1. energia
ENERGIA MOTAK
Energia mekanikoa mogitzen dagoan objetuek daukien
energia da.
• Argi energia hainbat gorputzek argi moduan igortzen
dabena da.
• Bero energia gorputzek bero moduan igorten dabena
da, eguzkiak edo suak igortzen dabena.
• Energia kimikoa hainbat substantziatan batzen dan
energia da, petrolioan, elikagaietan edo dinamitan
batzen dana. Pilek eta bateriek ere energia kimikoa
gordeten dabe, eta energia hori energia elektriko
bihurtzen dabe.
• Energia nuklearra hainbat substantziatatik lortzen
da, uraniotik, erradiotik eta poloniotik.
• Energia elektrikoa errez lortzen da ur jausien,
eguzkiaren argiaren nahiz airearen igidurearen bidez.
ENERGIA ALDATU EGITEN DA

2. Energia ez da sortzen, ezta suntsitzen ere; aldatu egiten
da. Hainbat motatako energiak beste mota batzuetako
energiak bihurtzen dira.
ENERGIA ITURRIA
Energia iturriak energia emoten deuskuen materialak
edo fenomenoak dira. Material batzuk, ikatza eta petrolioa,
eta fenomeno batzuk, haizea edo olatuak, energia iturriak
dira. Energia iturrien artean, bi mota bereizten dira:
energia iturri barriztagarriak eta ez-barriztagarriak.
ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK
Energia iturri barriztagarrietatik energia garbia lortzen da,
ingurumena kutsatzen ez dauan. Iturri barriztagarri
nagusiak eguzkia, haizea, ura eta biomasea dira.
• Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu
eta bero energia edo energia elektriko bihurtu
daikegu.
• Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia
eolikoa ustiatzen dogu, eta energia mekanikoa
energia elektriko bihurtzen da.
• Presak eta urtegiak ura batzen dabe; gero, garaiena
jakin batetik isurtzen da, uraren mogimendua
aprobetxatzeko.

3. • Instalazino mareomotrizen bidez, itsasgorako eta
itsasbeherako ur masen mogimendua eta itsasoko
olatuena erabili daiteke. Energia mareomotriza
energia elektrikoa lortzeko ustiatzen da.
• Materia organikoa errez edo tratatuz, energia lortzen
da, energia hori energia termiko edo elektriko bihurtu
daiteke.
ENERGIA ITURRI EZ-BARRIZTAGARRIAK
Energia iturri ez-barriztagarriak oso arn kontsumitzen dira.
Iturri ez-barriztagarri nagusiak honango honeek dira:
petrolioa, ikatza, gas naturala, substantzia erradiaktiboak
eta lurraren barruko beroa.
• Petrolioa mundu osoan gehien erabilten dan energia
iturria da. Petroliotik hainbat erregai lortzen dira.
• Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa
lortzen dabe.
• Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzan
erabilten da.
• Zentral nuklearretan, substantzia erradiaktiboetatik
abiatuta, energia elektrikoa bihurtzen da.
• Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia
geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia elektriko
bihurtzeko erabili daiteke.

4. ENERGIA ITURRIEI LOTUTAKO ARAZOAK
Energia oinarrizko elementua da gizarteen garapenean.
GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA
ITURRIAK
Herrialde garatuek eta garapen bidean dagozan energia
asko kontsumitzen dabe. energia hori iturri ezbarriztagarrietatik lortuta izaten da, modu nagusian, eta,
hori dala-eta, energia konbertzional deitutako energia iturri
horreei.
Baliabide horreen kontsumoa murrizteko, energia
barriztagarrien kontzumoa sustatzeko neurriak hartzen
dabilz. Mota horreetako energiei energia alternatibo
deitsen jake.
ENERGIAK INGURUMENEAN SORTZEN DAUZAN
ONDORIOAK
• Gasa, petrolioa edo ikatza lortzeko, meatzeak eta
hobiak hondeatzen dira, eta behar horreek paisaia
hondatu eta lurzorua eta landaradia suntsitzen
dabez.
• Energia lortzeko instalazinoek arriskuan jarri daikiez
inguru horretako animalia espezieak.
• Energia erretean, substantsia kutsagarri asko eta
asko igorten dira.

5. • Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak erretean
atmosferako ura kutsatzen daben beste gas batzuk
askatzen dira. Kutsatutako ur horri euri azido deitzen
jako.
• Zentral nuklearrek hondakin nuklear deitutako
arrisku handiko beste hondakin batzuk osatzen
dabez.
EKINTZA KOLEKTIBOAK
• Energia garbia lortzeko energia alternatiboen
erabilerea bultzatzen dabe, diru laguntza publikoen
bidez eguzki plakak eta aerosorgailuak instalatzea
sustatuz.
• Energia eraginkortasuna hobetzen ahalegintzen
dira: energia hobeto aprobetxatzeko neurriak artzen
dabez. Energia gitxiago kontsumituz behar berbera
egiten daben makinak fabrikatzea sustatzen dabe.
• Energia aurreztea sustatzen dabe informazino
kanpainen bidez. Energia kontsumoa murrizten daben
enpresak saritzen dabez eta energia larregi erabilten
dabenei, isunak ezartzen dabez.
BANAKAKO EKINTZAK
• Kontsumo gitxiko bonbilak erabiltea, ohiko bonbilek
kontsumitsen daben energiaren laurena erabilten
dabelako.

6. • Argiak eta makinak, erabilten ez doguzanean,
amatatzea.
• Berokuntza eta aire girotua beharrezkoa danean
besterik ez erabiltea.
• Garbigailua beteta dagoanean bakarrik jartea.
• Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea.
• Gure udalak edo herriko alkateek sustatutako energia
aurrezteko kanpainetan parte artzea.