1. Διαδικτυακι Δθμοςιογραφία
Τεχνολογία και Δθμοςιογραφία:
Θεωρθτικζσ Προςεγγίςεισ
esiapera@jour.auth.gr

2. Περίλθψθ
• Δθμοςιογραφικι κρίςθ και τεχνολογία
• Σχζςθ τεχνολογίασ-δθμοςιογραφίασ
• Συμπεράςματα: τεχνολογία, φίλοσ ι εχκρόσ
τθσ δθμοςιογραφίασ;

3. Κρίςθ και Δθμοςιογραφία
• Η διπλι κρίςθ τθσ δθμοςιογραφίασ
– Κυκλοφορίεσ
– Γενικότερθ οικονομικι κρίςθ

4. Πθγι: Ζνωςθ Ιδιοκτθτϊν Ημερθςίου Τφπου

8. Κυκλοφορίεσ
• Μείωςθ ςχεδόν 60% ςε δζκα χρόνια!
• Που οφείλεται;
– Πολυπαραγοντικι κρίςθ
– Gitlin (2009): εντατικοποίθςθ του χρόνου, ζλλειψθ
αυτονομίασ, και χριματα
– Ταυτόχρονα θ ευρφτερθ οικονομικι κρίςθ ζχει εντείνει
τθν επιμζρουσ κρίςθ των ΜΕ.
– Αλλά παράγοντασ τθσ τεχνολογίασ ςθμαντικόσ γιατί:
• Ενζχεται ςτθν αλλαγι τθσ ςχζςθσ του χρόνου-δθμοςιογραφίασ
• Ενζχεται ςτθν κατάρρευςθ του κλαςικοφ οικονομικοφ μοντζλου
τθσ δθμοςιογραφίασ
• Ενζχεται ςτισ αλλαγζσ των ςυνθκειϊν των αναγνωςτϊν

9. Τεχνολογία και Δθμοςιογραφία
• Πϊσ ακριβϊσ εμπλζκεται θ τεχνολογία ςτθ δθμοςιογραφία;
– Δθμοςιογραφία-ωσ-εργαςία
– Δθμοςιογραφία-ωσ-περιεχόμενα
• Ornebring (2010) labour process theory: ζμφαςθ ςτθ δθμοςιογραφία
ωσ εργαςία – τζςςερα κζματα:
– Ο διαχωριςμόσ μεταξφ τθσ ςφλλθψθσ και τθσ εκτζλεςθσ τθσ
εργαςίασ
– Η αυξανόμενθ διαφοροποίθςθ των διαδικαςιϊν τθσ εργαςίασ
– Η τεχνολογία ωσ μζςο αφξθςθσ παραγωγικότθτασ
– Η εξάλειψθ των δεξιοτιτων (de-skilling)
• O Ornebring κεωρεί ότι θ ςχζςθ (και θ ιςτορία) τθσ δθμοςιογραφίασ
με τθν τεχνολογία μπορεί να κατανοθκεί μζςα από τισ τρεισ αυτζσ
παραμζτρουσ.

10. Διαχωριςμόσ μεταξφ ςφλλθψθσ και
εκτζλεςθσ
• Μζχρι περίπου το 19ο αιϊνα, οι εφθμερίδεσ ιταν one man show
• Η εκβιομθχάνιςθ του τφπου με τισ μεγάλεσ μονάδεσ εκτφπωςθσ
ςτα μζςα-τζλθ του 19ου αι. οδιγθςαν ςτθ δυνατότθτα για
περιςςότερα αντίτυπα και πιο γριγορα.
• Η τεχνολογικι αυτι εξζλιξθ δθμιοφργθςε τθν ανάγκθ για
διαχωριςμό μεταξφ του ατόμου-υπεφκυνου για τθν ζκδοςθ
ςυνολικά (publisher), του υπεφκυνου για τα περιεχόμενα τθσ
ζκδοςθσ (editor), και του υπεφκυνου για τθ ςυλλογι
πλθροφοριϊν-ειδιςεων (reporter).
• Αποςφνδεςθ τθσ τεχνολογίασ τθσ εκτφπωςθσ από τθ ςυλλογι
ειδιςεων
• Επίςθσ, θ εκβιομθχάνιςθ του τφπου κατζςτθςαν τθ δθμοςιογραφία
ωσ ζκδοςθ ςφντομων αποςπαςματικϊν γεγονότων ι/και
πλθροφοριϊν που χωροφν ςε μια ςελίδα εφθμερίδασ.

11. Εξειδίκευςθ τθσ εργαςίασ
• Ο ςυςτθματικόσ διαχωριςμόσ τθσ δθμοςιογραφίασ ςε
κεματικζσ περιοχζσ
• Κατεξοχιν προχπόκεςθ, θ ικανότθτα ‘καλισ γραφισ’ .
• Η γενικότερθ παραγωγι των ειδιςεων αντικείμενο
άλλων, π.χ. γραφιςτϊν, φωτογράφων αλλά και
παρουςιαςτϊν κλπ.
• Δθλαδι, θ αποςφνδεςθ τθσ δθμοςιογραφίασ από
τεχνικζσ γνϊςεισ
• Οι νζεσ, ψθφιακζσ τεχνολογίεσ οδθγοφν ςτθν
αναίρεςθ του διαχωριςμοφ αυτοφ (θ ζννοια τθσ
ςφγκλιςθσ φανερϊνει τθν κατεφκυνςθ)

12. Τεχνολογία και Δεξιότθτεσ
• Οι προθγοφμενεσ τάςεισ οδιγθςαν κάποιουσ ςτο ςυμπζραςμα ότι
θ τεχνολογία αφαιρεί δεξιότθτεσ, κακϊσ αντικακιςτά ι
αναλαμβάνει κάποιεσ λειτουργίεσ.
• Αλλά ο Οrnebring τονίηει τθν ταυτόχρονθ αναβάκμιςθ αλλά και
υποβάκμιςθ δεξιοτιτων.
• Επίςθσ, θ απόκτθςθ πολφ-δεξιοτιτων (multiskilling).
• Κακϊσ θ παραγωγι ειδιςεων γίνεται πιο χρονοβόρα, οι
δθμοςιογράφοι προοδευτικά χάνουν τισ δεξιότθτεσ ςυλλογισ και
διερεφνθςθσ των ειδιςεων.
• Ταυτόχρονα, αποκτοφν δεξιότθτεσ ςτθ ψθφιακι παραγωγι και
ςφνταξθ των ειδιςεων.
• Κακϊσ δθλαδι οι δθμοςιογράφοι αναλαμβάνουν περιςςότερεσ
λειτουργίεσ παραγωγισ ειδιςεων χάνουν τθν εξειδίκευςθ του
ρεπορτάη και τθσ ςυλλογισ ειδιςεων.

13. Τεχνολογία και παραγωγικότθτα
• Κάκε νζα τεχνολογία που εφαρμόςτθκε ςτθ δθμοςιογραφία είχε
ςαν αποτζλεςμα τθν εντατικοποίθςθ του χρόνου.
• Ο Ornebring λζει πωσ ςυνδζεται με τθν επικράτθςθ τθσ ιδζασ τθσ
ταχφτθτασ ωσ κεντρικι αξία ςτθ δθμοςιογραφία.
• Η παραγωγικότθτα ςτθ δθμοςιογραφία ουςιαςτικά ςθμαίνει
περιςςότερεσ ειδιςεισ γρθγορότερα.
• Η κφρια λειτουργία τθσ (κάκε) νζασ τεχνολογίασ είναι να επιταχφνει
τθ διαδικαςία των ειδιςεων (news process) .
• H επιτάχυνςθ αυτι ζχει ταυτόχρονα ωσ αποτζλεςμα τθ
ςυντόμευςθ των ειδιςεων (βλ Twitter)
• Επίςθσ, παράδοξα, τεχνολογίεσ που δυνθτικά ξεπερνοφν τουσ
περιοριςμοφσ του χϊρου/γεωγραφίασ, ζκαναν τουσ
δθμοςιογράφουσ λιγότερο κινθτικοφσ – θ δθμοςιογραφία
περιςςότερο κακιςτικι…

14. Τεχνολογία και Δθμοςιογραφία ΙΙ
• Πζρα από τθν επιρροι τθσ τεχνολογίασ ςτθ διαδικαςία τθσ
δθμοςιογραφικισ εργαςίασ οι νζεσ τεχνολογίεσ επθρεάηουν και τα
περιεχόμενα τθσ δθμοςιογραφίασ.
• Ο Domingo (2006) αναφζρεται ςε τεχνολογικζσ ουτοπίεσ, γιατί
κεωρείται ότι αν θ δθμοςιογραφία εφαρμόςει ι κάνει χριςθ των
τεχνολογικϊν δυνατοτιτων κα οδθγθκεί ςε νζα ακμι.
• Αλλά θ τεχνολογία ζχει ςτθν καλφτερθ περίπτωςθ αμφιλεγόμενεσ
επιπτϊςεισ, ενϊ τζτοιου είδουσ επιχειριματα είναι ντετερμινιςτικά
– δθλ κεωροφν ότι θ τεχνολογία κακορίηει τισ εξελίξεισ.
• Τρεισ ‘ουτοπίεσ’:
– Υπερκειμενικότθτα
– Πολυμεςικότθτα
– Διαδραςτικότθτα

15. Η Ουτοπία
τθσ Υπερκειμενικότθτασ
• Η ζννοια τθσ υπερκειμενικότθτασ βαςίηεται ςτο ότι θ δομι
του διαδικτφου αποτελείται από μια ςειρά κειμζνων ι
περιεχομζνων που ςυνδζονται μεταξφ τουσ με πολλαπλοφσ
ςυνδζςμουσ και όχι γραμμικά ι ςειριακά.
• Η υπερκειμενικότθτα οδθγεί ςε μια νζα αφθγθματικι δομι
που διαφζρει αιςκθτά από τθν κλαςικι αρχι-μζςθ-τζλοσ.
Ταυτόχρονα θ υπερκειμενικότθτα επιτρζπει τθν πολυφωνία.
• Επίςθσ θ υπερκειμενικότθτα ςθμαίνει ότι τθ ροι τθσ
αφιγθςθσ ελζγχει όχι ο αφθγθτισ- ςυγγραφζασ αλλά ο
χριςτθσ-αναγνϊςτθσ. Οι ζννοιεσ αρχι και τζλοσ γίνονται
ςχετικζσ.
• Τζλοσ, θ υπερκειμενικότθτα ςχετίηεται και το χρόνο, κακϊσ
επιτρζπει τθν ςυνεχι ενθμζρωςθ και αλλαγι των κειμζνων.

16. Η Ουτοπία
τθσ Υπερκειμενικότθτασ
• Σφμφωνα με τουσ Kansas & Gitlin (1999) θ υπερκειμενικότθτα
παρζχει τθ δυνατότθτα ςυνδυαςμοφ των μακθμάτων τθσ
τθλεόραςθσ (δθλ ςυνεχισ ροι 24/7) με τα μακιματα τθσ
ζντυπθσ δθμοςιογραφίασ (ανάλυςθ, βάκοσ, background).
• Αντιςτοιχεί λοιπόν με τθν επζκταςθ τθσ δθμοςιογραφίασ τόςο
ςτο χρόνο όςο και ςτο χϊρο.
• Ο ςυνδυαςμόσ αυτόσ παρζχει μια διζξοδο ςτο πρόβλθμα τθσ
αμεςότθτασ ςε βάροσ του βάκουσ, κακϊσ οι δθμοςιογράφοι
μποροφν να ζχουν και τα δφο.

17. Η Ουτοπία
τθσ Υπερκειμενικότθτασ
• Πρακτικά, οι διαδικτυακοί δθμοςιογράφοι οφείλουν να παρζχουν
όςο το δυνατόν πιο ενθμερωμζνεσ ειδιςεισ αλλά και μια ςειρά από
ςυνδζςμουσ και άλλεσ πλθροφορίεσ που εκτείνουν τθ
ςυγκεκριμζνθ ιςτορία ςε βάκοσ.
• Η μθ-γραμμικι αυτι αντίλθψθ τθσ διαδικτυακισ δθμοςιογραφίασ
περιςτρζφεται γφρω απο τον άξονα τθσ χριςθσ και πλοιγθςθσ των
αναγνωςτϊν. Οφείλει δθλαδι να δθμιουργεί ζνα περιβάλλον
εφκολθσ πλοιγθςθσ ανάμεςα ςε ζνα πλικοσ πλθροφοριϊν
(Ηuesca, 2000).
• Τζλοσ θ αντικειμενικότθτα αντικακίςταται με ζνα είδοσ ‘αναλυτικισ
υποκειμενικότθτασ’ (Hall, 2001) με το δθμοςιογράφο να εξθγεί
ςτουσ αναγνϊςτεσ που βρικε τισ πθγζσ του, γιατί κεϊρθςε
ςθμαντικά κάποια links κλπ.

18. Η Ουτοπία τθσ Πολυμεςικότθτασ
• Η πολυμεςικότθτα αναφζρεται ςτθν
δυνατότθτα που παρζχουν τα ψθφιακά μζςα
για μετάδοςθ ειδιςεων-πλθροφοριϊν ςε
διάφορεσ πλατφόρμεσ (πχ βίντεο, audio, text
κλπ).
• Ταυτόχρονα, θ πολυμεςικότθτα επιτρζπει τον
ςυνδυαςμό αυτϊν των μζςων.
• Η πολυμεςικότθτα βαςίηεται ςτθν τεχνολογικι
ςφγκλιςθ.

19. Η Ουτοπία τθσ Πολυμεςικότθτασ
• Η πολυμεςικότθτα ςυνδζεται από τθ μια με αυξθμζνθ
δθμιουργικότθτα, κακϊσ οι δθμοςιογράφοι μποροφν να
επιλζγουν τθ μορφι που κεωροφν πιο κατάλλθλθ για
τθν κάκε είδθςθ (ι και μζροσ τθσ είδθςθσ).
• Από τθν άλλθ ςυνδζεται με επικοινωνιακι
αποδοτικότθτα, κακϊσ επιτρζπει ςτουσ
δθμοςιογράφουσ να επικοινωνιςουν με το κοινό με τον
τρόπο που κεωροφν ότι κα κάνει πιο κατανοθτι μια
είδθςθ-πλθροφορία.

20. Η Ουτοπία τθσ Πολυμεςικότθτασ
• Από πρακτικι πλευρά θ πολυμεςικότθτα ςθμαίνει ότι οι
δθμοςιογράφοι κα πρζπει να ςυλλζγουν πλθροφορίεσ
χρθςιμοποιϊντασ διάφορα μζςα (κάμερεσ, φωτογραφίεσ,
ςθμειϊςεισ, πλθροφορίεσ από αρχεία κλπ.)
• Από τθν άλλθ κα πρζπει να μποροφν να ςυνδυάςουν
διάφορα μζςα ςτθν ςφνταξθ τθσ ιςτορίασ τουσ, ιδανικά
χρθςιμοποιϊντασ ζνα και μοναδικό interface (κυρίωσ μια
ιςτοςελίδα).
• Αυτζσ οι δυνατότθτεσ παρζχουν ςτουσ δθμοςιογράφουσ
μεγαλφτερο ζλεγχο πάνω ςτθν παραγωγι και ςφνταξθ των
κειμζνων τουσ και τουσ επιτρζπουν να κάνουν περιςςότερθ
αυτόνομθ ζρευνα εκτόσ γραφείου.
• Αποκορφφωςθ αυτισ τθσ τάςθσ (δθλαδι τθσ ςφγκλιςθσ) είναι
το ενιαίο newsroom, ςτο οποίο δθμοςιογράφοι κα παράγουν
νζα και άρκρα για όλεσ τισ επικοινωνιακζσ πλατφόρμεσ.

21. H Ουτοπία τθσ Διαδραςτικότθτασ
• Διαδραςτικότθτα: θ ικανότθτα του χριςτθ να ρυκμίςει ι και να
αλλάξει το περιεχόμενο ενόσ μζςου.
• Η διαδραςτικότθτα αποτελεί το επίκεντρο των τεχνολογικϊν ουτοπιϊν
κακϊσ αλλάηει εντελϊσ τα δεδομζνα.
– Αντί του επικοινωνιακοφ μοντζλου ζνασ-προσ-πολλοφσ που
χαρακτθρίηει τθ μαηικι επικοινωνία, ζχουμε ζνα μείγμα από
διαφορετικζσ επικοινωνιακζσ δυνατότθτεσ.
– Ζνασ-προσ-ζναν, πολλοί-προσ-πολλοφσ, πολλοί-προσ-ζναν αλλά και το
κλαςικό ζνασ-προσ-πολλοφσ ςυνυπάρχουν
• Το κάκετο μοντζλο του δθμοςιογράφου ωσ μοναδικισ πθγισ ειδιςεων
και ανάλυςθσ δεν μπορεί πλζον να υπάρξει.
• Το μονοπϊλιο των δθμοςιογράφων χάνεται κακϊσ όλοι πλζον
μποροφν δθμοςιεφςουν νζα, γνϊμεσ, ςχόλια κλπ.

22. H Ουτοπία τθσ Διαδραςτικότθτασ
• Η διαδραςτικότθτα οδθγεί ςε απϊλεια τισ
παραδοςιακζσ δθμοςιογραφικζσ λειτουργίεσ του
πυλωροφ (gatekeeping) και agenda setting.
• Σε αντίκεςθ θ δθμοςιογραφία ςτρζφεται
περιςςότερο προσ ζνα βοικθμα ςτο κοινό ζτςι ϊςτε
να μπορζςει να πλοθγθκεί ανάμεςα ςε ζνα πλικοσ
πλθροφοριϊν και να ερμθνεφςει τθ ςθμαςία τουσ. H
κυρίαρχθ λειτουργία φαίνεται πωσ είναι αυτι του
φίλτρου (Lasica, 1996; Singer, 1997).
• Χάρθ ςτθ διαδραςτικότθτα, οι δθμοςιογράφοι
μακαίνουν καλφτερα το κοινό τουσ και τα
ενδιαφζροντά του.

23. H Ουτοπία τθσ Διαδραςτικότθτασ
• Πρακτικά, θ διαδραςτικότθτα ςθμαίνει ότι οι δθμοςιογράφοι κα μποροφν
να γράφουν πιο ςυγκεκριμζνα, και άρα πιο ενδιαφζροντα άρκρα, εφόςον
κα γνωρίηουν καλφτερα το κοινό τουσ.
• Επίςθσ, θ διαδικτυακι δθμοςιογραφία κα χαρακτθρίηεται από μία
εξατομίκευςθ τθσ χριςθσ (customization) που ςθμαίνει εξατομίκευςθ τθσ
εμπειρίασ των χρθςτϊν με βάςθ όμωσ κάποιεσ προαποφαςιςμζνεσ
(αυτόματεσ) επιλογζσ (π.χ. γλϊςςα, fonts, τφποσ ειδιςεων – ακλθτικά
κλπ.).
• Για να πετφχει τζτοιου είδουσ εξατομίκευςθ, οι ιςτοςελίδεσ αρχικά
οφείλουν να ςυλλζξουν πλθροφορίεσ για τουσ χριςτεσ τουσ.
• Ενϊ κάτι τζτοιο παραπζμπει ςε ςενάρια παρακολοφκθςθσ και Μεγάλου
Αδελφοφ, δθμοςιογραφικζσ ιςτοςελίδεσ μποροφν να ανοίξουν κανάλια
επικοινωνίασ με το κοινό τουσ, βελτιϊνοντασ ζτςι τθ ςχζςθ τουσ.
• Η φπαρξθ τζτοιων καναλιϊν επικοινωνίασ ζχει ςθμαντικά προτεριματα:
δθμιουργεί κοινότθτεσ αναγνωςτϊν-χρθςτϊν, αυξάνει τθν πίςτθ ςτο
δθμοςιογραφικό brand, και επιτρζπει ςτουσ ςυντάκτεσ να καταλάβουν τι
ακριβϊσ απαςχολεί το κοινό.

24. H Ουτοπία τθσ Διαδραςτικότθτασ
• Ακολουκϊντασ τθ λογικι τθσ διαδραςτικότθτασ
οδθγοφμαςτε επίςθσ ςε μια μορφι δθμοςιογραφιασ
που κζλει ενςωματϊςει τουσ χριςτεσ ςε τζτοιο βακμό
ϊςτε να εξιςϊνονται ουςιαςτικά με τουσ
δθμοςιογράφουσ.
• Από τθ μία αυτό οδθγεί ςτθ λεγόμενθ ςυμμετοχικι
δθμοςιογραφία (Bowman and Willis, 2003; Gilmor,
2004).
• Από τθν άλλθ οδθγεί ςε αναηιτθςθ τρόπων με τουσ
οποίουσ περιεχόμενα των χρθςτϊν μποροφν να
χρθςιμοποιθκοφν δθμοςιογραφικά.

25. Και τϊρα τι;
• Βλζπουμε ότι ςτθν ουςία υπάρχει μια διάδραςθ τεχνολογίασ-
δθμοςιογραφίασ ςτθν οποία κυριαρχοφν οι αντιφάςεισ, οι εντάςεισ και τα
παράδοξα.
• Εντάςεισ και παράδοξα ςτθν εφαρμογι τθσ τεχνολογίασ ςτθν όλθ
λειτουργία και οργάνωςθ τθσ δθμοςιογραφίασ.
• Εντάςεισ και παράδοξα ςτθν εφαρμογι τθσ τεχνολογίασ ςτθ
δθμοςιογραφία-ωσ-εργαςία, κυρίωσ λόγω τθσ ςχζςθσ με το κεφάλαιο και
τθν αφξθςθ τθσ αποδοτικότθτασ/παραγωγικότθτασ.
• Εντάςεισ και αντιφάςεισ ςτθν εφαρμογι τθσ τεχνολογίασ ςτθ
δθμοςιογραφία-ωσ-περιεχόμενα.
• Σε μεγάλο βακμό λόγω τθσ αντίςταςθσ των δθμοςιογράφων ωσ εργατϊν,
απορρίπτεται θ τεχνολογικι καινοτομία ςτθ δθμοςιογραφία ωσ
περιεχόμενα-προϊόν.
• Από τθν άλλθ θ top down εφαρμογι τθσ τεχνολογίασ ωσ εργαλείο για
αυξθμζνθ παραγωγικότθτα και εντζλει κζρδθ, εμποδίηει τθν επανα-
κοινωνικοποίθςι τθσ με τρόπο δθμιουργικό για τθ δθμοςιογραφία.

26. Και θ κρίςθ;
• Η απάντθςθ ςτθν κρίςθ τθσ δθμοςιογραφίασ
κατά πολλοφσ (π.χ. Picard) είναι θ επζνδυςθ και θ
ζμφαςθ ςτθν καινοτομία.
• Αλλά ενδεχομζνωσ να προκφψει κάτι τζτοιο
οργανικά, από τουσ δθμοςιογράφουσ τθσ νζασ
γενιάσ που ζχουν κοινωνικοποιθκεί με τισ νζεσ
τεχνολογίεσ (net natives).
• Αλλά θ τεχνολογία οφτε εχκρόσ οφτε ςφμμαχοσ
τθσ δθμοςιογραφίασ – μάλλον ωσ
(αναπόφευκτοσ) ςφντροφοσ…