<iframe width="425" height="355" src="//www.slideshare.net/slideshow/embed_code/45277509"> </iframe> <div> <strong> <a>Ii gwn (1)</a> </strong> from <strong><a>Etibar Rustamov</a></strong> </div>

1. II gün

2. II günün sonunda gözlənilən nəticə:
Müdavim:
•coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil proqramının (kurikulumun)
strukturunu və əsas xüsusiyyətlərini izah edir;
•coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil proqramının (kurikulumun)
məzmununun tərkib hissələrini sadalayır;
•məzmun xətti, fəaliyyət xətti, əsas və alt-standartların funksiyaları
və praktik əhəmiyyətini şərh edir;
•məzmun standartı, onun komponentlərini izah edir;
•məzmun standartlarını təhlil edir, onun bilik və fəaliyyət
komponentlərini müəyyən edir;
•biliyin kateqoriyalarını, fəaliyyət növlərini təyin edir;
•alt standartlara əsasən təlim məqsədlərini müəyyən edir.

3. Motivasiya. Problemin qoyuluşu:
• Bu iki anlayışı necə başa düşürsünüz?
• Sənədin quruluşu və məzmunu dedikdə nə
anlaşılır?
Quruluş Məzmun

4. Tədqiqat sualları:
• “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və
proqramları (kurikulumları)” sənədinin
strukturuna (quruluşuna) nələr daxildir?
• Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil proqramının
(kurikulumun) strukturuna nələr daxildir?

5. Ümumi təhsilin pillələri üzrə təlim nəticələriÜmumi təhsilin pillələri üzrə təlim nəticələri
Fənlər üzrə ümumi təlim nəticələri
İbtidaiİbtidai Ümumi ortaÜmumi orta Tam ortaTam orta
İbtidaiİbtidai Ümumi ortaÜmumi orta Tam ortaTam orta
Siniflər üzrə təlim nəticələriSiniflər üzrə təlim nəticələri

6. Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və
proqramları (kurikulumları) çərçivə sənədinin
strukturu
1. Ümumi müddəalar.
• - ümumi təhsilin məzmunu.
• - ümumi təhsilin idarə olunması.
• - ümumi təhsilin infrastrukturu.
• - ümumi təhsilin maddi-texniki və tədris bazası.
• - ümumi təhsil pilləsində təhsilverənlərin keyfiyyət göstəriciləri.
• - ümumi təhsil pilləsində təhsilalanların bilik, bacarıq və vərdişlərinin səviyyəsi.
2. Təhsil proqramı (kurikulum).
• - ümumi təhsilin səviyyələri üzrə təlim nəticələri.
• - ümumi təhsil səviyyələri üzrə məzmun standartları.
• - ümumi təhsil pilləsində tədris edilən fənlər.
• - ümumi təhsilin səviyyələri üzrə həftəlik dərs və dərsdənkənar məşğələ
saatlarının maksimum miqdarı.
• - ümumi təhsil sistemində pedaqoji prosesin təşkili prinsipləri.
• - təlim nailiyyətlərinin (nəticələrinin) qiymətləndirilməsi və monitorinqi.

7. Təhsil proqramındaTəhsil proqramında
(kurikulumda)(kurikulumda)
Təhsil səviyyələri vəTəhsil səviyyələri və
fənlər üzrə ümumufənlər üzrə ümumu
təlim nəticələritəlim nəticələri
Siniflər üzrə ümumiSiniflər üzrə ümumi
təlim nəticələritəlim nəticələri
Ümumi təhsil pilləsinin dövlətÜmumi təhsil pilləsinin dövlət
standartları və proqramlarıstandartları və proqramları
(kurikulumları)(kurikulumları)

8. Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil
proqramının (kurikulumun) strukturu
• Giriş
• Fənnin məzmunu
• Təlim strategiyaları
• Şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi

9. Yönəldici suallar
• “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və
proqramları (kurikulumları)” nə üçün çərçivə sənədi
hesab olunur?
• “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və
proqramları (kurikulumları)” çərçivə sənədi və
“Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil proqramı
(kurikulumu)” bir-birindən nə ilə fərqlənir? Onlar
arasında hansı əlaqələr var?
• “Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil proqramının
(kurikulumun)” strukturu barədə nə öyrəndik?

10. Nəticə
• Ona görə “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramları
(kurikulumları)” çərçivə sənədi hesab edilir ki, orada ümumi təhsil
pilləsində təhsilverənlərin keyfiyyət göstəriciləri, təhsilalanların
bilik, bacarıq və vərdişlərinin səviyyəsi, ümumi təhsil səviyyələri
və fənlər üzrə təlim nəticələri, ümumi təhsil sistemində pedaqoji
prosesin təşkili prinsipləri, təlim nailiyyətlərinin (nəticələrinin)
qiymətləndirilməsi və monitorinqi və s. məsələlər dövlət
əhəmiyyətli tədbirlər kimi əks olunub.
• “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramları
(kurikulumları)” çərçivə sənədində dövlət əhəmiyyətli tədbirlər
kimi əks olunmuş məsələlər “Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil
proqramında (kurikulumda)” xüsusiləşdirilmiş və bir fənn
səviyyəsində konkretləşdirilmişdir.
• “Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil proqramının (kurikulumun)”
strukturuna giriş, fənnin məzmunu, təlim strategiyaları, şagird
nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi məsələləri daxildir.

11. Tədqiqat sualı:
• Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil
proqramının (kurikulumun) məzmununun
tərkib hissələri hansılardır?

12. I
Fənnin məzmunu
II
Təlim strategiyaları
III
Şagird nailiyyətlərinin
qiymətləndirilməsi
•Ümumi təlim nəticələri
• Məzmun xətləri
•Fəaliyyət xətləri
•Məzmun xətləri üzrə
təlim nəticələri
• Məzmun standarltları
•Fəndaxili və fənlərarası
inteqrasiya
•Fənn üzrə təlimin
təşkilinə verilən əsas
tələblərin təsviri
•Forma və üsulların
təkmilləşdirilməsi barədə
tövsiyələr
•Müəllimin təlim fəaliyyəti-
nin planlaşdırılmasına dair
nümunələr
•Məzmun standartlarının
şərhi.
•Əsas qiymətləndirmə
növləri
•Qiymətləndirmə
standartları və
qiymətləndirmə
vasitələri
Giriş
 Fənnin məqsəd və vəzifələri
 Fənnin xarakterik xüsusiyyətləri

13. Yönəldici suallar:
• Ümumi təlim nəticələri, məzmun xətti, fəaliyyət
xətti, məzmun standartları, alt-standart
anlayışlarını necə başa düşürsünüz?
• Məzmun standartları və alt-standartın
funksiyaları hansılardır?

14. VI
1.Coğrafiməkan
1.1.Coğrafikəşflərnəticəsindəcəmiyyətdəvəxəritədə
başverəndəyişikliklərəaidbilikvəbacarıqlarnümayiş
etdirir.
1.1.1. Qədim insanların Yer haqqında təsəvvürlərini şərh edir.
VII
1.1.1. Kəşf və tədqiqatlar nəticəsində xəritədə baş verən
dəyişiklikləri müqayisə edir.
VIII
1.1.1. Yeni elm sahələrinin yaranmasını izah edir.
IX
1.1.1. Sivilizasiyaları coğrafi baxımdan təhlil edir.
X
1.1.1. Coğrafi hadisə və proseslərin öyrənilməsində təbiət
elmlərinin qarşılıqlı əlaqəsini əsaslandırır.
XI
1.1.1. Coğrafi hadisə və proseslərin cəmiyyətin həyatına təsiri
ilə bağlı tədqiqatlar aparır və nəticələrini təqdim edir.
Standartların sadədən mürəkkəbə dogru
inkişaf dinamikası

15. Tapşırıq:
• “Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil
proqramını (kurikulumu)” nəzərdən
keçirin. Fənnin məqsədini, vəzifələrini,
xarakterik xüsusiyyətlərini, fənn üzrə
ümumi təlim nəticələrini, fəaliyyət
xətlərini, məzmun xətlərini, əsas və alt
standartları seçib göstərin.

16. İş vərəqi
Coğrafiya fənninin
məzmununun tərkib
hissələri
Onların ifadəsi
fənnin məqsədi
fənnin vəzifələri
fənnin xarakterik
xüsusiyyətləri
ümumi təlim nəticələri
fəaliyyət xətləri
məzmun xətləri
məzmun standartları
alt standartlar

17. • Ümumi təlim nəticələri - mənimsənilməsi
nəzərdə tutulan və əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş
təlim nailiyyətlərinin konkret bir səviyyəsidir.
• Məzmun xətti - fənn üzrə ümumi təlim
nəticələrinin reallaşmasını təmin etmək üçün
müəyyən olunmuş məzmunun zəruri hissəsidir.

18. Coğrafiya fənni üzrə məzmun
xətləri
1. Coğrafi məkan
2. Təbiət
3. Cəmiyyət

19. Coğrafiya fənni üzrə fəaliyyət
xətləri
• Problemin həlli
• Mühakimə yürütmə
• Əməkdaşlıq/ictimaiyyətlə əlaqə
• Müqayisə və təhliletmə
• Tətbiqetmə
• Proqnozlaşdırma
• Sistemləşdirmə və təsnifetmə
• Təqdimetmə

20. Əsas (məzmun) standartın
funksiyaları
• Fənlər üzrə müəyyən olunan təlim nəticələrini
məzmun xətləri üzrə ümumi şəkildə ifadə edir.
• Sinif və fənlər üzrə summativ
qiymətləndirmənin aparılmasını təmin edir.

21. İnteqrasiyanın əhəmiyyəti
• vaxtdan səmərəli istifadə etməyə imkan yaradır;
• şagirdlərin təlim yükünü azaldır;
• inteqrativ bilik və bacarıqların formalaşmasına
şərait yaradır;
• bilik və bacarıqların qazanılmasında öyrənmənin
intensivliyini, səmərəliliyini artırır;
• həddən artıq xırdalanmanın qarşısını alır;
• təlimə marağın artmasına imkan yaradır.

22. İnteqrasiyanın növləri
• Fəndaxili inteqrasiya - hər hansı bir fənn
üzrə nəticələrin sinifdaxili və siniflərarası
əlaqələndirilməsini nəzərdə tutur.
• Fənlərarası inteqrasiya - hər hansı fənn
üzrə nəticələrin digər fənlər üzrə nəticələrlə
əlaqəliliyini nəzərdə tutur.

23. Fəndaxili və fənlərarası inteqrasiyaya dair nümunə
VI sinif VII sinif VIII sinif IX sinif X sinif XI sinif
1. Coğrafi məkan
1.1. Coğrafi kəşflər nəticəsində cəmiyyətdə və xəritədə baş verən dəyişikliklərə aid bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
1.1.1.Qədim
insanların Yer
haqqında
təsəvvürlərini şərh
edir .
Ü-t.2.1.1.;2.1.2.
İnf.3.3.1.
1.1.1.Kəşf və
tədqiqatlar
nəticəsində xəritədə
baş verən
dəyişiklikləri
müqayisə edir.
Ü-t.1.1.2.
1.1.1.Yeni elm
sahələrinin
yaranmasını izah
edir .
B.1.1.1.
Ü-t.1.1.1.
1.1.1.Sivilizasiya
ları coğrafi
baxımdan təhlil
edir.
B.1.1.1.
Ü-t.1.1.1.;
1.1.2.; 1.1.3.
H.-b.1.1.1.
1.1.1 Coğrafi
hadisə və
proseslərin
öyrənilməsində
təbiət elmlərinin
qarşılıqlı əlaqəsini
əsaslandırır.
B.1.1.1.
1.1.1.Coğrafi
hadisə və
proseslərin
cəmiyyətin
həyatına təsiri ilə
bağlı tədqiqatlar
aparır və
nəticələrini
təqdim edir.
Ü-t.1.1.2.
İnf.4.1.2.

24. Məzmun standartının quruluşu
M zmun standartıə
Bilik Fəaliyyət

25. Coğrafiya fənnindən məzmun standartının
bilik və fəaliyyətə ayrılamsına aid nümunə
1.2. Yerin Günəş sistemində mövqeyi və hərəkətlərinə
dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
1.2.1. Kainatdakı səma cismlərinin hərəkətini fərqləndirir.
1.2.2. Yerin öz oxu və Günəş ətrafında hərəkətini təsvir
edir və onun coğrafi nəticələrini təqdim edir.
1.3. Kartoqrafik təsvirlər üzərində bilik və bacarıqlar
nümayiş etdirir.
1.3.1. Kartoqrafik təsvirlərdə istifadə olunan elementləri
şərh edir.
1.3.2. Yaşadığı ərazinin planını tərtib edir.

26. Tapşırıq:
• Təqdim edilən standartları məzmun və
fəaliyyət komponentlərinə ayırın.

27. Məzmun standartlarının komponentləri üzrə
təsnifat
Bilik Fəaliyyət
Deklarativ Kontekstual
Prosedural
İdraki Ünsiyyət
Psixomotor

28. Biliyin kateqoriyaları
Deklarativbilik
Məlumatxarakterlibiliklərdir.Bunlarınsırasına
anlayışlar,təriflər,faktlardaxilldir.
Proseduralbilik
Fəaliyyətinicrasınadairprosedurqaydalarıəhatə
edənbiliklərdir.
Kontekstualbilik
Probleminhəlledilməsiyoluiləəldə olunanyeni
biliklərdir.

30. İdrak taksonomiyası
Səviyyə Ümumi təlim nəticələri Spesifik təlim nəticələri Fəaliyyətin göstəriciləri
Bilmə Ümumi terminləri bilir. Müəyyən edir, təsvir
edir, sadalayır, sıralayır,
seçir.
Yadda saxlamaq; xatırlamaq, tanımaq;
işarə etmək
Anlama Fakt və prinsipləri
anlayır.
Fərqləndirir, izah edir,
nümunələr gətirir.
İzah etmək; bir ifadə vasitəsindən digər
ifadə vasitəsinə keçirmək; öz sözləri ilə
təsvir etmə
Tətbiq etmə Konsepsiya və
prinsipləri yeni şəraitdə
tətbiq edir.
Dəyişir, hesablayır,
istifadə edir, nümayiş
etdirir
Problem həll etmə; müəyyən nəticələr
əldə etmək üçün informasiyaları tətbiq
etmə
Analiz İşin təşkili strukturunu
təhlil edir.
Ayırır, hissələrə bölür,
əlaqələndirir, müəyyən
edir.
Onların bir yerdə necə mövcud olduğunu
göstərmək üçün nəyisə parçalamaq;
ünsiyyətin əsasını təşkil edən strukturu
tapmaq; motivləri müəyyənləşdirmək
Sintez Əşiyaları və ideyaları
təsnif edərək sxemlər
yaradır.
Yaradır, tərtib edir,
yazır, nitq edir.
Həm şifahi formada, həm də fiziki obyekt
ola bilən unikal (yeganə), original (ilkin)
məhsulun yaradılması
Dəyərləndirmə Yazı materialının
məntiqi ardıcıllığını
qiymətləndirir.
Müqayisə edir,
qarşılaşdırır, mühakimə
yürüdür.
Məsələ haqqında mühüm qərarlar
çıxarmaq; mübahisələri və ya fikir
müxtəlifliklərini həll etmək.

31. Affektiv-emosional (ünsiyyət) taksonomiyası
(Kraslov, 1964)
Səviyyə Şagirdin davranışının xüsusiyyətləri
Məqbul saymaq Şagird hər hansı bir təlim prosesində iştirak etmək üçün stimullaşdırılır. Bu
təlim nəticələri əşyanın mövcudluğunu anlamadan ona seçimli yanalmaya
qədər inkişaf etdirilir.
Reaksiya vermək Şagird təlim prosesində fəal iştirak edir, suallara cavab, hadisələrə reaksiya
verir. Bu təlim nəticələrində şagirdin zövq və maraqlarının axtarılması və
fəaliyyətdə tətbiqi vurğulanır.
Dəyərləndirmək Şagird hər hansı əşya və ya hadisənin dəyərləndirilməsinə xidmət edir. Bu
təlim nəticələri hər hansı “yanaşmaların” və ya “rəğbətin” ümumilikdə
təsnif edilməsi üçün şərait yaradır.
Təşkil etmək Ümumilikdə dəyərlər sisteminin yaradılmasına aid edilir. Şagirdin ömür
fəlsəfəsinin yaradılmasına xidmət edən təlim məqsədləri bu kateqoriyaya
əsaslanır.
Dəyər və ya dəyərlər sistemini
xarakterizə etmək
Bu mərhələdə fərd, davranışlarını nəzarətdə saxlayan və həyat tərzini
müəyyənləşdirən dəyərlər sisteminə malikdir. Şagirdin şəxsi, ictimai və
emosional davranışının formalaşmasına bu təlim nəticələri yardımçı olacaq.

32. Psixomotor taksonomiyası
(Kennes Mur, 1972)
Səviyyə Fəaliyyətin göstəriciləri
Hiss etmək Fəaliyyət həyata keçirilməzdən əvvəl mənəvi durumu nizamlanır.
Hazır olmaq Xüsusi növ hərəkətlərin icra edilməsinə hazırlıq mərhələsidir.
Bənzətmək Kompleks vərdişlərin təliminin ilkin mərhələsində istifadə edilir.
Mexanizm Fəaliyyətin icrası zamanı ozünəinam nümayiş etdirir.
Mükəmməl
icra
Mükəmməl vərdişlər kimi formalaşmış mürəkkəb fəaliyyətlər nümayiş
etdirilir.
Uyğunlaşma Mükəmməl vərdişlər kimi formalaşmış mürəkkəb fəaliyyətlər nümayiş
etdirilir.
Yaradıcılıq Xüsusi situasiya və ya problemin həllinə cavab verən yeni növ
fəaliyyət yaranır.

33. Tapşırıq:
Təqdim olunmuş standartların
(məzmun və fəaliyyətə ayırdığınız)
məzmun komponentinin hansı bilik
kateqoriyasına, fəaliyyət hissəsinin
isə hansı fəaliyyət növünə aid
olduğunu müəyyən edin.

34. Təlim məqsədi müəyyənləşdirərkən
diqqət yetirilməli məqamlar:
• təlim məqsədi dərsdə reallaşdırılacaq standartın və ya
standartlar qrupunun tələblərini ödəməli;
• təlim məqsədi ölçüləbilən olmalı;
• təlim məqsədi təlimin üç əsas funksiyasını (təlimverici,
tərbiyəedici, inkişafedici) özündə ehtiva etməlidir;
• təlim məqsədi fənnin məqsədinə, şagirdlərin yaş və
anlaq səviyyəsinə, potensial imkanlarına, meyl və
maraqlarına, yerli şəraitə, məktəbin maddi-texniki
bazasıa uyğun olmalı.

35. Təlim məqsədlərinin müəyyən
edilməsinə aid nümunələr
1.1.1. Qədim insanların Yer haqqında təsəvvürlərini şərh
edir.
Təlim məqsədləri:
1. Yer haqqında qədim xalqların təsəvvürlərini izah edir.
2. Yer haqqında təsəvvürlərin inkişafını mərhələlərlə şərh
edir.
2.1.3.Yerin hava qatını şərh edir.
Təlim məqsədləri:
1. “Atmosfer” anlayışını izah edir.
2. Atmosferin quruluşunu şərh edir.

36. Tapşırıq:
• Təqdim edilən standartlardan
çıxış edərək təlim məqsədlərini
müəyyən edin.

37. Nəticə
•“Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramları
(kurikulumları)” çərçivə sənədində dövlət əhəmiyyətli tədbirlər
kimi əks olunmuş məsələlər “Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil
proqramında (kurikulumda)” xüsusiləşdirilmiş və bir fənn
səviyyəsində konkretləşdirilmişdir.
•“Coğrafiya fənni üzrə yeni təhsil proqramının
(kurikulumun)” strukturuna giriş, fənnin məzmunu, təlim
strategiyaları, şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi
məsələləri daxildir.
•Əsas və alt standartlrın təlim prosesində böyük praktik
əhəmiyyəti var. Onlar sinif və fənlər üzrə summativ
qiymətləndirmənin aparılmasında, təlim məqsədlərinin dəqiq
müəyyən olunmasında, təlim strategiyalarının düzgün
seçilməsində, təlimdə inteqrativliyi təmin edilməsində mühüm

38. Nəticə
•Məzmun standartları bilik baxımından 3 koteqoriyaya
(deklorativ, prosedural və kontekstual), fəaliyyət baxımından
3 növə (idraki, emosional və psixomotor) ayrılır. Məzmun
standartlarının bilik və fəaliyyət komponentinə ayrılması
təlimin daha səmərəli qurulmasına zəmin yaradır.
•Təlim məqsədinin dərsdə reallaşdırılacaq standartın və ya
standartlar qrupunun tələblərini ödəməsi, təlim məqsədinin
ölçüləbilən olması işin keyfiyyətini artırır.
•Dərsin təlim məqsədinin müəyyənləşdirilməsində təlimin
üç əsas funksiyasının (təlimverici, tərbiyəedici, inkişafedici),
fənnin məqsədinin, şagirdlərin yaş və anlaq səviyyəsinin,
potensial imkanlarının, meyl və maraqlarının, yerli şəraitin,
məktəbin maddi-texniki bazasının nəzərə alınması vacibdir.