1. FILLET E SË DREJTËS

2. Karakteristikëepërbashkët e të gjithë personave fizikë– do të ishte : 1. Të jenë të moshës
madhore , 2. Të jenë të shëndoshë në aspektin fizikëdhe mendor , 3. Duke I plotësuar këto
kushte paraprake , ata mund të japin llogari për veprimet e kryera apo të pakryera të cilat ia
ngarkon rregulla juridike ( e drejta).
Shkenca juridike për nga objekti I studimit të dukurive , ligjshmërive dhe fenomeneve
shtetërore juridike ndahet në tri grupe themelore brendapërbrenda:
1. Shkencat e përgjithshme juridike
2. Shkencat juridiko-historike
3. Shkencat juridiko-pozitive
 Shkencat e përgjithshme juridike studiojnë elementet e përgjithshme , të përbashkëta për të
gjitha shtetet dhe të drejtat , pavarësisht nga aspekti historik, pozita etj. Shkencat juridiko
historike ofrojnë njohuri lidhur me shtetet reale dhe rendet juridike të cilat kanë ekzistuar në të
kaluarën e të cilatsot nuk ekzistojnë. Shkencat juridike pozitivemerren me studimin e shtetit
dhe së drejtës ekzistuese , pra me dukurinë pozitive.
 Metoda paraqet tërësinë e veprimeve mendore dhe fizikenë procesin e njohjes së lëndës së
caktuar. Një përkufizim I tillë I metodës në vete përfshin dy llojet e metodave: Metodat e njohjes
shkencore dhe metodat teknike (praktike ) .
 Sipas dr. F Muhiq metoda e cila zbatohet në shkencë përfshin tre elemente thelbore: a. Njohjet
paraprake lidhur me lëndën b. Mënyrën se si duhet ti qasemi ceshtjes c. Procesine vet
hulumtimit .
 Metodat e vecanta paraqesin konkretizimin e caktuartë metodave të përgjithshme. Metodat e
vecanta janë : 1. Metoda juridike (dogmatike)normativiste 2. Formalo-logjike 3. Sociologjike
Metoda dogmatike(juridike)dhenormative
 Me metodën dogmatike studiohet shkenca juridike në përgjithësi andaj edhe në shkencën tonë
përdoret si e këtillë. Metoda juridike dogmatike përcaktonnë mënyrë të qartë saktësinë e
normës juridike , saktësinë e grupeve të normave juridike nëpërmjet vërtetimit të
domethënieve juridike , saktësinë e normës juridike me ndihmën e mjetevetë ndryshme. Duke
përcaktuar atë përcakton edhe rendin dhe sistemin juridike si sistem të urdhrave I cili duhet të
respektohet cfarëështë , pra bëhet fjalë për ceshtjen e përmbajtjes së normës se cfarëtregon
ajo në kohën përkatëse. F . Muhiq shprehet se : detyrë e juristit I cili merret me cështjet juridike
është që të merret me përpunimin e tyre logjik , ndërsa juristi I cili merret I cili merret me
cështjet praktike duhet ti zbatojë normat ashtu si janë pa u marrë më hulumtimin e tyre etik,
politik, kulturor …
 Metoda normativemerretme të drejtën si sistem I tërësishëm normativ duke analizuar dhe
duke studiuar se cfarë është përbeërja e tij , cilatjanë pjesët përbërëse të tij dhe cilat janë
lidhjet e raportet ndërmjet tyre.Metoda normative të drejtën e shpjegon si produkt shpiërtëror
, kjo na ofron njohuri për pjesët më të mëdha të së drejtës , jo edhe për pjesët më të vogla që
janë objektI metodës dogmatike – domethëniet konkrete të një norme. Metoda normative
mundëson ndërtimin ndërtimin e hierarkisë së normave dhe akteve juridike duke I sistemuar
dhe harmonizuar pjesët e ulëta me pjesët e larta të sistemit juridik . Me anën e metodës
normative hulumtohet ana formale e së drejtës , dmth e normave dhe akteve juridike duke u
bazuar kryesisht në fuqinë e tyre juridike , e cila sigurohet në bazë të pozitës që norma ka në

3. rendin juridik , ndërsa në anën tjetër hulumtohet përmbajtja e së drejtës por jo në përmbajtja
konkrete , pra duke hulumtuar logjikshmërinë e normës së ulët në raport me normën e lartë .
 Metoda sociologjike
 Me metodënsociologjike hulumtojmë faktorëtsocialë të cilëtujapinkaraktershoqërornormave ,
akteve juridikedhe tërë së drejtësduke dhënëpërgjigjie përatopyetje të cilatnukIofronmetoda
dogmatike juridike dhe normative :përse shteti dhe e drejtajanë të kësaj apoasaj natyre , kur dhe
si u zhvilluandhe në shërbimtë kujtjanë .
 Hulumtimi Idukurive shotetërore dhe juridikemundtë vërë në përdorimedhe metodatë tjera
ndihmëse përti studiuarlëndëne vetnë mënyrë më të gjithanshme .metodate tillamundtë jenë
metodahistorike ,krahasimore ,politike si dhe metdate tjeratë cilatmundtë përdoren. Të gjitha
këtoqë u shturan më lartë duhettë kenë mbështetje në metodëne përgjithshme të materializmit
dialektike cilame zbatimine vetnë shkencatshoqërorequhetmetodë e materializmithistorik.
Sipasmetodëssë materilalizimithistoriktë gjithadukuritëhulumtohendhe studiohensipas
rrethanave,kohësdhe venditandaj edhe e drejtadhe shteti janë dukuri të cilate kanë kohënapo
momentine shfaqjes,zhvillimitdhe transformimittë tyre.
NOCIONII SHTETIT DHE I SË DREJTËS
 Procesi Ikrijimittë shtetitsi organizatë shoqërore e organizuarkafilluarqë në fazëne
diferencimeve brendashoqërisë flaëshfaqjessë tepricësnë shoqërinëjoklasore ,prashtimi I
forcave prodhuese kabërë që të krijohendallimepronësore dhe dallimetjeratë cilatpasojnë në
bazë të saj.ne këtë kohë fillondekomponimi Ishoqërisë joklasore,Ielementevetë organizimittë ri
të shoqrisë –ky është fillimi Ilindjessë shtetit.
 H. kelzeni përshtetinshprehetse është personifikimIrenditjuridik.
 Mund të themi se shteti është :1.Organizatë shoqërore e një organizimitë lartë 2.Organizatë
specifikee shoqërisë sepsekaforcënmë të organizuarbrendaterritorittë vet3. Kjoforcë fizike
është e rregulluarse kurduhettë vihetnë lëvizjedotë thotë se ëështë forcë e kontrolluar
4.organizatë e cilasi funksionkyresornë anëne shoqërore e kazhvillimine procesittë prodhimit
dhe ruajtjene tij 5.organizatëë shoqrore e cilapërveqelementeve të dhunësdhe kontrollittë
fushave të ndryshme jetëosre ,ushtronedhe shërbimepublikenë interestë përgjithshëm.
 Në teorinë e së drejtësgjermë sotsi elemente thelbore të shtetitkonsiderohentri elemente dhe si
të këtillajanë të pakontestueshme.Këtoelemente janë :a.pushteti shtetëror b. popullsia c.
territori .
 Pushteti shtetëror : me vetë nocioninpushtetshtetërornënkuptojmë raportinshoërornë të cilin
njërapalë urdhëron,ndërsapalatjetërështë e detyruartë dëgjojë urdhrate palëssë parë.
Subjektettë cilatlëshojnë urdhrajanë organetshtetërore të renditurasipashierarkisë–pozitësqë
kanë në këtë renditje dhe autorizimeveqë dalinngarregullatjuridike.Pushteti shtetërorështë
pushteti më Ilartë , më I fortë në të gjithë hapësirënshtetërore .Kjokarakteristikë e pushtetit
shtetërorburonngaroli dhe pozita e shtetitnë shoqëri.SipasN.Viskoviqpushteti shtetërorështë
pushteti më Ilartë apo supremtë cilittë gjithë individëtapogrupet,madje edhe vetë bartësite
pushteteve Inënshtrohen.Pushteti shtetërorështëmë Ifuqishmi ngatë gjithapushtetettjeranë

4. shoqëri ,sepse të gjithaatome anëne monopolittë forcësfizikemundti nënshtrojë,ti detyrojë të
binden. Sjellete njerëzvejanë të rregulluarame anëne rregullave juridike(normës) ,ndërsanjerzit
ato duhenti respektojnë,ti zbatojnë apoedhe ti shkelin,përkëtë shkelje njeriupëson,ai për
shkeljene normësjuridike dotë dënohet.
 Nocioni I sovranitetitshtetëror: nga fundi I shekullitXVIkemiushtrimine pushtetitshtetërorsi
pushtetIndarë prej atij kishtar,ku qeveriste individi–mbreti. Shprehjasovrankaorigjinë latine
supranus-dmthIlartë ,subjekti që kapozitënmë të lartë natyrishtnë hierarkinë e pushtetit
shtetërorIcili është Ipavarur prej të tjerëve ,dhe të tjerëtjanë të detyruarti nënshtrohen.Nocioni
I sovranitetitshtetërorështë Ilidhurngushtë me pushtetinshtetëror,andaj sovranitetiështë vetëm
shprehje e pushtetitshtetëror–forcësfizike të shtetit,praparaqet një të qenë ,një fakt I cili tregon
se kush është qeverisësnë hapësirëne caktuar. N.Viskoviqthotë se vetëmpushteti më Ilartë në
territorine vetmundtë kundërshtojë imponimine vullnetittë shteteve të tjera,madje përmend
edhe një vecori shumë interesante ,barazinë e shtetitkarshi shtetevetjeraqë dmthse shteti në
raportetndërkombëtare është subjektme të gjithatë drejtatthemelore sicjanë edhe shtetettjera.
Pra nëse krijimi dhe zhvillimi Ishtetit paraqetfaktet,atëherë skasi të shpjegohetndryshe as
sovraniteti përveqse natyrae tij është shprehje faktike e këtij monopoli të forcësfizike.Lojesau
mendonse sovraniteti është cilësi e shtetit.Sipastij sovraniteti është formë që Ijepshpirtshtetit,
ndërsatë tjerëtmerrenme faktinse kush është bartësIkëtij sovraniteti,individi apopopulli.
Sovraniteti bartësItë cilitështë individi-monarku,kaedhe përkrahësite vet( Makiavelli,Bodin,
Hobsi) ,ndërsagrupi tjetërI autorëve përkrahinmendiminse bartësIsovranitetitështë populli ( Zh.
Zh. Ruso). Përpuniminmë të hollësishëmtë teorisë së sovranitetite kabërë autori Carre de
Malbergsipastij , sovraniteti paraqetshkallënmë të lartë të pushtetitshtetëror,sepse kypushtet
nuklejonasnjë pushtettjetër,nuklejonkonkurrencë ,pras lejonpushtetparalel.
 Sovraniteti popullordhekombëtar , sovraniteti popullordhe ai kombëtarradhitenmenjëherë pas
atij shtetëror. Është e njohurse me sovranitetinpopullorkuptojmë vetëmnjë cilësi të popullitdhe
si nociondëshmonnjë karakteristikë e cilaparaqetnegaciontë vetë pushtetitshtetëror,natyrisht
nëse populli qeverispunëtshtetërore,nëse këtë pushtete ushtronshumicae popullit.Ndërkaqska
sovranitetpopullornëse këtëpushtete ushtronpakicae popullit.Me popull kuptohettërësiae
qytetarëve që jetojnë në një shtet.Sovraniteti kombëtarparaqetnjë cilësi të kombittë pavarurdhe
sic shprehetautori kroatse pavarësiaështë pasojë e sovranitetittë brendshëmnë planin
ndërkombëtar.Andaj aspiratate cdobashkësieetnike janë të drejtuaranë krijimine kushteve të
cilatshpijnë në shkallënmë të lartë të qeverisjesdhe të organizimittë bashkëive të mëdhaetnikenë
atë që quhetshtetkombëtar.Andaj shprehemise kombi është sovransepse katë drejtënsepse ka
të drejtëne krijimittë shtetittë vet,ka të drejtë të përcaktohetse me kë dëshiron të jetojë ,katë
drejtëne vetvendosjesdhe ruantë drejtënqë prej tij të dalë kurtë dëshirojë ,praruan të drejtënnë
shkëputje dhe përbashkëngjitje një shteti tjetërapopërtë krijuarshtettë ri . Populli dhe kombi Icili
vetëqeveris është kombsovran.
 Është thënë më herëtse sovraniteti shtetërorparaqetnjë fakt,një të qenë si rezultatImonopolittë
forcësfizike ,prasovraniteti shtetërorparaqitetsi shprehje e këtij monopoli .Me vetë faktinse ky

5. monopol Iforcësfizike shuhetose dobësohetderi në atë shkallësaqë nuk është në gjendje ta
kontrollojësituatënfaktike–pushtetin –brendahapësirëspërkatëse humblegjimitetine vet
shtetëror.Ky legjimitetkalonnë organizatëntjetërtë forcësfizike cilae kapërmbysurorganizatën
e vjetër–pushtetinshtetërorme gjithë bartësite tij ,si në sferënekonomike ashtuedhenë atë
politike .Sepse rendishtetërorjuridikfillontë vlejë prej momentitkurështë bërë pushteti efektiv –
marrë në tërësi ,dhe pushonsë ekzistuari pasmomentitkurhumbkyefikasitetIpushtetitshtetëror.
Mënyra tjetëre pushimittë sovranitetitshtetërornë teorinë e shtetitdhe të së drejtës,e cila
konsiderohetsi mundësiorigjinale ,e të cilëne gjejmë edhe në tëoritëe së kaluarëshistorike ,
madje që nga Roma e vjetërështë okupimi.Okupiminënkuptonjovetëmpërmbysjendhe shuarjene
sovranitetitshtetërorporedhe nënshtrimine popullitvendas,duke krijuarstrukturate veta
shtetërore në tërë hapësirëne okupuar.Nëteorinë e shtetitdhe të së drejtës,poredhe sipassë
drejtësndërkombëtare publike ,njohjae shtetittë ri ,natyrishtqoftë në bazë të përmbytjesbrenda
shetit,qoftë edhe me bashkiminme një shtettjetër,apoedhe krijimittë shtetittë ri bëhetnë dy
mënyra: 1. Mënyrakonstitucionaledhe2. Mënyra deklarativedmth , me njohjenformale,zyrtare
dhe sipasveprimevekonkrete të bashkëpunimitndërmjetshteteveekzistueseme organizatëne re –
shtetine ri . SipasH.Kelzenitekzistondallimi në mesnjohjesde jure dhe pranimitde facto.Sipastij
pranimi de jure është përfundimtar,derisapranimi de facto është provizordhe si Itillë mundtë
tërhiqet.
 Territori : paraqetnjë vecori universale të tërë asaj që ekziston.Sepse cdogjë që ekziston,ekziston
në territortë caktuar , me këtë kuptohetse edhe vetshteti ekzistonnë territortë caktuar.Shteti si
organizatë në rradhë të parë paraqetbashkësinë territoriale dhe në këtëbashkësi jetojnënjerëzitpa
marrë parasyshse cfarë cilësishpërsonale kanë.Ndërsabashkësitë pushteti Itë cilave është caktuar
sipascilësivepersonale të njerëzvembi të cilëtushtrohetpushteti,quhetbashkësi personale.
H.Kelzeni shprehetse në një territornukmundtë ekzistojë më shumëse një shtet,natyrishtnë të
njejtënkohë nukmundtë ekzistojnëmë shumë se një shtet.Territori Injë shteti është tre
dimensional .Këtakufij mundtë jenë natyralë ( pikatmalore,liqenet,deti ,lumenjtë ) dhe kufijë
artificialë ( përmesndarjesme gurë sinjlizues,shtyllave të ndryshme) .Territori detarpërfshin
pjesënujore të lidhurme pjesëntokësore të territoritshtetëror,kjopjesë e ujrave quhetzonë
bregdetare e cilacaktohetsipaskonventavendëkombëtare në 6.12apo edhe më shumë milje.Pjesa
tjetëre detitjashtë zonësbregdetareështë zonë e lirë ,prandaj edhe quhetzonae lirë e detit, ku
mundtë qarkullojnëobjekte të ndryshmengatë gjithashtetet.Kjopjesë praështë e të gjithëve dhe
e askujt.Lidhurme territorinshtetërorduhettë themi se ekzistonedhe njëvecori e cilaterritorine
një shteti tjetëre konsideronsi pjesë të vet.Kjopjesë e territoritnatyrishtparaqetnjë kategori të së
drejtësndërkombëtare . Është fjalapërnocionine eksterritorialitetit.
 Shtetësia : qytetarëtvendorgëzojnëtë drejtadhe detyrime të caktuarasipasnormave juridikedhe
si të këtillë kanë të drejtëtë ushtrojnë shërbime politike dhe funksioneshtetërore,dukezbatuartë
drejtëne shtetitpërkatës.Ngakjodel se nocioni Ishtetësisëparaqet:lidhjenjuridiketë qytetarit
me shtetin.
 Qytetarëttë cilëtgëzojnë të drejtadhe detyrime Inënshtrohenjuridiksionitshtetërordhe quhen
shtetas. H .Kelzeni përmenddisakarakterisatikatqqytetaritshtetasqë duhetti respektojë psh
lojalitetin,gëzimi Itë drejtave politike ,ushtrimi Ishërbimitushtarak,gëzimi Imbrojtjesshtetërore
përqytetarëtjashtë shtetit,mbrojtjene shtetittë vet,të drejtëne ekstradimit,në realitetkëtonuk

6. vlejnë edhepërqytetarëte huaj .Qytetarëttë cilëtgëzojnë të drejtaprivate-civiledhe gëzojnë
imunitetinpersonaljoautorizimedhe obligimetjerajanë qytetarë joshtetas, pra I huaji është I
pabarabartë në një fushë të jetësshoqërore me qytetarëtvendornë raportetpolitike ,praI huaji
nukgëzontë drejtadhe detyrime politike ,të merretmë aktivitetepolitike ,të inkuadrohetnë
procesetzgjedhore ,pratë gëzojë të drejtënactive dhe pasive të votës,të shërbejënë forcat
ushtarake etj. Mënyrate fitimittë shtetësisëjanë :1. Fitimi Ishtetësisë në bazë të vijëssë gjakut,
pra personi fizikfitonshtetësinë të cilëne kanë paraardhësite tij (iussangunis) 2.Fitimi Ishtetësisë
sipaslindjesnë territorine lindjespavarëishtprej vijëssë gjakut( iussoli) dhe 3. fitimi Ishtetësisë
sipasnatyralizimit(iusdomicili) praështë fjalapërpersonatfizikëqë jetojnë në shtetintjetër,jashtë
vendittë lindjes.Kurnjë shtetpërfitonnjë shtettjetër,qytetarëttë cilëtngelinatybëhenisofacto
pra shtetastë shtetitI cili përfitonteritorindhe në të njejtënkohë humbinshtetësinëe
mëparëshme .Shtetasite Kosovësmundti kenë 2nënshtetësi.Kategoriae personave fizikë të cilët
nuke kanë të zgjidhurcështjene shtetësisëquhen Apatridë ,ndërsapersonatfizikëtë cilëtkanë dy
e më tepërshtetësi quhen Bipatridë.
 Nocioni I normës në përgjithësi : normatshoqërore ndryshe ngaligjetnatyrore në vetebartin
sanksionin.Sepse normatshoqërore paraqesinrregullattë cilatIadresohenvetëdijesnjerëzore,e
cilaështë relativishte lirë që atoti respektojë apoti shkelë.Shkeljaeventuale e tyre nxitsanksionin,
ky është mjetIcili duhettë zbatohetnë mënyre që normatë respektohetdmthqë ti detyrojë
njerëzitqë të mosI shkelinnormat. Ligjete natyrësveprojnë domosdoshmërishtnënndikimine
kushteve të ndryshme pavarësishtprej vullnetitdhe vetëdijessë njeriut.Ndërsasipasnormave
shoqërore njeriunë sjelljete vetaështë relativishtImotivuarme vetëdije ,dhe është më Ilirë sepse
ato edhe mundti shkelë ,andaj këtonukjanë norma të cilatveprojnë domosdoshmërishtdhe
pavarësishtprej vetëdijesdhe vullnetittë njeriut.Këtodallime konsistojnë në 6pika: 1. Në aspektin
e krijimit2.Në aspektine fuqisë ligjetnatyrore veprojnëpapërjashtimeligjore 3.Në aspektine
bazësndaj së cilësveprojnë4.Në aspektine qëllimit5.Në aspektine vlerësimit-gjykimit(normë e
mire apo normë e keqe) 6.Në aspektine sanksionit.Normasi rregull e sjelljesmerretnë dy
kuptime 1.Norma është rregull e cilae caktonsjelljene njeriut2.Normatregonatë që ndodh në të
shumtëne rastev. Normanë kuptimine parë kadomethënieimperative aponormative sepse
cakton se cka duhettë bëhet, ndërsanë kuptimine dytë normakadomethënie indicative–ajo që
ndodh, që është.
 Llojete normave : të gjithanormatndahennë dygrupe:1. Normateknike dhe 2.norma shoqërore
Normatteknike paraqesinrregullattë cilatrregullojnë sjelljete njeriutndaj natyrës,ndërsanormat
shoqërore paraqesinatorregullatë cilatparaprakishtrregullojnë mënyrëne sjelljessë njeriutndaj
pjesëtarëvetë tjerë të shoqërisë .Normatteknikenukkanë sanksionpornormate këtillashumë
lehtë mundtë shëndrrohennë normajuridike sepse atonë esencë paraqesinudhëzimese si duhet
vepruarnë situata të caktuara . Normatshoqërore në vete përmbajnësanksionin,madje në të
shumtëne rasteve përmbajnë sanksioninnegative sepsendaj shkelësittë normëszbatohetndonjë
masë e dhunës.Pshme normë shoqërore themi se nukduhetvjedhur,nukduhetvrarë etj…pra
shprehimvullnetindhe vetëdijene njerëzve se nukduhetbërë vepratë pamira.Këtoduhetti
marrimsi urdhëresë e josi në rastine normave teknike që ishinudhëzime.Normatshoqërore mund
ti grupojmë sipaskarakteristikave që Ikanë dhe doti ndajmësipasasaj se kushi krijon 1) krijuesi I
normës2) mënyrae krijimit3)sanksioni 4)kushe zbatonsanksionin.

7.  Llojete normave shoqërore ndahennë zakone dhe të moralit. Mënyrae krijimittë tyre është e dy
llojshme :atom und të krijohennë mënyrë spontane ,të paorganizuar,dhe Ivetëdijshëme I
qëllimshëm. Grupi Iparë I përketshoqërisë së paorganizuardhe krijohennë mënyrë të ngadalshme
dhe në kohë të gjatë pra është fjalapërrregullatqë ne Iquajmë ZAKONE. Normat shoqërore I
krijojnë specialistëtdhe organetshtetërore .Kriteri IfunditIklasifikimittë normave shoqërore është
pa dyshimpërmbajtjae normës.
 Zakonet sa u përketrregullavetë shoqërisë së paorganizuar,shoqërisë jomjafttë diferencuarsi
masë e cilanë vetëdijene vetrregullonraportetshoqërore ,merrenzakonetdhe rregullate moralit.
Rregullatzakonore krijohenngadalëduke upërcjellëbrezpasbrezi sjelljete caktuaratë cilatmasa I
konsideronsi të miradhe përsëritjae tyre e gjatë imponondomosdoshmërinë detyruese që atoqë
ato si të tillatë respektohen.Këtorregullameqë përsëritenbrezpasbrezi kalojnë në traditë ,pranë
shprehi obligativepërnjerëzit.Zakonet mundtë jenë zakone të veshjes,zakone të ushtrimittë
ceremonive të ndryshme,zakone të mikpritjes,prajanë norma konkrete.Zakonetkanë karakter
konkretdhe si të këtillapërsëritenpërsituatatë njejta.Meqë rregullojnëmardhënie të caktuara
shoqërore ,përbëjnë të drejtënzakonore.
 Morali : normat e moralitndryshe ngazakonetnukkrijohendukeupërsëritursjelljetpërkatëse për
një kohë të gjatë,porkëtomundtë krijohenatypëraty , të bazuara në vetëdijene njeriutlidhurme
atë se cka është e mirë dhe cka s është e mirë.Normate moralitvarenngakushtetdhe rrethanat
shoqërore objektivetë një shoqërie ,kushtetmateriale ,andaj me këtë në aspektinlogjikdelse
normat e moralit, lëvizinlëvizin,ndryshojnë varësishtprej këtyre kushteve.Mundtë jenë në
kundërshtimme zakonetsespe atë që urdhëronapolejonmorali e ndalojnë zakonetdhe anasjelltas.
Morali I një grupi , nëse I imponohetnjë grupi tjetërapopjesëstjetërtë shoqërisë ai sanksionohet
dhe në këtë rast shëndrrohetnë normë morale të huaj .në moral heteronom.Këtunukbëhetfjalë
më për normënmorale sepse ështëe huaj ,bëhetfjalë përnormë jomorale.Ngaautonomiae
moralitburonedhe karakteristikakryesoree sanksionimittë moralit–pra sanksioni kryesore që
mundtë bëhetpërshkeljene normësmorale ështëbrejtjaendërgjegjes.
 Normatshoqërore të cilatI zbatonshteti : E drejta ; shteti si organizatë shoqëroreose si organizatë
e dhunëssë organizuar,dallohetprej organizatavetjerafalë kryesishtelementittë tij të jashtëm–
forcësfizike .Shteti është Ipërqendruarshumë më shumë në zbatimine normave shoqërore dhe
normave juridike se sanë krijimine tyre .Kjodotë thoë se shteti mundti zbatojë normatshoqërore
të cilatI ka krijuarndonjë subjekttjetërapoorganizatë tjetërshoqërore .Kylloj Inormavparaqet
grupine tretë të normave shoqërore ,portë cilatIzbaton shteti ,prandaj janë normatmë të
rëndsishme përshoqërinëbashkëkohore. KyzbatimInormave nga ana e shtetit është Idyllojtë :
zbatimi negativInormave shoqërore –shtetërore dhe zbatimi pozitivInormave ,prazbatimi I
dispozicionitdhe Isanksionit. H.Kelzeni shprehetse e drejta është mjetspecifikIshoqërisë joedhe
qëllim.
 Raporti I shtetit dhe I së drejtës me dukuritë tjera shoqërore : shteti si organizatë shoqërore
funksionkryesorkaruajtjene mënyrëssë prodhimitnëpërmjettë gjithë mekanizmave ,kryesisht
nëpërmjettë gjithëmekanizmave ,kryesishtnëpërmjetsë drejtës,duke rregulluardhe duke
mbrojturkëtë mënyrë me akte dhe së drejtës,duke e rregulluardhe duke mbrojturme akte dhe
norma juridike ,me qëllimtë stabilizimittë kësaj mënyre të prodhimit.Andaj shteti dhe e drejta
varenprej kësaj mënyre të prodhimite cilamundësonkrijimine kushteve material me të cilatdhe

8. mbi të cilatdo të mundësonkrijimine kushteve materialeme të cilatdhe mbi të cilatdo të ngrihen
edhe pjesëte tjeratë superstrukturësekonomiko-shoqërore. Në anëntjetërshteti dhe e drejta
ndikojnë në procesine prodhimitnë dymënyra:pozitivisht duke ndihmuarzhvillimine procesitdhe
në mënyrë negative duke ngadalsuarapoduke vështirsuarkëtë procestë prodhimitOrganizatat
joqeveritarejanë të ndaranë grupe të interesitdhe grupe për presion.Pra në shtetinbashkëkohor
dhe të drejtëne këtillë funksionojnëpartitë politike dhe organizatatjoqeveritare .Shteti Isotëm
demokratiknëpërmjetinstitucionittë votëssë lirë –zgjedhjeve –drejtonpushtetinnë bzaë të
parimitmë I miri qeveris.
 Zhvillimi Ishtetit dhe I së drejtës : Shteti dhe e drejtasi të gjithadukuritë e tjeranë shoqëri ,
ndryshohen.Atoukrijuannë një shkallë të caktuartë zhvillimittë shoqërisë,kurshoqëriaunda në
klasa. Ky zhvillim është Inxiturngafaktori material ,porjoedhe vetëmprej tij ,po edhe ngafaktorë
të tjerë që ekzistojnë brendashoqërisë. Pra faktorëtshtytëstë zhvillimevenë shtetdhe në të drejtë
janë të shumtë , terminologjiamarksiste veconte vetëmfaktorinmaterial- kushtet,në anëntjetër
idealistëti jepninvendtë vecantë idesë frymëshegeliane edhe pse ai është shprehurse shteti dhe e
drejtakanë kaluarnëpërtre periudhaa.Despotizminaziatikb.Oligarkinëantike c.Demokracinë
perëndimore.
 Ndryshimetevolutivedhe revolucionare, Natyrishtse ngjajnë ndryshimetë cilatthellëprekin
esencëne dukurisë konkretishttë shtetitdhe të së drejtës,ndryshime këtoqë në mënyrë të qartë
tregojnë se kemi të bëjmë me ndryshime rrënjësore ,esenciale ,të cilatndryshojnëpërmbajtjene
dukurisë apotë senditnë një sendtë ri apo përmbajtje të re.Prakëtojanë ndryshime kualitative –
sepse sendi apodukuriamerrpamje ,funksiondhe përmbajtjetjetërngaajoqë kishte më parë.
Ndryshimetevolutivejanë prandryshimetkuantitative,të ngadalëshme të voglatë cilatnuke
ndryshojnë përmbajtjene asfunksionine senditapotë dukurisë pshndërrimi Iemërtimittë ndonjë
organizate .Ndryshimetrevolucionare janë shumëtë shpejta,të mëdha.Me ndodhjene tyre
ndryshonforma, esencaapopërmbajtjae dukurisë.Ndryshimetrevolucionare ndryshmundti
quajmë edhe ndryshime rrënjësore.Të këtillajanë pshkalimi prej shoqërisë paklasanë shoqërinë
klasore ,prej gjendjesjoshtetëorore në atë shtetërore,apoprej një formacioni ekonomiko-
shoqërornë tjetrinformacionekonomiko-shoqëror, prej një tipi në tipintjetërtë shtetitdhe të së
drejtës.
 Llojet e ndryshme evolutive : ndryshimetspontane dhe të ngadalshme të cilatndodhinnë shoqëri,
në shtetdhe në të drejtë me një emërmundti quajmë ndryshime evolutive .Ndryshimete këtilla
janë objektIstudimittë shkencëssonë teorisë së shtetitdhe të së drejtës.Ndryshimee tillajanë
reforma , grushteti dhe komploti .
 Reforma si njërandërtrajtat e ndryshimeve evolutivepothuajse ështëe përditshme .Ndryshimete
tillanë shoqëri ,në shtetdhe në të drejtë ngjajnë përherë .Me reformë kuptojmë ndryshimine
rëndësishëmnë shtetdhe në të drejtë me anëne së cilësndryshojmëgjendjenekzistuese.Porsado
që të jetë e thellë reforma,sepse shtetidhe e drejta e shtresaqeverisësemënyrae prodhimit
ngelintë njejta.Reformatmundtë jenë të llojllojshme,si agrare , shkollore ,universitare ,juridikee
shtetërore.Atomundtë jenë të ligjshme dhe të kundërligjshme .
 Grushteti : është ndryshimIcili ndodhnë shtetdhe në të drejtë , I ushtruarme anë të dhunësfizike
dhe përqëllimkarrëmbimine pushtetitnë masë më të madhesesaqë Itakongrupitapo shtresëssë

9. caktuar. Me anë të grushtetitmundtë përmbysetshefi Ishtetit,shefi Iushtrisë,trajtae sundimit–
prej njërësanë në trajtëntjetër(monarki-republikë) ndërsatë tjeratngelinsi edhe më parë.
 Komploti – është një lloj ndryshimi evolutivme të cilinndryshimi bëhetnë mënyrëtë
kundërligjshme.Komploti pothuajseështë Ingjajshëmme grushtetin,me të vetmindallimse këtëe
ushtrojnë personatapogrupetqë nukgjendennë hierarkinë e lartë shtetërore .Edhe këtuqëllim
parësorështë rrëmbimi Ipushtetit.Komploti nukndryshonesencëne shtetitdhe astë së drejtës.
 Ndryshimetrevolucionaredhe mënyrat e ushtrimit: ndryshimi revolucionarnë shtetdhe në të
drejtë është Iplotë nëse në vete përfshindysferat e jetëssë gjithmbarshme:sferënekonomike
dhe atë politike.Nëseme revolucoinine zhvilluarnukpërfshihetnjëraprej sferave të përmendura
atëherë revolucioni quhetIdështuar.Mënyra e ushtrimittë ndryshimeve revolucionare mundtë
jetë e dyllojshme :1. Revolucioni I ushtruarme dhunë, dhe 2. Revolucioni Iushtruar në mënyrë
paqësore . RevolucioniIushtruardhe I kryerme anë të dhunësfizike ,nënkuptonkonfliktine
armatosurmidisbartësve të pushtetitshtetërordhe të vartësve ngakypushtetkurnjë grupacion
apo organizatë e ndjekorganizatëne vjetërderi në marrjene pushtetitngacdo mundësi e rikthimit
në pushtet. Nëse ndodh kthimi Ibartësve të mëhershëmtë pushtetitshtetëror,pushtetitekonomik
dhe politiktë cilët e shkatërrojnë organizatëne cilapretendontetamerrte pushtetinkemi të bejmë
me kundërrevolucion.
 ORGANIZATASHTETËRORE , Shteti si organizatëdhe aparat: në shkencënjuridike janëtë njohura
dhe të ndaramendimetse cfarë paraqetnocioni Iorganitshtetëror.Shtrohetpyetjase apërfshin
vetëmnocionine organitshtetëror, a përfshinvetëmnjësinëorganizativejoedhe njerëzit të cilët
në to ushtrojnë funksione të shtetit.Sipaskësaj si organshtetërordotë kuptojmë vetëmnjësinë
organizativepshgjykatasi organ shtetërorndërsagjyktësijo,por ai do të ishte vetëmpersonzyrtar
dhe sipaskësaj dotë kishimhierarkinë :shteti –organi shtetëror–personi zyrtar. Mendimi tjetër
është se nukka ndonjë ndarje të nocionitorgan shtetëror prej njerëzve ,sepse ataushtrojnë punët
e vetanë kuadërtë kësaj njësieorganizative dhe kështuorgani shtetërorushtronfunksionin
përkatës.Brendashtetitbëhetrangimi Iorganevshtetëroree që mundtë jenë : 1. Organet më të
larta shtetërore 2. Organet e lartashtetërore dhe 3. Organet e ulëtashoqërore.
 Ndërsanë literaturëntjetërndarjabëhetnë organete armatosuradhe atocivile dhe
në organe qendrore dhe jo qendrore sipaskompetencësterritoriale.Sipasraportve në mestyre janë
organete njejtadhe të barabarta ,dhe organete nënshtruarasipaspërbërjesmundtë jenë:
organe individualedheorganekolegjiale .Sipaskarakteritdhe mnëyrëssë ushtrimitmundtë jenë
demokratike dhe organeburokratike , ndërsasipasfuhëveprimittë tyre atojanë :
1 . organe ligjdhënëse,2. Organe administrative3. Organegjyqësore.
 1. Organetmë të larta shtetërore : janë organe shtetërore të cilatjanë më të larta dhe ushtrojnë
pushtetinnëtërë territorinshtetëror.Varësishtprej përbërjessë shtetit,Ithjeshtë apoI përbërë.
Nëse shteti është Ipërbërë atëherë cdonjësifederaleIkaedhe organete veta më të larta , porn ë
vijënvertikale kaedhe organinmë të lartë që gëzonautoritetnë tërë hapësirënshtetërore.
 2. Organete larta shtetërore : zakonishtjanë organe të lartashtetërore të cilatnë fushëveprimine
vetdukensi organe ndihmëse të organeve më të larta.
 3. Organete ulëta shtetërore : kanë pozitënmë të ulët,janë të varuranga org.e
 Organet individuale(inokse) dheorganetkolegjiale(trupore) :organetindividualeshtetërore janë
ato organe në të cilatvendosnë mënyrë të autorizuarindividi ,si personzyrtarI shkallësmë të ulët

10. dhe përgjegjsinë e bartai . Organetkolegjiale shtetërore janëatoorgane të cilatvendimete vetaI
marrinnë mënyrë kolegjiale ,pranë trup. Kyvendimmerretngagrupi dhe përgjegjsinë e marrintë
gjithë .Në vendimmarrjetngatrupi-kolegji ,parashtrohendisapyetje të cilatkanë të bëjnë me
kuotëne anëtarëve të organitnë fjalë praështë fjalapërkuorumin, pastaj si do të jetë votimi I
hapur apoI fshehuretj. Përmarrjene vendimevezakonishtkërkohetshumicae votave.Kjoshumicë
është e zakonshme, nëse përmarrjene vendimitmjaftonnumri më ImadhIvotave.Votaështë
absolute, nëse është një më tepërse gjysmae numrittë përgjithshëmtë votave .Shumicae
kualifikuar, është nëse kërkohetnumri më ImadhI votave nga ai që përbënshumicënabsolute psh
23 , 35.
 Organet e armatosuradhe civile : organe të amatosurajanë ato të cilat posedojnëmjetetë dhunës
fizike dhe këtojanë :ushtriadhe policia.Ndërsame organe civile kuptojmë të gjithaorganet
shtetërore që nukkanë mjete të dhunësfizike.Organete armatosuranë situatalufte janë dhe
vendimmarrëse .Në kohë paqeje janë vetëmorgane ekzekutive dhe duhettë jenë nënudhëheqjen
e organeve civile. Kryetari aposhefiI shtetitnjëherëshështë edhe komandantsupremeIforcave të
armatosura,sipasshumë kushtetutavedemokratike.Organetcivile apoqytetare mundtë jenë
ligjdhënëse,administrative(atoqë nukjanë të armatosura) dhe organetgjyqësore.
 Organet demokratike dhe burokratike: me organe shtetërore demokratikenënkuptojmë të gjitha
ato organe shtetërore që vijnë në pushtetme anë të zgjedhjeve dmthatoorgane që Izgjedhpopulli.
Organete zgjedhuranë shtetme demokraci të mirëfilltë janë,organetligjdhënëse ,gjyqësore dhe
zgjedhjae shefittë shtetit(SHBA). Organettë cilatvijnë në pushtetjonëpërmjetprocesitzgjedhor,
janë organe të cilatvijnë në pushtetme anëne dhunësfizike ,këtoquhenorgane burokratike.
Organe të këtillajanë administrate dhe gjykatanë atoshtete kuakomademokracianukkagjetur
shtratine vet të veprimit.
 Shteti ligjor: nënkuptonorganizatënshtetërore shtrirjae pushtetitshtetërordhe funksionimiIsë
cilësjanë të caktuara skajshmërishtme normajuridike.Nocioni Ishtetitligjorkashumë të ngjarë
dhe përputhetme mendimete H. Kelzenit,Icili shprehet:CdoveprimIpushtetitshtetërorduhet
të jetë paraprakishtIrregulluarme të drejtën(me normajuridike).
 Trajtat e shtetit – shqyrtime të përgjithshme: te shtetetjanë dyelemente kryesore :përmbajtja
klasore dhe organizimi Idhunësfizike.Meqë kaforcënfizike në shoqëri ,sipaskësaj shtetet
klasifikohennë mënyratë ndryshme .Porparaprakishtshtetetndahenapoklasifikohensipaskriterit
klasor– brendisë klasore ,pastaj sipasorganizimittë aparatittë vet, pushtetitshtetëror.Ndarjaqë
është bërë duke ubazuarnë strukturënklasore të shoqërisë janë :shtetetskllavopronare ,feudale,
borgjeze dhe shtetetsocialiste.Ndarjae dyte e shteteve sipaskriteritorganizativtë organizatës
shtetërore është e nduarduarshme.Kjondarjekaqenë preokupimIshkencëtarëvetë ndryshëmqë
nga Platoni dhe Aristoteli.
 Llojet e trajtave shtetërore : me zhvilliminhistoriktë trajtave shtetëroreqë herëtështë marrë
filozofiaantike në krye me Platonindhe Aristotelin,prashqyrtimete parajanë bërë në Greqinë
Antike dhe në Romëne vjetër...Përfundimishtkemikëtotrajta:1. Trajta e sundimit2.Trajta e
rregullimitshtetëror3.Trajta e regjimitpolitik4.Trajtae pushtetitshtetëror.
 TRAJTA E SUNDIMIT , Nocioni Ishefit të shtetit : sipasnjë kriteri trajtae sundimitcaktohetsipas
numrittë personave të cilëte ushtrojnë pushtetinmë të lartë –suprem-brendashtetit.Sipaskëtij
kriteri me monarki nënkuptojmështetinnë të cilinnjë person(monarku) ushtronkëtë pushtet,

11. ndërsarepublikëkonsiderohetshteti në të cilinkëtë pushtete ushtrojnëmë shumë persona.
Shembullin –fq63. Sipaskriterittë organizimiyprej organevemë të lartanë krye me shefine shteti
sipaskëtij kriteri trajtate sundimitmundtë jenë monarki dhe republikë.Shefi Ishtetitduhetdalluar
prej organitmë të lartë shtetërorsepse ndodhqë Injejti organnjëkohësishttë jetë shef Ishtetitdhe
organi më I larti –organi sovran.Organ sovranështë ai organ I cili ka pushtetsovran,Icili ështmë I
larti e gjatë ushtrimittë detyrësnukkakufizime,praështë fjalapërmonarki absolute.Shefi Ishtetit
e përfaqësonshtetin,kypërfaqësimshtrihetmbi subjektettjerashtetërore dhe brendapërbrenda.
Shefi Ishtetitlidhraporte të ndryshme ndërkombëtare me shtetettjera,nënshkruanmarrëveshje
të ndryshme , është komandantIforcave ushtarake .Shefi Ishtetitpaka shumë mundtë ketë
ndikimnë pushtetinliggjdhënësdhe atë gjyqësor–duke dhënë propozime ligjore ,duke sanksionuar
, bënfalje individuale apogrupore .Në monarkinë absolute dykarakteristikatti bartpersoni –individ
monarkuai është njëherëshshef Ishtetitdhe organsovran.Në monarkinë moderne –kushtetuese
dhe parlamentare monarkugëzonprivilegjesipaspozitësqë kasi monarkabsolut,të cilatI
përgjigjenpozitëssë organitmë të lartë , por joedhe pozitëne shefittë shtetit.
 Nocioni I monarkisë: me monarkinë nënkuptojmëatë trajtë të sundimitnë të cilënshefiIshtetit
është personme privilegjetë mëdha,të cilate bëjnë tëjetë mbi qytetarët.Këtoprivilegje janëtë
lidhurame personalitetine tij ,të ciline pozicionojnë atë mbi ligjetdhe mbi të drejtën.Ndërkëto
privilegje ështëpapërgjegjsiae tij absolute ,nukInënshtrohetligjit,madje edhe nëse kryenvepra
penale (vrasje).Andaj monarkupërkufizohetsi personsovran,si personIcili qëndronmbi ligjindhe
të drejtën.Kjonukduhetpërzierme nocionine organitsovran,me pushtetinmë të lartë.Monarku
këtë cilësi shpeshherë nuke ka, andaj edhe smundtë krijojë akte juridike të fuqisë detyruese përti
zbatuar aparati I shtetit.P.shLuigji XIV ,ishte bartësIpushtetitsupremdhe organmë Ilartë I
pushtetitshtetëror.Ai është personifikuarme shtetinduke ushprehur shtetjamunë dhe më vonë
këtë cilësi monarkue humb,por mbetetsi prehje vetëmepiteti si personsovran –pra
papërgjegjësia.Monarkukarakterizohetsi shef Ishtetitme atë se ai trashëgohet , ndryshe shefi I
shteitnë republikë,Icili zgjedhet.Karakteristikëtjetërështë se monarkukëtë poste ushtrongjatë
tërë jetëssë tij .
 Llojet e monarkisë : sipaskriteritkryesorqë Ibënedhe sottë dallohen, Ipërketnatyrësjuridikepra
cfarë është pozitae juridike e monarkut?Sipaskëtij kriteri ekzistojnëdylloje të monarkisë:
monarkiaabsolute– ku monarkunë të njejtënkohë ështëshef Ishtetitdhe organmë Ilartë
shtetërordhe monarkiae kufizuar– ku monarku është vetëmshef Ishtetit. Monarkiaabsolute –
është ajomonarki kumonarkuthotë se është IvetëmbartësIpushtetitshtetëror,cka do të thoë se
pushteti Itij nuk është I kufizuarme asgjë në aspektinjuridikdhe faktik,asngabrendae as nga
jashtë.Psh: Egjipti ,Roma etj.Ndërsame monarki të kufizuarnënkuptojmëatë monarki në të cilën
pushteti Imonarkut është Ikufizuarngandonjë subjekttjetër shtetëror.Monarku këtë pushtete
ushtronme ndonjë organtjetërshtetërorpshrol të tillë kanë luajturkuvendetpopullore ,sotkëtë
rol e luajnë parlamentet.
Monarkiamoderne e kufizuar:karakteristikë e monarkisë moderntë kufizuarështë se monarkutI
ngel si prehje privilegjipersonal,prapapërgjegjësia,ndërsapushtetiItij supreme transferohetnë
organ tjetërshtetëror,zakonishtItakonte shtresëssë re borgjezisë.Prafjalaështë përmonarkinë e
kufizuarkushtetuese ,dhe kykufizimIcili bëhetngaana e organitI cili e ushtronpushtetinmë të
lartë shtetëror, është parlamenti ngaedhe rezultonmonarkiaparlamentare.Monarkiakushtetuese

12. është më e kufizuarse monarkiaparlamentare poredhe kjo është një nënlloj Imonarkisë
kushtetuesedhe ngakjopërfundonndarjamë e qëlluardotë ishte monarkiaepakufizuar
(jokushtetuese) dhe monarkiae kufizuar(kushtetuese) dhe e cilado të ishte më në fund
monarkiaparlamentaredhe monarkiajoparlamentare.
Monarkiakushtetuese përkufizohetsi e këtillë kumonarkuhumbpushtetinkushtetutëdhënës,
kushtetutëntani e nxjerrdikushtjetër(organtjetër).Tani monarkuI nënshtrohetkushtetutës.
Monarkia parlamentare naparaqitetedhe më e kufizuarse ajokushtetuesejoparlamentare,kugjen
zbatimsistemi shumë efikasIpërgjegjësisë së organevetjerapërveprimete monarkut.Monarkia
parlamentare është e këtillë,kuorgan Sovran është vetë parlamentiose parlamenti së bashkume
monarkun.
Në llojin e dytë të monarkisë aktetmiratohenvetëmnë rastse atë e nënshkruanmonarku.Pra këtu
monarkuështë bartësIpushtetitekzekutiv –administrativ-,këtë pushtetnë emërtë tij e ushtrojnë
ministrant.Aktete monarkutnukmarrin fuqinë ligjore nësepërtë nukpajtohetministrypërkatës,
pra nëse ai nuk e firmosaktine monarkutI cili përgjigjetnë vendtë monarkutpërveprimete tij.
Karakteristikëe kësaj monarkie sicuthamë lartështë balancimi Ipushteteve nnë trekëndëshin–
monarku-këshilliIministrave –parlamenti.Në Gjermani në shekullinXIXmonarkuushtrone
drejtpërdrejtë edherendinpolitikdhe ishteIkufizuarvetëmnë pushtetinligjdhënës,ndërsa
monarkiaangleze qeverianuk është nënkontrolline monarkut,por ky pushtet ëshë në duarte
qeverisë .Politikëne qeverisë nuke caktonmonarku,por parlamenti.
 Nocioni I republikës: është Ikundërtme monarkinë.Shefi Ishtetitnë republikë nukIgëzon
privilegjetpersonale,sepse nuk është personsovran.Shefi Ishtetitnë republikë ështëIdetyruarti
nënshtrohetrenditjuridik,së drejtës,andaj ai kaedhe përgjegjësitë dyfishtë :përgjegjësi politike
dhe penale.Shefi Ishtetit(kryetari) ,presidenti kaedhe emërtime tjera,nukparaqetorganine
drejtëpërdrejtë.Kryetari I shtetitnukvjennë pozitë në bazë të kushtetutës,pornë bazë të
zgjedhjes,qoftë ngaparlamenti apoelektorati zgjedhor,pra kryetari Ishtetitnë republikënuk
trashëgohet porai zgjidhet. Në republikënbashkëkohorekryetari zgjidhetnë bazë të dysistemeve:
sistemitamerikan dhe sistemitfrancez. Sipassistemitamerikankryetarine zgjedhpopulli,ndërsa
sipassistemitfrancezkryetarine zgjedhparlamenti ,dhe pse këtukarisi –kryetarine zgjedhpopulli
prej 1962 . Te republikasi trajtë e sundimitështë karakteristike se shefi Ishtetitkamë pakmundësi
të futetnë 3 veprimtaritë e pushtetit,pshnë atë ligjdhënësdhe atë gjyqësor.Të drejtëne vetos
pezulluese e kapresidenti në sisteminamerikan,porkjoe drejtë kapër qëllimrikthimine
propozimitnë parlament.Kyretari IShqipërisë mundtashpërndajëparlamentin.Pjesëmarrjae
kryetaritnë pushtetinekzekutiv është e rregulluarnë atë mënyrë që ai emërtonmandatarine
qeverisë ngapartiapolitike e cilakafituarshumicënnë parlament.Edhe republikatndahennë të
kufizuaradhe jotë kufizuara, pra kushefi Ishtetits `është edhe organsovran, dhe republikatku
shefi Ishtetitështë njëkohësishtedheorganSovran.Shefi Ishtetitnë republikëmundtë jetë organI
vetëm dhe organkolegjial (trupor).Shume shtete parashohinedhemoshëne kandidatit,psh
kushtetutae Shqipërisë kaparaparë moshën40 vjecare .

13.  TRAJTA E REGJIMIT POLITIK , Nocioni I regjimitpolitik: Trajta e regjimitpolitikcaktohetsipas
kritereve se kush është bartësIsovranitetitshtetëror(pushtetitshtetëror).Sipaskëtij kriteri
ekzistojnëdytrajtatë organizimitshtetëror:1. Demokraciadhe 2. Autokracia.
Demokraciaparaqettrajtëne regjimitpolitikkupushtetitItakonpopullit,dmthshumicëssë
popullit,kushumicaqeverismbi pakicëne popullit,ndërsaautokraciaparaqettrajtëne regjimit
politikkupushteti Itakonpakicës.
 Nocioni I demokracisë: përkufizohetsi qeverisjee popullit(demos –popull,kratein –sundim),pra
është trajtë e regjimitpolitikkuqeverispopulli,dmthshumicae popullitmbi pakicën.Poashtu
organizatae dhunësështë e përbërë prejshumicëssë popullitnë kuptimtë ngushtë.Kjodmthse
pjesëmarrjae popullsisë në ushtrimine pushtetit është e madhe dhe se kyushtrim është I
drejtëpërdrejtë.Kjodotë ishte demokraciae drejtëpërdrejtë ,demokraciae vërtet.Mirëpoderisa
organizatae dhunëspërbëhetprej një pjese të popullisësë dmthkjopjesëështë e ndarë prej nga
shumicae popullsisë,porvepronnë emërtë shumicës,atëherë bëhetfjalë përdemokraci porjotë
vërtet,në realitetbëhetfjalë përdickatjetër.Demokraciasmundtë jetë e plottë dhe e
drejtpërdrejtë ,andaj sipasrregullit është përfaqësuese dhe e tërthortë.
Kjotrajtë e regjimit- demokraciapërfaqësuese nukpërfshintërë popullinsi ushtruestë pushtetit
shtetëror,por përfshinnumrine vogël të popullsisë. Demokraciae tërthortë ndërkaqnukshpreh
qeverisjene vërtettë popullitnë kuptimine ngushtë ,pordotë thotë se në emërtë popullit
organizatashtetërore kryenatopunë të cilatdoti bënte populli potaushtrone vetë pushtetin.Në
këtë ushtrimtë pushtetit,qenësoreështë që popullitaketë vullnetinevet , të ciline përcaktonvet
dhe të cilin,natyrishtnukiaimpononshteti .
 Elementet e demokracisë: 1. Krijimi I vullnetitpolitiktë popullitdhe2. Realizimi Ivullnetitpolitik
po nukekzistojë vullneti politik,atëherë nukkaascfarë të realizohet.Mënyrae prodhimit
determinonelementetpërbërëse të elementittë parë , lidhurme krijimine vullnetitpolitiktë
popullit.Nëse nukekzistonvullneti politikatëherësmundtë flitetfare përekzistimine demokracisë
në kuptimine plotë të fjalës.KrijimiIvullnetitpolitikparaqetelementine brendshëm,ndërsa
elementiIdytë Ipërketrealizimittë vullnetitpolitik –kyelementështë elementIjashtëm.SaI
përkettë të drejtave dhe lirive të njeriutsi masë apomjete të përcaktimittë vullnetitpolitiknë bazë
të një autori shqiptarIsë DrejtësKushtetuese bënkëtë klasifikim1.Liritë dhe të drejtatpersonale
2. Liritë dhe të drejtatpolitike3.Të drejtatsociale ekonomike 4. Të drejtate tjerakushtetuesetë
njeriutdhe shtetasit 5.Të drejtate pakicave.
 Demokracia formale, nocioni I demokracisëformale: demokraciaformale përfshinmjetetdhe
masat me ndihmëne të cilave organizatashtetërorelidhetme popullin, natyrishtme shumicëne
popullit,nëpërmjetmekanizmave të vet,përta realizuarvullnetinpolitiktë popullit.Demokracia
formale paraqet në vete elementine jashtëmsepsekjosi e tillë ekzistonpavarëisishtelementittë
brendshëm–krijimittë vullnetitpolitik,dmthse shetitme anëne normave juridikeparasheh
mënyrënse si duhetta zbatojë vullnetinpolitiktë shumicëssë popullit.Demokraciaformale mund
të nënkuptohetsi grumbull Idisamasave dhe mjeteve juridike e organizative,me ndihmëne të
cilave sigurohetkrijimiIvullnetitpolitiktë popullitdhe realizimi Itij nëpërmjetorganizatës
shtetërore.Elementittë parë të demokracisë Iparaprijnë mjetetdhe masatjuridike të cilat
mundësojnëkrijimine vullnetitpolitiktë popullit,prashumicëssë popullite këtojanë :e drejtadhe

14. liritë demokratike .Të drejtatdhe liritë e njeriutbazënjuridike e kanë në aktete karakterit
ndërkombëtarduke filluarprej Kartëssë Kombeve të Bashkuara,Deklaratëssë përgjithshme përtë
drejtate njeriutetj . Psh në konventënamerikane përtë drejtate njeriutneni4parashehtë drejtën
përjetë.
 Demokracia e drejtpërdrejtë : realizimi Ivullnetittë krijuarpolitikbëhetnëpërmjetshtetërore dhe
vetë popullit,dmthnëpërmjetlidhshmërisësë kësaj organizate me shumicëne popullit.Dmth
populli qeverisdrejtpërdrejtë dukemospasurnevojë përasnjë lloj të organitshtetëror.Pra nëse
vërtetekzistondemokraciae plotë ,atëherë smundtë bëhetfare fjalëpërshtetin –ekzistimine tij .
Demokraciae tillë asqë mundtë ekzistojë ,pornatyrishtse veprohetnë drejtimtë saj duke
suprimuardisaorgane shtetërore dhe duke krijuarorgane të cilatsi organe përfaqësuese në një
mënyrë Izgjedhpopulli.RealizimIdemokracisë së drejtpërdrejtë ështëkurItërë populli e ushtron
pushtetinshtetëror.Përtuarriturkjonevojitetnjë shkallëe lartë e vetëdijesnjerëzore dhe e
kulturëspolitike e të gjithë atyre që qeverisinpunëtshtetërore.Në fazatë ndryshme të jetës
shoqërore njerëzitkanë bërë përpjekjeqë demokraciatë zhvillohetduke Ishoqërizuarfunksionet
shtetërore ,duke Ibërë organete popullit,sicjanë policiadhe ushtriae popullit.Demokraciae
drejtpërdrejtë supozohetse kaekzistuarnë Antikitet,kuvendimetkryesore I kamarrë populli ,
ndërsapërekzekutimine tyre janë kujdesurorganete caktuaratë cilatnë një mënyrë janë zgjedhur
. Pavarësishtsi janë zgjedhurkëtoorgane , është dëshmuarse asnjëherë Itërë populli s`kamarrë
pjesë edhe në zbatimine tyre ,pra kurrë nukka pasur demokraci të plotë .Në këtë drejtimjanë dy
lloje të demokracisë:demokracianë kuptimine gjerë dhe demokracianë kuptimine ngushtë .
Demokracianë kuptimine ngushtë përfshinpjesëmarrjene masave të gjeravetëmnë fushëne
marrjessë vendimeve(ligjdhënëse)dhe në atë administrative,ndërsanë kuptimine gjerë popullsia
përfshihetnë tri fushatë veprimit,pra edhe në veprimtarinë apofunksioningjyqësor.Kylloj I
demokracisë kaqenë në Antikitet.SaI përketcështjesprocuderale të marjessë vendimeve,duhet
theksuarse kjonuk është aqe thjeshtë .Këtujanë dymomentgjatë marrjessë vendimitqë vlenti
përmendim: 1. Iniciativa,propozimi përmarrjene vendimit 2.Marrja e vendimit,vendosja
lidhurme propozimin.Në një mënyrë demokraci të drejtprdrejtë kaedhe në Zvicrëne sotme –me
dallimse këtuorganetaponjerëzittë cilëtkujdesenpërzbatimine tyre vërtetIzgjedhpopulli.Për
sa I përketushtrimittë demokracisë së drejtëpërdrejtë ekzistojnë dymënyra:
1. Tubimi gjithëpopullorIcili ushtronkompetencënshtetërore që Iështë caktuar
dhe 2. Votimi jashtëtubimit. Mënyra e parë lejonpjesëmarrjene masave të gjeranë shqyrtimine
propozimvendimitdhe në vendosje,ndërsamënyrae dytë nuklejonqë masatë diskutojë fare lidhur
me propoziminapoiniciativën,porajovetëmvendosduke votuar. Mënyrae parë e ushtrimittë
demokracisë së drejtëpërdrejtë zbatohetnëpërmjetKuvenditpopullorapotubimit,ndërsamënyra
e dytë kurpopulli vetëmvendos është referendumi.Pshnë Kosovë është zbatuarmënyrae
vendimmarrjesnëpërmjetreferendumit-1991 , pra popullatashumicë shqiptare ëshëdeklaruarpër
pavarësinë e Kosovës.
 Demokracia përfaqësuese: në demokracinë përfaqësuese pushtetine ushtronorganizata
shtetërore,pornë emërtë popullit,prae përfaqësonpopullinIcili vetnukmundtaushtrojë këtë
pushtet.Demokraciapërfaqësuese është më e parapëlqyerpërtuzbatuar, në shoqërinë njerëzore
madje përkëtë ekzistojnë shumëarsye.Arsyejae parë është thjeshtteknike:Itërë populli s`mund
ta ushtrojë pushtetinshtetëror,posacërishtpopulliIcili numrikisht është ImadhKjodisi kaqenë e

15. mundshme në shtetetme popullësi më numërtë vogël ,në Antikitet.Arsyejae dytë është më e
rëndësishme dhe shkonnë favortë demokracisëpërfaqësuese .Kjo është arsye përmbajtësore
sepse Itërë populli nukkanë aftësi profesionale përtë ushtruarpunë shtetërore, ngaqë aty merren
vendime të rëndësishme që kërkojnënjohuriprofesionale.Arsyejae tretë është në favortë
demokracisë përfaqësuese sepse siguronnjë pavarësi relative te përfaqësuesittë zgjedhurnga
populli.Prapërfaqësuesi vepronndonjëherë jashtëporosive të popullitduke ndjekurnjë politikë të
drejtë e cilado ti shërbejë vetpopullit.Shembullfq81. Organi shtetëormë Idemokratizuarështë ai
vendimmarrës–ligjdhënës,sepse kyorganmerretme zgjidhjene cështjeve të përgjithshme politike
dhe merr vendime të përgjithshme të cilatmë vonë Izbatojnë organettjerasicjanë organete
administratësdhe atogjyqësore. Kurpërfaqësuesi Izgjedhurështë Ilidhurdhe Idetyruarqë
vullnetine popullittapërcjellë në organetpërfaqësuese dhe atë tarealizojë kemi të bëjmë me
mandattë lidhur.Nëse vepronkundëratëherë zgjedhësitpërdorintë drejtëne revokimit.
Përfaqësuesi këtuëshrë një transmetuesnë kuptimine thjeshtëtë fjlaës.Kylloj përfaqësimi
gjithashtunuk është treguarefikasdhe Idrejtë ,prandaj është kaluarnë sistemine përfaqësimitme
mandatjo të lirë. Këtupërfaqësuesikaliri të plotë të veprimitapotë sjelljespasabrogimittë
institucionittë revokimit.Edhe kymandate s`është treguarImirë ,andaj është kërkuarkalimi në një
systemtjetër.Pra një mandatI tillë kuIzgjedhuri dotë jetë I lirë , ku qytetarëtnukdota obligonin
përsjellje dhe veprimetë detyrueshme,qëllimi dotë arrihej në mënyrë efikase. A dotë jetë e plotë
apo jodemokracia, varetnga vëllimiIsë drejtës së votës , pra prej së drejtëspërpjesëmarrje në
zgjedhjene organevepërfaqësuese.E drejtae votësmundtë jetë aktivedhe pasive. E drejtae
votësaktive është e drejtë përtëzgjedhurdikë , ndërsae drejtae votëspasive është e drejta për
tu zgjedhur. E drejtae votësmundtë jetë e përgjithshmedhe e kufizuar. E drejtae përgjithshme e
votësështë e drejtë e të gjithëve ,e të gjithë qytetarëve.E drejtae kufizuare votës, mundtë jetë e
llojllojshme dukeubazuarnë kritere të caktuara, varësishtprej kohës,racës,gjinisë …këtou
përkasinkushtevediskriminuese.Demokracia është më e plotë ,nëse e drejtae votësështë e
barabartë dmthnëse një qytetarë kanjë votë.Votaështë e pabarabartë edhe në rastse numri I
njejtë I zgjedhësve nuk e zgjedhnumrine njejtë të të zgjedhurëve (përfaqësuesëve),pshnumri
prej 30 zgjedhësvezgjedhinnjë përfaqësues.Edrjtae votësështë e drejtëpërdrejtë dhe e fshehur.
Kështu1. Votaështë shumë më domethënëse ,praështë shprehje e demokracisë ,sepse qytetari
zgjedhdrejtpërdrejtë qytetarine vet,2. Vota e fshehur është shumë më e qëndrueshmenë
aspektine sigurisë qyetetaredhe është më e përshtatshme.Kandidimi Ikandidatitmundtë jetë
individual dhe në bazë të listës. Zakonisht,zgjedhësitndahensipas njësivezgjedhore qoftë duke
zgjedhurnjë kanditatapomë tepërpërfaqësues.Kandidimimundtë bëhetsipascdonjësie
zgjedhore nganjëkandidat,pormund të votohetedhe përlistëne kandidatëvetëtë gjithanjësive
zgjedhore, të cilatpastaj ndahennë njësitë e vetazgjedhore. Ekzistojnëdysistemeai I shumicës
apo sistemi Ipërfaqësimitproporcional.Sipassistemittë shumicëspërfaqësueselista e cila fiton më
shumëvotaI fiton të gjitha vendet(mandatet),ndërsa sipassistemitproporcionalcdo listë I fiton
vendetnë mënyrëproporcionalemëfitimin e votave.Pra nësefiton 23 e votavefiton 23 e vendeve
në organin përfaqësues.
 Autokracia: këtupushtetine ushtronpakicae popullit.Autokraci formale kanë pasurshtetet
skllavopronare feudale meqënë këtoshtete skaekzistuarasdemokraciaformale.Shtetet
autokratike mundtë jenë shtete autokratike në kuptimine ngushtë dhe shtete demokratike.Kështu

16. pshshtete autokratike në këtë drejtimkanë qenë demokratike:Athinae vjetër,Roma etj.Pra në
shtetinauotkratikmundtë ekzistojë demokraciaformale kutë gjithë qytetarëtIgëzojnë të drejtat
demokratike (shteti borgjez).Poashtunë shtetinborgjezdemokratikmundtë ekzistojë demokracia
formale,porse askushnuke respekton ,pra të drejtatdhe liritë demokratike ekzistojnëvetëmnë
letër,ato nuk realizohen.
 Llojet e autokracisë : shteti autokratikmë së tepërmi mundtë emërohetmë shprehjen,diktaturë ,
shtetaristokratik,shtetoligarkik,shtettiranik,shtetdespotikdhe plurokratik.
1. Diktatura:në realitetështë pushtetiInjërësklasë ,kundruall klasëstjetër–kupërjashtohetcdo
elementIdemokracisë.Diktaturalidhetme pushtetine një individiIcili e ushtronpushtetin
personal – I cili në pushtets` ka ardhurnë bazë të trashigimisë (si monarku) porkaardhur në
mënyrë të kundërligjshme me forcë ,duke sunduarapoqeverisurnë mënyrë të vrazhdë.
2. Artistokracia është ai lloj I autokracisë kupushtetinshtetërore qeverisë njëgrupaposhtresë e
njerëzve e cilakonsiderohetse është e vecantë ngatë tjerët–kjo në bazë të gjakut.Këtoautokraci
kanë ekzistuarnë feudalizëm.
 3. Oligarkia,këtupushteti Itakonnjë grupi të njerëzve ,praqeverispakicae popullit
4. Tirani : apo shtettiranikkuptojmë shtetinIcili është identikme diktaturë ,kuqeverisë individi në
mënyrënmë të egërdhe kuptohetnë interesinpersonal ,porjoedhe në interestë përgjithshëm.
5.Shteti despotik: paraqetpo ashtu trajtëne qeverisjessë pakicësmbi shumicënmadjetë
qeverisjessë individitapogrupitnë mënyrë shumë të egër.
6. Ekzistonnjë lloj Iautokracisë e cilaushtronpushtetinshtetëror,qoftë si individapogrupnga
pakicae popullsisë ,jombi bazëne gjakut, por mbi bazëne kriteritpasuror.Prapushtetinshtetëror
e ushtrojnë vetëmmë të pasurit.
 TRAJTA E RREGULLIMIT SHTETËROR , Nocioni I trajtës së rregullimitshtetëror trajta e rregullimit
shtetërorparaqetlidhjetdhe raportetndërmjetorganeveqendroredhe joqendrore të pushtetit
shtetëror.Organetjoqendore mundtë përcaktohensipaskriterit territorial –praqytetarëtdhe
grupete njerëzve të territorittë caktuar, organetqendrore sipaskriteritpersonal (grupetme vecori
të njejta,fetare ,profesionaleetj ) dhe organetjoqendroresipaskriterit real (sipasushtrimittë
autorizimevepërkatëse).Të gjithashtetpothuajse janë të përbëraprej organeve qendrore dhe jo
qendrore ,pavarësishtprej madhësisëtë tyre.Shtetqë kanpërbërje të tillë janështete të
decentralizuara.Gjatë ushtrimittë pushtetitshtetërorngakëtodylloje të organeve duhetdalluar
decentralizimi juridikprej atij faktik.Në qoftëse organetjoqendrore nukgëzojnë asnjë cikëtë
pavarësisë juridike,atëherë themi se kemi centralizimjuridikdhe natyrishtorganetjoqendrore janë
të centralizuara.Pornëse këtoorgane joqendrore kanë ndonjë pavarësijuridike,atëherë themi se
kemi të bëjmë me decentralizimjuridik, organete këtillajanë të decentralizuara. Decentraliziminis
prej 0 gjernë maksimumdhe më s `flitetpërdecentralizimin,porpër krijimine shtetittë ri , shtetit
sovran.Nga kyfakt varettrajta e rregullimitshtetëror,a dotë jetë apodo të kemi trajtëne shtetit
të përbërë.
 Shteti I përbërë :është njëraprej trajtave të rregullimitshtetërorkupjesëtpërbërëse të tij gëzojnë
pavarësinë ,dmthraportetndërmjetorganeveqendroredhe joqendrore janë të rregulluaranë atë
mënyrë që organetjoqendrore përpjesënpërkatësetë territoritkanë shkallëtë lartatë
decentralizimitjuridik.Praorganetjoqendrore përhapësirëne vetjanë organe të karaketrittë lartë

17. – organe supreme.Ndërmjetshteteve ekzistojnëlidhjettë cilatjanë të ngushta, të cilatnë një
mënyrë janë lidhjetëforta dhe lidhjetë brishta. Se cfarë janë lidhjetbrendashtetittë përbërë
ndërmjetshteteve anëtare,varetnga fakti sa humbinatosubjektivitetine vet,më pak apo më
shumë dmth, shteteve anëtare jushkrihendisaautorizimeshtetërore edheruajnë tërë
subjektivitetine vet,si shtete të ndaradhe bëhenvetëmpjesëpërbërëstë një shteti të ri .Lidhjae
shteteve mundtë jetë shumë e brishtëdhe e krijuarnë bazë të një marrëveshje apokontrate
ndërmjetshteteve pshlidhjetushtarake.Disaautorë këtolidhjeI grupojnë në:
1. Lidhje konfederale2.Lidhje federale3. Unione(realedhe personale) 4. Protektorati. Bashkësiae
tillë kubëjnë pjesë disashtetedhe të cilatIruajnë disavecori të shtetit,ndonëse është pjesë e një
tërësie më të madhe – paraqetshtetine përbërë , ndryshe prej shtetittë thjeshtëI cili përbëhet
vetëmprej njështeti .
 Konfederata:paraqet trajtëne shtetittë përbërë .Ajokrijohetnë bazë të një marrëveshjeje
ndërkombëtare ,ndërmjetshtetevetë cilatdëshirojnë të kenëraporte të ndërsjelladuke krijuar
organe të përbashkëtapërlëminpërkatës.Kjolidhje e shtetevezakonishtbëhetnëpërmjetnjë
kontrate lidhurme autorizimete caktuara, ndërsashetetanëtare këtë bashkësitë shteteve edhe
mundta lëshojnë në cdo kohë .Kjo trajtë e shtetittë përbërë sotnukekziston.Konfederatasi trajtë
e shtetittë përbërë mundtë krijojëorgane të përbashkëtatë cilatdotë marrinvendime të
njëzëshmeportë cilatnukgëzojnë forcëndetyruese në qoftë se sheteti anëtarnukIkapranuar.
Konfederatas`është organizëmI ri shtetëror,s`është krijimIshtetittë ri , por është raport
kontraktuesndërmjetshteteve.
 Nocioni I federatës : federataështë trajtë e shtetittë përbërë e cilaparaqetnjë lidhje shumëmë trë
ngushtë ndërmjetshteteve se konfederata.Federata është bashkimIdyapomë shumë shtetesh,
ku krijohetorgani qendrorIcili në kuptimine drejtëtë fjalësështë bartësI pushtetitshtetëror,
pushtetitsovran.Vendimete organitqendrorkanë karakterobliguespërtë gjithashtetetanëtare në
federatë madje edhepapëlqimine tyre .AutorizimetkapitaleIkaorgani qendrornë shkallë
federate përtërë territorine shtetit(federal) kunë rradhë të parë hyjnë cështjetme jashtë –politika
e jashtme,cështjetushtarake dhe cështjetlidhurme monedhëne shtetit(shteteve) .Ngakjo
rezultonnjë karakteristikëe rëndësishme e shtetitfederativse shteti Itillënë kësoraportë
ndërkombëtare paraqitetsi një shtetIvetëm(unitar).KyautorizimIorganitqendrorapokëto
autorizime janë të rregulluarame kushtetutënë mënyrë të përgjithshme .Në hartimine kushtetutës
s`do mendse marrinpjesë edhe shtetetanëtare të federatësnëpërmjetpërfaqësuesvetë vetnë
dhomatfederative.Shtetetfederative organinligjdhënëse kanë të përbërë prej dydhomave .
Dhoma e lartë e cilapërbëhetprej përfaqësuesve të shteteveanëtare dhe dhomae ulëtpërbëhet
prej përfaqësuesvetë cilëtIzgjedhpopulli në tërë territorine shtetittë përbërë.Dhomatjanë të
barabarta pra kanë status të njejtë.Shtetetanëtare në shtetinfederal inkuadrohennë bazë të
vullnetittë shprehur,duke përcaktuarautorizimetnë bazë të aktitkushtetues –kushtetutës
qendrore ,ndërsate konfederatakishimnjëlidhje kontraktuale.Kjodotë thotë se shteti federal
është një bashkimIdyapo më shumë shteteshdhe paraqetnjë shtettë vetëmndaj botëstjetër,
ndërsakonfederatanukparaqetnjë shtettë ri , por bashkësi shteteshanëtare të cilatruajnë
sovranitetine plotë shtetëror,madje edhe të drejtëne shkëputjesngakonfederatanë cdokohë .
Dilematndërmjetshteti federal dhe shteteve anëtarezgjidhenmbi bazënterminologjike dukemosI
quajturshtetetanëtare shtete pornjësi federale aporepublika.

18.  Protektorati:protektorati paraqetllojine shtetittë përbërë mbi të ciline ushtronpushtetinnjë
shtetI fortë duke I siguruarmbrojtjendhe sigurinë ,pravëniene një organizate shtetërorenën
ombrellëne një shtetitë fortë .Organizatae cila vihetnënkëtë ombrellë në faktnukka sovranitetin
e vetsepse është e dobëtdhe s`ka forcë përta ruajturpavarësinë e vet.Andaj shteti Ifortë e mer
kinse në mbrojtje ,në rradhë të parë në mbrojtje ushtarake në shenjë të humanizmitdhe
solidaritetit.Protektorati në trajtëne përshkruarmë lartë kaekzistuarnë të kaluarën,sot në një
trajtë krejttjetërkemi Administratimincivilo-ushtaraknë Kosovë.Vecori tjetëre këtij protektorati
është se kyadministratimcilësohetsi Ipërkohshëm,dmthnjë qeverisjee përkohshme ndërsanë
mënyrë graduale qeverisjadoti kalojë subjekteve vendore .
 Unioni real dhe unioni personal unionetnë botënbashkëkohorenukekzistojnë.Kanë qenë të
njohuraunioni ISuedisëdhe Norvegjisë,IDanimarkës –Islandësetj .Unionetparapëlqejnëtrajtëne
sundimitmonarkik,andaj edhekëtodyllojekanë pasurkararkeristikë të përbashkëtekzistimine
institucionittë shefittë shtetit(monarkut).Ndërmjetunioneve kaedhe pikaqë Idallojnë ato.Psh
unioni real paraqetnjë tërësi të shtetve anëtare ,prakrijohetnjë subjektIri me botëne jashtme
komunikonsi Ivetëmsi trupunik.Kyunitetarrihetme anë të një kontrate ndërkombëtare duke
ruajturpavarësinë juridike brendashtetit,si në fushënlgjdhënëse,administrative dhe gjyqësore.
Në unionin personal ,shtetetanëtare kanë të përbashkëtvetëmshefine shtetit(monarkun),ndërsa
në cështjettjerajanë plotësishttë pavarura,si në aspektine jashtëmashtuedhe në atë të
brendshëm.Unionetreale në realitetnukkonsiderohensi shtete,andaj as edhe si shtetIpërbërë ,
por shtetetjanë anëtare të kësaj bashkësie dukeuantarësuarnë të.
 Shteti I thjeshtë unitar , nocioni Icentralizimitdhe nocioni I decentralizimit: për caktimine shtetit
të thjeshtë vlenkriteriInjejtë sikurse përcaktuamshtetine përbërë ,praraporti ndërmjetorganeve
qendrore dhe joqendrore(organeve të ulëtadhe të larta). Në shtetine thjeshtë pjesëtmë të ulëta
të organizatësshtetërore kanë shumëpaktë drejtanë krahasimmë pjesëtorganizative në shtetine
përbërë.Raporti ndërmjetorganevetë lartadhe atyre të ulëtanë shtetine thjeshtë mundtë jetë I
dyllojtë :1. Kurorganetjoqendrore apotë ulëtanukgëzojnë autonomi 2.Kurorganetjoqendrore
gëzojnë disatë drejtadhe një lloj të autonomisë.Në rastine 1 kemi të bëjmë me centralizimin ,
ndërsanë rastin e dytë kemi të bëjmë me decentralizimin.Me centralizimkuptojmë raportin
ndërmjetorganeve qendrore dhe atyre joqendrore,kuI tërë pushteti Itakonorganeve qendrore.
Organete decentralizuaraunënshtrohennë tërësi organeve qendrore ,nukkanë kurrrëfarë
kompetencash,prajanë pjesë e organeve qendrore.Me decentralizimkuptojmëraportinndërmjet
organeve qendrore dhe joqendrore,kubëhetndarjae punëve kuorganetjoqendroregëzojnë një
autonomi.Këtoorgane kryejnë disapunë shtetërore ,ndërsagjerësiae këtyre kompetencave varet
prej sistemitpolitiktë një shteti.Epërsiae organeve qendrore ndaj organevejoqendroreshihet
nëse organetqendrore cdoakttë organeve joqendrore mundtaanulojnë ,refuzojnë ,pavarësishtse
akti është I ligjshëm, pra gjenzbatim parimi Ioportunitetit. Te sistemi Idecentralizimittë organeve
shtetërore ,organetjoqendrore ushtrojnë kompetencattë cilatujanë caktuar me akte juridike ,
andaj vepimete tyre janë të bazuara në ligj ,nuk mundtë anulohenngaorganetqendrore edhe pse
ato nuku përgjigjeninteresave apoqëllimittë tyre ,këtugjenzbatim parimi I ligjshmërisë,
pavarësinë juridikee gëzojnë në bazë të ligjit.

19. Organetqendrore Ibartinkomptencate vetanë organetjoqendrore në mënyratë ndryshme , varësisht
prej vëllimittë tyre ,andaj kemi edhe shkallë të ndryshmetë decentralizimit:1. Kur përveqorganeve të
decentralizuara,të cilatushtrojnë punë zyrtare ekzistojnë organetqendrore në territorete
decentralizuaratë cilatIushtrojnë kompetencat e veta– kyështë sistemdybinarësh.
2. Kur organete decentralizuaraushtojnë funksionete vetabrendaautorizimevetë caktuaradhe punët
të cilatedhe më tutje janë në kompetencë të organitqendror portë cilatjanë bartur tekorganet
joqendrore që këtoti ushtrojnë në emërtë organeve qendrore 3.Kurorganetjoqendrore Ikryejnë të
gjithapunëtlidhurme pushtetinshtetërornë territorinpërkatës.Decentralizimi mundtë jetë I
llojllojshëmmë Ipërhapuri ështëai territorial.1. Decentralizimi territorial nënkuptonse organet
joqendrore në territorine vetIushtrojnë të gjithapunëtnë mënyrë të pavarur.2. Decentralizimi
personal nënkuptonbartjene disapunëve shtetërore mbi organizatat,anëtarëte të cilave janë të
lidhurame vecori të përbashkëta(profesioniInjejtë).3. Decentralizimi real nënkuptonushtrimin e
punëve të njejtashtetërore(komunikacioni,shënetësia,kultura) në niveline hapësirëssë caktuarnga
disaorganizata. Përnga karakteri decentralizimi mundtë jetë demokratikdheburokratik. Pranëse
ekzistoninstitucioni Izgjedhje së tyre kemi të bëjmëme organete decentralizuarademokratike,ndërsa
nëse kjomundësi nukështë paraparë ,porato emërohenngasubjektetmë të larta,atëherë kemi të
bëjmë me organe të decentralizuaraporse burokratike.