SlideShare a Scribd company logo
1 of 31
saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti




sajaro samsaxuris reformis koncefcia



        levan izoria, paata turava




                 Tbilisi, 2012



                                               1
saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti (GDRI) _ damoukidebeli, arakomerciuli
organizacia, dafuZnda 2011 wels. institutis amocanaa demokratiis ganviTarebis, politikuri,
ekonomikuri, socialuri da sxva reformebis xelSewyoba saTanado kvlevebisa da diskusiebis
meSveobiT.

veb-gverdi: www.gdri.ge
el.fosta: gdri@gdri.ge

                                                                         ufaso gamocema




©   saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti
©   l. izoria, p. turava




gamomcemloba `nekeri~, 2012

ISBN




                                                                                        2
sarCevi
1. Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2. sajaro samsaxuris reformirebis ZiriTadi orientirebi saqarTveloSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   .....................                                                                                7
3. ucxouri gamocdileba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              9
   3.1. biurokratia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      9
   3.2. aqtiuri saxelmwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           10
   3.3. moqnili saxelmwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           10
      3.3.1. saxelmwifos neoliberaluri kritika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                     11
      3.3.2. axali sajaro menejmenti (NPM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .               11
4. sajaro samsaxuris reformis ZiriTadi aspeqtebi . . . . . . . . . . . . .                                       17
   4.1. sajaro samsaxuris ZiriTadi institutebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                         17
      4.1.1. sajaro samarTlis korporacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                 18
      4.1.2. sajaro samarTlis dawesebuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                   19
      4.1.3. sajaro samarTlis fondi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              20
   4.2. saxelmwifo samsaxuris sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                  20
      4.2.1. sajaro mosamsaxure da sajaro moxele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                       21
      4.2.2. sajaro samsaxurSi dasaqmebulTa Tanafardoba . . . . . . . . . . . . . . . .                          22
      4.2.3. profesiuli moxelisa da damxmare/daqiravebuli
          muSakis gamijvnis kriteriumebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                 22
      4.2.4. profesiuli moxelis ZiriTadi niSnebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                     23
      4.2.5. sajaro moxeleTa klasifikacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                  23
      4.2.6. samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                      23
   4.3. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis ZiriTadi problemebi da maTi gadaWris gzebi . . . . . . . . . . . .
        ..............................                                                                           24
      4.3.1. samsaxurSi miReba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .       24
      4.3.2. gamosacdeli vada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .        25
      4.3.3. atestacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   25
      4.3.4. kvalifikaciis amaRleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            25
      4.3.5. kadrebis stabiluroba, rogorc profesiuli sajaro moxelis institutis qvakuTxedi . . . . . . . . . . . . . .
             ....................                                                                                25
      4.3.6. rangireba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   26
      4.3.7. socialuri garantiebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            27
      4.3.8. uflebebis dacvis garantia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .               28
      4.3.9. disciplinuri pasuxismgebloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                  28
      4.3.10.
                                                                                                                 Sr
             omiTi davebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .        28
      4.3.11.
                                                                                                                 saj
             aro samsaxuris eTika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                29
      4.3.12.
                                                                                                                 Sr
             omis kanonmdeblobis moqmedeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                     29
      4.3.13.
                                                                                                                 saj
             aro samsaxuris sabWo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                29
5. gamoyenebuli literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                           30
                                                                                                                  3
4
1. Sesavali

      koncefciis mizania xeli Seuwyos sajaro samsaxuris Tanamedrove modelis Camoyalibebas. analizs
safuZvlad udevs saqarTvelos moqmedi kanoni `sajaro samsaxuris Sesaxeb~. aseve gaTvaliswinebulia
saqarTvelos parlamentSi Setanili kanonproeqti `sajaro samsaxuris Sesaxeb~.
       წarmodgenili koncefciis Tanaxmad, sajaro samsaxuris modeli efuZneba profesiuli sajaro moxelis
instituts. tradiciuli biurokratiuli modelis gverdiT, `marTvis axali modelis~ ZiriTadi aspeqtebis
gaTvaliswinebiT, unda Seiqmnas politikuri zegavlenisagan damoukidebeli marTvis ganxorcielebis
meqanizmebi.
       sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda gansazRvros profesiuli sajaro moxelis samarTlebrivi
statusi da Seqmnas misi samarTlebrivi dacvis meqanizmebi.
      sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda gansazRvros sajaro samsaxuris sistema, sajaro
samsaxuris klasifikacia, sajaro samsaxuris karieris principis Sesabamisad gavlis wesi, sajaro
mosamsaxureTa socialuri dacvis garantiebi, sajaro mosamsaxureTa ganaTlebis, momzadebisa da
gadamzadebis sitema. sajaro samsaxuris sistemis funqcionirebis uzrunvelyofis mizniT unda Seiqmnas
sajaro samsaxuris sabWo, romelic aRWurvili iqneba realuri uflebamosilebebiT, raTa xeli Seuwyos
mmarTvelobis erTiani standartebis danergvas sajaro samsaxurSi.
      sajaro samsaxuris Sesaxeb moqmedi kanoni formalurad cnobs sajaro moxelis instituts, moxelisa,
romelic iniSneba uvadod, Tumca kanoni ar gansazRvravs im samarTlebriv garantiebs, romelic Sinaarss
SesZenda am instituts.
      saqarTvelos parlamentSi Setanili kanonproeqti uars ambobs profesiuli sajaro moxelis institutze da
samoxeleo samarTlebrivi urTierToba gadaჰyavs saxelSekrulebo urTierTobaze. rogorc kanonproeqtis
dasabuTebaSi vkiTxulobT, koncefcia efuZneba `axali marTvis~ modelis elementebs, rac gulisxmobs
kerZo seqtoris elementebis Semotanas sajaro samsaxurSi.
      `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoni miRebuli iqna 1997 wlis 31 oqtombers da masSi dRemde 74-
jer Sevida cvlilebebi da damatebebi. TiToeuli cvlileba atarebda fragmentul xasiaTs, emsaxureboda
mimdinare politikuri miznebis miRwevas da, amdenad, ar iyo sajaro samsaxuris Tanamedrove koncefciis
Sesabamisi kanonis Camoyalibebisken gadadgmuli nabiji.
       sajaro samsaxuris reformis kompleqsurobis gaTvaliswinebiT, mniSvnelovania politikuri kursis
gansazRvra saxelmwifo funqciebTan mimarTebiT. ekonomikuri krizisisa da saxelmwifo biujetis deficitis
gaTvaliswinebiT, aqtualuri xdeba `gansaxelmwifoebriobis~ Tema. sakiTxi exeba, erTi mxriv, saxelmwifo
mosaxurebis sferos axleburad gaazrebas da, meore mxriv, misi ganxorcielebis efeqturi organizaciuli
strategiis Camoyalibebas. aRniSnuli miznis miRwevis saSualebas warmoadgens `privatizacia~.
saxelmwifo funqciebis privatizaciis procesSi, pirvel rigSi, unda ganisazRvros is aqtiurobebi, romelTa
gansaxelmwifoebriobac unda moxdes kerZo seqtoris sasargeblod. meore didi nawili RonisZiebebisa,
romelic eqceva saxelmwifo funqciis cnebis qveS, unda gaiyos sam nawilad: 1. saxelmwifo funqciebi,
romelic xorcieldeba mxolod saxelmwifo organoebis mier; 2. saxelmwifo funqciebi, romelic xorcieldeba
saxelmwifos mier organizaciuli mowyobis kerZo-samarTlebrivi formis gamoyenebiT da 3. saxelmwifo
funqciebi, romelic xorcieldeba kerZo subieqtebis mier. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis
mowesrigebis farglebSi eqceva mxolod pirveli nawili, Tumca, danarCeni samic ar aris naklebad
saintereso, Tundac imis gaTvaliswinebiT, rom kerZo samarTlebrivi formis gamoyenebis an kerZo pirebis
mier sajaro funqciebis ganxorcielebis dros warmoSobili zianis anazRaurebis sakiTxi saWiroebs naTlad
mowesrigebas.
      saxelmwifo funqciaTa gaazrebis konteqstSi unda daisvas sakiTxi, Tu ramdenad aris aucilebeli
saxelmwifo organoebis (Sesabamisad, iq dasaqmebuli sajaro moxeleebis) mier konkretuli funqciis

                                                                                                     5
ganxorcieleba (mag., Sss-s sakuTrebis dacvis policia), rodesac aRniSnuli funqcia imave xarisxiT da
naklebi danaxarjebiT SeiZleba Sesruldes kerZo pirebis mier. sajaro samsaxuris sistema im SemTxvevaSi
aris efeqturi, rodesac saxelmwifo koncentrirebulia mxolod arsebiTi sakiTxebis, rogorc sakuTari funqciis,
saxelmwifo organoebis meSveobiT gadaWrisaken. sajaro samsaxuri da misi ZiriTadi instituti _
`profesiuli moxele~ _ aris is ZviradRirebuli resursi, romelsac sWirdeba gafrTxileba da sworad
gamoyeneba, raTa miviRoT danaxarjebis Sesabamisi Sedegi.
      sajaro samsaxuris koncefcia, rogorc saxelmwifoebrivi mowyobis politikuri xedvis erTi konkretuli
sfero, moicavs mxolod sajaro samsaxuris mowyobis ZiriTad elementebs da misi warmatebulad
ganxorcieleba damokidebulia saerTo politikis sworad gaazrebaze.




                                                                                                      6
2. sajaro samsaxuris reformirebis ZiriTadi orientirebi saqarTveloSi

       ganviTarebul qveynebSi sajaro administraciis reformis mTavari orintirebis gansazRvram cxadi
gaxada, rom yovel reformas konkretuli sazogadoebrivi ganviTarebis adekvaturi gamowvevebi udevs
safuZvlad. saqarTveloSi sajaro administraciis reformis strategiuli mimarTulebebis dadgenisTvis es, pirvel
rigSi, niSnavs konkretuli istoriuli situaciis pragmatul analizs da realobidan gamomdinare reformebis
prioritetebis gansazRvras.
       sabWoTa kavSiris daSlidan `vardebis revoluciamde~ (2003 წ.) postkomunistur saqarTveloSi
saxelmwifo da misi administraciuli struqturebi, ZiriTadad, sabWoTa kavSirSi danergili muSaobis stiliTa
da formiT ganagrZobda saqmianobas. sabWoTa administracia imiT gamoirCeoda, rom igi sazogadoebrivi
urTierTobis TiTqmis yvela sferos aregulirebda. saxelmwifos am yovlismomcveli regulirebis moTxovnebs
sajaro administraciul struqturebSi dasaqmebuli personalis didi `armia~ akmayofilebda, romlis Senaxvac
saxelmwifos udidesi Tanxebi ujdeboda. `vardebis revoluciamde~ postkomunistur saqarTveloSi
saxelmwifo struqturebSi dasaqmebul pirTa raodenoba ZiriTadad SenarCunda, Tumca, ukve Zalian mcire
saxelfaso ganakveTebiT, romliTac elementaruli sayofacxovrebo moTxovnilebis dakmayofilebac ki
SeuZlebeli iyo. amitom am periodSi sajaro moxeleTa arsebobis umTavres wyarod korufcia iqca.
saxelmwifosa da misi administraciis safuZvels araformaluri institutebi, korufcia da klientelizmi
warmoadgenda. igi Zalian waagavda feodaluri tipis saxelmwifos, sadac saxelisuflebo struqturas piradi
urTierTobebi gansazRvravda. aseT pirobebSi postkomunistur saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro
administraciis reforma aqtualur Temad sinamdvileSi arasdros qceula.
      dRes saqarTveloSi politikis mTavari amocana aris demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos
principebis Sesabamisi institutebis, maT Soris, damoukidebeli sajaro administraciis, Camoyalibeba.
saqarTvelom saxelmwifosa da sajaro administraciis reformireba im instituciuri sawyisebiT unda daiwyos,
riTac daiwyo ganviTarebul qveynebSi Tanamedrove saxelmwifos Camoyalibeba, kerZod, demokratiuli
samarTlebrivi saxelmwifos SeqmniT.
      saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformis mTavar orientirebs gansazRvravs
evropis samezoblo politikis farglebSi saqarTvelosTvis SemuSavebuli samoqmedo gegma. aRniSnuli
dokumentis mixedviT, evrokomisia sxvadasxva sferoSi iTvaliswinebs saqarTvelosTvis finansur
mxardaWeras. pirvel adgils ikavebs demokratiis, samarTlebrivi saxelmwifosa da kargi mmarTvelobis
(`Good Governance~) uzrunvelyofa. am etapze saqarTveloSi aucilebelia demokratiuli da samarTlebrivi
saxelmwifosTvis damaxasiaTebeli instituciuri safuZvlebis Seqmna da mxolod amis Semdeg _ mowinave
qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis ganviTarebis Tanamedrove tendenciebis
gaTvaliswineba.
      aRniSnuli winapirobebis uzrunvelyofis gareSe, ganviTarebuli qveynebidan garkveuli koncefciebis
Tu modelebis saqarTveloSi brmad gadmotana ar mogvcems dadebiT Sedegs. noyieri niadagis gareSe,
konkretuli realobis gauTvaliswineblad, saqarTveloSi maTi danergvis mcdeloba usargeblo iqneba.
      marTalia, `vardebis revoluciis~ Semdeg saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis
reformirebis kuTxiT mniSvnelovani nabijebi gadaidga, rogoricaa zedmeti Statebis gauqmeba,
korufciasTan brZola, xelfasebis momateba, samuSao infrastruqturis gaumjobeseba da sxv., magram
aucilebelia sajaro samsaxuris ganviTarebis erTiani strategiis Camoyalibeba, romelic instituciuri
reformebis ganxorcielebaze iqneba orientirebuli.
      saqarTvelos politikur-administraciuli sistema jer kidev ar aris myari. gansakuTrebiT TvalSisacemia
saxelmwifo institutebis damoukideblobis dabali xarisxi, saxelmwifo saqmianobaSi moqalaqeTa
Tanamonawileobis SezRuduloba, demokratiuli kontrolis sistemis sisuste. saxelmwifo moxeleTa
muSaobis stili gamoirCeva mkacri centralizmiT, efeqtiani dagegmarebisa da kontrolis deficitiT.


                                                                                                       7
personalis sferoSi naTlad Cans TanamSromelTa kvalifikaciis dabali done, klientelizmi da partiuli
patronaJi.
      aRniSnuli realobis gamo, mowinave qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis
Tanamedrove koncefciebis upirobo danergva saqarTveloSi iqneba kontraproduqtiuli. amis sailustraciod
axali sajaro menejmentis koncefciis saqarTvelos dRevandel pirobebSi ganxorcielebis perspeqtivis
warmoCena dagvexmareba.
      aRniSnuli koncefciis ganxorcieleba, pirvel rigSi, SesaZlebelia kargad funqcionirebadi sabazro
ekonomikis pirobebSi, sadac uzrunvelyofilia kerZo sakuTrebis dacva da saxelSekrulebo avtonomia,
gansakuTrebiT ki _ damoukidebeli sasamarTlo xelisuflebis pirobebSi. transformaciis procesSi myofi
qveynisTvis, rogoric saqarTveloa, tipuria is faqti, rom ekonomika bolomde ar aris saxelmwifo
regulaciisgan Tavisufali. formaluri institutebis nacvlad Zlieria araformaluri urTierTobebi, patronaJi. aseTi
realoba saTanado niadags ar qmnis axali sajaro menejmentis koncefciis srulyofili ganxorcielebisaTvis,
romlis erT-erT mTavar princips warmoadgens kerZo struqturebisTvis sajaro amocanebis rac SeiZleba
metad gadacema.
      axali sajaro menejmentis koncefciis ganxorcielebisTvis aucilebeli winapirobaa Zlieri,
ganxorcielebis unaris mqone saxelmwifo, damoukidebeli sakanonmdeblo da sasamarTlo xelisuflebis
sistemiTa da kompetenturi, politikurad neitraluri sajaro administraciis arsebobiT. gansakuTrebiT
paralamentma, rogorc damoukidebelma politikurma institutma, unda uzrunvelyos sajaro administraciis
Zalauflebis balansi. amdenad, axali sajaro administraciis koncefciis mTavari orientiri – moqnili
saxelmwifo _ ar niSnavs saxelmwifos dasustebas, aramed, piriqiT, gulisxmobs Zlier institutebs, romlebic
demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos princips Seesabameba.
       amasTan, axali sajaro menejmentis koncefciis zogierTi elementis ganxorcieleba, ramdenadac
kargad ar unda JRerdnen isini rotorikis doneze, Camoyalibebis procesSi myofi saqarTvelos dRevandeli
politikur-administraciuli sistemisTvis safrTxis Semcveli ufroa. erTi SexedviT, sajaro administraciis
farglebSi pasuxismgeblobis decentralizacia, qvemdgomi rgolebisTvis meti avtonomiis miniWeba
Sesabamisi biujetis gamoyofiT SeiZleba pozitiurad Sefasdes, magram susti saxelmwifo struqturebis
pirobebSi igi xels Seuwyobs, erTi mxriv, dekoordinacias da, meore mxriv, korufcias. Tavad ganviTarebul
saxelmwifo struqturebSi decentralizaciis praqtikis danergva naTelyofs, rom sinamdvileSi calkeul
organoebs Soris koordinaciis problemam da korufciam iCina Tavi.
      naklebi safrTxis Semcvelia reformis is elementebi, romlebic sajaro administraciis saqmianobaSi
moqalaqeTa Tanamonawileobas iTvaliswinebs, iqneba es mrgvali magidis, gamokiTxvebisa Tu
komunikaciis sxva formebiT, Tumca, amisaTvis aucilebelia, rom saxelmwifoSi arsebobdes demokratiis
maRali xarisxi, samoqalaqo sazogadoebis TviTorganizaciis, sakuTar Tavze meti pasuxismgeblobis
aRebis kultura. winaaRmdeg SemTxvevaSi, didia imis albaToba, rom moxdes saxelmwifo xelisuflebis
mier moqalaqeTa Tanamonawileobis manipulacia da maTi sakuTari Zalauflebis interesebisadmi
daqvemdebareba. myari demokratiuli institutebis gareSe, susti samoqalaqo sazogadoebis pirobebSi,
aRniSnuli reformis elementebi kargaven Tavis daniSnulebas.
       yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis
reformirebisTvis, pirvel rigSi, aucilebelia, strategiuli prioritetebis gansazRvra da maTi ganxorcieleba. es
politikis prerogativaa. sajaro administraciis reformirebisTvis pragmatuli da mizanmimarTuli politika,
pirvel rigSi, orientirebuli unda iyos demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos instituciuri infrastruqturis
Seqmnaze. ganviTarebuli qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis modernizaciis Tanamedrove
tendenciebi upirobod ki ar unda gadmoviRoT, aramed reformis calkeuli elementis danergvis saWiroeba
konkretuli situaciis analizze dafuZnebulma sargeblianobam unda ganapirobos.




                                                                                                          8
3. ucxouri gamocdileba

      sajaro samsaxuris reforma aris dinamikuri procesi, romelic, sazogadoebrivi gamowvevebis
Sesabamisad, miznad isaxavs administraciis qmedunarianobisa da pasuxismgeblobis amaRlebas.
      sajaro samsaxuris reformebi yovelTvis misi klasikuri funqciebis, kerZod, dagegmarebis,
organizaciis, personalis, gadawyvetilebis miRebis, finansebisa da kontrolis, farglebSi xorcieldeba. sajaro
samsaxuris TiToeuli reforma aris aRniSnuli funqciebis optimizaciis konkretuli gegma, romelic garkveuli
saxelmZRvanelo orientirebiT aris ganpirobebuli. Tavad reformis es ZiriTadi orientirebi saxemwifos
konkretuli gagebidan gamomdinareobs.
      am TvalsazrisiT, mniSvnelovania ganviTarebuli qveynebis gamocdilebis Seswavla. is naTelyofs,
rom sajaro samsaxuris reforma yovelTvis ganpirobebulia saxelmwifos axali koncefciiT. es gamocdileba
gvacnobs, aseve, Tanamedrove sajaro administraciis ganviTarebis tendenciebs msoflioSi da iZleva
saqarTveloSi misi ganxorcielebis Teoriul safuZvels.
      marTalia, mowinave qveynebis sajaro samsaxuris reformebis gacnobis TvalsazrisiT, saqarTvelos
evropuli orientaciidan gamomdinare, gansakuTrebuli yuradReba klasikur-evropuli administraciis
ganviTarebas daeTmoba, magram es ganviTareba, garkveuli Taviseburebebis miuxedavad, zogadad
asaxavs msoflios ganviTarebuli qveynebis sajaro administraciis reformirebis saerTo elementebs.


      3.1. biurokratia
      veberiseuli klasikur-biurokratiuli sajaro administraciis saqmianobaSi TvalSisacemia kanonis
uzenaesoba da kompetenciebis mkacri gansazRvra. TviTneburi mmarTvelobis formebisgan gasxvavebiT,
sadac administraciis moxele sajaro resursebs sakuTari Sexedulebisamebr gankargavs da sadac garkveuli
Tanamdebobis dakaveba nepotizms, klientelizms an korufcias ukavSirdeba da ukontroloba sufevs,
klasikur-biurokratiuli modelis farglebSi sajaro administraciis mTeli saqmianoba samarTlebrivi
uflebamosilebebiTaa dadgenili, ganawilebuli da gakontrolebuli.
       veberiseuli biurokratiuli organizacia gamoxatulebas hpovebs, erTi mxriv, piramidis msgavs
ierarqiul mowyobaSi da, meore mxriv, Sidaorganizaciuli procedurebis standartizaciaSi. ierarqiuli
mowyobis TvalsazrisiT, biurokratiuli administracia xasiaTdeba Sromis mkacri ganawilebiTa da
specializaciiT. swored aqedan gamomdinareobs garkveuli sferoebis mixedviT sajaro moxeleebis
dasaqmebisTvis specialuri kompetenciis (codnisa da gamocdilebis) arsebobis aucilebloba. amasTan,
biurokratiul organizaciaSi TiToeuli organizaciuli erTeuli zemdgomi erTeulis daqvemdebarebaSia.
       biurokratiuli organizaciis Sida procedurebis daxasiaTebisas aRsaniSnavia administraciuli
saqmianobis mkacri standartizacia da garkveul Sinaganawesebze damokidebuleba. aRniSnuli saqmianoba
xorcieldeba mxolod werilobiTi formiT, rac xels uwyobs mis gamWirvalobasa da gakontrolebas.
ierarqiulobasTan da specializaciasTan erTad, organizaciis aseTi Sida procedurebi karg safuZvels iZleva
sajaro administraciis demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos Sesabamisi marTvisa da kontrolisaTvis.
       biurokratiuli administraciis erT-erTi mTavari damaxasiaTebeli niSani misi personalis
profesionalizmi da kompetenturobaa. profesiuli saqmianoba `sicocxlis manZilze~, uvadod xorcieldeba.
aRniSnuli principi sajaro moxeleTa piradi interesebis gaTvaliswinebiT ki ar aris nakarnaxevi, aramed
maTi profesiuli damoukideblobis gamyarebisTvisaa gamiznuli, rac, saboloo jamSi, sajaro administraciis
instituciur ganmtkicebas isaxavs miznad. sajaro moxelis profesiuli winsvla karieris princips efuZneba,
romelic maTi kvalifikaciis mudmivad amaRlebas iTvaliswinebs. fuladi anazRaureba xdeba winawar
dadgenili saxelfaso ganakveTiT. sajaro moxele valdebulia, miukerZoeblad ganaxorcielos Tavisi profesiuli
saqmianoba. es valdebuleba zemdgomi piris mimarT erTgulebaSi ki ar unda gamoixatebodes, aramed


                                                                                                        9
institutis mimarT damokidebulebaSi, ramac, sabolood, politikisagan biurokratiuli organizaciis
damoukidebloba unda uzrunvelyos.
      biurokratiuli organizaciis saqmianoba moqalaqeebisaTvis winaswar gaTvladia, radgan igi mxolod
kanonis safuZvelze xorcieldeba. is, Tu ramdenad kanonismieria calkeuli administraciuli qmedeba,
SeiZleba sasamarTlos gziT gakontroldes. biurokratiuli administraciis werilobiTi formiT muSaoba amis
karg safuZvels iZleva. sasamarTlo kontrolTan erTad, ierarqiuli organizaciisTvis mniSvnelovania
saparlamento kontrolis principis arseboba. calkeulma ministrma unda uzrunvelyos, rom uwyebis
farglebSi misi brZanebebi konstituciisa da kanonis Sesabamisad Sesruldes. winaaRmdeg SemTxvevaSi,
misi politikuri pasuxismgeblobis sakiTxi dadgeba.
      biurokratiuli organizaciis zemoT moyvanili elementebis mixedviT SesaZlebelia dajamdes, Tu ra
niSnebiT gansxvavdeba demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos principis safuZvelze momuSave
Tanamedrove biurokratia ganuviTarebeli administraciis modelisagan. ganuviTarebeli administracia
pirovnul ZalauflebasTanaa gaigivebuli, maSin, rodesac Tanamedrove biurokratiul modelSi administracia
saxelmwifo institutis saxiT aris warmodgenili. ganuviTarebeli administraciisTvis damaxasiaTebelia
moxeleTa TviTneboba, maTi sakuTari interesebis win dayeneba, ukontroloba. ganviTarebuli
biurokratiisTvis ki _ muSaobis mkacri formalizmi, moxeleTa profesionalizmi, instituciuri
damoukidebloba da saqmianobis rogorc sasamarTlo, ise sistematuri ierarqiuli kontroli.
      amdenad, sajaro administraciis biurokratiuli modeli saukeTeso pasuxi iyo meore msoflio omis
Semdgom evropaSi sazogadoebriv gamowvevaze, romlis mTavar mizans demokratiisa da samarTlebrivi
saxelmwifos ganxorcieleba warmoadgenda. am models dResac ar daukargavs Tavisi mniSvneloba.
marTalia, misi reformireba da optimireba administraciuli politikis dRis wesrigSi mravaljer damdgara,
magram alternatiuli modeliT misi sruli Secvla SeuZlebelia. biurokratiuli modelis aseTi warmateba imiT
aixsneba, rom igi, uwinaresad, maRalganviTarebuli samarTlebrivi da instituciuri kulturis nayofia da ara
mxolod organizaciuli kategoria.


      3.2. aqtiuri saxelmwifo
       samociani wlebis Sua periodidan evropaSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformis ZiriTadi
orientiri Seicvala. germanul administraciul mecnierebaSi es etapi „aqtiuri saxelmwifos“ an „aqtiuri
politikis“ saxeliT aris cnobili. saxelmwifos axali koncefcia evropaSi imJamindeli pirveli seriozuli
ekonomikuri krizisiT iyo ganpirobebuli.
      axali SexedulebiT, ekonomikuri krizisis Tavidan acilebis saSualebas aqtiuri saxelmwifo
warmoadgenda, rac saxelmwifos mxridan TiToeulis mimarT ufro met mzrunvelobas, xolo ekonomikis
mimarT ufro met dagegmarebas gulisxmobda. saxelmwifos SesaZleblobebi did optimizmTan iyo
dakavSirebuli. am optimizmis Sesabamisad, saxelmwifo ufro meti ZalisxmeviT unda Careuliyo
sazogadoebriv urTierTobebSi. meti dagegmarebis politikiT mas unda gamoesworebina sabazro
ekonomikis „xarvezebi“ da mniSvnelovani Sesworebebi unda Seetana masSi.
     istoriulma ganviTarebam cxadyo aqtiuri saxelmwifos SezRuduli SesaZleblobebi. me-20 saukunis
samocdaaTiani wlebis bolos man Tavisi kariera daasrula. morigma ekonomikurma krizisma naTeli
gaxada, rom saxelmwifom imaze meti aiRo sakuTar Tavze, vidre realurad SeeZlo.


      3.3. moqnili saxelmwifo
       moqnili saxelmwifos idea me-20 saukunis samocdaaTiani wlebis bolodan iqca saxelmwifosa da
sajaro administraciis reformierebis mTavar orientirad. misi ganviTareba SeiZleba or etapad daiyos.
pirveli etapi moicavs saxelmwifos neoliberalur kritikas, xolo meore etapi ukavSirdeba axali sajaro

                                                                                                    10
menejmentis warmoSobas, romelic saerTaSoriso enaze `New Publik Management~-is              saxeliT aris
cnobili.


      3.3.1. saxelmwifos neoliberaluri kritika
      XX saukunis 70-iani wlebis bolosTvis ganviTarebul qveynebSi gavrceleba daiwyo saxelmwifos
neoliberalurma kritikam, romlis mixedviT, socialur-ekonomikuri progresis mTavar Semaferxebel faqtors
arsebuli biurokratiuli saxelmwifo sistema warmoadgenda. saerTaSoriso specialur literaturaSi igi
TetCerisa (Thatcherism 1978 wlidan) da reiganis (Reagonomics 1980 wlidan) ekonomikur programebs
ukavSirdeba.
      aRniSnuli koncefciis mixedviT, gasakuTrebuli kritikis obieqti gaxda is garemoeba, rom
saxelmwifo sul ufro da ufro meti amocanis Sesrulebas iRebda sakuTar Tavze, rasac saxelmwifo biujetis
xarjviTi nawilis gazrda, biurokratiuli aparatis gadideba, kanonebis siWarbe da detaluri regulirebis
tendencia mohyva. yovelive amis Sedegad ki moqalaqe da kerZo biznesi zaraldeboda. mewarmis
Tavisufleba zomaze metad izRudeboda da is saxelmwifo biurokratiaze damokidebuli xdeboda.
       am tendeciis sapirispirod, iseT iniciativebs mieniWa upiratesoba, romelTac sajaro administraciisa
da kanonmdeblobis gamartiveba hqondaT miznad dasaxuli. neoliberaluri reformebis ganxorcielebis
Sedegad saxelmwifo da misi sajaro administracia unda gamxdariyo ufro moqnili da martivi. is rac
SeiZleba naklebad unda Careuliyo ekonomikur procesebSi, unda daezoga meti Tanxa, unda Seemcirebina
personali da esaubra martivi sakanonmdeblo eniT. yovelive amis ganxorcieleba `moqnili saxelmwifos~
pirvel etapze (me-20 saukunis oTxmociani wlebis dasrulebamde) ZiriTadad Sidaorganizaciuli tradiciuli
marTvis meqanizmebisa da struqturebis SenarCunebiT hqondaT warmodgenili. am etapisTvis isini ar
gamxdara kritikis obieqtebi.


      3.3.2. axali sajaro menejmenti (NPM)
      me-20 saukunis oTxmociani wlebis bolos ganviTarebuli qveynebis saxelmwifosa da sajaro
administraciis reformirebis ZiriTad orientirad, marTalia, kvlav moqnili saxelmwifos idea da misi
amocanebi – sajaro administraciis gamartiveba, gansaxelmwifoebrioba da arabiurokratiuloba _ rCeba,
magram ukve tradiciuli marTvis formebis Secvlis moTxovniT. amisaTvis axali sajaro menejmentis
koncefcia aqcents akeTebs kerZo seqtoris marTvis Taviseburebebze da misi gamocdilebidan iZens sajaro
administraciis reformirebisTvis aucilebel codnas. aRniSnuli koncefcia Tavdapirvelad imdenad popularuli
gaxda mTel msoflioSi, rom qveynebi, sadac administraciis reformebi dRis wesrigSi idga, misi gavrcelebis
erTgvarma eiforiamac ki moicva. igi dResac samecniero ganxilvis aqtualuri Temaa, amitom mis
gadmocemas ufro meti yuradReba daeTmoba.


      a) ZiriTadi Tezisebi
     axali sajaro menejmenti tradiciuli biurokratiis qmedunarianobas eWvqveS ayenebs da
administraciisTvis sruliad axal struqturas da axali muSaobis stils aniWebs upiratesobas.
       axali sajaro menejmentis mixedviT, politika detalurad ki ar unda marTavdes sajaro administracias
samarTlebrivi normebisa da biujetis mkafiod gansazRvruli muxlebis meSveobiT, aramed is, ZiriTadad,
unda Semoifarglos, erTi mxriv, administraciisTvis zogadi miznebis, strategiis an garkveuli standartebis
gansazRvriT da, meore mxriv, iseTi biujetis dadgeniT, romelic ar iqneba winawar detalurad gawerili da
amiT administracias dautovebs biujetis sakuTari pasuxismgeblobiT gamoyenebis SesaZleblobas.
amdenad, politikasa da sajaro administracias Soris xelisuflebis danawileba axleburad ganisazRvra:
politika aris uflebamosili, sajaro administraciisTvis gansazRvros zogadi miznebi da gaakontrolos am

                                                                                                     11
miznebis ganxorcielebis Sedegebi. rac Seexeba miznebis Sesrulebis detalur gzebs, es Tavad sajaro
administraciis prerogativaa.
     uSualod sajaro administraciis farglebSic TiToeuli organizaciuli erTeuli met avtonomias iZens.
gansxvavebiT biurokratiuli modelisgan, sadac sajaro moxele ZiriTadad ierarqiuli miTiTebebis
aRmsruleblad gvevlineba, axali sajaro menejmentis mixedviT, igi TviTon iRebs pasuxismgeblobas sajaro
amocanebis damoukidebel ganxorcielebaze.
      marTalia, sajaro administracia, TavisTavad, samarTlebriv CarCoSi unda moqmedebdes, magram
misi saqmianobis xarisxis sazomi, kanonTan SesabamisobasTan erTad, misi ekonomiuroba da
administraciis e.w. klientTa moTxovnebis gaTvaliswineba iqca. amdenad, administraciis kanonismieri
moqmedebis formaluri kriteriumebi misi xarisxis ganmsazRvreli Sinaarsobrivi kriteriumebiT Seivso,
romelsac prioritetuli mniSvnelobac ki mieniWa.
      momsaxureba, romelsac sajaro administracia axorcielebs, produqtis cnebiT ganisazRvra. produqtis
Seqmna, anu momsaxurebis Sedegi, konkretulad sajaro administraciis zemdgomi rgolis mier
ganisazRvreba, Tumca, administraciis qvemdgomi rgolis mier misi ganxorcielebis formis Tavisufali
arCevis SesaZleblobiT.
      sajaro administraciis farglebSi marTvis procesi ZiriTadad xorcieldeba miznebis gansazRvris,
stimulirebis, xarisxis kontrolisa da konkurenciis meqanizmebiT. administraciis xelmZRvanelobis mier
miznebis gansazRvra, ierarqiuli brZanebebisagan gansxvavebiT, moqmedebis farTo areals aniWebs
TiToeul administraciul rgols. amas emateba maTTvis biujetis gadacema, rac saqmianobis stimulirebasa
da xarisxis amaRlebas ganapirobebs. TiToeuli administraciuli danayofis saqmianobis kontroli xarisxis
garkveuli kriteriumebis mixedviT xdeba. didi mniSvneloba eniWeba momsaxurebis xarisxis konkurenciis
organizebas calkeul sajaro administraciebs Soris, rogorc erTi regionis Tu saxelmwifos, ise sxvadasxva
saxelmwifoebis calkeul sajaro administraciebs Soris. aRniSnulma Sedarebebma unda uzrunvelyos
administraciis TanamSromelTa motivaciis amaRleba, Sedegebis gamWvirvaloba da saukeTeso praqtikis
damkvidreba.


      b) produqtze orientacia
     axali sajaro menejmentis mniSvnelovan elements warmoadgens produqtze, anu administraciuli
saqmianobis konkretul Sedegze, orientacia.
      sajaro administracia gansazRvravs sakuTari saqmianobis produqtebs. am procesSi igi ara imdenad
kanonmdeblobiT miniWebuli uflebamosilebiT xelmZRvanelobs, aramed politikisa da administraciuli
xelmZRvanelobis konkretuli prioritetebiT da, aseve, moqalaqeTa, rogorc administraciis klientTa,
moTxovnebiT. produqtebis raodenoba imdeni unda iyos, rom SesaZlebeli iyos maTi realuri `warmoeba~.
sistemuri TvalsazrisiT, produqtebi iyofa garkveul jgufebad, xolo jgufebis farglebSi _ sxvadasxva sferos
mixedviT.
      sajaro administraciis yvela saxis momsaxurebis Sedegis (produqtis) konkretuli dadgena zog
SemTxvevaSi SeuZlebelia. produqtebis gansazRvra (definicia) maSin rTuldeba, rodesac is iseT
momsaxurebasTan aris dakavSirebuli, romelic momsaxurebis mwarmoebelsa da momxmarebels Soris
uSualo urTierTobiT warmoiSoba. am SemTxvevaSi produqtis warmoeba da moxmareba, praqtikulad,
erTdroulad xorcieldeba. mwarmoebeli produqtis erTgvar nawils warmoadgens, amitom misi roli
produqtis xarisxze gadamwyvet rols TamaSobs (mag., konsultaciis gaweva).
       produqti, rogorc axali organizaciis amosavali principi, mravali mimarTulebiT cvlis sajaro
administraciis muSaobis stils. misi SemoRebiT biujeti ukve konkretuli produqtebis Seqmnazea
orientirebuli. produqti Rirebulebisa da informaciis mniSvnelovan wyaros Seicavs. misi meSveobiT


                                                                                                    12
uzrunvelyofilia administraciuli saqmianobis meti gamWvirvaloba da misi konkretuli Rirebulebis
gansazRvra .
      sajaro administraciis sxvadasxva rgolSi danawevrebuli momsaxurebis calkeuli nawilebi produqtis
gansazRvrebiT konkretuli momsaxurebis qveS erTiandeba, rac administraciis organizaciul cvlilebebze
did gavlenas axdens. amasTan, produqtze orientacia administraciis TanamSromlebs imis SesaZleblobas
aZlevs, rom moxdes maTi saqmianobis dokumentireba, rac kargi safuZvelia sxva sajaro administraciis
produqtebis, maT Sesaqmnelad gaweuli xarjebisa da xarisxis kriteriumebis Sesadareblad. Sedarebis es
procesi, Tavis mxriv, xels uwyobs sxvadasxva sajaro administracias Soris konkurencias.
      dabolos, sajaro administraciis mier produqtebis dadgena upasuxebs moqalaqeTa umTavres
moTxovnas, rom maT hqondeT sruli da amomwuravi informacia, Tu romel momsaxurebas ra
RirebulebiT, ra kvalifikaciiT axorcielebs sajaro administracia, romelic maTi gadasaxadebis meSveobiT
arsebobs da muSaobs.


      g) Sida procesze da klientze orientacia
      axali sajaro menejmenti, kerZo seqtoris msgavsad, sajaro administraciis Sida procesebis
optimizaciazea orientirebuli. biurokratiuli aparatisgan gansxvavebiT, is aqcents akeTebs swraf da moqnil
saqmiswarmoebaze, sadac Semcirebuli iqneba procesebis standartizacia, sadac naklebi iqneba Sromis
danawileba sxvadasxva ganyofilebaSi da aseve Semoklebuli iqneba saqmiswarmoebis xangrZlivoba.
      sajaro administraciis Sida procesebis TiToeuli monawile (TanamSromeli), pirvel rigSi, ganixileba,
rogorc Sida klienti. TanamSromlebi erTmaneTs erTgvar momsaxurebas uweven, rogorc klientebi, ramac
samsaxurSi sabolood erTiani jaWvuri procesis optimizacia unda uzrunvelyos. amiT izrdeba organizaciaSi
TanamSromlobis xarisxi da, aseve, TiToeulis erTian procesSi Tanamonawileobis Segneba. amas emateba
sajaro administraciis Sida procesebis gare klientze (moqalaqeze) orientacia, rac imas niSnavs, rom
ZiriTadad moqalaqis interesebis maqsimaluri gaTvaliswinebiT unda iyos uzrunvelyofili organizaciaSi
procesebis optimizacia.
       tradiciulad, sajaro administracia struqturulad warmodgenilia mravali ganyofilebiTa Tu samsaxuriT,
romlebic xSirad muSaobis biurokratiuli stiliT gamoirCevian. klientis (moqalaqis) konkretuli problemis
faqtobrivi Semadgenloba ki, romlis mosagvarebladac is sajaro administracias mimarTavs, xSirad dayofas
ar eqvemdebareba. amitom, klientis interesebidan gamomdinare, mniSvnelovania, rom sajaro
administraciam misi saqme erTiani, swrafi, moqnili momsaxurebiT uzrunvelyos. am mizans emsaxureba
klientis erTi xelidan, erTi fanjridan momsaxurebis gawevis principi (one stopp agency; Bürgerbüros).
      moqalaqeebisTvis, erTiani momsaxurebis centrebis SeqmnasTan erTad, mniSvnelovania
administraciis muSaobaSi maTi Tanamonawileobis uzrunvelyofac. am mizans emsaxureba sajaro
administraciasa da moqalaqeTa Soris TanamSromlobis is organizaciuli formebi, romlebic mrgvali
magidis, moqalaqeTa gamokiTxvis, sajaro administraciis werilobiTi kritikis Tu sxva saxiT aris praqtikaSi
cnobili. aseTi TanamSromlobis farglebSi ganxilvis sagani SeiZleba iseTi mniSvnelovani Temac iyos,
rogoricaa administraciuli momsaxurebis (produqtis) Rirebuleba da xarisxi. TanamSromlobis TiToeuli
aseTi forma uzrunvelyofs moqalaqis (klientis), rogorc inovatoris, monawileobas sajaro administraciis
modernizaciasa da misi praqtikis daxvewaSi.
      klientze orientacia sajaro administraciisTvis niSnavs momsaxurebis mudmiv gaumjobesebas,
inovacias. momsaxurebis xarisxis sazomi unda iyos klientis kmayofileba. amitom sajaro administraciam
unda Seqmnas moqalaqisaTvis momsaxurebis iseTi pirobebi, romelic mas naklebi danaxarjebiTa da drois
umokles monakveTSi saWiro momsaxurebas sTavazobs. magaliTisTvis, aRsaniSnavia piradobis
mowmobis gacemis iseTi praqtika, rodesac administracia moqalaqes winaswar atyobinebs, Tu rodis
gauva vada Zvel piradobis mowmobas da ra sabuTebia saWiro axlis misaRebad.

                                                                                                     13
sajaro administraciasa da moqalaqes Soris urTierTobis gamartivebasa da momsaxurebis
gaumjobesebaSi udides rols TamaSobs Tanamedrove teqnologiuri miRwevebis efeqtiani gamoyeneba.
internetis saSualebiT administraciis mier moqalaqisaTvis informaciis miwodeba an misTvis konkretuli
momsaxurebis ganxorcieleba aris klientze orientirebuli administraciis mniSvnelovani elementi.


      d) decentralizebuli pasuxismgebloba da centraluri marTva
      axali sajaro administraciis koncefciaSi gansakuTrebuli adgili ukavia pasuxismgeblobis
decentralizacias. es exeba, erTi mxriv, rogorc politikisa da sajaro administraciis, ise uSualod sajaro
administraciis farglebSi xelmZRvanel rgolsa da qvemdgom rgols Soris urTierTobis sakiTxs.
      aRniSnul urTierTobebSi did mniSvnelobas iZens erTgvari sakontraqto menejmenti. politikuri
xelmZRvaneloba da sajaro administracia Tanxmdebian imis Sesaxeb, Tu ra produqti (momsaxurebis
saxe, misi Rirebuleba, xarisxi) ra moculobis biujetiT unda ganxorcieldes. dakisrebuli amocanebis
Sesrulebis procesSi administracia damoukidebelia. politikisTvis mTavaria dasaxuli mizani da miRweuli
Sedegi.
      sakontraqto menejmentis principi moqmedebs Tavad sajaro administraciis farglebSic. aq calkeuli
organizaciuli qveda rgoli xelmZRvanelobisgan gansazRvruli momsaxurebis Sesasruleblad iRebs
konkretul davalebebs Sesabamisi biujetiT. davalebis SesrulebaSi qveda rgoli sargeblobs didi avtonomiiT.
metic, mis farglebSi TiToeul TanamSromelsac ki miniWebuli aqvs damoukidebloba garkveuli
amocanebis Sesrulebisas.
      amdenad, axali sajaro administraciis koncefciis Sesabamisad, sajaro amocanebis Sesasruleblad
pasuxismgebloba decentralizebulia. amis mixedviT, marTva xorcieldeba ara zemodan dadgenili detaluri
brZanebebiTa Tu miTiTebebiT, aramed zemdgom da qvemdgom rgolebs Soris saerTo miznebsa da
Sedegebze miRweuli SeTanxmebebiT. marTvis decentralizeba iTxovs administraciis farglebSi axali
komunikaciisa da SeTanxmebis kulturas.
       decentralizebuli pasuxismgebloba efeqtiani marTvisTvis qvemdgomi rgolebis koordinaciis
aucileblobas warmoSobs. calkeuli avtonomiuri erTeulebis koordinacia miiRweva, erTi mxriv, saerTo
orientirebis gansazRvriTa da konkretul miznebze SeTanxmebiT, xolo, meore mxriv, e.w. Semowmebis
sistemis uzrunvelyofiT (Controlling) da perioduli saangariSo moxsenebebiT. aRniSnuli elementebi qmnis
marTvisa da kontrolis erTian process da amiT uzrunvelyofs decentralizebuli administraciis erTianobas.


      e)   TanamSromelTa kvalifikacia da motivacia
       axali sajaro menejmenti gasakuTrebul mniSvnelobas aniWebs organizaciis TanamSromelTa
kvalifikaciisa da motivaciis amaRlebis sakiTxs. Tavdapirvelad axali sajaro menejmentis koncefcia
prioritets aniWebda organizaciaSi marTvis axali modelis SemoRebis teqnikur mxareebs, magram male
cxadi gaxda, romOorganizaciaSi axali sajaro menejmentis modelis warmatebuli ganxorcieleba
mniSvnelovanwilad iqneboda damokidebuli imaze, Tu ramdenad SeZlebda igi dasaqmebul pirTa
gonebisa da gulis mogebas.
      axali modelis srulfasovani ganxorcieleba SesaZlebelia TanamSromelTa Sesabamisi kvalifikaciisa
da motivaciis arsebobis SemTxvevaSi. aRniSnuli modelis mixedviT, administracia pasiuri rolisgan unda
gaTavisufldes da igi SemoqmedebiT organod unda gardaiqmnas. es moTxovna administraciis
personalisTvis gansakuTrebuli gamowvevaa _ mas unda hqondes axali marTvis modelis Sesabamisi
codna da unari. swored aRniSnuli codnis SeZenis Sedegad aris SesaZlebeli organizaciaSi momsaxurebis
donisa da gaweuli saqmianobis Sedegis xarisxis amaRleba. is uzrunvelyofs, aseve, organizaciis maRal
konkurentunarianobas.


                                                                                                    14
saqmisadmi SemoqmedebiTi, inovaciuri midgoma zrdis TanamSromelTa motivacias. sajaro
administraciis farglebSi decentralizebuli pasuxismgeblobis SemoRebiT, romelic TiToeuli
TanamSromlisTvis meti moqmedebis asparezs uzrunvelyofs, izrdeba dasaqmebuli personalis
kmayofileba. xelmZRvanelobasTan erTad miznebze SeTanxmeba da perioduli TaTbirebi xels uwyobs
imas, rom TiToeulma TanamSromelma ukeT gaigos Tavisi saqmianobis arsi da aRiqvas is, rogorc erTiani
procesis ganuyofeli nawili. klientze orientacia da sxva administraciasTan konkurencia amaRlebs
administraciis personalis SemoqmedebiT potencials da misi momsaxurebis xarisxs.
       axali sajaro administracis koncefcia dRis wesrigSi ayenebs organizaciaSi xelmZRvanelobis axali
stilis SemoRebis aucileblobas. ierarqiuli marTva, romelic formaluri brZanebebis aRsrulebiT
Semoifargleba da TanamSromlebTan diskusias gamoricxavs, ver upasuxebs marTvis axali modelis
moTxovnebs. TanamSromlebTan intensiur urTierTobaze damyarebuli marTvis stili ki organizaciis
xelmZRvanეlisagan iTxovs, rom man TanamSromlebs periodulad acnobos, Tu ra miznebs emsaxurebian
erTad, rogor afasebs is maT saqmianobas da ganviTarebis ra perspeqtivebs xedavs momavalSi. yovelive
amisაTvis, aucilebelia organizaciaSi xelmZRvanelsa da TanamSromlebs Soris konstruqciuli urTierTobis
praqtikis damkvidreba da ara mxolod qaRaldze gawerili xelmZRvanelobis ZiriTadi mimarTulebebi.
      marTvis axali modelis mixedviT, saqmianobis standartizaciis, mkacri kontrolisa da undoblobis
adgils ikavebs ndobisa da pasuxismgeblobis kultura. kulturis es cvla unda ganxorcieldes TiToeulis
SegnebaSi. am TvalsazrisiT, organizaciaSi gansakuTrebiT xelmZRvanelzea damokidebuli iseTi
atmosferos Seqmna, romelSic TiToeuli TanamSromeli sakuTar personalur mniSvnelobasა da
pasuxismgeblobas aRiqvams administraciis warmatebuli saqmianobisTvis.


      v) administracia, romelic swavlobs
      administraciis biurokratiuli modelidan marTvis axal modelze gadasvla Sesabamis kompetencias
(codnas, gamocdilebasa da unars) iTxovs. axali menejmenti, ZiriTadad, ekonomiuri azrovnebiT
gamsWvaluli da klientze orientirebuli unda iyos. miznebze SeTanxmebisa da sakontraqto marTvis stils
unda Seesabamebodes TanamSromlobaze agebuli xelmZRvanelobis stili. kompleqsuri faqtobrivi
Semadgenlobebis mosagvareblad organizaciaSi saWiroa TiToeuli TanamSromlis gunduri muSaobisa da
sistemuri azrovnebis unari. administraciis mudmivi dinamikuri ganviTarebisTvis aucilebelia inovaciuri
midgomebi.
      aRniSnuli unaris gamomuSavebas administracia mxolod im SemTxvevaSi SeZlebs, rodesac misi
TanamSromlebi axali moTxovnebis Sesabamisad swavloben, Tu rogor Seasrulon maTze dakisrebuli
funqciebi ufro optimalurad. swavlis es procesi unda iyos sazogadoebrivi ganviTarebis dinamikis
adekvaturi da maqsimalurad unda pasuxobdes adamianebis mzard moTxovnebs.
      TanamSromelTa Sesabamisi momzadebis programebis paralelurad, administraciaSi, romelic
mudmivi swavlis procesSi imyofeba, didi mniSvneloba eniWeba klientTa da TanamSromelTa
gamokiTxvis instituts. man unda uzrunvelyos administraciis erTgvari TviTSemecnebis procesi, romlis
mixedviTac SesaZlebeli iqneba muSaobaSi susti da Zlieri mxareebis analizi da samomavlo orientirebis
gansazRvra. am procesebis Sedegad yalibdeba konkretuli proeqtebi da samoqmedo gegmebi, maT Soris,
moqalaqeTa monawileobiT.
     reformebis ganxorcielebis procesSi TiToeuli administracia sakuTar gamocdilebas iZens. sxvaTa
gamocdilebis gaziareba reformis warmatebisTvis mniSvnelovan winapirobas warmoadgens.
administracia, romelic swavlobs, sxvasac unda aswavlides. aRniSnuli procesi kvalificiuri specialistebisa
da mecnierebis monawileobiT sistemur xasiaTs iZens. es xels uwyobs administraciuli reformebis
mecnierul ganzogadebas da karg safuZvels qmnis rogorc nacionalur, ise saerTaSoriso doneze
warmatebuli sajaro administraciis gamocdilebis Sesaswavlad.

                                                                                                     15
z)   sazogadoebriv zemoqmedebaze orientirebuli administracia
      axali sajaro menejmentis reformebis ganxorcielebis procesma cxadyo, rom marto kerZo seqtoris
marTvis elementebze orientacia, rogoricaa produqti, klienti, Sidaorganizaciuli avtonomia da sxv., Seicavs
safrTxes, rom sajaro administraciis saqmianoba, ZiriTadad, finansur da ekonomikur faqtorebze iqneboda
damokidebuli. kerZo seqtorisgan gansxvavebiT, sajaro administraciis mizans ar warmoadgens mogebis
miReba. amitom axali sajaro menejmentis reformebis mxolod wminda finansur-ekonomikuri
kategoriebiT Semofargvla srulad ver upasuxebda sajaro administraciis daniSnulebas.
      sajaro administraciis reformirebis yvela iniciativa, maT Soris, axali sajaro menejmentis elementebis
ganxorcieleba, maSin iqneba warmatebuli, rodesac Tvalsawieridan ar daikargeba sajaro administraciis
saqmianobis sazrisi – calkeuli adamianisTvis, sazogadoebisTvis samsaxuri. sajaro administraciis
nebismieri saxis reformisTvis mniSvnelovania, Tu ra zemoqmedebas iqoniebs dagegmili cvlilebebi
sazogadoebriv ganviTarebaze, sazogadoebaSi TiToeuli moqalaqis Tanacxovrebaze.
       demokratiul saxelmwifoSi sajaro administraciis umTavresi amocana aris sazogadoebaSi saerTo
sikeTis uzrunvelyofa. am amocanas igi konstituciiT gansazRvruli ZiriTadi principebis Sesabamisad
axorcielebs. konkretul Sinaars is im miznebsa da programebSi iZens, romlebic sxvadasxva sferoSi
(socialuri, garemos dacvis, ganaTlebis, kulturis da sxv.) garkveuli politikis gatarebaSi iCens Tavs.
saboloo warmatebis sazomi aris is, Tu ra zemoqmedeba iqonia reformis politikam TiToeuli moqalaqis
cxovrebis xarisxis amaRlebaze.
      axali sajaro menejmentis koncefciisTvis es imas niSnavs, rom sajaro administraciis reformirebisas
aucilebelia Sidaorganizaciuli aspeqtebis iseT mTlianobaSi integrireba, romelic sajaro administraciis
mTavar daniSnulebas gamoxatavs. reformis Tvalsawieri yovelTvis im saboloo Sedegze unda iyos
koncentrirebuli, rasac adamianis pirobebis gaumjobeseba hqvia. amis gauTvaliswineblad sajaro
admistraciis saqmianobis gaumjobesebis yoveli mcdeloba sakuTari sawyisebidan izolaciis safrTxes
Seicavs.
      Sveicariasa da avstriaSi axali sajaro menejmentis koncefcia Tavidanve swored am moTxovnebis
Sesabamisi iyo. aRniSnul qveynebSi igi zemoqmedebaze orientirebuli administraciis cnebiT damkvidrda.
es saxelwodeba gamoxatavs im konceftualur xedvas, romlis mixedviTac administraciis reformebis
mniSvneloba imiT ganisazRvreba, Tu ra zemoqmedebas axdens igi calkeul moqalaqesa da
sazogadoebaze. ganviTarebul qveynebSi axali sajaro menejmentis Semdgomi ganviTareba swored am
tendencias usvams xazs.




                                                                                                       16
4. sajaro samsaxuris reformis ZiriTadi aspeqtebi


      4.1. sajaro samsaxuris ZiriTadi institutebi
      `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis erT-erTi problemaa kanonis ZiriTadi cnebebisa
da subieqtebis bundovaneba. pirvel rigSi, unda ganisazRvros kanonis moqmedebis sfero. es, Tavis mxriv,
moiTxovs saxelmwifo samsaxuris, sajaro samsaxuris, sajaro mosamsaxurisa da sajaro moxelis statusebis
naTlad Camoyalibebas.
      koncefciis Tanaxmad, saxelmwifo samsaxuri aris saqmianoba arCeviT an daniSvniT
Tanamdebobaze im dawesebulebaSi, romelic kanonmdeblobis safuZvelze axorcielebs sakanonmdeblo,
aRmasrulebel an sasamarTlo xelisuflebas, saxelmwifo zedamxedvelobas da kontrols, agreTve,
saxelmwifo Tavdacvas.
      saxelmwifo samsaxurs ewevian, agreTve, kerZo pirebi, romlebic axorcieleben sajaro samarTlebriv
uflebamosilebebs maTTvis aseTi uflebamosilebis gadacemis (delegirebis) safuZvelze.
      koncefciis Tanaxmad, saxelmwifo samsaxuris sistema Sedgeba oTxi jgufisagan:
      1. saxelmwifo politikuri samsaxuri. saxelmwifo politikur samsaxurs axorcieleben:
         _ saqarTvelos prezidenti;
         _ saqarTvelos parlamentis wevrebi;
         _ saqarTvelos mTavrobis meTauri da wevrebi;
         _ afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoebis
             wevrebi;
         _ afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis aRmasrulebeli xelisuflebis umaRlesi
             organoebis xelmZRvanelebi da wevrebi;
         _ adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organos wevrebi (administraciuli
             funqciis gareSe).
      2. sajaro samsaxuri.
      3. savaldebulo samxedro da alternatiuli samoqalaqo samsaxuri.
      4. kerZo pirebis mier sajaro-samarTlebrivi uflebamosilebis ganxorcieleba.
      winamdebare koncefciis ganxilvis sagania sajaro samsaxuri, romelic eqceva ,,sajaro samsaxuris
Sesaxeb“ kanonis mowesrigebis farglebSi. sajaro samsaxurs axorcieleben sajaro mosamsaxure da sajaro
moxele.
     sajaro samsaxuri warmoadgens saxelmwifo samsaxuris erT-erT konkretul formas. sajaro
samsaxuris cnebis dadgena SesaZlebelia gamoricxvis (subtraqciis) meTodiT:
                           saxelmwifo samsaxurs – X = sajaro samsaxurs.
     winamdebare koncefciis Tanaxmad, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis TvalsazrisiT, sajaro
samsaxurs ar axorcieleben (formulaSi X-s warmoadgens):
      _   saxelmwifo politikur samsaxurSi myofi pirebi;
      _   pirebi, romlebic imyofebian savaldebulo samxedro an alternatiul samoqalaqo samsaxurSi;
      _   kerZo pirebi, romlebic axorcieleben sajaro-samarTlebriv uflebamosilebas (administraciuli
          organos funqcionaluri gageba).
      sajaro samsaxuri SeiZleba ganimartos, rogorc sajaro uflebamosilebis ganxorcielebis mizniT
anazRaurebadi saqmianoba saxazino dawesebulebis arCeviT an daniSvniT saStato Tanamdebobaze.
imisaTvis, rom gvqondes sajaro samsaxuri, mas unda hqondes Semdegi elementebi:
      _ saxazino dawesebuleba;

                                                                                                   17
_    sajaro uflebamosilebis ganxorcielebis mizani;
      _    arCevis an daniSvnis aqti;
      _    saStato ganrigi;
      _    anazRaureba.
      aRniSnulis gaTvaliswinebiT, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis mowesrigebis farglebSi srulad
eqceva:
      _ aRmasrulebeli xelisuflebis samoqalaqo nawilis warmomadgenlebis saqmianoba;
      _ sakanonmdeblo xelisuflebis, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi
           warmomadgenlobiTi organoebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi
           organoebis marTvis (administraciuli) funqciis ganmaxorcielebeli subieqtebis saqmianoba.
      ZiriTadad `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis mowesrigebisa da specialur kanonebSi mocemuli
damatebiTi, specifikuri mowesrigebis farglebSi eqceva: samarTaldamcavi organoebi; daqiravebuli
samxedro samsaxuri; diplomatiuri samsaxuri; kontrolis palata; saarCevno administracia; sagadasaxado da
sabaJo organoebi.
      rac Seexeba sasamarTloSi, damoukidebel maregulirebel organoebsa da saxalxo damcvelis ofisSi
samsaxuris gavlas, is ZiriTadad mowesrigdeba specialuri kanonebiT da, agreTve, `sajaro samsaxuris
Sesaxeb~ kanonis calkeuli debulebebiT.
    daskvna: saxelmwifo samsaxuri xorcieldeba `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoniT
mowesrigebisa da/an damoukidebeli mowesrigebis farglebSi.
     saxelmwifo sakuTari funqciebis ganxorcielebis mizniT xSirad iyenebs organizaciuli mowyobis
kerZo samarTlis formebs. sajaro samsaxuris cnebis gansazRvrisaTvis arsebiTia ara ganxorcielebuli
saqmianobis buneba, anu emsaxureba Tu ara is sajaro funqciebis ganxorcielebas, aramed
mniSvnelovania, rom subieqtis saqmianoba xorcieldeba sajaro samarTlis iuridiuli piris samsaxurSi.
      sajaro samsaxuris samarTali saxelmwifo organoebsa da sxva sajaro samarTlis iuridiul
pirebSi dasaqmebulTa samarTalia.
    is ar moicavs subieqtebs, romlebic dasaqmebulni arian kerZo samarTlis iuridiul pirebSi, im
SemTxvevaSic ki, rodesac saxelmwifo sakuTari amocanebis Sesasruleblad iyenebs organizaciuli
mowyobis kerZo samarTlis formas.
      sajaro samsaxuris koncefciis aucilebeli elementia `sajaro samarTlis iuridiuli piris Sesaxeb~ kanonis
reforma. unda Camoyalibdes sajaro samarTlis iuridiuli piris axali gageba:
      sajaro samarTlis iuridiuli piri SesaZlebelia Camoyalibdes organizaciuli mowyobis sxvadasxva
formis gamoyenebiT:
      1.   sajaro samarTlis korporaciebi,
      2.   sajaro samarTlis dawesebulebebi,
      3.   sajaro samarTlis fondebi.

      4.1.1. sajaro samarTlis korporacia
      sajaro samarTlis korporacia aris wevrobaze dafuZnebuli da wevrebis cvlilebisagan
damoukideblad arsebuli organizaciuli gaerTianeba, romlis samarTalsubieqtoba efuZneba ara mis kerZo
avtonomias, aramed saxelisuflo samarTlebriv aqts.
    sajaro samarTlis korporacias kerZo samarTlis korporaciisagan ganasxvavebs misi organizaciuli
mowyobis da saqmianobis sajaro-samarTlebrivi forma.
      teritoriuli korporacia aris konkretul teritoriaze xangrZlivad mcxovreb pirTa (iZulebiT)
gaerTianebaze damyarebuli erToba.

                                                                                                       18
sajaro samarTlis teritoriuli korporaciis formis gamoyenebis mTavari SemTxvevaa adgilobrivi
TviTmmarTvelobis erTeulebis Seqmna.
      arateritoriuli korporacia moicavs im adamianebs, romlebic erTiandebian ara teritoriuli, aramed
profesiuli an/da sxva niSnebiT.
      sajaro samarTlis korporaciebi, romlebic Seqmnilni ar arian teritoriuli niSniT, gxvdeba profesiul
gaerTianebebSi, mag., advokatTa gaerTianeba, rogorc sajaro samarTlis korporacia.
      sajaro samarTlis korporaciis Seqmnis mizani isaa, rom, erTi mxriv, is organizaciulad imijneba
saxelmwifosgan da warmoadgens TviTmmarTvel erTeuls, romelic axorcielebs sajaro-samarTlebriv
uflebamosilebebs, meore mxriv, uzrunvelyofilia kanonisadmi misi daqvemdebareba da saxelmwifo
zedamxedveloba.
       kerZo samarTlis korporaciisgan gansxvavebiT, sajaro samarTlis korporacia uflebamosilia, hyavdes
sajaro moxeleebi, gamosces kanonqvemdebare normatiuli aqtebi da daawesos momsaxurebis safasuri da
mosakreblebi.
       saxelmwifom SesaZlebelia sajaro samarTlis korporaciis statusi mianiWos iseT organizacias,
romelic ar axorcielebs sajaro-samarTlebriv uflebamosilebas, magram warmoadgens farTo sazogadoebis
interesebs. amis mizania, moxdes misi moRvaweobisa da damsaxurebis aRiareba da misTvis sapatio
samarTlebrivi statusis _ sajaro samarTlis iuridiuli piris statusis _ miniWeba. aRniSnuli forma gvxvdeba,
magaliTad, wiTeli jvris sazogadoebis, religiuri sazogadoebebisa da politikuri partiebis SemTxvevaSi.
aRniSnul statuss aseve ukavSirdeba mTeli rigi sajaro-samarTlebrivi uflebebi da movaleobebi. aseT
organizaciebs, miuxedavad maTi sajaro-samarTlebrivi statusisa, ar hyavT sajaro moxeleebi.
      ,,sajaro samarTlis iuridiuli piris Sesaxeb” saqarTvelos kanonis farglebSi religiuri organizaciebis
samarTlebrivi statusis gansazRvrisas SesaZlebelia erTmaneTisagan gaimijnos saqarTvelos
marTlmadidebluri eklesia, romlis samarTlebrivi mdgomareoba, iuridiuli statusi, urTierToba
saxelmwifosTan da sxva subieqtebTan gansazRvrulia saxelmwifosa da eklesias Soris dadebuli
konstituciuri SeTanxmebiT (konkordatiT), da sxva religiuri organizaciebi.


      4.1.2. sajaro samarTlis dawesebuleba
      sajaro samarTlis dawesebuleba aris sajaro-samarTlebrivi uflebamosilebiT aRWurvili instituti. is
axdens im materialuri da adamianuri resursebis organizebas, romelic aucilebelia miniWebuli
uflebamosilebis gansaxorcieleblad.
      sajaro samarTlis dawesebuleba damyarebulia ara iZulebiT wevrobaze (es ganasxvavebs mas
korporaciisagan), aramed momxmarebelze. misi Seqmnis mizania momsaxurebis gaweva. saxelmwifo an
adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo, romelic iRebs sajaro samarTlis dawesebulebis Seqmnis
gadawyvetilebas, valdebulia, izrunos imaze, rom Seqmnas misi mdgradi funqcionirebisaTvis aucilebeli
materialuri da finansuri safuZvlebi da Seqmnas zianis anazRaurebis meqanizmebi.
      sajaro samarTlis dawesebulebis formiT SesaZlebelia Seiqmnas sazogadoebrivi mauwyebeli,
universitetebi, profesiuli da saSualo skolebi, momsaxurebis saagentoebi da a.S.
      sajaro samarTlis dawesebulebis erT-erTi maxasiaTebelia is, rom is dasaqmebulebTan mimarTebiT
iyenebs rogorc Sromis kerZo-samarTlebriv, aseve sajaro-samarTlebriv meqanizmebs.
      saganmanaTleblo da kulturuli sajaro dawesebulebebis mimarT SesaZlebelia                 gakeTdes
sakanonmdeblo daTqma. rom iq dasaqmebuli subieqtebi ar arian sajaro moxeleebi.




                                                                                                     19
4.1.3. sajaro samarTlis fondi
       sajaro samarTlis fondi aris dawesebuleba, romelic mis xelT arsebuli qonebis saSualebiT
emsaxureba damfuZneblis mier gansazRvruli miznis miRwevas. saxelmwifos an adgilobrivi
TviTmmarTvelobis mier sajaro samarTlis fondis Seqmna emsaxureba konkretuli miznis miRwevas,
socialuri da kulturuli cxovrebis calkeuli sferoebis an sazogadoebis calkeuli jgufebis interesebis dacvas.
iseTi sferoebi, romelTa mimarT arsebobs farTo sajaro interesi, rogoricaa biblioTekebi, kulturis Zeglebi
da a.S., aseve qronikuli avadmyofobis an gonebrivi da fizikuri naklis mqone adamianebi, romlebic
saWiroeben gansakuTrebul yuradRebas, xdeba aseTi fondebis zrunvis sagani. fondSi Tavs iyris garkveuli
materialuri qoneba da xdeba misi marTva fondis miznebis misaRwevad.
    kanonma unda gansazRvros sajaro samarTlis fondis organizaciuli mowyobis wesi, misi
marTvis organoebi da uflebamosilebaTa gamijvnis sakiTxebi.


      4.2. saxelmwifo samsaxuris sistema
      saxelmwifo samsaxuris sistema, agreTve, sakuTriv sajaro samsaxuris sistema da misi
sakanonmdeblo mowesrigeba SeiZleba sqemis saxiT warmovadginoT (ix. sqemebi 1 da 2).
sqema 1

                                     saxelmwifo samsaxuri


   saxelmwifo                                       savaldebulo            kerZo pirebi, romlebic
    politikuri          sajaro samsaxuri            samxedro da            axorcieleben sajaro-
    samsaxuri                                       alternatiuli           samarTlebriv
                                                    samoqalaqo             uflebamosilebas
                                                    samsaxuri




 saqarTvelos prezidenti;
 saqarTvelos parlamentis wevrebi;
 saqarTvelos mTavrobis meTauri da
 wevrebi;
                                       sajaro mosamsaxure                 sajaro moxele
 afxazeTisa da aWaris avtonomiuri
 respublikebis umaRlesi
 warmomadgenlobiTi organoebis
 wevrebi;                                  mosamarTle;                  profesiuli moxele;
 afxazeTisa da aWaris avtonomiuri          saxalxo damcveli;            politikuri moxele;
 respublikebis aRmasrulebeli               kontrolis palatis Tavmjd.;   moxele sazogadoebriv
 xelisuflebis umaRlesi organoebis          erovnuli bankis sabWos       sawyisebze
 xelmZRvanelebi da wevrebi;                wevri;
 adgilobr. TviTmmarTvelobis                damoukidebeli
 warmomadgenlobiTi organos wevrebi         maregulirebeli organoebis
                                           wevrebi




                                                                                                      20
sqema 2

                                   sajaro samsaxuri


  samsaxuri, romelic              samsaxuri, romelic ZiriTadad          samsaxuri, romelic ZiriTadad
  mowesrigebulia `sajaro          mowesrigebulia `sajaro                mowesrigebulia sxva kanonebiT da,
  samsaxuris Sesaxeb~             samsaxuris Sesaxeb~ kanoniT           agreTve, `sajaro samsaxuris
  kanoniT                         da, agreTve, damatebiTi               Sesaxeb~ kanonis calkeuli
                                  mowesrigebiT                          debulebebiT




  aRmasrulebeli xelisuflebis samoqalaqo       kontrolis palata;                      sasamarTlo xelisufleba;
  nawilis warmomadgenlebi;                    samarTaldamcavi organoebi;             saxalxo damcvelis samsaxuri;
  sakanonmdeblo xelisuflebis, afxazeTisa      daqiravebuli samxedro                  damoukidebeli maregulirebeli
  da aWaris avtonomiuri respublikebis         samsaxuri; diplomatiuri                organoebi
  umaRlesi warmomadgenlobiTi                  samsaxuri; saarCevno
  organoebisa da adgilobrivi                  administracia; sagadasaxado da
  TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi          sabaJo organoebi
  organoebis marTvis funqciis
  ganmaxorcielebeli subieqtebi




                                      sajaro samsaxurs axorcieleben


               sajaro moxeleebi                              sajaro mosamsaxureebi



      4.2.1. sajaro mosamsaxure da sajaro moxele
     sajaro samsaxurs axorcieleben sajaro mosamsaxure da sajaro moxele. sajaro mosamsaxurea,
magaliTad, kontrolis palatis Tavmjdomare, erovnuli bankis sabWos wevri, mosamarTle, saxalxo
damcveli, damoukidebeli maregulirebeli organos wevri, elCi da sxv. qvemoT saubari ZiriTadad sajaro
moxelis institutze gveqneba.
      koncefciis ZiriTadi elementia profesiuli moxelis instituti.
      sajaro samsaxurs sajaro moxelis statusiT eweva:
      1.    profesiuli moxele _ moxele, romelic Tavis samsaxurs axorcielebs rogorc ZiriTad da profesiul
            saqmianobas da amis sanacvlod iRebs Sesabamis anazRaurebas da garantiebs;
      2.    politikuri moxele _ moxele, romelsac ukavia iseTi samsaxuri, romlis ganxorcielebac
            mTavrobis politikur Sexedulebebs da miznebs unda Seesabamebodes (magaliTad, saxelmwifo
            politikuri Tanamdebobis piris moadgile, TanaSemwe, administraciis xelmZRvaneli);
      3.    moxele sazogadoebriv sawyisebze _ moxele, romelic sajaro uflebamosilebas axorcielebs ara
            rogorc ZiriTad profesiul saqmianobas, aramed profesiuli saqmianobis paralelurad, damatebiTi
            anazRaurebis gareSe.
                                                                                                                    21
sajaro samsaxurs saxelSekrulebo urTierTobis farglebSi agreTve axorcielebs:
      _ damxmare muSaki, romelic miiReba dawesebulebis StatiT gaTvaliswinebul Tanamdebobaze da
romelic dawesebulebis amocanebisa da funqciebis Sesrulebis uzrunvelyofis mizniT axorcielebs sajaro-
samarTlebriv uflebamosilebebs;
      _ daqiravebuli (StatgareSe) muSaki, romelsac dawesebulebis amocanebisa da funqciebis
Sesrulebis uzrunvelyofis mizniT miniWebuli aqvs calkeuli davalebebis Sesrulebis uflebamosileba sajaro-
samarTlebrivi uflebamosilebis gadacemis (delegirebis) gareSe.
     Sesabamisad, sajaro samsaxuris ganxorcieleba sqemis saxiT SeiZleba ase warmovadginoT (ix.
sqema 3).
sqema 3

                                   sajaro samsaxurs
                                      axorcielebs


                   sajaro moxele


                                                              damxmare da
  profesiuli         politikurimoxel     moxele               daqiravebuli
  moxele             e                   sazogadoebriv        (StatgareSe)
                                         sawyisebze           muSakebi


       4.2.2. sajaro samsaxurSi dasaqmebulTa Tanafardoba




                 profesiuli            damxmare
                  moxele                muSaki
                     40%                 40%



                         daqiravebuli
                         (StatgareSe)
                            muSaki
                               20%




       4.2.3. profesiuli moxelisa da damxmare/daqiravebuli muSakis gamijvnis
              kriteriumebi


gamijvnis kriteriumi             profesiuli moxele               damxmare/daqiravebuli muSaki
urTierTobis              administraciul-samarTlebrivi         kerZo-samarTlebrivi
samarTlebrivi buneba

                                                                                                   22
urTierTobis                  ind. administraciul-samarTlebrivi       Sromis xelSekruleba
warmoSobis safuZveli         aqti
urTierTobis                  sakanonmdeblo safuZveli                 individualuri an koleqtiuri xelSekruleba
samarTlebrivi
safuZveli
dawinaureba                  karieris principiT                      individualurad
finansuri uzrunvelyofa       alimentaciis1 principi                  Sesrulebuli samuSaos Sesabamisad
socialuri dacva              specialuri garantiebi                   kerZo-samarTlebrivi saSualebebi
valdebulebis                 disciplinuri warmoeba                   saxelSekrulebo-samarTlebrivi
Seusruleblobis Sedegi
uflebebi                     gaficvis akrZalva                       gaficvis ufleba
uflebis dacva                administraciuli dava                    kerZo-samarTlebrivi dava



         4.2.4. profesiuli moxelis ZiriTadi niSnebi
              samoxeleo samarTlebrivi urTierToba
              uvadod daniSvna
              erTgulebis valdebuleba
              damsaqmeblis mxridan zrunvis valdebuleba
              samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas politikuri miukerZoebloba
              karieris principi
              Sesabamisi wodebis tarebis ufleba
              Sesabamisi uzrunvelyofis ufleba (alimentacia)
              uzrunvelyofis sakanonmdeblo mowesrigebis ufleba
              Tanamdebobidan TviTneburi gaTavisuflebisagan dacva
              administraciuli sasamarTlosadmi mimarTvis ufleba.


         4.2.5. sajaro moxeleTa klasifikacia
              moxele saxelmwifo samsaxurSi
              moxele adgilobrivi TviTmmarTvelobis samsaxurSi
              moxele sajaro samarTlis sxva iuridiuli piris samsaxurSi.


         4.2.6. samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba
              uvado: uvado daniSvna aris profesiuli moxelis institutis mniSvnelovani elementi. uvadoba
              emsaxureba moxelis profesiuli damoukideblobis uzrunvelyofas;
              vadiani: vadiani samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba warmoadgens gamonakliss, romelic
              ZiriTadad gamoiyeneba adgilobrivi TviTmmarTvelobis sferoSi, arCeviT Tanamdebobebze;
              gamosacdeli vadiT: gamosacdeli vada unda gaxdes uvado urTierTobis warmoSobis
              aucilebeli winapiroba. is emsaxureba moxelis Sesabamisobis dadgenas. `sajaro samsaxuris
              Sesaxeb~ moqmedi kanonis mowesrigeba ar Seesabameba im minimalur moTxovnebs, rasac
              unda akmayofilebdes gamosacdeli vadis instituti.




1
    alimentaciis principi gulisxmobs dakavebuli Tanamdebobis Sesabamis anazRaurebas da socialur garantiebs.
                                                                                                              23
4.3. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis ZiriTadi problemebi da maTi gadaWris
           gzebi


      4.3.1. samsaxurSi miReba
      `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanonis xarvezs warmoadgens is, rom bundovani da
arasrulyofilia normebi, romelic awesrigebs sajaro samsaxurSi miRebis sakiTxs.
      sajaro samsaxurSi miRebis erT-erTi winapirobaa asaki – saxelmwifo moxelisaTvis 21 weli, xolo
adgilobrivi TviTmmarTvelobis moxelisaTvis 18 weli.
       koncefciis Tanaxmad, sajaro samsaxurSi miRebis asakad unda ganisazRvros 18 weli, miuxedavad
imisa, Tu romel kategoriazea saubari:
         moxele saxelmwifo samsaxurSi
         moxele adgilobrivi TviTmmarTvelobis samsaxurSi
         moxele sajaro samarTlis sxva iuridiuli piris samsaxurSi.
      18 wlis asakis miRweva ar gulisxmobs nebismier doneze sajaro samsaxurSi miRebis moTxovnis
uflebas. moqmed kanonSi mocemuli damatebiTi moTxovna – saTanado codna da gamocdileba
saWiroebs zedmiwevniT da konkretulad gansazRvras. unda dadgindes ganaTlebis konkretuli cenzi da is
gamocdileba, rac aucilebelia konkretuli sajaro samsaxurisaTvis.
     sajaro samsaxurSi miRebas safuZvlad unda daedos karieris principi, rac gulisxmobs sajaro
samsaxuris safexurovan sistemaSi erTi safexuridan meore safexurze gadasvlas dawinaurebis safuZvelze –
ganaTlebisა da gamocdilebis donis gaTvaliswinebiT. aRniSnuli modeli xsnis asakTan dakavSirebულ
kiTxvas da gamoricxavs 18 wlis asakSi karieris dawyebas zeda eSelonebidan.
        aRniSnuli sistema ar gavrceldeba damxmare mosamsaxureze/daqiravebul muSakze. aRniSnuli
kategoria samsaxurSi miiReba moxelis profesiuli gamocdilebisa da samsaxuris interesebis
gaTvaliswinebiT.
        „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonma unda daadginos is ZiriTadi moTxovnebi, romelic
aucilebelia piris samsaxurSi misaRebad. samsaxuris specifikis gaTvaliswinebiT samsaxuris
xelmZRvanels unda SeeZlos kanonis safuZvelze da farglebSi daadginos damatebiTi moTxovnebi.
         moqmedi kanonis mixedviT, kompetenciis ganvrcobadobisa da uflebamosilebis donis mixedviT
sajaro samsaxurSi Tanamdebobebi iyofa Semdeg rangebad:
       a) mTavari sajaro Tanamdeboba;
       b) wamyvani sajaro Tanamdeboba;
       g) ufrosi sajaro Tanamdeboba;
       d) umcrosi sajaro Tanamdeboba.
       aRniSnuli doneebisTvis zustad unda gaiweros specialuri sakvalifikacio moTxovnebi: Sesabamisi
ganaTleba, praqtikuli gamocdileba, sakvalifikacio gamocdis warmatebiT Cabareba.
        sajaro samsaxurSi daniSvna unda moxdes mxolod konkursis wesiT. aRniSnuli vrceldeba rogorc
profesiul moxeleze, aseve damxmare mosamsaxuresa da daqiravebul muSakze. profesiul moxelesTan
mimarTebiT es vrceldeba mxolod samsaxurebrivi karieris sawyis Tanamdebobaze daniSvnisas, xolo
Semdgomi winsvla xdeba karieris principiT.
      konkursi SeiZleba iyos 3 formis: gare, Sida da Sereuli. unda mowesrigdes TiToeulis
gamoyenebis winapirobebi. aseve mniSvnelovania sakonkurso komisiis Seqmnis wesis sakanonmdeblo
mowesrigeba.
                                                                                                  24
4.3.2. gamosacdeli vada
      `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanoni iTvaliswinebs moxelis samsaxurSi miRebisas
gamosacdeli vadis gamoyenebis SesaZleblobas, rac ar unda aRematebodes 6 Tves. aucilebelia, rom
gamosacdeli vadis instituti ar atarebdes formalur xasiaTs da unda warmoadgendes samsaxurebrivi karieris
aucilebel safexurs. sxvadasxva samsaxurisTvis, maTi specifikidan gamomdinare, es vada SeiZleba
gansxvavebuli iyos, magram igi ar unda iyos 1 welze naklebi da 3 welze meti.

      4.3.3. atestacia
     sajaro samsaxuris karierul sistemaSi mniSvnelovani roli ukavia atestaciis instituts. misi mizania
moxelis dakavebul samsaxurTan Sesabamisobisa da misi gadamzadebis saWiroebis dadgena, aseve, misi
gaTavisuflebis an dawinaurebisaTvis safuZvlebis Seqmna.
      qarTul sinamdvileSi atestaciis instituti ar muSaobs. mis asamuSaveblad aucilebelia Sesabamisi
organizaciuli da saproceso safuZvlebis Seqmna – unda ganisazRvros atestaciis Catarebis sakanonmdeblo
safuZvlebi, uflebamosili struqtura, misi muSaobisa da Sefasebis wesis mkacrad Camoyalibebuli
reglamenti.
      atestacia unda atarebdes mkacrad reglamentirebul da sistemur xasiaTs. misi sixSire unda
ganisazRvros sazRvargareTis qveynebis gamocdilebisa da qarTuli realobis gaTvaliswinebiT. qveyanaSi,
rogoricaa saqarTvelo, sadac sakanonmdeblo sistema da instituciuri mowyoba formirebis procesSia,
SesaZlebelia dadgindes misi yovelwliurad Catarebis valdebuleba.


      4.3.4. kvalifikaciis amaRleba
       `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanoni formalurad iTvaliswinebs sajaro moxelis
kvalifikaciis amaRlebis RonisZiebebs, rac gulisxmobs imas, rom moxeles 5 weliwadSi erTxel,
Tanamdebobrivi sargos SenarCunebiT, eZleva 3 Tvemde vadiT saswavlo Svebuleba. aseve
gansazRvrulia kadrebis samsaxuris valdebuleba, organizeba gauwios mosamsaxureTa gadamzadebasa da
kvalifikaciis amaRlebas. sajaro samsaxuris erT-erT funqciad ganisazRvra sajaro mosamsaxureTa
profesiuli momzadebis, gadamzadebisa da kvalifikaciis amaRlebis procesis koordinacia. aRniSnuli
RonisZiebebi dRemde ar Catarebula.
       aucilebelia saxelmwifom Camoayalibos koncefcia, romelic uzrunvelyofs sajaro moxeleTa
momzadebisa da gadamzadebis procesis efeqturad warmarTvas.
       aucilebelia Seiqmnas sajaro moxeleTa swavlebis specialuri programa da sajaro mmarTvelobis
umaRlesi skola. imis gaTvaliswinebiT, rom samuSao moculobiTia, aucilebelia sxva moTamaSeTa
CarTva. sajaro samsaxuris mier ganxorcielebuli akreditaciis safuZvelze SesaZlebelia saxelmwifo da
kerZo saswavleblebisa da mosamzadebeli centrebis monawileoba moxeleTa kvalifikaciis amaRlebis
saqmeSi.

      4.3.5. kadrebis stabiluroba, rogorc profesiuli sajaro moxelis institutis qvakuTxedi
      sajaro samsaxuris gamarTuli muSaobis aucilebeli elementia kadrebis stabiluroba, romelic
miiRweva sajaro samsaxurSi uvadod daniSvnis institutis realurad amuSavebiT. kadrebis stabiluroba ar
gulisxmobs kadrebis ucvlelobas da axali kadrebis miRebaze uaris Tqmas. karieris principi uzrunvelyofs
kadrebis ganaxlebis process. karieris principis Tanaxmad, kanoni zustad unda gansazRvravdes
samsaxurSi miRebis samarTlebriv da faqtobriv garemoebebs, moxele unda daeqvemdebaros regularul
Sefasebas da kvalifikaciis amaRlebis mizniT Sesabamis gadamzadebas. misi samsaxurebrivi winsvla
damokidebuli unda iyos profesiul momzadebasa da profesiul unar-Cvevebze.


                                                                                                    25
kadrebis stabilurobis pricipi moiTxovs, rom kanoni zustad gansazRvravdes moxelis samsaxuridan
gaTavisuflebis samarTlebriv safuZvels da misi dacvis samarTlebriv da socialur garantiebs. `sajaro
samsaxuris Sesaxeb~ moqmediUkanonis analizis Sedegad unda gamovyoT Semdegi problemebi:
     1.   „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 96-e muxli gansazRvravs samsaxuridan
          gaTavisuflebas dawesebulebis likvidaciis gamo. norma saWiroebs Semdgom srulyofas.
          samsaxuris likvidacia ar unda aTavisuflebdes saxelmwifos sajaro moxelis Semdgom
          dasaqmebaze zrunvisagan, saWiroebis SemTxvevaSi, Sesabamisi gadamzadebis safuZvelze;
     2.   aRniSnuli muxlis me-2 punqtis Tanaxmad, dawesebulebis reorganizacia ar qmnis safuZvels
          moxelis gasaTavisufleblad. Tumca, aRniSnuli normis gverdis avla xdeba ori gziT. xSirad
          reorganizacia xorcieldeba dawesebulebis likvidaciis saxelwodebiT da iqmneba imave funqciis
          mqone axali dawesebuleba. meore mxriv, norma uSvebs moxelis gaTavisuflebis
          SesaZleblobas, rodesac reorganizacias Tan sdevs Statebis Semcireba. aucilebelia ganisazRvros
          Semdgomi barierebi (tolfasi samuSaos SeTavazeba, gadamzadebis programis SeTavazeba,
          fuladi kompensaciis SeTavazeba wliuri Semosavlis odenobiT da a.S.), romelTa gamoyenebis
          Semdgom SesaZlebeli gaxdeba moxelis samsaxuridan gaTavisufleba. dawesebulebis
          reorganizacia ar unda gulisxmobdes misi Semdgomi dasaqmebis valdebulebisagan srul
          Tavisuflebas;
     3.   sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 97-e muxlis Tanaxmad, moxele SeiZleba gaaTavisuflon
          samsaxuridan arakanonierad gaTavisuflebuli moxelis samsaxurSi aRdgenisas. aRniSnuli
          norma emsaxureba ukanonod gaTavisuflebuli moxelis uflebis dacvas, magram iwvevs
          samsaxurSi daniSnuli moxelis konstituciuri uflebis SezRudvas;
     4.   sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 98-e muxliT gansazRvruli dakavebul TanamdebobasTan
          Seusabamobis gamo samsaxuridan gaTavisuflebis meqanizmi saWiroebs kanonmdeblis
          mxridan ufro konkretulad gansazRvras, rodesac es xdeba gamosacdeli vadis
          aradamakmayofilebeli Sedegebis safuZvelze da atestaciis Sedegebis safuZvelze. xolo im
          SemTxvevaSi, rodesac moxelis janmrTelobis mdgomareoba ar iZleva saSualebas, saTanadod
          Seasrulos samsaxurebrivi movaleoba, aucilebelia ganisazRvros samsaxuris valdebuleba,
          daasaqmos igi janmrTelobis Sesabamisi samuSaos Sesrulebis funqciiT;
     5.   sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 99-e muxliT dadgenilia moxelis gaTavisuflebis
          SesaZlebloba disciplinuri gadacdomisaTvis da disciplinuri pasuxismgeblobis moqmedebis
          gareSec, Tu igi uxeSad daarRvevs samsaxurebriv movaleobebs. aRniSnuli safuZvlebi
          imdenad zogadia, rom iZleva samsaxuridan TviTneburad gaTavisuflebis SesaZleblobas;
     6.   sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 108-e da 109-e muxlebiT gansazRvruli safuZvliT
          samsaxuridan gaTavisuflebis SemTxvevaSi gafrTxilebis valdebuleba da kompensaciis
          meqanizmi absoluturad ar Seesabameba uvado sajaro samsaxuris princips. aucilebelia misi
          srulyofilad mowesrigeba da socialuri dacvis damatebiTi meqanizmebis Semotana (fuladi
          kompensaciis maRali standartebi da sajaro moxeleebisaTvis dadgenili socialuri dacvis
          meqanizmebis garkveuli nawilis gavrceleba gaTavisuflebul pirebze).


     4.3.6. rangireba
       sajaro samsaxuris TanamdebobaTa reestrSi unda Camoyalibdes erTgvarovani midgoma.
TanamdebobaTa CamonaTvali saministroebis, saqveuwyebo dawesebulebebis, adgilobrivi
TviTmmarTvelobis organoebisa da sxva sajaro samarTlis iuridiuli pirebis sistemis SigniT unda iyos
erTiani, romelic SesaZlebels gaxdis sajaro moxeleTa mobilobis procesis gamartivebas. TanamdebobaTa
klasifikatorSi ar SeiZleba erT saministroSi, magaliTad, samsaxuris ufrosi iyos wamyvani sajaro
Tanamdebobis rangSi da meore saministroSi ki _ ufrosi sajaro Tanamdebobis rangSi.
       moqmedi kanonis mixedviT, kompetenciis ganvrcobadobisa da uflebamosilebis donis mixedviT
sajaro samsaxurSi Tanamdebobebi iyofa Semdeg rangebad:
                                                                                                   26
a) mTavari sajaro Tanamdeboba;
      b) wamyvani sajaro Tanamdeboba;
      g) ufrosi sajaro Tanamdeboba;
      d) umcrosi sajaro Tanamdeboba.
      SesaZlebelia rangirebis arsebuli sistemis SenarCuneba. mniSvnelovania rangirebis unificirebis
sakiTxi. unda ganisazRvros is moTxovnebi da procedurebi, romelic gansazRvravs TiToeuli rangis
miniWebis SesaZleblobas. rangireba ukavSirdeba piris profesiul unars da kvalifikaciis dones,
moxelisaTvis dakisrebul uflebamosilebas da anazRaurebis odenobas. pirvel rigSi, aucilebelia sajaro
samsaxuris sistemaSi samsaxurebis struqturebisa da Tanamdebobebis dasaxelebis unificireba; mxolod am
SemTxvevaSia SesaZlebeli rangirebis erTiani sistemas amoqmedeba. dReisaTvis, magaliTad, sxvadasxva
saministroSi, erTi da imave funqcias asrulebs sxvadasva dasaxelebis samsaxuri da erTi da imave rangis
TanamSromlebi iReben gansxvavebul gasamrjelos.
      moxelis saklaso Cini unda Seesabamebodes TanamdebobaTa rangirebis sistemas da misi sistema,
miniWebis winapirobebi da procedura mkafiod unda iyos mowesrigebuli. saklaso Cinis moqnili sistema
SesaZleblobas iZleva, sajaro samsaxuris interesebis gaTvaliswinebiT, moxelis ufro dabal Tanamdebobriv
rangSi gadayvanis SemTxvevaSi moxdes misi interesebis kompensireba saklaso CinisaTvis
gaTvaliswinebuli danamatis SenasrCunebiT.
      damxmare mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi SesaZlebelia            Sida rangirebis
sistemis gamoyeneba.
         rangi           Tanamdeboba         anazR. jgufi                    ganaTleba
umcrosi sajaro                                                saSualo ganaTleba, 6-Tviani specialuri
Tanamdeboba                                                   momzadeba
                                                              saSualo ganaTleba, 18-Tviani specialuri
ufrosi sajaro
                                                              praqtikuli momzadeba, sakvalifikacio
Tanamdeboba
                                                              gamocda
                                                              specialuri ganaTleba, 36-Tviani
wamyvani sajaro
                                                              specialuri praqtikuli momzadeba,
Tanamdeboba
                                                              sakvalifikacio gamocda
                                                              umaRlesi ganaTleba, 24-Tviani
mTavari sajaro
                                                              specialuri praqtikuli momzadeba,
Tanamdeboba
                                                              sakvalifikacio gamocda

      4.3.7. socialuri garantiebi
      socialuri garantiis mniSvnelovani elementia SromiTi gasamrjelo, romelic moicavs Tanamdebobriv
sargos, premias da sxva danamatebs (samsaxuris specifikis, wodebis, namsaxurobis mixedviT da a.S.).
       unda moxdes Sromis anazRaurebis wesis mkacri reglamentacia. unda ganisazRvros anazRaurebis
skala sajaro samsaxuris mTeli sistemisaTvis rangirebis erTiani sqemis gaTvaliswinebiT, xolo damxmare
mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi _ is sakanonmdeblo farglebi, romelic damsaqmebels
miscems diskreciuli gadawyvetilebis miRebis SesaZleblobas kvalifikaciisa da Sromis efeqturobis
Sesabamisad.
      garda saxelfaso anazRaurebisa, unda ganisazRvros sxva socialuri daxmarebis miRebis
meqanizmebi, gansakuTrebiT specialuri sadazRvevo da sapensio sqema (rogorc moxelis, aseve, misi
gardacvalebis SemTxvevaSi, ojaxis wevrebis mimarT).
    unda aRmoifxvras sajaro mosamsaxureTa premirebis mankieri praqtika. mkacr sakanonmdeblo
mowesrigebas unda daeqvemdebaros premiis odenoba da misi gacemis wesebi.


                                                                                                  27
4.3.8. uflebebis dacvis garantia
        sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda uzrunvelyos moxelis aramaterialuri da materialuri
uflebebis dacva:
                  aramaterialuri                                       Mmaterialuri
sajaro moxelesa da mis ojaxze zrunva: Rirsebisa da   sargos miRebis ufleba
pativis dacva
samsaxurTan dakavSirebuli ufleba:                    finansuri garantiebis miRebis ufleba
misi statusis Sesabamisi samuSao; ufleba, ataros
samsaxurebrivi wodeba
SvebulebiT sargeblobis ufleba                        zianis anazRaureba
SeTavsebiTi saqmianobis ufleba
Sefasebis ufleba
damadasturebeli mowmoბis tarebis ufleba
profesiul gaerTianebebSi gawevrianebis ufleba

      4.3.9. disciplinuri pasuxismgebloba
      disciplinur saqmiswarmoebas, rogorc administraciuli warmoebis gansakuTrebuli saxes, unda
daeTmos `sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonis calke Tavi. unda ganisazRvros disciplinuri gadacdomisa
da pasuxismgeblobis saxeebi, saqmiswarmoebis subieqtebi da procedurebi, iseve, rogorc uflebis dacvis
saSualebebi.
      sasurvelia disciplinuri davebis ganxilva xdebodes dawesebulebis gareT, sajaro samsaxuris sabWoSi
Seqmnili disciplinuri komisiis mier. gadawyvetileba SesaZlebelia gasaCivrdes administraciul
sasamarTloSi saerTo wesiT.

      4.3.10. SromiTi davebi
      `sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoniT unda moxdes samsaxurebrivi davebis ganxilvis meqanizmis
reglamentireba. unda ganisazRvros davis ganxilvis Sida meqanizmebi. unda Seiqmnas davebis ganxilvis
Sidasamsaxurebrivi komisia, romlis SemadgenlobaSi Tanabari raodenobiT Sevlen damsaqmebelTa da
dasaqmebulTa warmomadgenlebi. mudmivmoqmedma komisiam unda imuSaos winaswar dadgenili
reglamentis safuZvelze. komisiis gadawyvetileba SesaZlebelia gasaCivrdes sasamarTloSi.
     kanonma unda gansazRvros SromiTi davebis is kategoria, romlis ganxilva da gadawyveta
SesaZlebelia mxolod sasamarTlosaTvis mimarTvis gziT.
       gansakuTrebiT problemuria moxelis samsaxuridan gaTavisuflebis sakiTxi, rac saWiroebs
zedmiwevniT gansazRvras. garantirebuli unda iyos sajaro samsaxuris stabiluroba, rac niSnavs imas, rom
is ar unda iyos damokidebuli xelisuflebisa da sajaro samsaxuris xelmZRvanelobis cvlilebebze.
samsaxuridan gaTavisufleba SesaZlebeli unda iyos kanoniT zustad gansazRvruli safuZvlebiT da
procedurebis dacviT. unda aRmoifxvras likvidaciisa da reorganizaciis mankieri meqanizmi, rogorc
samsaxuridan gaTavisuflebis xelovnuri meqanizmi. unda Seiqmnas moxelis samsaxuridan gaTavisuflebis
gamWvirvale meqanizmi da samarTlebrivi da socialuri dacvis garantiebi. piris samsaxurSi aRdgena ar
unda iwvevdes am Tanamdebobaze daniSnuli sxva piris gaTavisuflebas. dauSvebelia uflebis dacva sxvisi
uflebis darRvevis gziT.
      SromiTi davebis sasamarTloSi ganxilvis meqanizmi unda gaiyos or nawilad: profesiuli moxeleebis
SemTxvevaSi dava administraciuli xasiaTisaa da mas ixilavs saerTo sasamarTlo administraciuli
samarTalwarmoebis wesiT, xolo damxmare mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi
urTierToba kerZosamarTlebrivi xasiaTisaa da dava saerTo sasamarTloebis mier ganixileba samoqalaqo
samarTalwarmoebis wesiT.

                                                                                                   28
4.3.11. sajaro samsaxuris eTika
      `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoni unda moicavdes sajaro samsaxuris eTikis normebs, romelic
gavrceldeba yvela sajaro samsaxurze. calkeuli uwyebis specifikis gaTvaliswinebiT unda Seiqmnas
calkeuli eTikis kodeqsebi. eTikis normebis dacvis kontrolisa da administrirebis uflebamosileba unda
mieniWos sajaro samsaxuris sabWos specalur samsaxurs, xolo TiToeul uwyebaSi unda gamoiyos
zedamxedveli piri.


     4.3.12. Sromis kanonmdeblobis moqmedeba
      sajaro samsaxuris Sesaxeb kanoni axdens sajaro moxelis SromiTi uflebebis mowesrigebas
avtonomiur reJimSi, rac gamoricxavs saqarTvelos Sromis kodeqsis paralelurad gamoyenebis saWiroebas.
damxmare mosamsaxurisa da daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi SromiTi urTierToba wesrigdeba
Sromis kodeqsis safuZvelze. aRniSnulis gaTvaliswinebiT aucilebeli xdeba Sromis kodeqsis reforma da
im minimaluri garantiebis gansazRvra, rac uzrunvelyofs dasaqmebulis dacvas. damatebiTi garantiebi
SeiZleba ganisazRvros koleqtiuri xelSekrulebebis safuZvelze, romelic daideba damsaqmebelsa da
dasaqmebulTa gaerTianebas Soris.


     4.3.13. sajaro samsaxuris sabWo
      sajaro samsaxuris sabWo, rogorc damoukidebeli organo, uzrunvelyofs saxelmwifo samsaxuris
sferoSi ZiriTadi politikis SemuSavebas da mis ganxorcielebas. sabWo angariSvaldebuli unda iyos
parlamentis winaSe. sabWo adgens sajaro samsaxurSi miRebis erTian standartebs, koordinacias uwevs
sajaro moxeleTa momzadebis da gadamzadebis sakiTxebs. qmnis davebis ganmxilvel da eTikis dacvis
samsaxurebs.




                                                                                                29
5. gamoyenebuli literatura

1.    levan izoria. Tanamedrove saxelmwifo Tanamedrove administracia, 2009 w.
2.    Semajamebeli angariSi sajaro samsaxuris Sesaxeb. gaeros asociaciis publikacia, 2005.
3.    Arthur Benz. Der modern Staat, 2001.
4.    Lewan Isoria. Transformation der Verwaltung Georgiens in eine klassischßeuropäische Verwaltung,
      DÖV, 2008.
5.    Martin Albrow. Bürokratie, 1972.
6.    Stephen p. Osborne (Editor). The New Public Governance?: Emerging Perspectives on the Theory
      and Practice of Public Governance, 2010.
7.    Kerry Brown, Stephen P. Osborne. Managing Change and Innovation in Public Service
      Organizations, 2005.
8.    Christopher Pollitt, Geert Bouckaert. Public Management Reform: A Comparative Analysis - New
      Public Management, Governance, and the Neo-Weberian State, 2011.
9.    Frieder Naschold. Modernisierung des Staates, 1993.
10.   Kuno Schedler, Isabella Proeller. New Public Management, 2003.
11.   Wulf Damkowski, Claus Precht. Public Management – neue Steuerungskonzept für den öffentlichen
      Sektor, 1995.
12.   Siegfried Magiera und Heinrich Siedentopf. Das Recht des öffentlichen Dienstes in den
      Mitgliedstaaten der Europäischen Gemeinschaft.
13.   Johannes Dellit. Die hergebrachten Grundsätze des Berufsbeamtentums (German Edition), 2001.
14.   Rolf Meier. Beamtenrecht, 2004.
15.   Andreas Vosskuhle. Verfassungsrechtliche Traditionsrezeption in Zeiten des Wandels: Die
      institutionelle Garantie des Berufsbeamtentums(Art. 33 Abs. 4, 5 GG) und die Reform des
      öffentlichen Deinstrechts, 2008.
16.   Ulrich Battis. Das Dienstrechtsneuordnungsgesetz, Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht, 7, 2009.
      pp. 409-480.
17.   Ulrich Battis. Reform des Beamtenrechts – eine Zwischenbilanz, ZBR 1-2, 2010. pp. 21- 31.
18.   Ulrich Battis. Entwicklungstendenzen und Probleme der Einführung des Dienstrechts in den neuen
      Ländern, Neue Justiz, 1991. pp. 89.
19.   Wolfgang Bernet. Vom Staatsdienst zum öffentlichen Dienst, DÖV, 1991. pp. 185.




                                                                                                     30
avtorebi
levan izoria
sruli profesori, samarTlis skola, grigol robaqiZis universiteti
2002 w.           samarTlis doqtori, gotingenis universitetis samarTlis fakulteti (germania)
1999 w.           samarTlis magistri, gotingenis universitetis samarTlis fakulteti (germania)
1996 w.           diplomi warCinebiT, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti
2010-2011 w.w. samecniero kvleviTi mivlineba maqs plankis SedarebiTi samarTlisa da saerTaSoriso
                  samarTlis institutSi
2007-2009 w.w. samecniero kvleva germaniis Spaieris sajaro mmarTvelobis umaRles skolaSi
                  (humboldtis stipendia)
2006-2007 w.w. samarTlis skolis dekani, saqarTvelos universiteti
2004-2006 w.w. Sss policiis akademiis reqtori
2002-2005 w.w. docenti, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti
2003-2004 w.w. germaniis konrad adenaueris fondis xelmZRvaneli samxreT kavkasiaSi.



paata turava
asocirebuli profesori, samarTlis skola, sajaro mmarTvelobis institutis direqtori, grigol robaqiZis
universiteti
2006 w.          samarTlis doqtori, potsdamis universitetis samarTlis fakulteti (germania)
2002 w.          samarTlis magistri, potsdamis universitetis samarTlis fakulteti (germania)
1997-1998 w.w. potsdamis universitetis administraciaTmcodneobis fakultetis ZiriTadi kursi
1996 w.          diplomi warCinebiT, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti
2008-2011 w.w. asocirebuli profesori, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti
2003-2007 w.w. mecnieri TanamSromeli, TinaTin wereTlis saxelobis saxelmwifosa da samarTlis
                 instituti
2004-2006 w.w. ufrosi maswavlebeli, Sss policiis akademia.




                                                                                                          31

More Related Content

What's hot

36 Ke Nhan Hoa 3
36 Ke Nhan Hoa 336 Ke Nhan Hoa 3
36 Ke Nhan Hoa 3dungpv299
 
36 Ke Nhan Hoa 2
36 Ke Nhan Hoa 236 Ke Nhan Hoa 2
36 Ke Nhan Hoa 2dungpv299
 
Βιβλίο Κοινωνιολογίας Γ' Λυκείου
Βιβλίο Κοινωνιολογίας Γ' ΛυκείουΒιβλίο Κοινωνιολογίας Γ' Λυκείου
Βιβλίο Κοινωνιολογίας Γ' ΛυκείουGeorgia Kazakou
 
Βιβλιο καθηγητή για την Κοινωνιολογία Γ΄Λυκείου
Βιβλιο καθηγητή για την Κοινωνιολογία Γ΄ΛυκείουΒιβλιο καθηγητή για την Κοινωνιολογία Γ΄Λυκείου
Βιβλιο καθηγητή για την Κοινωνιολογία Γ΄ΛυκείουGeorgia Kazakou
 
Τετράδιο εργασιών Κοινωνιολογίας Γ΄Λυκείου
Τετράδιο εργασιών Κοινωνιολογίας Γ΄ΛυκείουΤετράδιο εργασιών Κοινωνιολογίας Γ΄Λυκείου
Τετράδιο εργασιών Κοινωνιολογίας Γ΄ΛυκείουGeorgia Kazakou
 
Pivot table-Power pivot-Power query
Pivot table-Power pivot-Power queryPivot table-Power pivot-Power query
Pivot table-Power pivot-Power queryduongle0
 
الحكمة بين الإله و السلطان
الحكمة بين الإله و السلطانالحكمة بين الإله و السلطان
الحكمة بين الإله و السلطانnizar Yousuf
 
Giáo án dạy thêm ôn tập hè lớp 2 lên lớp 3 trọn bộ
Giáo án dạy thêm ôn tập hè lớp 2 lên lớp 3 trọn bộGiáo án dạy thêm ôn tập hè lớp 2 lên lớp 3 trọn bộ
Giáo án dạy thêm ôn tập hè lớp 2 lên lớp 3 trọn bộmcbooksjsc
 
BÁO CÁO THUYẾT MINH TỔNG HỢP ĐIỀU CHỈNH QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 VÀ...
BÁO CÁO THUYẾT MINH TỔNG HỢP ĐIỀU CHỈNH QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 VÀ...BÁO CÁO THUYẾT MINH TỔNG HỢP ĐIỀU CHỈNH QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 VÀ...
BÁO CÁO THUYẾT MINH TỔNG HỢP ĐIỀU CHỈNH QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 VÀ...nataliej4
 

What's hot (20)

4954 c ou c++
4954 c ou c++4954 c ou c++
4954 c ou c++
 
36 Ke Nhan Hoa 3
36 Ke Nhan Hoa 336 Ke Nhan Hoa 3
36 Ke Nhan Hoa 3
 
36 Ke Nhan Hoa 2
36 Ke Nhan Hoa 236 Ke Nhan Hoa 2
36 Ke Nhan Hoa 2
 
4473
44734473
4473
 
6154
61546154
6154
 
Βιβλίο Κοινωνιολογίας Γ' Λυκείου
Βιβλίο Κοινωνιολογίας Γ' ΛυκείουΒιβλίο Κοινωνιολογίας Γ' Λυκείου
Βιβλίο Κοινωνιολογίας Γ' Λυκείου
 
საჯარო სამსახურის რეფორმა
საჯარო სამსახურის რეფორმასაჯარო სამსახურის რეფორმა
საჯარო სამსახურის რეფორმა
 
Βιβλιο καθηγητή για την Κοινωνιολογία Γ΄Λυκείου
Βιβλιο καθηγητή για την Κοινωνιολογία Γ΄ΛυκείουΒιβλιο καθηγητή για την Κοινωνιολογία Γ΄Λυκείου
Βιβλιο καθηγητή για την Κοινωνιολογία Γ΄Λυκείου
 
Τετράδιο εργασιών Κοινωνιολογίας Γ΄Λυκείου
Τετράδιο εργασιών Κοινωνιολογίας Γ΄ΛυκείουΤετράδιο εργασιών Κοινωνιολογίας Γ΄Λυκείου
Τετράδιο εργασιών Κοινωνιολογίας Γ΄Λυκείου
 
Koncefcia 2
Koncefcia 2Koncefcia 2
Koncefcia 2
 
Pivot table-Power pivot-Power query
Pivot table-Power pivot-Power queryPivot table-Power pivot-Power query
Pivot table-Power pivot-Power query
 
الحكمة بين الإله و السلطان
الحكمة بين الإله و السلطانالحكمة بين الإله و السلطان
الحكمة بين الإله و السلطان
 
4480
44804480
4480
 
Giáo án dạy thêm ôn tập hè lớp 2 lên lớp 3 trọn bộ
Giáo án dạy thêm ôn tập hè lớp 2 lên lớp 3 trọn bộGiáo án dạy thêm ôn tập hè lớp 2 lên lớp 3 trọn bộ
Giáo án dạy thêm ôn tập hè lớp 2 lên lớp 3 trọn bộ
 
4575
45754575
4575
 
4481
44814481
4481
 
6022
60226022
6022
 
Tipografia1
Tipografia1Tipografia1
Tipografia1
 
BÁO CÁO THUYẾT MINH TỔNG HỢP ĐIỀU CHỈNH QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 VÀ...
BÁO CÁO THUYẾT MINH TỔNG HỢP ĐIỀU CHỈNH QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 VÀ...BÁO CÁO THUYẾT MINH TỔNG HỢP ĐIỀU CHỈNH QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 VÀ...
BÁO CÁO THUYẾT MINH TỔNG HỢP ĐIỀU CHỈNH QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 VÀ...
 
3755
37553755
3755
 

Viewers also liked

სტატისტიკა – ქართული რეფორმების სუსტი რგოლი
სტატისტიკა – ქართული რეფორმების სუსტი რგოლისტატისტიკა – ქართული რეფორმების სუსტი რგოლი
სტატისტიკა – ქართული რეფორმების სუსტი რგოლიGeorgian National Communications Commission, GNCC
 

Viewers also liked (20)

Skema[2]
Skema[2]Skema[2]
Skema[2]
 
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობაეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
 
Business environment for 22.05.2012-en
Business environment for 22.05.2012-enBusiness environment for 22.05.2012-en
Business environment for 22.05.2012-en
 
Research on public service full text (eng)
Research on public service full text (eng)Research on public service full text (eng)
Research on public service full text (eng)
 
2004 2012-vachroba-v.k
2004 2012-vachroba-v.k2004 2012-vachroba-v.k
2004 2012-vachroba-v.k
 
Analizi samu sao zalis gamoyenebis mdgomareobaze saqartvelosi
Analizi samu sao zalis gamoyenebis mdgomareobaze saqartvelosiAnalizi samu sao zalis gamoyenebis mdgomareobaze saqartvelosi
Analizi samu sao zalis gamoyenebis mdgomareobaze saqartvelosi
 
Honouring of obligations and commitments by Georgia, 26.01.12
Honouring of obligations and commitments by Georgia, 26.01.12Honouring of obligations and commitments by Georgia, 26.01.12
Honouring of obligations and commitments by Georgia, 26.01.12
 
თვითმმართველობის კონცეფცია
თვითმმართველობის კონცეფციათვითმმართველობის კონცეფცია
თვითმმართველობის კონცეფცია
 
Keti konf-qart 2
Keti konf-qart 2Keti konf-qart 2
Keti konf-qart 2
 
Cxrili
CxriliCxrili
Cxrili
 
Gdri competition laws and institutions
Gdri competition laws and institutionsGdri competition laws and institutions
Gdri competition laws and institutions
 
THE DRAFT LAW ON AMENDMENTS TO THE CRIMINAL PROCEDURE CODE
THE DRAFT LAW ON AMENDMENTS TO THE CRIMINAL PROCEDURE CODETHE DRAFT LAW ON AMENDMENTS TO THE CRIMINAL PROCEDURE CODE
THE DRAFT LAW ON AMENDMENTS TO THE CRIMINAL PROCEDURE CODE
 
Qartuli sqema 2
Qartuli sqema 2Qartuli sqema 2
Qartuli sqema 2
 
Analytical Report: Study of the political preferences of the voters and attit...
Analytical Report: Study of the political preferences of the voters and attit...Analytical Report: Study of the political preferences of the voters and attit...
Analytical Report: Study of the political preferences of the voters and attit...
 
სტატისტიკა – ქართული რეფორმების სუსტი რგოლი
სტატისტიკა – ქართული რეფორმების სუსტი რგოლისტატისტიკა – ქართული რეფორმების სუსტი რგოლი
სტატისტიკა – ქართული რეფორმების სუსტი რგოლი
 
Skema1[1](2)
Skema1[1](2)Skema1[1](2)
Skema1[1](2)
 
Business environment for 22.05.2012
Business environment for 22.05.2012Business environment for 22.05.2012
Business environment for 22.05.2012
 
Keti konf-qart 3
Keti konf-qart 3Keti konf-qart 3
Keti konf-qart 3
 
Business environment for 22.05.2012-en
Business environment for 22.05.2012-enBusiness environment for 22.05.2012-en
Business environment for 22.05.2012-en
 
Saitistvis
SaitistvisSaitistvis
Saitistvis
 

More from Georgian National Communications Commission, GNCC

More from Georgian National Communications Commission, GNCC (15)

ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობაეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
 
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობაეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
 
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობაეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
ეკონომიკა და სოფლის მეურნეობა
 
Mosaxleobis raodenoba
Mosaxleobis raodenobaMosaxleobis raodenoba
Mosaxleobis raodenoba
 
2004 2012-vachroba-saboloo
2004 2012-vachroba-saboloo2004 2012-vachroba-saboloo
2004 2012-vachroba-saboloo
 
Keti konf-qart%203[1]
Keti konf-qart%203[1]Keti konf-qart%203[1]
Keti konf-qart%203[1]
 
Qartuli sqema
Qartuli sqemaQartuli sqema
Qartuli sqema
 
Skema[2]
Skema[2]Skema[2]
Skema[2]
 
Skema1[1]
Skema1[1]Skema1[1]
Skema1[1]
 
Keti konf-qart 2
Keti konf-qart 2Keti konf-qart 2
Keti konf-qart 2
 
Keti conf (2)
Keti conf (2)Keti conf (2)
Keti conf (2)
 
Research on public service full text (eng)
Research on public service full text (eng)Research on public service full text (eng)
Research on public service full text (eng)
 
Business environment for 22.05.2012
Business environment for 22.05.2012Business environment for 22.05.2012
Business environment for 22.05.2012
 
პრეზენტაცია
პრეზენტაციაპრეზენტაცია
პრეზენტაცია
 
Prezentation davit narmania mspa_12.05.2012
Prezentation davit narmania mspa_12.05.2012Prezentation davit narmania mspa_12.05.2012
Prezentation davit narmania mspa_12.05.2012
 

საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

  • 1. saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti sajaro samsaxuris reformis koncefcia levan izoria, paata turava Tbilisi, 2012 1
  • 2. saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti (GDRI) _ damoukidebeli, arakomerciuli organizacia, dafuZnda 2011 wels. institutis amocanaa demokratiis ganviTarebis, politikuri, ekonomikuri, socialuri da sxva reformebis xelSewyoba saTanado kvlevebisa da diskusiebis meSveobiT. veb-gverdi: www.gdri.ge el.fosta: gdri@gdri.ge ufaso gamocema © saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti © l. izoria, p. turava gamomcemloba `nekeri~, 2012 ISBN 2
  • 3. sarCevi 1. Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2. sajaro samsaxuris reformirebis ZiriTadi orientirebi saqarTveloSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..................... 7 3. ucxouri gamocdileba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.1. biurokratia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.2. aqtiuri saxelmwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 3.3. moqnili saxelmwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 3.3.1. saxelmwifos neoliberaluri kritika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.3.2. axali sajaro menejmenti (NPM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 4. sajaro samsaxuris reformis ZiriTadi aspeqtebi . . . . . . . . . . . . . 17 4.1. sajaro samsaxuris ZiriTadi institutebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 4.1.1. sajaro samarTlis korporacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 4.1.2. sajaro samarTlis dawesebuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 4.1.3. sajaro samarTlis fondi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 4.2. saxelmwifo samsaxuris sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 4.2.1. sajaro mosamsaxure da sajaro moxele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 4.2.2. sajaro samsaxurSi dasaqmebulTa Tanafardoba . . . . . . . . . . . . . . . . 22 4.2.3. profesiuli moxelisa da damxmare/daqiravebuli muSakis gamijvnis kriteriumebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 4.2.4. profesiuli moxelis ZiriTadi niSnebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 4.2.5. sajaro moxeleTa klasifikacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 4.2.6. samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 4.3. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis ZiriTadi problemebi da maTi gadaWris gzebi . . . . . . . . . . . . .............................. 24 4.3.1. samsaxurSi miReba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 4.3.2. gamosacdeli vada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 4.3.3. atestacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 4.3.4. kvalifikaciis amaRleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 4.3.5. kadrebis stabiluroba, rogorc profesiuli sajaro moxelis institutis qvakuTxedi . . . . . . . . . . . . . . .................... 25 4.3.6. rangireba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 4.3.7. socialuri garantiebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 4.3.8. uflebebis dacvis garantia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 4.3.9. disciplinuri pasuxismgebloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 4.3.10. Sr omiTi davebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 4.3.11. saj aro samsaxuris eTika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 4.3.12. Sr omis kanonmdeblobis moqmedeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 4.3.13. saj aro samsaxuris sabWo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 5. gamoyenebuli literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 3
  • 4. 4
  • 5. 1. Sesavali koncefciis mizania xeli Seuwyos sajaro samsaxuris Tanamedrove modelis Camoyalibebas. analizs safuZvlad udevs saqarTvelos moqmedi kanoni `sajaro samsaxuris Sesaxeb~. aseve gaTvaliswinebulia saqarTvelos parlamentSi Setanili kanonproeqti `sajaro samsaxuris Sesaxeb~. წarmodgenili koncefciis Tanaxmad, sajaro samsaxuris modeli efuZneba profesiuli sajaro moxelis instituts. tradiciuli biurokratiuli modelis gverdiT, `marTvis axali modelis~ ZiriTadi aspeqtebis gaTvaliswinebiT, unda Seiqmnas politikuri zegavlenisagan damoukidebeli marTvis ganxorcielebis meqanizmebi. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda gansazRvros profesiuli sajaro moxelis samarTlebrivi statusi da Seqmnas misi samarTlebrivi dacvis meqanizmebi. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda gansazRvros sajaro samsaxuris sistema, sajaro samsaxuris klasifikacia, sajaro samsaxuris karieris principis Sesabamisad gavlis wesi, sajaro mosamsaxureTa socialuri dacvis garantiebi, sajaro mosamsaxureTa ganaTlebis, momzadebisa da gadamzadebis sitema. sajaro samsaxuris sistemis funqcionirebis uzrunvelyofis mizniT unda Seiqmnas sajaro samsaxuris sabWo, romelic aRWurvili iqneba realuri uflebamosilebebiT, raTa xeli Seuwyos mmarTvelobis erTiani standartebis danergvas sajaro samsaxurSi. sajaro samsaxuris Sesaxeb moqmedi kanoni formalurad cnobs sajaro moxelis instituts, moxelisa, romelic iniSneba uvadod, Tumca kanoni ar gansazRvravs im samarTlebriv garantiebs, romelic Sinaarss SesZenda am instituts. saqarTvelos parlamentSi Setanili kanonproeqti uars ambobs profesiuli sajaro moxelis institutze da samoxeleo samarTlebrivi urTierToba gadaჰyavs saxelSekrulebo urTierTobaze. rogorc kanonproeqtis dasabuTebaSi vkiTxulobT, koncefcia efuZneba `axali marTvis~ modelis elementebs, rac gulisxmobs kerZo seqtoris elementebis Semotanas sajaro samsaxurSi. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoni miRebuli iqna 1997 wlis 31 oqtombers da masSi dRemde 74- jer Sevida cvlilebebi da damatebebi. TiToeuli cvlileba atarebda fragmentul xasiaTs, emsaxureboda mimdinare politikuri miznebis miRwevas da, amdenad, ar iyo sajaro samsaxuris Tanamedrove koncefciis Sesabamisi kanonis Camoyalibebisken gadadgmuli nabiji. sajaro samsaxuris reformis kompleqsurobis gaTvaliswinebiT, mniSvnelovania politikuri kursis gansazRvra saxelmwifo funqciebTan mimarTebiT. ekonomikuri krizisisa da saxelmwifo biujetis deficitis gaTvaliswinebiT, aqtualuri xdeba `gansaxelmwifoebriobis~ Tema. sakiTxi exeba, erTi mxriv, saxelmwifo mosaxurebis sferos axleburad gaazrebas da, meore mxriv, misi ganxorcielebis efeqturi organizaciuli strategiis Camoyalibebas. aRniSnuli miznis miRwevis saSualebas warmoadgens `privatizacia~. saxelmwifo funqciebis privatizaciis procesSi, pirvel rigSi, unda ganisazRvros is aqtiurobebi, romelTa gansaxelmwifoebriobac unda moxdes kerZo seqtoris sasargeblod. meore didi nawili RonisZiebebisa, romelic eqceva saxelmwifo funqciis cnebis qveS, unda gaiyos sam nawilad: 1. saxelmwifo funqciebi, romelic xorcieldeba mxolod saxelmwifo organoebis mier; 2. saxelmwifo funqciebi, romelic xorcieldeba saxelmwifos mier organizaciuli mowyobis kerZo-samarTlebrivi formis gamoyenebiT da 3. saxelmwifo funqciebi, romelic xorcieldeba kerZo subieqtebis mier. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis mowesrigebis farglebSi eqceva mxolod pirveli nawili, Tumca, danarCeni samic ar aris naklebad saintereso, Tundac imis gaTvaliswinebiT, rom kerZo samarTlebrivi formis gamoyenebis an kerZo pirebis mier sajaro funqciebis ganxorcielebis dros warmoSobili zianis anazRaurebis sakiTxi saWiroebs naTlad mowesrigebas. saxelmwifo funqciaTa gaazrebis konteqstSi unda daisvas sakiTxi, Tu ramdenad aris aucilebeli saxelmwifo organoebis (Sesabamisad, iq dasaqmebuli sajaro moxeleebis) mier konkretuli funqciis 5
  • 6. ganxorcieleba (mag., Sss-s sakuTrebis dacvis policia), rodesac aRniSnuli funqcia imave xarisxiT da naklebi danaxarjebiT SeiZleba Sesruldes kerZo pirebis mier. sajaro samsaxuris sistema im SemTxvevaSi aris efeqturi, rodesac saxelmwifo koncentrirebulia mxolod arsebiTi sakiTxebis, rogorc sakuTari funqciis, saxelmwifo organoebis meSveobiT gadaWrisaken. sajaro samsaxuri da misi ZiriTadi instituti _ `profesiuli moxele~ _ aris is ZviradRirebuli resursi, romelsac sWirdeba gafrTxileba da sworad gamoyeneba, raTa miviRoT danaxarjebis Sesabamisi Sedegi. sajaro samsaxuris koncefcia, rogorc saxelmwifoebrivi mowyobis politikuri xedvis erTi konkretuli sfero, moicavs mxolod sajaro samsaxuris mowyobis ZiriTad elementebs da misi warmatebulad ganxorcieleba damokidebulia saerTo politikis sworad gaazrebaze. 6
  • 7. 2. sajaro samsaxuris reformirebis ZiriTadi orientirebi saqarTveloSi ganviTarebul qveynebSi sajaro administraciis reformis mTavari orintirebis gansazRvram cxadi gaxada, rom yovel reformas konkretuli sazogadoebrivi ganviTarebis adekvaturi gamowvevebi udevs safuZvlad. saqarTveloSi sajaro administraciis reformis strategiuli mimarTulebebis dadgenisTvis es, pirvel rigSi, niSnavs konkretuli istoriuli situaciis pragmatul analizs da realobidan gamomdinare reformebis prioritetebis gansazRvras. sabWoTa kavSiris daSlidan `vardebis revoluciamde~ (2003 წ.) postkomunistur saqarTveloSi saxelmwifo da misi administraciuli struqturebi, ZiriTadad, sabWoTa kavSirSi danergili muSaobis stiliTa da formiT ganagrZobda saqmianobas. sabWoTa administracia imiT gamoirCeoda, rom igi sazogadoebrivi urTierTobis TiTqmis yvela sferos aregulirebda. saxelmwifos am yovlismomcveli regulirebis moTxovnebs sajaro administraciul struqturebSi dasaqmebuli personalis didi `armia~ akmayofilebda, romlis Senaxvac saxelmwifos udidesi Tanxebi ujdeboda. `vardebis revoluciamde~ postkomunistur saqarTveloSi saxelmwifo struqturebSi dasaqmebul pirTa raodenoba ZiriTadad SenarCunda, Tumca, ukve Zalian mcire saxelfaso ganakveTebiT, romliTac elementaruli sayofacxovrebo moTxovnilebis dakmayofilebac ki SeuZlebeli iyo. amitom am periodSi sajaro moxeleTa arsebobis umTavres wyarod korufcia iqca. saxelmwifosa da misi administraciis safuZvels araformaluri institutebi, korufcia da klientelizmi warmoadgenda. igi Zalian waagavda feodaluri tipis saxelmwifos, sadac saxelisuflebo struqturas piradi urTierTobebi gansazRvravda. aseT pirobebSi postkomunistur saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reforma aqtualur Temad sinamdvileSi arasdros qceula. dRes saqarTveloSi politikis mTavari amocana aris demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos principebis Sesabamisi institutebis, maT Soris, damoukidebeli sajaro administraciis, Camoyalibeba. saqarTvelom saxelmwifosa da sajaro administraciis reformireba im instituciuri sawyisebiT unda daiwyos, riTac daiwyo ganviTarebul qveynebSi Tanamedrove saxelmwifos Camoyalibeba, kerZod, demokratiuli samarTlebrivi saxelmwifos SeqmniT. saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformis mTavar orientirebs gansazRvravs evropis samezoblo politikis farglebSi saqarTvelosTvis SemuSavebuli samoqmedo gegma. aRniSnuli dokumentis mixedviT, evrokomisia sxvadasxva sferoSi iTvaliswinebs saqarTvelosTvis finansur mxardaWeras. pirvel adgils ikavebs demokratiis, samarTlebrivi saxelmwifosa da kargi mmarTvelobis (`Good Governance~) uzrunvelyofa. am etapze saqarTveloSi aucilebelia demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifosTvis damaxasiaTebeli instituciuri safuZvlebis Seqmna da mxolod amis Semdeg _ mowinave qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis ganviTarebis Tanamedrove tendenciebis gaTvaliswineba. aRniSnuli winapirobebis uzrunvelyofis gareSe, ganviTarebuli qveynebidan garkveuli koncefciebis Tu modelebis saqarTveloSi brmad gadmotana ar mogvcems dadebiT Sedegs. noyieri niadagis gareSe, konkretuli realobis gauTvaliswineblad, saqarTveloSi maTi danergvis mcdeloba usargeblo iqneba. marTalia, `vardebis revoluciis~ Semdeg saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformirebis kuTxiT mniSvnelovani nabijebi gadaidga, rogoricaa zedmeti Statebis gauqmeba, korufciasTan brZola, xelfasebis momateba, samuSao infrastruqturis gaumjobeseba da sxv., magram aucilebelia sajaro samsaxuris ganviTarebis erTiani strategiis Camoyalibeba, romelic instituciuri reformebis ganxorcielebaze iqneba orientirebuli. saqarTvelos politikur-administraciuli sistema jer kidev ar aris myari. gansakuTrebiT TvalSisacemia saxelmwifo institutebis damoukideblobis dabali xarisxi, saxelmwifo saqmianobaSi moqalaqeTa Tanamonawileobis SezRuduloba, demokratiuli kontrolis sistemis sisuste. saxelmwifo moxeleTa muSaobis stili gamoirCeva mkacri centralizmiT, efeqtiani dagegmarebisa da kontrolis deficitiT. 7
  • 8. personalis sferoSi naTlad Cans TanamSromelTa kvalifikaciis dabali done, klientelizmi da partiuli patronaJi. aRniSnuli realobis gamo, mowinave qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis Tanamedrove koncefciebis upirobo danergva saqarTveloSi iqneba kontraproduqtiuli. amis sailustraciod axali sajaro menejmentis koncefciis saqarTvelos dRevandel pirobebSi ganxorcielebis perspeqtivis warmoCena dagvexmareba. aRniSnuli koncefciis ganxorcieleba, pirvel rigSi, SesaZlebelia kargad funqcionirebadi sabazro ekonomikis pirobebSi, sadac uzrunvelyofilia kerZo sakuTrebis dacva da saxelSekrulebo avtonomia, gansakuTrebiT ki _ damoukidebeli sasamarTlo xelisuflebis pirobebSi. transformaciis procesSi myofi qveynisTvis, rogoric saqarTveloa, tipuria is faqti, rom ekonomika bolomde ar aris saxelmwifo regulaciisgan Tavisufali. formaluri institutebis nacvlad Zlieria araformaluri urTierTobebi, patronaJi. aseTi realoba saTanado niadags ar qmnis axali sajaro menejmentis koncefciis srulyofili ganxorcielebisaTvis, romlis erT-erT mTavar princips warmoadgens kerZo struqturebisTvis sajaro amocanebis rac SeiZleba metad gadacema. axali sajaro menejmentis koncefciis ganxorcielebisTvis aucilebeli winapirobaa Zlieri, ganxorcielebis unaris mqone saxelmwifo, damoukidebeli sakanonmdeblo da sasamarTlo xelisuflebis sistemiTa da kompetenturi, politikurad neitraluri sajaro administraciis arsebobiT. gansakuTrebiT paralamentma, rogorc damoukidebelma politikurma institutma, unda uzrunvelyos sajaro administraciis Zalauflebis balansi. amdenad, axali sajaro administraciis koncefciis mTavari orientiri – moqnili saxelmwifo _ ar niSnavs saxelmwifos dasustebas, aramed, piriqiT, gulisxmobs Zlier institutebs, romlebic demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos princips Seesabameba. amasTan, axali sajaro menejmentis koncefciis zogierTi elementis ganxorcieleba, ramdenadac kargad ar unda JRerdnen isini rotorikis doneze, Camoyalibebis procesSi myofi saqarTvelos dRevandeli politikur-administraciuli sistemisTvis safrTxis Semcveli ufroa. erTi SexedviT, sajaro administraciis farglebSi pasuxismgeblobis decentralizacia, qvemdgomi rgolebisTvis meti avtonomiis miniWeba Sesabamisi biujetis gamoyofiT SeiZleba pozitiurad Sefasdes, magram susti saxelmwifo struqturebis pirobebSi igi xels Seuwyobs, erTi mxriv, dekoordinacias da, meore mxriv, korufcias. Tavad ganviTarebul saxelmwifo struqturebSi decentralizaciis praqtikis danergva naTelyofs, rom sinamdvileSi calkeul organoebs Soris koordinaciis problemam da korufciam iCina Tavi. naklebi safrTxis Semcvelia reformis is elementebi, romlebic sajaro administraciis saqmianobaSi moqalaqeTa Tanamonawileobas iTvaliswinebs, iqneba es mrgvali magidis, gamokiTxvebisa Tu komunikaciis sxva formebiT, Tumca, amisaTvis aucilebelia, rom saxelmwifoSi arsebobdes demokratiis maRali xarisxi, samoqalaqo sazogadoebis TviTorganizaciis, sakuTar Tavze meti pasuxismgeblobis aRebis kultura. winaaRmdeg SemTxvevaSi, didia imis albaToba, rom moxdes saxelmwifo xelisuflebis mier moqalaqeTa Tanamonawileobis manipulacia da maTi sakuTari Zalauflebis interesebisadmi daqvemdebareba. myari demokratiuli institutebis gareSe, susti samoqalaqo sazogadoebis pirobebSi, aRniSnuli reformis elementebi kargaven Tavis daniSnulebas. yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformirebisTvis, pirvel rigSi, aucilebelia, strategiuli prioritetebis gansazRvra da maTi ganxorcieleba. es politikis prerogativaa. sajaro administraciis reformirebisTvis pragmatuli da mizanmimarTuli politika, pirvel rigSi, orientirebuli unda iyos demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos instituciuri infrastruqturis Seqmnaze. ganviTarebuli qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis modernizaciis Tanamedrove tendenciebi upirobod ki ar unda gadmoviRoT, aramed reformis calkeuli elementis danergvis saWiroeba konkretuli situaciis analizze dafuZnebulma sargeblianobam unda ganapirobos. 8
  • 9. 3. ucxouri gamocdileba sajaro samsaxuris reforma aris dinamikuri procesi, romelic, sazogadoebrivi gamowvevebis Sesabamisad, miznad isaxavs administraciis qmedunarianobisa da pasuxismgeblobis amaRlebas. sajaro samsaxuris reformebi yovelTvis misi klasikuri funqciebis, kerZod, dagegmarebis, organizaciis, personalis, gadawyvetilebis miRebis, finansebisa da kontrolis, farglebSi xorcieldeba. sajaro samsaxuris TiToeuli reforma aris aRniSnuli funqciebis optimizaciis konkretuli gegma, romelic garkveuli saxelmZRvanelo orientirebiT aris ganpirobebuli. Tavad reformis es ZiriTadi orientirebi saxemwifos konkretuli gagebidan gamomdinareobs. am TvalsazrisiT, mniSvnelovania ganviTarebuli qveynebis gamocdilebis Seswavla. is naTelyofs, rom sajaro samsaxuris reforma yovelTvis ganpirobebulia saxelmwifos axali koncefciiT. es gamocdileba gvacnobs, aseve, Tanamedrove sajaro administraciis ganviTarebis tendenciebs msoflioSi da iZleva saqarTveloSi misi ganxorcielebis Teoriul safuZvels. marTalia, mowinave qveynebis sajaro samsaxuris reformebis gacnobis TvalsazrisiT, saqarTvelos evropuli orientaciidan gamomdinare, gansakuTrebuli yuradReba klasikur-evropuli administraciis ganviTarebas daeTmoba, magram es ganviTareba, garkveuli Taviseburebebis miuxedavad, zogadad asaxavs msoflios ganviTarebuli qveynebis sajaro administraciis reformirebis saerTo elementebs. 3.1. biurokratia veberiseuli klasikur-biurokratiuli sajaro administraciis saqmianobaSi TvalSisacemia kanonis uzenaesoba da kompetenciebis mkacri gansazRvra. TviTneburi mmarTvelobis formebisgan gasxvavebiT, sadac administraciis moxele sajaro resursebs sakuTari Sexedulebisamebr gankargavs da sadac garkveuli Tanamdebobis dakaveba nepotizms, klientelizms an korufcias ukavSirdeba da ukontroloba sufevs, klasikur-biurokratiuli modelis farglebSi sajaro administraciis mTeli saqmianoba samarTlebrivi uflebamosilebebiTaa dadgenili, ganawilebuli da gakontrolebuli. veberiseuli biurokratiuli organizacia gamoxatulebas hpovebs, erTi mxriv, piramidis msgavs ierarqiul mowyobaSi da, meore mxriv, Sidaorganizaciuli procedurebis standartizaciaSi. ierarqiuli mowyobis TvalsazrisiT, biurokratiuli administracia xasiaTdeba Sromis mkacri ganawilebiTa da specializaciiT. swored aqedan gamomdinareobs garkveuli sferoebis mixedviT sajaro moxeleebis dasaqmebisTvis specialuri kompetenciis (codnisa da gamocdilebis) arsebobis aucilebloba. amasTan, biurokratiul organizaciaSi TiToeuli organizaciuli erTeuli zemdgomi erTeulis daqvemdebarebaSia. biurokratiuli organizaciis Sida procedurebis daxasiaTebisas aRsaniSnavia administraciuli saqmianobis mkacri standartizacia da garkveul Sinaganawesebze damokidebuleba. aRniSnuli saqmianoba xorcieldeba mxolod werilobiTi formiT, rac xels uwyobs mis gamWirvalobasa da gakontrolebas. ierarqiulobasTan da specializaciasTan erTad, organizaciis aseTi Sida procedurebi karg safuZvels iZleva sajaro administraciis demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos Sesabamisi marTvisa da kontrolisaTvis. biurokratiuli administraciis erT-erTi mTavari damaxasiaTebeli niSani misi personalis profesionalizmi da kompetenturobaa. profesiuli saqmianoba `sicocxlis manZilze~, uvadod xorcieldeba. aRniSnuli principi sajaro moxeleTa piradi interesebis gaTvaliswinebiT ki ar aris nakarnaxevi, aramed maTi profesiuli damoukideblobis gamyarebisTvisaa gamiznuli, rac, saboloo jamSi, sajaro administraciis instituciur ganmtkicebas isaxavs miznad. sajaro moxelis profesiuli winsvla karieris princips efuZneba, romelic maTi kvalifikaciis mudmivad amaRlebas iTvaliswinebs. fuladi anazRaureba xdeba winawar dadgenili saxelfaso ganakveTiT. sajaro moxele valdebulia, miukerZoeblad ganaxorcielos Tavisi profesiuli saqmianoba. es valdebuleba zemdgomi piris mimarT erTgulebaSi ki ar unda gamoixatebodes, aramed 9
  • 10. institutis mimarT damokidebulebaSi, ramac, sabolood, politikisagan biurokratiuli organizaciis damoukidebloba unda uzrunvelyos. biurokratiuli organizaciis saqmianoba moqalaqeebisaTvis winaswar gaTvladia, radgan igi mxolod kanonis safuZvelze xorcieldeba. is, Tu ramdenad kanonismieria calkeuli administraciuli qmedeba, SeiZleba sasamarTlos gziT gakontroldes. biurokratiuli administraciis werilobiTi formiT muSaoba amis karg safuZvels iZleva. sasamarTlo kontrolTan erTad, ierarqiuli organizaciisTvis mniSvnelovania saparlamento kontrolis principis arseboba. calkeulma ministrma unda uzrunvelyos, rom uwyebis farglebSi misi brZanebebi konstituciisa da kanonis Sesabamisad Sesruldes. winaaRmdeg SemTxvevaSi, misi politikuri pasuxismgeblobis sakiTxi dadgeba. biurokratiuli organizaciis zemoT moyvanili elementebis mixedviT SesaZlebelia dajamdes, Tu ra niSnebiT gansxvavdeba demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos principis safuZvelze momuSave Tanamedrove biurokratia ganuviTarebeli administraciis modelisagan. ganuviTarebeli administracia pirovnul ZalauflebasTanaa gaigivebuli, maSin, rodesac Tanamedrove biurokratiul modelSi administracia saxelmwifo institutis saxiT aris warmodgenili. ganuviTarebeli administraciisTvis damaxasiaTebelia moxeleTa TviTneboba, maTi sakuTari interesebis win dayeneba, ukontroloba. ganviTarebuli biurokratiisTvis ki _ muSaobis mkacri formalizmi, moxeleTa profesionalizmi, instituciuri damoukidebloba da saqmianobis rogorc sasamarTlo, ise sistematuri ierarqiuli kontroli. amdenad, sajaro administraciis biurokratiuli modeli saukeTeso pasuxi iyo meore msoflio omis Semdgom evropaSi sazogadoebriv gamowvevaze, romlis mTavar mizans demokratiisa da samarTlebrivi saxelmwifos ganxorcieleba warmoadgenda. am models dResac ar daukargavs Tavisi mniSvneloba. marTalia, misi reformireba da optimireba administraciuli politikis dRis wesrigSi mravaljer damdgara, magram alternatiuli modeliT misi sruli Secvla SeuZlebelia. biurokratiuli modelis aseTi warmateba imiT aixsneba, rom igi, uwinaresad, maRalganviTarebuli samarTlebrivi da instituciuri kulturis nayofia da ara mxolod organizaciuli kategoria. 3.2. aqtiuri saxelmwifo samociani wlebis Sua periodidan evropaSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformis ZiriTadi orientiri Seicvala. germanul administraciul mecnierebaSi es etapi „aqtiuri saxelmwifos“ an „aqtiuri politikis“ saxeliT aris cnobili. saxelmwifos axali koncefcia evropaSi imJamindeli pirveli seriozuli ekonomikuri krizisiT iyo ganpirobebuli. axali SexedulebiT, ekonomikuri krizisis Tavidan acilebis saSualebas aqtiuri saxelmwifo warmoadgenda, rac saxelmwifos mxridan TiToeulis mimarT ufro met mzrunvelobas, xolo ekonomikis mimarT ufro met dagegmarebas gulisxmobda. saxelmwifos SesaZleblobebi did optimizmTan iyo dakavSirebuli. am optimizmis Sesabamisad, saxelmwifo ufro meti ZalisxmeviT unda Careuliyo sazogadoebriv urTierTobebSi. meti dagegmarebis politikiT mas unda gamoesworebina sabazro ekonomikis „xarvezebi“ da mniSvnelovani Sesworebebi unda Seetana masSi. istoriulma ganviTarebam cxadyo aqtiuri saxelmwifos SezRuduli SesaZleblobebi. me-20 saukunis samocdaaTiani wlebis bolos man Tavisi kariera daasrula. morigma ekonomikurma krizisma naTeli gaxada, rom saxelmwifom imaze meti aiRo sakuTar Tavze, vidre realurad SeeZlo. 3.3. moqnili saxelmwifo moqnili saxelmwifos idea me-20 saukunis samocdaaTiani wlebis bolodan iqca saxelmwifosa da sajaro administraciis reformierebis mTavar orientirad. misi ganviTareba SeiZleba or etapad daiyos. pirveli etapi moicavs saxelmwifos neoliberalur kritikas, xolo meore etapi ukavSirdeba axali sajaro 10
  • 11. menejmentis warmoSobas, romelic saerTaSoriso enaze `New Publik Management~-is saxeliT aris cnobili. 3.3.1. saxelmwifos neoliberaluri kritika XX saukunis 70-iani wlebis bolosTvis ganviTarebul qveynebSi gavrceleba daiwyo saxelmwifos neoliberalurma kritikam, romlis mixedviT, socialur-ekonomikuri progresis mTavar Semaferxebel faqtors arsebuli biurokratiuli saxelmwifo sistema warmoadgenda. saerTaSoriso specialur literaturaSi igi TetCerisa (Thatcherism 1978 wlidan) da reiganis (Reagonomics 1980 wlidan) ekonomikur programebs ukavSirdeba. aRniSnuli koncefciis mixedviT, gasakuTrebuli kritikis obieqti gaxda is garemoeba, rom saxelmwifo sul ufro da ufro meti amocanis Sesrulebas iRebda sakuTar Tavze, rasac saxelmwifo biujetis xarjviTi nawilis gazrda, biurokratiuli aparatis gadideba, kanonebis siWarbe da detaluri regulirebis tendencia mohyva. yovelive amis Sedegad ki moqalaqe da kerZo biznesi zaraldeboda. mewarmis Tavisufleba zomaze metad izRudeboda da is saxelmwifo biurokratiaze damokidebuli xdeboda. am tendeciis sapirispirod, iseT iniciativebs mieniWa upiratesoba, romelTac sajaro administraciisa da kanonmdeblobis gamartiveba hqondaT miznad dasaxuli. neoliberaluri reformebis ganxorcielebis Sedegad saxelmwifo da misi sajaro administracia unda gamxdariyo ufro moqnili da martivi. is rac SeiZleba naklebad unda Careuliyo ekonomikur procesebSi, unda daezoga meti Tanxa, unda Seemcirebina personali da esaubra martivi sakanonmdeblo eniT. yovelive amis ganxorcieleba `moqnili saxelmwifos~ pirvel etapze (me-20 saukunis oTxmociani wlebis dasrulebamde) ZiriTadad Sidaorganizaciuli tradiciuli marTvis meqanizmebisa da struqturebis SenarCunebiT hqondaT warmodgenili. am etapisTvis isini ar gamxdara kritikis obieqtebi. 3.3.2. axali sajaro menejmenti (NPM) me-20 saukunis oTxmociani wlebis bolos ganviTarebuli qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis reformirebis ZiriTad orientirad, marTalia, kvlav moqnili saxelmwifos idea da misi amocanebi – sajaro administraciis gamartiveba, gansaxelmwifoebrioba da arabiurokratiuloba _ rCeba, magram ukve tradiciuli marTvis formebis Secvlis moTxovniT. amisaTvis axali sajaro menejmentis koncefcia aqcents akeTebs kerZo seqtoris marTvis Taviseburebebze da misi gamocdilebidan iZens sajaro administraciis reformirebisTvis aucilebel codnas. aRniSnuli koncefcia Tavdapirvelad imdenad popularuli gaxda mTel msoflioSi, rom qveynebi, sadac administraciis reformebi dRis wesrigSi idga, misi gavrcelebis erTgvarma eiforiamac ki moicva. igi dResac samecniero ganxilvis aqtualuri Temaa, amitom mis gadmocemas ufro meti yuradReba daeTmoba. a) ZiriTadi Tezisebi axali sajaro menejmenti tradiciuli biurokratiis qmedunarianobas eWvqveS ayenebs da administraciisTvis sruliad axal struqturas da axali muSaobis stils aniWebs upiratesobas. axali sajaro menejmentis mixedviT, politika detalurad ki ar unda marTavdes sajaro administracias samarTlebrivi normebisa da biujetis mkafiod gansazRvruli muxlebis meSveobiT, aramed is, ZiriTadad, unda Semoifarglos, erTi mxriv, administraciisTvis zogadi miznebis, strategiis an garkveuli standartebis gansazRvriT da, meore mxriv, iseTi biujetis dadgeniT, romelic ar iqneba winawar detalurad gawerili da amiT administracias dautovebs biujetis sakuTari pasuxismgeblobiT gamoyenebis SesaZleblobas. amdenad, politikasa da sajaro administracias Soris xelisuflebis danawileba axleburad ganisazRvra: politika aris uflebamosili, sajaro administraciisTvis gansazRvros zogadi miznebi da gaakontrolos am 11
  • 12. miznebis ganxorcielebis Sedegebi. rac Seexeba miznebis Sesrulebis detalur gzebs, es Tavad sajaro administraciis prerogativaa. uSualod sajaro administraciis farglebSic TiToeuli organizaciuli erTeuli met avtonomias iZens. gansxvavebiT biurokratiuli modelisgan, sadac sajaro moxele ZiriTadad ierarqiuli miTiTebebis aRmsruleblad gvevlineba, axali sajaro menejmentis mixedviT, igi TviTon iRebs pasuxismgeblobas sajaro amocanebis damoukidebel ganxorcielebaze. marTalia, sajaro administracia, TavisTavad, samarTlebriv CarCoSi unda moqmedebdes, magram misi saqmianobis xarisxis sazomi, kanonTan SesabamisobasTan erTad, misi ekonomiuroba da administraciis e.w. klientTa moTxovnebis gaTvaliswineba iqca. amdenad, administraciis kanonismieri moqmedebis formaluri kriteriumebi misi xarisxis ganmsazRvreli Sinaarsobrivi kriteriumebiT Seivso, romelsac prioritetuli mniSvnelobac ki mieniWa. momsaxureba, romelsac sajaro administracia axorcielebs, produqtis cnebiT ganisazRvra. produqtis Seqmna, anu momsaxurebis Sedegi, konkretulad sajaro administraciis zemdgomi rgolis mier ganisazRvreba, Tumca, administraciis qvemdgomi rgolis mier misi ganxorcielebis formis Tavisufali arCevis SesaZleblobiT. sajaro administraciis farglebSi marTvis procesi ZiriTadad xorcieldeba miznebis gansazRvris, stimulirebis, xarisxis kontrolisa da konkurenciis meqanizmebiT. administraciis xelmZRvanelobis mier miznebis gansazRvra, ierarqiuli brZanebebisagan gansxvavebiT, moqmedebis farTo areals aniWebs TiToeul administraciul rgols. amas emateba maTTvis biujetis gadacema, rac saqmianobis stimulirebasa da xarisxis amaRlebas ganapirobebs. TiToeuli administraciuli danayofis saqmianobis kontroli xarisxis garkveuli kriteriumebis mixedviT xdeba. didi mniSvneloba eniWeba momsaxurebis xarisxis konkurenciis organizebas calkeul sajaro administraciebs Soris, rogorc erTi regionis Tu saxelmwifos, ise sxvadasxva saxelmwifoebis calkeul sajaro administraciebs Soris. aRniSnulma Sedarebebma unda uzrunvelyos administraciis TanamSromelTa motivaciis amaRleba, Sedegebis gamWvirvaloba da saukeTeso praqtikis damkvidreba. b) produqtze orientacia axali sajaro menejmentis mniSvnelovan elements warmoadgens produqtze, anu administraciuli saqmianobis konkretul Sedegze, orientacia. sajaro administracia gansazRvravs sakuTari saqmianobis produqtebs. am procesSi igi ara imdenad kanonmdeblobiT miniWebuli uflebamosilebiT xelmZRvanelobs, aramed politikisa da administraciuli xelmZRvanelobis konkretuli prioritetebiT da, aseve, moqalaqeTa, rogorc administraciis klientTa, moTxovnebiT. produqtebis raodenoba imdeni unda iyos, rom SesaZlebeli iyos maTi realuri `warmoeba~. sistemuri TvalsazrisiT, produqtebi iyofa garkveul jgufebad, xolo jgufebis farglebSi _ sxvadasxva sferos mixedviT. sajaro administraciis yvela saxis momsaxurebis Sedegis (produqtis) konkretuli dadgena zog SemTxvevaSi SeuZlebelia. produqtebis gansazRvra (definicia) maSin rTuldeba, rodesac is iseT momsaxurebasTan aris dakavSirebuli, romelic momsaxurebis mwarmoebelsa da momxmarebels Soris uSualo urTierTobiT warmoiSoba. am SemTxvevaSi produqtis warmoeba da moxmareba, praqtikulad, erTdroulad xorcieldeba. mwarmoebeli produqtis erTgvar nawils warmoadgens, amitom misi roli produqtis xarisxze gadamwyvet rols TamaSobs (mag., konsultaciis gaweva). produqti, rogorc axali organizaciis amosavali principi, mravali mimarTulebiT cvlis sajaro administraciis muSaobis stils. misi SemoRebiT biujeti ukve konkretuli produqtebis Seqmnazea orientirebuli. produqti Rirebulebisa da informaciis mniSvnelovan wyaros Seicavs. misi meSveobiT 12
  • 13. uzrunvelyofilia administraciuli saqmianobis meti gamWvirvaloba da misi konkretuli Rirebulebis gansazRvra . sajaro administraciis sxvadasxva rgolSi danawevrebuli momsaxurebis calkeuli nawilebi produqtis gansazRvrebiT konkretuli momsaxurebis qveS erTiandeba, rac administraciis organizaciul cvlilebebze did gavlenas axdens. amasTan, produqtze orientacia administraciis TanamSromlebs imis SesaZleblobas aZlevs, rom moxdes maTi saqmianobis dokumentireba, rac kargi safuZvelia sxva sajaro administraciis produqtebis, maT Sesaqmnelad gaweuli xarjebisa da xarisxis kriteriumebis Sesadareblad. Sedarebis es procesi, Tavis mxriv, xels uwyobs sxvadasxva sajaro administracias Soris konkurencias. dabolos, sajaro administraciis mier produqtebis dadgena upasuxebs moqalaqeTa umTavres moTxovnas, rom maT hqondeT sruli da amomwuravi informacia, Tu romel momsaxurebas ra RirebulebiT, ra kvalifikaciiT axorcielebs sajaro administracia, romelic maTi gadasaxadebis meSveobiT arsebobs da muSaobs. g) Sida procesze da klientze orientacia axali sajaro menejmenti, kerZo seqtoris msgavsad, sajaro administraciis Sida procesebis optimizaciazea orientirebuli. biurokratiuli aparatisgan gansxvavebiT, is aqcents akeTebs swraf da moqnil saqmiswarmoebaze, sadac Semcirebuli iqneba procesebis standartizacia, sadac naklebi iqneba Sromis danawileba sxvadasxva ganyofilebaSi da aseve Semoklebuli iqneba saqmiswarmoebis xangrZlivoba. sajaro administraciis Sida procesebis TiToeuli monawile (TanamSromeli), pirvel rigSi, ganixileba, rogorc Sida klienti. TanamSromlebi erTmaneTs erTgvar momsaxurebas uweven, rogorc klientebi, ramac samsaxurSi sabolood erTiani jaWvuri procesis optimizacia unda uzrunvelyos. amiT izrdeba organizaciaSi TanamSromlobis xarisxi da, aseve, TiToeulis erTian procesSi Tanamonawileobis Segneba. amas emateba sajaro administraciis Sida procesebis gare klientze (moqalaqeze) orientacia, rac imas niSnavs, rom ZiriTadad moqalaqis interesebis maqsimaluri gaTvaliswinebiT unda iyos uzrunvelyofili organizaciaSi procesebis optimizacia. tradiciulad, sajaro administracia struqturulad warmodgenilia mravali ganyofilebiTa Tu samsaxuriT, romlebic xSirad muSaobis biurokratiuli stiliT gamoirCevian. klientis (moqalaqis) konkretuli problemis faqtobrivi Semadgenloba ki, romlis mosagvarebladac is sajaro administracias mimarTavs, xSirad dayofas ar eqvemdebareba. amitom, klientis interesebidan gamomdinare, mniSvnelovania, rom sajaro administraciam misi saqme erTiani, swrafi, moqnili momsaxurebiT uzrunvelyos. am mizans emsaxureba klientis erTi xelidan, erTi fanjridan momsaxurebis gawevis principi (one stopp agency; Bürgerbüros). moqalaqeebisTvis, erTiani momsaxurebis centrebis SeqmnasTan erTad, mniSvnelovania administraciis muSaobaSi maTi Tanamonawileobis uzrunvelyofac. am mizans emsaxureba sajaro administraciasa da moqalaqeTa Soris TanamSromlobis is organizaciuli formebi, romlebic mrgvali magidis, moqalaqeTa gamokiTxvis, sajaro administraciis werilobiTi kritikis Tu sxva saxiT aris praqtikaSi cnobili. aseTi TanamSromlobis farglebSi ganxilvis sagani SeiZleba iseTi mniSvnelovani Temac iyos, rogoricaa administraciuli momsaxurebis (produqtis) Rirebuleba da xarisxi. TanamSromlobis TiToeuli aseTi forma uzrunvelyofs moqalaqis (klientis), rogorc inovatoris, monawileobas sajaro administraciis modernizaciasa da misi praqtikis daxvewaSi. klientze orientacia sajaro administraciisTvis niSnavs momsaxurebis mudmiv gaumjobesebas, inovacias. momsaxurebis xarisxis sazomi unda iyos klientis kmayofileba. amitom sajaro administraciam unda Seqmnas moqalaqisaTvis momsaxurebis iseTi pirobebi, romelic mas naklebi danaxarjebiTa da drois umokles monakveTSi saWiro momsaxurebas sTavazobs. magaliTisTvis, aRsaniSnavia piradobis mowmobis gacemis iseTi praqtika, rodesac administracia moqalaqes winaswar atyobinebs, Tu rodis gauva vada Zvel piradobis mowmobas da ra sabuTebia saWiro axlis misaRebad. 13
  • 14. sajaro administraciasa da moqalaqes Soris urTierTobis gamartivebasa da momsaxurebis gaumjobesebaSi udides rols TamaSobs Tanamedrove teqnologiuri miRwevebis efeqtiani gamoyeneba. internetis saSualebiT administraciis mier moqalaqisaTvis informaciis miwodeba an misTvis konkretuli momsaxurebis ganxorcieleba aris klientze orientirebuli administraciis mniSvnelovani elementi. d) decentralizebuli pasuxismgebloba da centraluri marTva axali sajaro administraciis koncefciaSi gansakuTrebuli adgili ukavia pasuxismgeblobis decentralizacias. es exeba, erTi mxriv, rogorc politikisa da sajaro administraciis, ise uSualod sajaro administraciis farglebSi xelmZRvanel rgolsa da qvemdgom rgols Soris urTierTobis sakiTxs. aRniSnul urTierTobebSi did mniSvnelobas iZens erTgvari sakontraqto menejmenti. politikuri xelmZRvaneloba da sajaro administracia Tanxmdebian imis Sesaxeb, Tu ra produqti (momsaxurebis saxe, misi Rirebuleba, xarisxi) ra moculobis biujetiT unda ganxorcieldes. dakisrebuli amocanebis Sesrulebis procesSi administracia damoukidebelia. politikisTvis mTavaria dasaxuli mizani da miRweuli Sedegi. sakontraqto menejmentis principi moqmedebs Tavad sajaro administraciis farglebSic. aq calkeuli organizaciuli qveda rgoli xelmZRvanelobisgan gansazRvruli momsaxurebis Sesasruleblad iRebs konkretul davalebebs Sesabamisi biujetiT. davalebis SesrulebaSi qveda rgoli sargeblobs didi avtonomiiT. metic, mis farglebSi TiToeul TanamSromelsac ki miniWebuli aqvs damoukidebloba garkveuli amocanebis Sesrulebisas. amdenad, axali sajaro administraciis koncefciis Sesabamisad, sajaro amocanebis Sesasruleblad pasuxismgebloba decentralizebulia. amis mixedviT, marTva xorcieldeba ara zemodan dadgenili detaluri brZanebebiTa Tu miTiTebebiT, aramed zemdgom da qvemdgom rgolebs Soris saerTo miznebsa da Sedegebze miRweuli SeTanxmebebiT. marTvis decentralizeba iTxovs administraciis farglebSi axali komunikaciisa da SeTanxmebis kulturas. decentralizebuli pasuxismgebloba efeqtiani marTvisTvis qvemdgomi rgolebis koordinaciis aucileblobas warmoSobs. calkeuli avtonomiuri erTeulebis koordinacia miiRweva, erTi mxriv, saerTo orientirebis gansazRvriTa da konkretul miznebze SeTanxmebiT, xolo, meore mxriv, e.w. Semowmebis sistemis uzrunvelyofiT (Controlling) da perioduli saangariSo moxsenebebiT. aRniSnuli elementebi qmnis marTvisa da kontrolis erTian process da amiT uzrunvelyofs decentralizebuli administraciis erTianobas. e) TanamSromelTa kvalifikacia da motivacia axali sajaro menejmenti gasakuTrebul mniSvnelobas aniWebs organizaciis TanamSromelTa kvalifikaciisa da motivaciis amaRlebis sakiTxs. Tavdapirvelad axali sajaro menejmentis koncefcia prioritets aniWebda organizaciaSi marTvis axali modelis SemoRebis teqnikur mxareebs, magram male cxadi gaxda, romOorganizaciaSi axali sajaro menejmentis modelis warmatebuli ganxorcieleba mniSvnelovanwilad iqneboda damokidebuli imaze, Tu ramdenad SeZlebda igi dasaqmebul pirTa gonebisa da gulis mogebas. axali modelis srulfasovani ganxorcieleba SesaZlebelia TanamSromelTa Sesabamisi kvalifikaciisa da motivaciis arsebobis SemTxvevaSi. aRniSnuli modelis mixedviT, administracia pasiuri rolisgan unda gaTavisufldes da igi SemoqmedebiT organod unda gardaiqmnas. es moTxovna administraciis personalisTvis gansakuTrebuli gamowvevaa _ mas unda hqondes axali marTvis modelis Sesabamisi codna da unari. swored aRniSnuli codnis SeZenis Sedegad aris SesaZlebeli organizaciaSi momsaxurebis donisa da gaweuli saqmianobis Sedegis xarisxis amaRleba. is uzrunvelyofs, aseve, organizaciis maRal konkurentunarianobas. 14
  • 15. saqmisadmi SemoqmedebiTi, inovaciuri midgoma zrdis TanamSromelTa motivacias. sajaro administraciis farglebSi decentralizebuli pasuxismgeblobis SemoRebiT, romelic TiToeuli TanamSromlisTvis meti moqmedebis asparezs uzrunvelyofs, izrdeba dasaqmebuli personalis kmayofileba. xelmZRvanelobasTan erTad miznebze SeTanxmeba da perioduli TaTbirebi xels uwyobs imas, rom TiToeulma TanamSromelma ukeT gaigos Tavisi saqmianobis arsi da aRiqvas is, rogorc erTiani procesis ganuyofeli nawili. klientze orientacia da sxva administraciasTan konkurencia amaRlebs administraciis personalis SemoqmedebiT potencials da misi momsaxurebis xarisxs. axali sajaro administracis koncefcia dRis wesrigSi ayenebs organizaciaSi xelmZRvanelobis axali stilis SemoRebis aucileblobas. ierarqiuli marTva, romelic formaluri brZanebebis aRsrulebiT Semoifargleba da TanamSromlebTan diskusias gamoricxavs, ver upasuxebs marTvis axali modelis moTxovnebs. TanamSromlebTan intensiur urTierTobaze damyarebuli marTvis stili ki organizaciis xelmZRvanეlisagan iTxovs, rom man TanamSromlebs periodulad acnobos, Tu ra miznebs emsaxurebian erTad, rogor afasebs is maT saqmianobas da ganviTarebis ra perspeqtivebs xedavs momavalSi. yovelive amisაTvis, aucilebelia organizaciaSi xelmZRvanelsa da TanamSromlebs Soris konstruqciuli urTierTobis praqtikis damkvidreba da ara mxolod qaRaldze gawerili xelmZRvanelobis ZiriTadi mimarTulebebi. marTvis axali modelis mixedviT, saqmianobis standartizaciis, mkacri kontrolisa da undoblobis adgils ikavebs ndobisa da pasuxismgeblobis kultura. kulturis es cvla unda ganxorcieldes TiToeulis SegnebaSi. am TvalsazrisiT, organizaciaSi gansakuTrebiT xelmZRvanelzea damokidebuli iseTi atmosferos Seqmna, romelSic TiToeuli TanamSromeli sakuTar personalur mniSvnelobasა da pasuxismgeblobas aRiqvams administraciis warmatebuli saqmianobisTvis. v) administracia, romelic swavlobs administraciis biurokratiuli modelidan marTvis axal modelze gadasvla Sesabamis kompetencias (codnas, gamocdilebasa da unars) iTxovs. axali menejmenti, ZiriTadad, ekonomiuri azrovnebiT gamsWvaluli da klientze orientirebuli unda iyos. miznebze SeTanxmebisa da sakontraqto marTvis stils unda Seesabamebodes TanamSromlobaze agebuli xelmZRvanelobis stili. kompleqsuri faqtobrivi Semadgenlobebis mosagvareblad organizaciaSi saWiroa TiToeuli TanamSromlis gunduri muSaobisa da sistemuri azrovnebis unari. administraciis mudmivi dinamikuri ganviTarebisTvis aucilebelia inovaciuri midgomebi. aRniSnuli unaris gamomuSavebas administracia mxolod im SemTxvevaSi SeZlebs, rodesac misi TanamSromlebi axali moTxovnebis Sesabamisad swavloben, Tu rogor Seasrulon maTze dakisrebuli funqciebi ufro optimalurad. swavlis es procesi unda iyos sazogadoebrivi ganviTarebis dinamikis adekvaturi da maqsimalurad unda pasuxobdes adamianebis mzard moTxovnebs. TanamSromelTa Sesabamisi momzadebis programebis paralelurad, administraciaSi, romelic mudmivi swavlis procesSi imyofeba, didi mniSvneloba eniWeba klientTa da TanamSromelTa gamokiTxvis instituts. man unda uzrunvelyos administraciis erTgvari TviTSemecnebis procesi, romlis mixedviTac SesaZlebeli iqneba muSaobaSi susti da Zlieri mxareebis analizi da samomavlo orientirebis gansazRvra. am procesebis Sedegad yalibdeba konkretuli proeqtebi da samoqmedo gegmebi, maT Soris, moqalaqeTa monawileobiT. reformebis ganxorcielebis procesSi TiToeuli administracia sakuTar gamocdilebas iZens. sxvaTa gamocdilebis gaziareba reformis warmatebisTvis mniSvnelovan winapirobas warmoadgens. administracia, romelic swavlobs, sxvasac unda aswavlides. aRniSnuli procesi kvalificiuri specialistebisa da mecnierebis monawileobiT sistemur xasiaTs iZens. es xels uwyobs administraciuli reformebis mecnierul ganzogadebas da karg safuZvels qmnis rogorc nacionalur, ise saerTaSoriso doneze warmatebuli sajaro administraciis gamocdilebis Sesaswavlad. 15
  • 16. z) sazogadoebriv zemoqmedebaze orientirebuli administracia axali sajaro menejmentis reformebis ganxorcielebis procesma cxadyo, rom marto kerZo seqtoris marTvis elementebze orientacia, rogoricaa produqti, klienti, Sidaorganizaciuli avtonomia da sxv., Seicavs safrTxes, rom sajaro administraciis saqmianoba, ZiriTadad, finansur da ekonomikur faqtorebze iqneboda damokidebuli. kerZo seqtorisgan gansxvavebiT, sajaro administraciis mizans ar warmoadgens mogebis miReba. amitom axali sajaro menejmentis reformebis mxolod wminda finansur-ekonomikuri kategoriebiT Semofargvla srulad ver upasuxebda sajaro administraciis daniSnulebas. sajaro administraciis reformirebis yvela iniciativa, maT Soris, axali sajaro menejmentis elementebis ganxorcieleba, maSin iqneba warmatebuli, rodesac Tvalsawieridan ar daikargeba sajaro administraciis saqmianobis sazrisi – calkeuli adamianisTvis, sazogadoebisTvis samsaxuri. sajaro administraciis nebismieri saxis reformisTvis mniSvnelovania, Tu ra zemoqmedebas iqoniebs dagegmili cvlilebebi sazogadoebriv ganviTarebaze, sazogadoebaSi TiToeuli moqalaqis Tanacxovrebaze. demokratiul saxelmwifoSi sajaro administraciis umTavresi amocana aris sazogadoebaSi saerTo sikeTis uzrunvelyofa. am amocanas igi konstituciiT gansazRvruli ZiriTadi principebis Sesabamisad axorcielebs. konkretul Sinaars is im miznebsa da programebSi iZens, romlebic sxvadasxva sferoSi (socialuri, garemos dacvis, ganaTlebis, kulturis da sxv.) garkveuli politikis gatarebaSi iCens Tavs. saboloo warmatebis sazomi aris is, Tu ra zemoqmedeba iqonia reformis politikam TiToeuli moqalaqis cxovrebis xarisxis amaRlebaze. axali sajaro menejmentis koncefciisTvis es imas niSnavs, rom sajaro administraciis reformirebisas aucilebelia Sidaorganizaciuli aspeqtebis iseT mTlianobaSi integrireba, romelic sajaro administraciis mTavar daniSnulebas gamoxatavs. reformis Tvalsawieri yovelTvis im saboloo Sedegze unda iyos koncentrirebuli, rasac adamianis pirobebis gaumjobeseba hqvia. amis gauTvaliswineblad sajaro admistraciis saqmianobis gaumjobesebis yoveli mcdeloba sakuTari sawyisebidan izolaciis safrTxes Seicavs. Sveicariasa da avstriaSi axali sajaro menejmentis koncefcia Tavidanve swored am moTxovnebis Sesabamisi iyo. aRniSnul qveynebSi igi zemoqmedebaze orientirebuli administraciis cnebiT damkvidrda. es saxelwodeba gamoxatavs im konceftualur xedvas, romlis mixedviTac administraciis reformebis mniSvneloba imiT ganisazRvreba, Tu ra zemoqmedebas axdens igi calkeul moqalaqesa da sazogadoebaze. ganviTarebul qveynebSi axali sajaro menejmentis Semdgomi ganviTareba swored am tendencias usvams xazs. 16
  • 17. 4. sajaro samsaxuris reformis ZiriTadi aspeqtebi 4.1. sajaro samsaxuris ZiriTadi institutebi `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis erT-erTi problemaa kanonis ZiriTadi cnebebisa da subieqtebis bundovaneba. pirvel rigSi, unda ganisazRvros kanonis moqmedebis sfero. es, Tavis mxriv, moiTxovs saxelmwifo samsaxuris, sajaro samsaxuris, sajaro mosamsaxurisa da sajaro moxelis statusebis naTlad Camoyalibebas. koncefciis Tanaxmad, saxelmwifo samsaxuri aris saqmianoba arCeviT an daniSvniT Tanamdebobaze im dawesebulebaSi, romelic kanonmdeblobis safuZvelze axorcielebs sakanonmdeblo, aRmasrulebel an sasamarTlo xelisuflebas, saxelmwifo zedamxedvelobas da kontrols, agreTve, saxelmwifo Tavdacvas. saxelmwifo samsaxurs ewevian, agreTve, kerZo pirebi, romlebic axorcieleben sajaro samarTlebriv uflebamosilebebs maTTvis aseTi uflebamosilebis gadacemis (delegirebis) safuZvelze. koncefciis Tanaxmad, saxelmwifo samsaxuris sistema Sedgeba oTxi jgufisagan: 1. saxelmwifo politikuri samsaxuri. saxelmwifo politikur samsaxurs axorcieleben: _ saqarTvelos prezidenti; _ saqarTvelos parlamentis wevrebi; _ saqarTvelos mTavrobis meTauri da wevrebi; _ afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoebis wevrebi; _ afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis aRmasrulebeli xelisuflebis umaRlesi organoebis xelmZRvanelebi da wevrebi; _ adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organos wevrebi (administraciuli funqciis gareSe). 2. sajaro samsaxuri. 3. savaldebulo samxedro da alternatiuli samoqalaqo samsaxuri. 4. kerZo pirebis mier sajaro-samarTlebrivi uflebamosilebis ganxorcieleba. winamdebare koncefciis ganxilvis sagania sajaro samsaxuri, romelic eqceva ,,sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonis mowesrigebis farglebSi. sajaro samsaxurs axorcieleben sajaro mosamsaxure da sajaro moxele. sajaro samsaxuri warmoadgens saxelmwifo samsaxuris erT-erT konkretul formas. sajaro samsaxuris cnebis dadgena SesaZlebelia gamoricxvis (subtraqciis) meTodiT: saxelmwifo samsaxurs – X = sajaro samsaxurs. winamdebare koncefciis Tanaxmad, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis TvalsazrisiT, sajaro samsaxurs ar axorcieleben (formulaSi X-s warmoadgens): _ saxelmwifo politikur samsaxurSi myofi pirebi; _ pirebi, romlebic imyofebian savaldebulo samxedro an alternatiul samoqalaqo samsaxurSi; _ kerZo pirebi, romlebic axorcieleben sajaro-samarTlebriv uflebamosilebas (administraciuli organos funqcionaluri gageba). sajaro samsaxuri SeiZleba ganimartos, rogorc sajaro uflebamosilebis ganxorcielebis mizniT anazRaurebadi saqmianoba saxazino dawesebulebis arCeviT an daniSvniT saStato Tanamdebobaze. imisaTvis, rom gvqondes sajaro samsaxuri, mas unda hqondes Semdegi elementebi: _ saxazino dawesebuleba; 17
  • 18. _ sajaro uflebamosilebis ganxorcielebis mizani; _ arCevis an daniSvnis aqti; _ saStato ganrigi; _ anazRaureba. aRniSnulis gaTvaliswinebiT, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis mowesrigebis farglebSi srulad eqceva: _ aRmasrulebeli xelisuflebis samoqalaqo nawilis warmomadgenlebis saqmianoba; _ sakanonmdeblo xelisuflebis, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organoebis marTvis (administraciuli) funqciis ganmaxorcielebeli subieqtebis saqmianoba. ZiriTadad `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis mowesrigebisa da specialur kanonebSi mocemuli damatebiTi, specifikuri mowesrigebis farglebSi eqceva: samarTaldamcavi organoebi; daqiravebuli samxedro samsaxuri; diplomatiuri samsaxuri; kontrolis palata; saarCevno administracia; sagadasaxado da sabaJo organoebi. rac Seexeba sasamarTloSi, damoukidebel maregulirebel organoebsa da saxalxo damcvelis ofisSi samsaxuris gavlas, is ZiriTadad mowesrigdeba specialuri kanonebiT da, agreTve, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis calkeuli debulebebiT. daskvna: saxelmwifo samsaxuri xorcieldeba `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoniT mowesrigebisa da/an damoukidebeli mowesrigebis farglebSi. saxelmwifo sakuTari funqciebis ganxorcielebis mizniT xSirad iyenebs organizaciuli mowyobis kerZo samarTlis formebs. sajaro samsaxuris cnebis gansazRvrisaTvis arsebiTia ara ganxorcielebuli saqmianobis buneba, anu emsaxureba Tu ara is sajaro funqciebis ganxorcielebas, aramed mniSvnelovania, rom subieqtis saqmianoba xorcieldeba sajaro samarTlis iuridiuli piris samsaxurSi. sajaro samsaxuris samarTali saxelmwifo organoebsa da sxva sajaro samarTlis iuridiul pirebSi dasaqmebulTa samarTalia. is ar moicavs subieqtebs, romlebic dasaqmebulni arian kerZo samarTlis iuridiul pirebSi, im SemTxvevaSic ki, rodesac saxelmwifo sakuTari amocanebis Sesasruleblad iyenebs organizaciuli mowyobis kerZo samarTlis formas. sajaro samsaxuris koncefciis aucilebeli elementia `sajaro samarTlis iuridiuli piris Sesaxeb~ kanonis reforma. unda Camoyalibdes sajaro samarTlis iuridiuli piris axali gageba: sajaro samarTlis iuridiuli piri SesaZlebelia Camoyalibdes organizaciuli mowyobis sxvadasxva formis gamoyenebiT: 1. sajaro samarTlis korporaciebi, 2. sajaro samarTlis dawesebulebebi, 3. sajaro samarTlis fondebi. 4.1.1. sajaro samarTlis korporacia sajaro samarTlis korporacia aris wevrobaze dafuZnebuli da wevrebis cvlilebisagan damoukideblad arsebuli organizaciuli gaerTianeba, romlis samarTalsubieqtoba efuZneba ara mis kerZo avtonomias, aramed saxelisuflo samarTlebriv aqts. sajaro samarTlis korporacias kerZo samarTlis korporaciisagan ganasxvavebs misi organizaciuli mowyobis da saqmianobis sajaro-samarTlebrivi forma. teritoriuli korporacia aris konkretul teritoriaze xangrZlivad mcxovreb pirTa (iZulebiT) gaerTianebaze damyarebuli erToba. 18
  • 19. sajaro samarTlis teritoriuli korporaciis formis gamoyenebis mTavari SemTxvevaa adgilobrivi TviTmmarTvelobis erTeulebis Seqmna. arateritoriuli korporacia moicavs im adamianebs, romlebic erTiandebian ara teritoriuli, aramed profesiuli an/da sxva niSnebiT. sajaro samarTlis korporaciebi, romlebic Seqmnilni ar arian teritoriuli niSniT, gxvdeba profesiul gaerTianebebSi, mag., advokatTa gaerTianeba, rogorc sajaro samarTlis korporacia. sajaro samarTlis korporaciis Seqmnis mizani isaa, rom, erTi mxriv, is organizaciulad imijneba saxelmwifosgan da warmoadgens TviTmmarTvel erTeuls, romelic axorcielebs sajaro-samarTlebriv uflebamosilebebs, meore mxriv, uzrunvelyofilia kanonisadmi misi daqvemdebareba da saxelmwifo zedamxedveloba. kerZo samarTlis korporaciisgan gansxvavebiT, sajaro samarTlis korporacia uflebamosilia, hyavdes sajaro moxeleebi, gamosces kanonqvemdebare normatiuli aqtebi da daawesos momsaxurebis safasuri da mosakreblebi. saxelmwifom SesaZlebelia sajaro samarTlis korporaciis statusi mianiWos iseT organizacias, romelic ar axorcielebs sajaro-samarTlebriv uflebamosilebas, magram warmoadgens farTo sazogadoebis interesebs. amis mizania, moxdes misi moRvaweobisa da damsaxurebis aRiareba da misTvis sapatio samarTlebrivi statusis _ sajaro samarTlis iuridiuli piris statusis _ miniWeba. aRniSnuli forma gvxvdeba, magaliTad, wiTeli jvris sazogadoebis, religiuri sazogadoebebisa da politikuri partiebis SemTxvevaSi. aRniSnul statuss aseve ukavSirdeba mTeli rigi sajaro-samarTlebrivi uflebebi da movaleobebi. aseT organizaciebs, miuxedavad maTi sajaro-samarTlebrivi statusisa, ar hyavT sajaro moxeleebi. ,,sajaro samarTlis iuridiuli piris Sesaxeb” saqarTvelos kanonis farglebSi religiuri organizaciebis samarTlebrivi statusis gansazRvrisas SesaZlebelia erTmaneTisagan gaimijnos saqarTvelos marTlmadidebluri eklesia, romlis samarTlebrivi mdgomareoba, iuridiuli statusi, urTierToba saxelmwifosTan da sxva subieqtebTan gansazRvrulia saxelmwifosa da eklesias Soris dadebuli konstituciuri SeTanxmebiT (konkordatiT), da sxva religiuri organizaciebi. 4.1.2. sajaro samarTlis dawesebuleba sajaro samarTlis dawesebuleba aris sajaro-samarTlebrivi uflebamosilebiT aRWurvili instituti. is axdens im materialuri da adamianuri resursebis organizebas, romelic aucilebelia miniWebuli uflebamosilebis gansaxorcieleblad. sajaro samarTlis dawesebuleba damyarebulia ara iZulebiT wevrobaze (es ganasxvavebs mas korporaciisagan), aramed momxmarebelze. misi Seqmnis mizania momsaxurebis gaweva. saxelmwifo an adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo, romelic iRebs sajaro samarTlis dawesebulebis Seqmnis gadawyvetilebas, valdebulia, izrunos imaze, rom Seqmnas misi mdgradi funqcionirebisaTvis aucilebeli materialuri da finansuri safuZvlebi da Seqmnas zianis anazRaurebis meqanizmebi. sajaro samarTlis dawesebulebis formiT SesaZlebelia Seiqmnas sazogadoebrivi mauwyebeli, universitetebi, profesiuli da saSualo skolebi, momsaxurebis saagentoebi da a.S. sajaro samarTlis dawesebulebis erT-erTi maxasiaTebelia is, rom is dasaqmebulebTan mimarTebiT iyenebs rogorc Sromis kerZo-samarTlebriv, aseve sajaro-samarTlebriv meqanizmebs. saganmanaTleblo da kulturuli sajaro dawesebulebebis mimarT SesaZlebelia gakeTdes sakanonmdeblo daTqma. rom iq dasaqmebuli subieqtebi ar arian sajaro moxeleebi. 19
  • 20. 4.1.3. sajaro samarTlis fondi sajaro samarTlis fondi aris dawesebuleba, romelic mis xelT arsebuli qonebis saSualebiT emsaxureba damfuZneblis mier gansazRvruli miznis miRwevas. saxelmwifos an adgilobrivi TviTmmarTvelobis mier sajaro samarTlis fondis Seqmna emsaxureba konkretuli miznis miRwevas, socialuri da kulturuli cxovrebis calkeuli sferoebis an sazogadoebis calkeuli jgufebis interesebis dacvas. iseTi sferoebi, romelTa mimarT arsebobs farTo sajaro interesi, rogoricaa biblioTekebi, kulturis Zeglebi da a.S., aseve qronikuli avadmyofobis an gonebrivi da fizikuri naklis mqone adamianebi, romlebic saWiroeben gansakuTrebul yuradRebas, xdeba aseTi fondebis zrunvis sagani. fondSi Tavs iyris garkveuli materialuri qoneba da xdeba misi marTva fondis miznebis misaRwevad. kanonma unda gansazRvros sajaro samarTlis fondis organizaciuli mowyobis wesi, misi marTvis organoebi da uflebamosilebaTa gamijvnis sakiTxebi. 4.2. saxelmwifo samsaxuris sistema saxelmwifo samsaxuris sistema, agreTve, sakuTriv sajaro samsaxuris sistema da misi sakanonmdeblo mowesrigeba SeiZleba sqemis saxiT warmovadginoT (ix. sqemebi 1 da 2). sqema 1 saxelmwifo samsaxuri saxelmwifo savaldebulo kerZo pirebi, romlebic politikuri sajaro samsaxuri samxedro da axorcieleben sajaro- samsaxuri alternatiuli samarTlebriv samoqalaqo uflebamosilebas samsaxuri saqarTvelos prezidenti; saqarTvelos parlamentis wevrebi; saqarTvelos mTavrobis meTauri da wevrebi; sajaro mosamsaxure sajaro moxele afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoebis wevrebi; mosamarTle; profesiuli moxele; afxazeTisa da aWaris avtonomiuri saxalxo damcveli; politikuri moxele; respublikebis aRmasrulebeli kontrolis palatis Tavmjd.; moxele sazogadoebriv xelisuflebis umaRlesi organoebis erovnuli bankis sabWos sawyisebze xelmZRvanelebi da wevrebi; wevri; adgilobr. TviTmmarTvelobis damoukidebeli warmomadgenlobiTi organos wevrebi maregulirebeli organoebis wevrebi 20
  • 21. sqema 2 sajaro samsaxuri samsaxuri, romelic samsaxuri, romelic ZiriTadad samsaxuri, romelic ZiriTadad mowesrigebulia `sajaro mowesrigebulia `sajaro mowesrigebulia sxva kanonebiT da, samsaxuris Sesaxeb~ samsaxuris Sesaxeb~ kanoniT agreTve, `sajaro samsaxuris kanoniT da, agreTve, damatebiTi Sesaxeb~ kanonis calkeuli mowesrigebiT debulebebiT aRmasrulebeli xelisuflebis samoqalaqo kontrolis palata; sasamarTlo xelisufleba; nawilis warmomadgenlebi; samarTaldamcavi organoebi; saxalxo damcvelis samsaxuri; sakanonmdeblo xelisuflebis, afxazeTisa daqiravebuli samxedro damoukidebeli maregulirebeli da aWaris avtonomiuri respublikebis samsaxuri; diplomatiuri organoebi umaRlesi warmomadgenlobiTi samsaxuri; saarCevno organoebisa da adgilobrivi administracia; sagadasaxado da TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi sabaJo organoebi organoebis marTvis funqciis ganmaxorcielebeli subieqtebi sajaro samsaxurs axorcieleben sajaro moxeleebi sajaro mosamsaxureebi 4.2.1. sajaro mosamsaxure da sajaro moxele sajaro samsaxurs axorcieleben sajaro mosamsaxure da sajaro moxele. sajaro mosamsaxurea, magaliTad, kontrolis palatis Tavmjdomare, erovnuli bankis sabWos wevri, mosamarTle, saxalxo damcveli, damoukidebeli maregulirebeli organos wevri, elCi da sxv. qvemoT saubari ZiriTadad sajaro moxelis institutze gveqneba. koncefciis ZiriTadi elementia profesiuli moxelis instituti. sajaro samsaxurs sajaro moxelis statusiT eweva: 1. profesiuli moxele _ moxele, romelic Tavis samsaxurs axorcielebs rogorc ZiriTad da profesiul saqmianobas da amis sanacvlod iRebs Sesabamis anazRaurebas da garantiebs; 2. politikuri moxele _ moxele, romelsac ukavia iseTi samsaxuri, romlis ganxorcielebac mTavrobis politikur Sexedulebebs da miznebs unda Seesabamebodes (magaliTad, saxelmwifo politikuri Tanamdebobis piris moadgile, TanaSemwe, administraciis xelmZRvaneli); 3. moxele sazogadoebriv sawyisebze _ moxele, romelic sajaro uflebamosilebas axorcielebs ara rogorc ZiriTad profesiul saqmianobas, aramed profesiuli saqmianobis paralelurad, damatebiTi anazRaurebis gareSe. 21
  • 22. sajaro samsaxurs saxelSekrulebo urTierTobis farglebSi agreTve axorcielebs: _ damxmare muSaki, romelic miiReba dawesebulebis StatiT gaTvaliswinebul Tanamdebobaze da romelic dawesebulebis amocanebisa da funqciebis Sesrulebis uzrunvelyofis mizniT axorcielebs sajaro- samarTlebriv uflebamosilebebs; _ daqiravebuli (StatgareSe) muSaki, romelsac dawesebulebis amocanebisa da funqciebis Sesrulebis uzrunvelyofis mizniT miniWebuli aqvs calkeuli davalebebis Sesrulebis uflebamosileba sajaro- samarTlebrivi uflebamosilebis gadacemis (delegirebis) gareSe. Sesabamisad, sajaro samsaxuris ganxorcieleba sqemis saxiT SeiZleba ase warmovadginoT (ix. sqema 3). sqema 3 sajaro samsaxurs axorcielebs sajaro moxele damxmare da profesiuli politikurimoxel moxele daqiravebuli moxele e sazogadoebriv (StatgareSe) sawyisebze muSakebi 4.2.2. sajaro samsaxurSi dasaqmebulTa Tanafardoba profesiuli damxmare moxele muSaki 40% 40% daqiravebuli (StatgareSe) muSaki 20% 4.2.3. profesiuli moxelisa da damxmare/daqiravebuli muSakis gamijvnis kriteriumebi gamijvnis kriteriumi profesiuli moxele damxmare/daqiravebuli muSaki urTierTobis administraciul-samarTlebrivi kerZo-samarTlebrivi samarTlebrivi buneba 22
  • 23. urTierTobis ind. administraciul-samarTlebrivi Sromis xelSekruleba warmoSobis safuZveli aqti urTierTobis sakanonmdeblo safuZveli individualuri an koleqtiuri xelSekruleba samarTlebrivi safuZveli dawinaureba karieris principiT individualurad finansuri uzrunvelyofa alimentaciis1 principi Sesrulebuli samuSaos Sesabamisad socialuri dacva specialuri garantiebi kerZo-samarTlebrivi saSualebebi valdebulebis disciplinuri warmoeba saxelSekrulebo-samarTlebrivi Seusruleblobis Sedegi uflebebi gaficvis akrZalva gaficvis ufleba uflebis dacva administraciuli dava kerZo-samarTlebrivi dava 4.2.4. profesiuli moxelis ZiriTadi niSnebi samoxeleo samarTlebrivi urTierToba uvadod daniSvna erTgulebis valdebuleba damsaqmeblis mxridan zrunvis valdebuleba samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas politikuri miukerZoebloba karieris principi Sesabamisi wodebis tarebis ufleba Sesabamisi uzrunvelyofis ufleba (alimentacia) uzrunvelyofis sakanonmdeblo mowesrigebis ufleba Tanamdebobidan TviTneburi gaTavisuflebisagan dacva administraciuli sasamarTlosadmi mimarTvis ufleba. 4.2.5. sajaro moxeleTa klasifikacia moxele saxelmwifo samsaxurSi moxele adgilobrivi TviTmmarTvelobis samsaxurSi moxele sajaro samarTlis sxva iuridiuli piris samsaxurSi. 4.2.6. samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba uvado: uvado daniSvna aris profesiuli moxelis institutis mniSvnelovani elementi. uvadoba emsaxureba moxelis profesiuli damoukideblobis uzrunvelyofas; vadiani: vadiani samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba warmoadgens gamonakliss, romelic ZiriTadad gamoiyeneba adgilobrivi TviTmmarTvelobis sferoSi, arCeviT Tanamdebobebze; gamosacdeli vadiT: gamosacdeli vada unda gaxdes uvado urTierTobis warmoSobis aucilebeli winapiroba. is emsaxureba moxelis Sesabamisobis dadgenas. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanonis mowesrigeba ar Seesabameba im minimalur moTxovnebs, rasac unda akmayofilebdes gamosacdeli vadis instituti. 1 alimentaciis principi gulisxmobs dakavebuli Tanamdebobis Sesabamis anazRaurebas da socialur garantiebs. 23
  • 24. 4.3. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis ZiriTadi problemebi da maTi gadaWris gzebi 4.3.1. samsaxurSi miReba `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanonis xarvezs warmoadgens is, rom bundovani da arasrulyofilia normebi, romelic awesrigebs sajaro samsaxurSi miRebis sakiTxs. sajaro samsaxurSi miRebis erT-erTi winapirobaa asaki – saxelmwifo moxelisaTvis 21 weli, xolo adgilobrivi TviTmmarTvelobis moxelisaTvis 18 weli. koncefciis Tanaxmad, sajaro samsaxurSi miRebis asakad unda ganisazRvros 18 weli, miuxedavad imisa, Tu romel kategoriazea saubari: moxele saxelmwifo samsaxurSi moxele adgilobrivi TviTmmarTvelobis samsaxurSi moxele sajaro samarTlis sxva iuridiuli piris samsaxurSi. 18 wlis asakis miRweva ar gulisxmobs nebismier doneze sajaro samsaxurSi miRebis moTxovnis uflebas. moqmed kanonSi mocemuli damatebiTi moTxovna – saTanado codna da gamocdileba saWiroebs zedmiwevniT da konkretulad gansazRvras. unda dadgindes ganaTlebis konkretuli cenzi da is gamocdileba, rac aucilebelia konkretuli sajaro samsaxurisaTvis. sajaro samsaxurSi miRebas safuZvlad unda daedos karieris principi, rac gulisxmobs sajaro samsaxuris safexurovan sistemaSi erTi safexuridan meore safexurze gadasvlas dawinaurebis safuZvelze – ganaTlebisა da gamocdilebis donis gaTvaliswinebiT. aRniSnuli modeli xsnis asakTan dakavSirebულ kiTxvas da gamoricxavs 18 wlis asakSi karieris dawyebas zeda eSelonebidan. aRniSnuli sistema ar gavrceldeba damxmare mosamsaxureze/daqiravebul muSakze. aRniSnuli kategoria samsaxurSi miiReba moxelis profesiuli gamocdilebisa da samsaxuris interesebis gaTvaliswinebiT. „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonma unda daadginos is ZiriTadi moTxovnebi, romelic aucilebelia piris samsaxurSi misaRebad. samsaxuris specifikis gaTvaliswinebiT samsaxuris xelmZRvanels unda SeeZlos kanonis safuZvelze da farglebSi daadginos damatebiTi moTxovnebi. moqmedi kanonis mixedviT, kompetenciis ganvrcobadobisa da uflebamosilebis donis mixedviT sajaro samsaxurSi Tanamdebobebi iyofa Semdeg rangebad: a) mTavari sajaro Tanamdeboba; b) wamyvani sajaro Tanamdeboba; g) ufrosi sajaro Tanamdeboba; d) umcrosi sajaro Tanamdeboba. aRniSnuli doneebisTvis zustad unda gaiweros specialuri sakvalifikacio moTxovnebi: Sesabamisi ganaTleba, praqtikuli gamocdileba, sakvalifikacio gamocdis warmatebiT Cabareba. sajaro samsaxurSi daniSvna unda moxdes mxolod konkursis wesiT. aRniSnuli vrceldeba rogorc profesiul moxeleze, aseve damxmare mosamsaxuresa da daqiravebul muSakze. profesiul moxelesTan mimarTebiT es vrceldeba mxolod samsaxurebrivi karieris sawyis Tanamdebobaze daniSvnisas, xolo Semdgomi winsvla xdeba karieris principiT. konkursi SeiZleba iyos 3 formis: gare, Sida da Sereuli. unda mowesrigdes TiToeulis gamoyenebis winapirobebi. aseve mniSvnelovania sakonkurso komisiis Seqmnis wesis sakanonmdeblo mowesrigeba. 24
  • 25. 4.3.2. gamosacdeli vada `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanoni iTvaliswinebs moxelis samsaxurSi miRebisas gamosacdeli vadis gamoyenebis SesaZleblobas, rac ar unda aRematebodes 6 Tves. aucilebelia, rom gamosacdeli vadis instituti ar atarebdes formalur xasiaTs da unda warmoadgendes samsaxurebrivi karieris aucilebel safexurs. sxvadasxva samsaxurisTvis, maTi specifikidan gamomdinare, es vada SeiZleba gansxvavebuli iyos, magram igi ar unda iyos 1 welze naklebi da 3 welze meti. 4.3.3. atestacia sajaro samsaxuris karierul sistemaSi mniSvnelovani roli ukavia atestaciis instituts. misi mizania moxelis dakavebul samsaxurTan Sesabamisobisa da misi gadamzadebis saWiroebis dadgena, aseve, misi gaTavisuflebis an dawinaurebisaTvis safuZvlebis Seqmna. qarTul sinamdvileSi atestaciis instituti ar muSaobs. mis asamuSaveblad aucilebelia Sesabamisi organizaciuli da saproceso safuZvlebis Seqmna – unda ganisazRvros atestaciis Catarebis sakanonmdeblo safuZvlebi, uflebamosili struqtura, misi muSaobisa da Sefasebis wesis mkacrad Camoyalibebuli reglamenti. atestacia unda atarebdes mkacrad reglamentirebul da sistemur xasiaTs. misi sixSire unda ganisazRvros sazRvargareTis qveynebis gamocdilebisa da qarTuli realobis gaTvaliswinebiT. qveyanaSi, rogoricaa saqarTvelo, sadac sakanonmdeblo sistema da instituciuri mowyoba formirebis procesSia, SesaZlebelia dadgindes misi yovelwliurad Catarebis valdebuleba. 4.3.4. kvalifikaciis amaRleba `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanoni formalurad iTvaliswinebs sajaro moxelis kvalifikaciis amaRlebis RonisZiebebs, rac gulisxmobs imas, rom moxeles 5 weliwadSi erTxel, Tanamdebobrivi sargos SenarCunebiT, eZleva 3 Tvemde vadiT saswavlo Svebuleba. aseve gansazRvrulia kadrebis samsaxuris valdebuleba, organizeba gauwios mosamsaxureTa gadamzadebasa da kvalifikaciis amaRlebas. sajaro samsaxuris erT-erT funqciad ganisazRvra sajaro mosamsaxureTa profesiuli momzadebis, gadamzadebisa da kvalifikaciis amaRlebis procesis koordinacia. aRniSnuli RonisZiebebi dRemde ar Catarebula. aucilebelia saxelmwifom Camoayalibos koncefcia, romelic uzrunvelyofs sajaro moxeleTa momzadebisa da gadamzadebis procesis efeqturad warmarTvas. aucilebelia Seiqmnas sajaro moxeleTa swavlebis specialuri programa da sajaro mmarTvelobis umaRlesi skola. imis gaTvaliswinebiT, rom samuSao moculobiTia, aucilebelia sxva moTamaSeTa CarTva. sajaro samsaxuris mier ganxorcielebuli akreditaciis safuZvelze SesaZlebelia saxelmwifo da kerZo saswavleblebisa da mosamzadebeli centrebis monawileoba moxeleTa kvalifikaciis amaRlebis saqmeSi. 4.3.5. kadrebis stabiluroba, rogorc profesiuli sajaro moxelis institutis qvakuTxedi sajaro samsaxuris gamarTuli muSaobis aucilebeli elementia kadrebis stabiluroba, romelic miiRweva sajaro samsaxurSi uvadod daniSvnis institutis realurad amuSavebiT. kadrebis stabiluroba ar gulisxmobs kadrebis ucvlelobas da axali kadrebis miRebaze uaris Tqmas. karieris principi uzrunvelyofs kadrebis ganaxlebis process. karieris principis Tanaxmad, kanoni zustad unda gansazRvravdes samsaxurSi miRebis samarTlebriv da faqtobriv garemoebebs, moxele unda daeqvemdebaros regularul Sefasebas da kvalifikaciis amaRlebis mizniT Sesabamis gadamzadebas. misi samsaxurebrivi winsvla damokidebuli unda iyos profesiul momzadebasa da profesiul unar-Cvevebze. 25
  • 26. kadrebis stabilurobis pricipi moiTxovs, rom kanoni zustad gansazRvravdes moxelis samsaxuridan gaTavisuflebis samarTlebriv safuZvels da misi dacvis samarTlebriv da socialur garantiebs. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmediUkanonis analizis Sedegad unda gamovyoT Semdegi problemebi: 1. „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 96-e muxli gansazRvravs samsaxuridan gaTavisuflebas dawesebulebis likvidaciis gamo. norma saWiroebs Semdgom srulyofas. samsaxuris likvidacia ar unda aTavisuflebdes saxelmwifos sajaro moxelis Semdgom dasaqmebaze zrunvisagan, saWiroebis SemTxvevaSi, Sesabamisi gadamzadebis safuZvelze; 2. aRniSnuli muxlis me-2 punqtis Tanaxmad, dawesebulebis reorganizacia ar qmnis safuZvels moxelis gasaTavisufleblad. Tumca, aRniSnuli normis gverdis avla xdeba ori gziT. xSirad reorganizacia xorcieldeba dawesebulebis likvidaciis saxelwodebiT da iqmneba imave funqciis mqone axali dawesebuleba. meore mxriv, norma uSvebs moxelis gaTavisuflebis SesaZleblobas, rodesac reorganizacias Tan sdevs Statebis Semcireba. aucilebelia ganisazRvros Semdgomi barierebi (tolfasi samuSaos SeTavazeba, gadamzadebis programis SeTavazeba, fuladi kompensaciis SeTavazeba wliuri Semosavlis odenobiT da a.S.), romelTa gamoyenebis Semdgom SesaZlebeli gaxdeba moxelis samsaxuridan gaTavisufleba. dawesebulebis reorganizacia ar unda gulisxmobdes misi Semdgomi dasaqmebis valdebulebisagan srul Tavisuflebas; 3. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 97-e muxlis Tanaxmad, moxele SeiZleba gaaTavisuflon samsaxuridan arakanonierad gaTavisuflebuli moxelis samsaxurSi aRdgenisas. aRniSnuli norma emsaxureba ukanonod gaTavisuflebuli moxelis uflebis dacvas, magram iwvevs samsaxurSi daniSnuli moxelis konstituciuri uflebis SezRudvas; 4. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 98-e muxliT gansazRvruli dakavebul TanamdebobasTan Seusabamobis gamo samsaxuridan gaTavisuflebis meqanizmi saWiroebs kanonmdeblis mxridan ufro konkretulad gansazRvras, rodesac es xdeba gamosacdeli vadis aradamakmayofilebeli Sedegebis safuZvelze da atestaciis Sedegebis safuZvelze. xolo im SemTxvevaSi, rodesac moxelis janmrTelobis mdgomareoba ar iZleva saSualebas, saTanadod Seasrulos samsaxurebrivi movaleoba, aucilebelia ganisazRvros samsaxuris valdebuleba, daasaqmos igi janmrTelobis Sesabamisi samuSaos Sesrulebis funqciiT; 5. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 99-e muxliT dadgenilia moxelis gaTavisuflebis SesaZlebloba disciplinuri gadacdomisaTvis da disciplinuri pasuxismgeblobis moqmedebis gareSec, Tu igi uxeSad daarRvevs samsaxurebriv movaleobebs. aRniSnuli safuZvlebi imdenad zogadia, rom iZleva samsaxuridan TviTneburad gaTavisuflebis SesaZleblobas; 6. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 108-e da 109-e muxlebiT gansazRvruli safuZvliT samsaxuridan gaTavisuflebis SemTxvevaSi gafrTxilebis valdebuleba da kompensaciis meqanizmi absoluturad ar Seesabameba uvado sajaro samsaxuris princips. aucilebelia misi srulyofilad mowesrigeba da socialuri dacvis damatebiTi meqanizmebis Semotana (fuladi kompensaciis maRali standartebi da sajaro moxeleebisaTvis dadgenili socialuri dacvis meqanizmebis garkveuli nawilis gavrceleba gaTavisuflebul pirebze). 4.3.6. rangireba sajaro samsaxuris TanamdebobaTa reestrSi unda Camoyalibdes erTgvarovani midgoma. TanamdebobaTa CamonaTvali saministroebis, saqveuwyebo dawesebulebebis, adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebisa da sxva sajaro samarTlis iuridiuli pirebis sistemis SigniT unda iyos erTiani, romelic SesaZlebels gaxdis sajaro moxeleTa mobilobis procesis gamartivebas. TanamdebobaTa klasifikatorSi ar SeiZleba erT saministroSi, magaliTad, samsaxuris ufrosi iyos wamyvani sajaro Tanamdebobis rangSi da meore saministroSi ki _ ufrosi sajaro Tanamdebobis rangSi. moqmedi kanonis mixedviT, kompetenciis ganvrcobadobisa da uflebamosilebis donis mixedviT sajaro samsaxurSi Tanamdebobebi iyofa Semdeg rangebad: 26
  • 27. a) mTavari sajaro Tanamdeboba; b) wamyvani sajaro Tanamdeboba; g) ufrosi sajaro Tanamdeboba; d) umcrosi sajaro Tanamdeboba. SesaZlebelia rangirebis arsebuli sistemis SenarCuneba. mniSvnelovania rangirebis unificirebis sakiTxi. unda ganisazRvros is moTxovnebi da procedurebi, romelic gansazRvravs TiToeuli rangis miniWebis SesaZleblobas. rangireba ukavSirdeba piris profesiul unars da kvalifikaciis dones, moxelisaTvis dakisrebul uflebamosilebas da anazRaurebis odenobas. pirvel rigSi, aucilebelia sajaro samsaxuris sistemaSi samsaxurebis struqturebisa da Tanamdebobebis dasaxelebis unificireba; mxolod am SemTxvevaSia SesaZlebeli rangirebis erTiani sistemas amoqmedeba. dReisaTvis, magaliTad, sxvadasxva saministroSi, erTi da imave funqcias asrulebs sxvadasva dasaxelebis samsaxuri da erTi da imave rangis TanamSromlebi iReben gansxvavebul gasamrjelos. moxelis saklaso Cini unda Seesabamebodes TanamdebobaTa rangirebis sistemas da misi sistema, miniWebis winapirobebi da procedura mkafiod unda iyos mowesrigebuli. saklaso Cinis moqnili sistema SesaZleblobas iZleva, sajaro samsaxuris interesebis gaTvaliswinebiT, moxelis ufro dabal Tanamdebobriv rangSi gadayvanis SemTxvevaSi moxdes misi interesebis kompensireba saklaso CinisaTvis gaTvaliswinebuli danamatis SenasrCunebiT. damxmare mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi SesaZlebelia Sida rangirebis sistemis gamoyeneba. rangi Tanamdeboba anazR. jgufi ganaTleba umcrosi sajaro saSualo ganaTleba, 6-Tviani specialuri Tanamdeboba momzadeba saSualo ganaTleba, 18-Tviani specialuri ufrosi sajaro praqtikuli momzadeba, sakvalifikacio Tanamdeboba gamocda specialuri ganaTleba, 36-Tviani wamyvani sajaro specialuri praqtikuli momzadeba, Tanamdeboba sakvalifikacio gamocda umaRlesi ganaTleba, 24-Tviani mTavari sajaro specialuri praqtikuli momzadeba, Tanamdeboba sakvalifikacio gamocda 4.3.7. socialuri garantiebi socialuri garantiis mniSvnelovani elementia SromiTi gasamrjelo, romelic moicavs Tanamdebobriv sargos, premias da sxva danamatebs (samsaxuris specifikis, wodebis, namsaxurobis mixedviT da a.S.). unda moxdes Sromis anazRaurebis wesis mkacri reglamentacia. unda ganisazRvros anazRaurebis skala sajaro samsaxuris mTeli sistemisaTvis rangirebis erTiani sqemis gaTvaliswinebiT, xolo damxmare mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi _ is sakanonmdeblo farglebi, romelic damsaqmebels miscems diskreciuli gadawyvetilebis miRebis SesaZleblobas kvalifikaciisa da Sromis efeqturobis Sesabamisad. garda saxelfaso anazRaurebisa, unda ganisazRvros sxva socialuri daxmarebis miRebis meqanizmebi, gansakuTrebiT specialuri sadazRvevo da sapensio sqema (rogorc moxelis, aseve, misi gardacvalebis SemTxvevaSi, ojaxis wevrebis mimarT). unda aRmoifxvras sajaro mosamsaxureTa premirebis mankieri praqtika. mkacr sakanonmdeblo mowesrigebas unda daeqvemdebaros premiis odenoba da misi gacemis wesebi. 27
  • 28. 4.3.8. uflebebis dacvis garantia sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda uzrunvelyos moxelis aramaterialuri da materialuri uflebebis dacva: aramaterialuri Mmaterialuri sajaro moxelesa da mis ojaxze zrunva: Rirsebisa da sargos miRebis ufleba pativis dacva samsaxurTan dakavSirebuli ufleba: finansuri garantiebis miRebis ufleba misi statusis Sesabamisi samuSao; ufleba, ataros samsaxurebrivi wodeba SvebulebiT sargeblobis ufleba zianis anazRaureba SeTavsebiTi saqmianobis ufleba Sefasebis ufleba damadasturebeli mowmoბis tarebis ufleba profesiul gaerTianebebSi gawevrianebis ufleba 4.3.9. disciplinuri pasuxismgebloba disciplinur saqmiswarmoebas, rogorc administraciuli warmoebis gansakuTrebuli saxes, unda daeTmos `sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonis calke Tavi. unda ganisazRvros disciplinuri gadacdomisa da pasuxismgeblobis saxeebi, saqmiswarmoebis subieqtebi da procedurebi, iseve, rogorc uflebis dacvis saSualebebi. sasurvelia disciplinuri davebis ganxilva xdebodes dawesebulebis gareT, sajaro samsaxuris sabWoSi Seqmnili disciplinuri komisiis mier. gadawyvetileba SesaZlebelia gasaCivrdes administraciul sasamarTloSi saerTo wesiT. 4.3.10. SromiTi davebi `sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoniT unda moxdes samsaxurebrivi davebis ganxilvis meqanizmis reglamentireba. unda ganisazRvros davis ganxilvis Sida meqanizmebi. unda Seiqmnas davebis ganxilvis Sidasamsaxurebrivi komisia, romlis SemadgenlobaSi Tanabari raodenobiT Sevlen damsaqmebelTa da dasaqmebulTa warmomadgenlebi. mudmivmoqmedma komisiam unda imuSaos winaswar dadgenili reglamentis safuZvelze. komisiis gadawyvetileba SesaZlebelia gasaCivrdes sasamarTloSi. kanonma unda gansazRvros SromiTi davebis is kategoria, romlis ganxilva da gadawyveta SesaZlebelia mxolod sasamarTlosaTvis mimarTvis gziT. gansakuTrebiT problemuria moxelis samsaxuridan gaTavisuflebis sakiTxi, rac saWiroebs zedmiwevniT gansazRvras. garantirebuli unda iyos sajaro samsaxuris stabiluroba, rac niSnavs imas, rom is ar unda iyos damokidebuli xelisuflebisa da sajaro samsaxuris xelmZRvanelobis cvlilebebze. samsaxuridan gaTavisufleba SesaZlebeli unda iyos kanoniT zustad gansazRvruli safuZvlebiT da procedurebis dacviT. unda aRmoifxvras likvidaciisa da reorganizaciis mankieri meqanizmi, rogorc samsaxuridan gaTavisuflebis xelovnuri meqanizmi. unda Seiqmnas moxelis samsaxuridan gaTavisuflebis gamWvirvale meqanizmi da samarTlebrivi da socialuri dacvis garantiebi. piris samsaxurSi aRdgena ar unda iwvevdes am Tanamdebobaze daniSnuli sxva piris gaTavisuflebas. dauSvebelia uflebis dacva sxvisi uflebis darRvevis gziT. SromiTi davebis sasamarTloSi ganxilvis meqanizmi unda gaiyos or nawilad: profesiuli moxeleebis SemTxvevaSi dava administraciuli xasiaTisaa da mas ixilavs saerTo sasamarTlo administraciuli samarTalwarmoebis wesiT, xolo damxmare mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi urTierToba kerZosamarTlebrivi xasiaTisaa da dava saerTo sasamarTloebis mier ganixileba samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT. 28
  • 29. 4.3.11. sajaro samsaxuris eTika `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoni unda moicavdes sajaro samsaxuris eTikis normebs, romelic gavrceldeba yvela sajaro samsaxurze. calkeuli uwyebis specifikis gaTvaliswinebiT unda Seiqmnas calkeuli eTikis kodeqsebi. eTikis normebis dacvis kontrolisa da administrirebis uflebamosileba unda mieniWos sajaro samsaxuris sabWos specalur samsaxurs, xolo TiToeul uwyebaSi unda gamoiyos zedamxedveli piri. 4.3.12. Sromis kanonmdeblobis moqmedeba sajaro samsaxuris Sesaxeb kanoni axdens sajaro moxelis SromiTi uflebebis mowesrigebas avtonomiur reJimSi, rac gamoricxavs saqarTvelos Sromis kodeqsis paralelurad gamoyenebis saWiroebas. damxmare mosamsaxurisa da daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi SromiTi urTierToba wesrigdeba Sromis kodeqsis safuZvelze. aRniSnulis gaTvaliswinebiT aucilebeli xdeba Sromis kodeqsis reforma da im minimaluri garantiebis gansazRvra, rac uzrunvelyofs dasaqmebulis dacvas. damatebiTi garantiebi SeiZleba ganisazRvros koleqtiuri xelSekrulebebis safuZvelze, romelic daideba damsaqmebelsa da dasaqmebulTa gaerTianebas Soris. 4.3.13. sajaro samsaxuris sabWo sajaro samsaxuris sabWo, rogorc damoukidebeli organo, uzrunvelyofs saxelmwifo samsaxuris sferoSi ZiriTadi politikis SemuSavebas da mis ganxorcielebas. sabWo angariSvaldebuli unda iyos parlamentis winaSe. sabWo adgens sajaro samsaxurSi miRebis erTian standartebs, koordinacias uwevs sajaro moxeleTa momzadebis da gadamzadebis sakiTxebs. qmnis davebis ganmxilvel da eTikis dacvis samsaxurebs. 29
  • 30. 5. gamoyenebuli literatura 1. levan izoria. Tanamedrove saxelmwifo Tanamedrove administracia, 2009 w. 2. Semajamebeli angariSi sajaro samsaxuris Sesaxeb. gaeros asociaciis publikacia, 2005. 3. Arthur Benz. Der modern Staat, 2001. 4. Lewan Isoria. Transformation der Verwaltung Georgiens in eine klassischßeuropäische Verwaltung, DÖV, 2008. 5. Martin Albrow. Bürokratie, 1972. 6. Stephen p. Osborne (Editor). The New Public Governance?: Emerging Perspectives on the Theory and Practice of Public Governance, 2010. 7. Kerry Brown, Stephen P. Osborne. Managing Change and Innovation in Public Service Organizations, 2005. 8. Christopher Pollitt, Geert Bouckaert. Public Management Reform: A Comparative Analysis - New Public Management, Governance, and the Neo-Weberian State, 2011. 9. Frieder Naschold. Modernisierung des Staates, 1993. 10. Kuno Schedler, Isabella Proeller. New Public Management, 2003. 11. Wulf Damkowski, Claus Precht. Public Management – neue Steuerungskonzept für den öffentlichen Sektor, 1995. 12. Siegfried Magiera und Heinrich Siedentopf. Das Recht des öffentlichen Dienstes in den Mitgliedstaaten der Europäischen Gemeinschaft. 13. Johannes Dellit. Die hergebrachten Grundsätze des Berufsbeamtentums (German Edition), 2001. 14. Rolf Meier. Beamtenrecht, 2004. 15. Andreas Vosskuhle. Verfassungsrechtliche Traditionsrezeption in Zeiten des Wandels: Die institutionelle Garantie des Berufsbeamtentums(Art. 33 Abs. 4, 5 GG) und die Reform des öffentlichen Deinstrechts, 2008. 16. Ulrich Battis. Das Dienstrechtsneuordnungsgesetz, Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht, 7, 2009. pp. 409-480. 17. Ulrich Battis. Reform des Beamtenrechts – eine Zwischenbilanz, ZBR 1-2, 2010. pp. 21- 31. 18. Ulrich Battis. Entwicklungstendenzen und Probleme der Einführung des Dienstrechts in den neuen Ländern, Neue Justiz, 1991. pp. 89. 19. Wolfgang Bernet. Vom Staatsdienst zum öffentlichen Dienst, DÖV, 1991. pp. 185. 30
  • 31. avtorebi levan izoria sruli profesori, samarTlis skola, grigol robaqiZis universiteti 2002 w. samarTlis doqtori, gotingenis universitetis samarTlis fakulteti (germania) 1999 w. samarTlis magistri, gotingenis universitetis samarTlis fakulteti (germania) 1996 w. diplomi warCinebiT, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti 2010-2011 w.w. samecniero kvleviTi mivlineba maqs plankis SedarebiTi samarTlisa da saerTaSoriso samarTlis institutSi 2007-2009 w.w. samecniero kvleva germaniis Spaieris sajaro mmarTvelobis umaRles skolaSi (humboldtis stipendia) 2006-2007 w.w. samarTlis skolis dekani, saqarTvelos universiteti 2004-2006 w.w. Sss policiis akademiis reqtori 2002-2005 w.w. docenti, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti 2003-2004 w.w. germaniis konrad adenaueris fondis xelmZRvaneli samxreT kavkasiaSi. paata turava asocirebuli profesori, samarTlis skola, sajaro mmarTvelobis institutis direqtori, grigol robaqiZis universiteti 2006 w. samarTlis doqtori, potsdamis universitetis samarTlis fakulteti (germania) 2002 w. samarTlis magistri, potsdamis universitetis samarTlis fakulteti (germania) 1997-1998 w.w. potsdamis universitetis administraciaTmcodneobis fakultetis ZiriTadi kursi 1996 w. diplomi warCinebiT, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti 2008-2011 w.w. asocirebuli profesori, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti 2003-2007 w.w. mecnieri TanamSromeli, TinaTin wereTlis saxelobis saxelmwifosa da samarTlis instituti 2004-2006 w.w. ufrosi maswavlebeli, Sss policiis akademia. 31