογικής φύσης, π.χ. αεροαλλεργιογόνα, σπόρια
μυκήτων, κλπ.
 Ανθρωπογενείς πηγές
 βιομηχανία (χρήση ορυκτών καυσίμων, παραγωγικές διαδικασίες κ.ά.)
 μεταφορές (αυτοκίνητα, αεροπλάνα)
 θέρμανση
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε

6. Βασικοί Ατμοσφαιρικοί Ρύποι (1/2)
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε
Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι για τους οποίους έχουν θεσπιστεί
όρια και παρακολουθούνται σε αστικά περιβάλλοντα είναι οι
ακόλουθοι:
Διοξείδιο του Θείου. Παράγεται από την καύση ορυκτών καυσίμων.
Κύρια πηγή του είναι η βιομηχανία.
SO2
Οξείδια του Αζώτου. Παράγονται από μηχανές εσωτερικής καύσης.
Η κυριότερη πηγή τους είναι η κυκλοφορία των οχημάτων.
ΝOX
Μονοξείδιο του Άνθρακα. Παράγεται από την ατελή καύση
άνθρακα. Η κυριότερη πηγή του είναι οι βενζινοκινητήρες.
CO

7. Βασικοί Ατμοσφαιρικοί Ρύποι (2/2)
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε
Όζον. Είναι δευτερογενής ρύπος, δεν εκπέμπεται άμεσα από
κάποια πηγή. Δημιουργείται από χημικές αντιδράσεις μεταξύ
οξειδίων αζώτου και υδρογονανθράκων, με παρουσία ηλιακής
ακτινοβολίας.
O3
Αιρούμενα σωματίδια με αεροδυναμική διάμετρο <10μm.
Παράγονται ως τυχαίο προϊόν διαφόρων χημικών ή φυσικών
διαδικασιών. Κύριες πηγές είναι οι πετρελαιοκινητήρες, ορισμένες
βιομηχανικές διεργασίες, κατασκευές και εξορύξεις, καθώς και
φυσικές πηγές (έρημοι, δασικές πυρκαγιές, ηφαίστεια).
PM10
Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι είναι επιβλαβείς για την υγεία των ανθρώπων,
επηρεάζοντας κυρίως το αναπνευστικό σύστημα, το δέρμα και τα μάτια.
Επιπλέον, κάποιοι από αυτούς είναι τοξικοί, ενώ άλλοι είναι καρκινογόνοι.

8. Βιολογικοί και μετεωρολογικοί παράγοντες
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε
Γύρη φυτών. Πρόκειται για φυσικό προϊόν, μια και παράγεται από τα
φυτά κατά τον κύκλο της αναπαραγωγής τους. Παρόλα αυτά, λόγω των
αλλεργιογόνων που “κουβαλά”, δημιουργεί προβλήματα στα μάτια, στη
μύτη και την αναπνοή αρκετών ανθρώπων (όσων έχουν αναπτύξει
σχετική ευαισθησία)
Δυσφορία. Πρόκειται για αίσθημα που δημιουργείται συναρτήσει
μετεωρολογικών και άλλων περιβαλλοντικών παραμέτρων, και
επηρεάζει την ικανότητα συγκέντρωσης, παραμονής σε υπαίθριους
ιδιαίτερα χώρους, αλλά και αναπνοής και γενικής κατάστασης υγείας.
Βασικές παράμετροι που την διαμορφώνουν είναι ο θερμοκρασία και η
σχετική υγρασία. Μετράται με τη βοήθεια δεικτών δυσφορίας.
Δυσφορία

9. Μέρος Β: εκπαιδευτικές ασκήσεις
(για μαθητές γυμνασίων-λυκείων)

10. Εφαρμογή: Η Ποιότητα Αέρα στην Κύπρο
Εκπαιδευτικές ασκήσεις
1. Μελέτη των ετήσιων CO, NOX, O3 και PM10 στη Λευκωσία
– Δημιουργείστε γραφήματα που να παρουσιάζουν την χρονική μεταβολή των ρύπων
αυτών για μία τυπική ημέρα. Τι παρατηρείτε;
2. Σύγκριση ποιότητας αέρα
– Χρησιμοποιείστε τα κατάλληλα γραφήματα για να συγκρίνετε τα επίπεδα ποιότητας αέρα
ανά έτος, ανά σταθμό και ανά ρύπο. Τί παρατηρείτε;
3. Μελέτη φαινομένου θύελλας σκόνης από τη Σαχάρα
– Με τη βοήθεια των γραφημάτων μέσων όρων μετρήσεων, εντοπίστε τις υψηλότερες τιμές
μέσων ημερήσιων συγκεντρώσεων αιωρουμένων σωματιδίων που έχουν καταγραφεί για
την περίοδο 2007-2010 στην Κύπρο. Τι παρατηρείτε;
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε

11. Άσκηση 1:
Μελέτη των ετήσιων CO, NOX, O3 και PM10 στη Λευκωσία
Η λειτουργία μιάς πόλης (κυκλοφορία οχημάτων, λειτουργία
της αγοράς κλπ) συνεπάγεται χρήση μεταφορικών και άλλων
μέσων και άρα επηρεάζει την ποιότητα αέρα. Αυτές οι
μεταβολές αναμένεται να είναι περισσότερο εμφανείς σε
περιοχές με υψηλή κυκλοφορία οχημάτων, σε σχέση με
κατοικημένες περιοχές ή την ύπαιθρο.
Επαναλάβετε την ίδια ανάλυση για διαφορετικούς σταθμούς παρακολούθησης ποιότητας
αέρα. Ποιές η διαφορές μεταξύ των αποτελεσμάτων;
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε

12. Η κατάσταση της ποιότητας αέρα μεταβάλλεται ανάλογα με το
έτος, αλλά και ανάλογα με τον σταθμό μέτρησης και τον ρύπο
που εξετάζουμε. Βρείτε τον σταθμό που είναι εγγύτερα με
περιοχή που σας ενδιαφέρει, και αναζητείστε τα επίπεδα
ποιότητας αέρα για κάθε ρύπο και έτος. Ποιές οι διαφορές
μεταξύ τους;
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε
Άσκηση 2:
Σύγκριση ποιότητας αέρα

13. Ποιός είναι ο σταθμός με τις υψηλότερες τιμές ΑΣ10; Πότε
μετρήθηκαν οι υψηλότερες τιμές; Μπορείτε να
χρησιμοποιήσετε τις σχετικές εκθέσεις ανάλυσης πηγών
προέλευσης ΑΣ10 για να εντοπίσετε τις περιόδους που
αντισχοιχούν σε επεισόδια σκόνης Σαχάρας
Μαθαίνοντας το περιβάλλον στο οποίο ζούμε
Άσκηση 3:
Μελέτη φαινομένου θύελλας σκόνης από τη Σαχάρα