1. Эрүүл мэндийн цогц ойлголт

2. • Орчин
үеийн
анагаахын
болон
боловсролын шинжлэх ухаан, эрүүл
мэндийн тусламж үйлчилгээнд олон
шинэ дэвшилтэт техник, технологи бий
болж тодорхой үр дүнд хүрч байгаа ч
хүний хөгжлийн замаас гажин ялангуяа
эрүүл мэндийн тухай ойлголтыг авч
үзэхдээ ухамсар, оюун санаа, нийгэм,
соѐлын хувьд эрүүл байх ойлголтыг
орхигдуулсан билээ.

3. • ”Ýð¿¿ë ìýíä ãýäýã íü áèå ìàõáîäèéí , îþóí
ñàíààíû õóâüä òºäèéã¿é íèéãýì ñî¸ëûí
õóâüä ýð¿¿ë áàéõûã õýëýõ áºãººä ºâ÷èí
ýìãýãã¿é, íàñíû äîðîéòîëä îðîîã¿éãýýð
îéëãîæ áîëîõã¿é þì”
ДЭМБ-аас 1974 онд Эрүүл мэндийн
тодорхойлолтыг дахин шинэчилсэн
тухай

4. • Èõýíõ õ¿ì¿¿ñ “ ýð¿¿ë ìýíä” ãýäýã îéëãîëòîíä ºâäºõ
çîâèóð, ºâ÷èí ýìãýãã¿é áàéõûã îéëãîäîã.
• Орчин үед бид эрүүл мэндийн тухай ойлголтыг
дан ганц бие махбодь талаас нь авч үзэх нь
дэндүү өрөөсгөл болохоос гадна, хүнийг эрүүл
байлгахад бие махбод, ухамсар, оюун санааг
тусад нь авч үзэх боломжгүй болжээ.
• Иймээс хүний амь насыг хариуцсан “Ýì÷,
сувилагч мэргэжилтэн” хүнийг áèå ìàõáîäèéí
õóâüä òºäèéã¿é ñýòãýë ñàíààíû õóâüä äýìæëýã
¿ç¿¿ëäýã áàéõààñ ãàäíà õàìãèéí ÷óõàë íü ýð¿¿ë
áàéõ óõààíûã ººðèéí áèåýð ¿ëãýðëýõ ¸ñòîé
áîëäîã.

5. • Holistic гэдэг үг нь whole буюу бүхэлд нь
цогц гэсэн үгнээс үүсэлтэй бөгөөд эртний
монголчууд хүн үүсэж бий болохдоо бүх
зүйл дээр “таван “ холбоос”оор холбогдож
байдгийг тайлбарлаж, уламжлалт анагаах
ухаанд авч хэрэглэсээр иржээ.
• Жишээлбэл: хүүхэд эхийн хэвлийгээс
мэндэлж
хорвоо
ертөнцөд
ирэхдээ
төрүүлсэн ээжтэйгээ махан, цусан, хүйн,
сүүн, энергийн гэсэн таван холбоостой
байсан бөгөөд амьдралын явцад “энергийн
буюу таталцлын холбоос“ л үлддэг.

6. • “Эхийн сайхан бодол санаа, хүүгийн
амьдралын замыг тэгшилж“ явдаг гэж үр
ачдаа сургааль болгон үлдээсэн байдаг.
• Түүнчлэн хүний таван цул эрхтэн, таван
хөндий
эрхтэн
хоорондоо
уялдан
холбогддог төдийгүй, эдгээр эрхтнүүдэд
эмгэг өөрчлөлт гарч буйг нүүрэн дээр
байдаг таван цэцэг эрхтнээ ажиглаж
оношлохоос гадна, сэтгэлийн таван
хөдлөлийг тэнцүүхэн байлгаж чадахгүй
бол бусад цул болон сав эрхтнүүддээ
сөрөгөөр нөлөөлдөг болохыг ч нотолж,
ахуй амьдралдаа хэрэглэж ирсэн байна.

7. • Хүн
өөрөө
бие
махбод,
оюун
ухаан, ухамсараараа нарийн холбоотой
байхаас гадна байгаль дэлхийн эд эс
болох
агаар,
ус,
газар
шороо, амьтан,
ургамалтайгаа
хүйн
холбоогоор холбогдсон байдаг.
• Иймээс эрүүл мэндийн тухай ойлголтыг
“цîãöîîð“ íü á¿õýëä íü àâ÷ ¿çýн íýã íü
íºãººдөө
øóóä õàìààðàгдаж, уялдаа
холбоотой áàéäãийг илүү анхааран авч
үзэх хэрэгтэй болжээ .
• Хүн áèå ìàõáîäèéí,
ñýòгýõ¿éí, óõàан
санааны, íèéãýì ñî¸ëûí, îþóí ñàíààíû õóâüä
ýð¿¿ë ñàðóóë áàéõ ¸ñòîé.

8. Сэтгэхүйн õóâüä ýð¿¿ë õ¿í ãýæ:
• Хийж бүтээх эрмэлзэлтэй
• Õүмүүсийг хайрлах сэтгэлтэй
• Ñэтгэл
хөдлөлөө
илэрхийлэх
хянах
чадвартай
• Хүмүүсийг ойлгодог
• Сайхан талаас нь олж харахыг хүсдэг
• Ярихаасаа өмнө боддог
• Эерэг хандлагатай
• Гоо зүйн таашаал авах урлагаас сонирхдог

9. Ухаан санааны хóâüä эрүүл õ¿í ãýæ:
• Бие даасан үйл ажиллагаатай
• Шийдвэр гаргахдаа өөрийн болон бусдын
хэрэгцээг ижил хүндэтгэдэг
• Аливаа юмыг ухаалаг талаас нь авч үздэг
• Асуудал шийдэх чадвартай
• Уужуу ухаанаар шийдвэр гаргадаг
• Шийдвэр гаргахдаа бие даасан хүний
хувьд ухаалаг байр суурийг үндэс болгодог

10. Нийгэм, соёлын õóâüä ýð¿¿ë õ¿í ãýæ:
• Нийгэм, соѐлын үйл ажиллагаанд
идэвхитэй оролцдог
• Áиеэ авч явах ѐс зүйтэй
• Хүмүүсийг нас, хүйс, соѐл, шашин
шүтлэгээр нь ялгаварлан ханддаггүй
• Ёс суртахуунтай
• Санаачлагч, эрэлхийлэгч

11. Оюун санааны õóâüä ýð¿¿ë õ¿í
•
•
•
•
•
•
•
Өөрийгөө өөрчлөхºä áýëýí
Өөрийгөө илэрхийлэх ÷àäâàðòàé
Бусадтай туршлагаа хуваалцах õ¿ñýëòýé
Бусдад чин сэтгэлээсээ туслах ýðìýëçýëòýé
Бусдыг уучилж чаддаг
Бусдыг хайрлаж чаддаг
Энэрэнгүй ñýòãýëòýé

12. Áèå ìàõáîäèéí õóâüä ýð¿¿ë õ¿í ãýæ:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ýðõòýí á¿òýí, çîâèóð øàíàëãààã¿é
Øèíæèëãýýãýýð ýð¿¿ë
Õîîë óíäàíä õýâèéí
Øèíãýí ñàé óóäàã
Õºäºë㺺íèéã ÷óõàë÷èëäàã
Ñýòãýëäýý ýð¿¿ë, òàéâàí àìãàëàí
ªâäºõ ºâ÷èíã¿é
Óäìûí ñàí ñàéí
Ñàéõàí îð÷èíä àìüäàðäàã
Õîðò çóðøëààñ çàéëñõèéäýã
Ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿íý öýíèéã îéëãîäîã

13. Дархлаажуулалтын тухай

14. Сүрьеэ /БЦЖ/
Халдварт саа
В гепатит
Улаанбурхан
Сахуу, хөхүүл
ханиад, татран, гепатит
В + Хемофилюс
инфлюенза В /5т
вакцин/
Сахуу-хөхүүл ханиадтатран /3т вакцин/
Сахуу-татран /2т вакцин
15 нас
7 нас
2 нас
1 нас
8-11 сар
4 сар
3 сар
2 сар
Вакцин
Төрснөө
с хойш
24 цаг
дотор
Дархлаажуулалтын товлол

15. Сүреэгийн вакцин БЦЖ
• Бугалганы арьсан дор
• Хариу урвал: Тарьсан газарт улайж,
идээлнэ. Энэ нь хэвийн урвал бөгөөд
тав тогтож, гялгар, хонхор цагаан сорви
үүснэ.

16. Халдварт саа
• 2 дуслаар аманд дусаана
• Хариу урвал: байхгүй

17. В гепатит
• 24 цаг дотор
• Гуяны булчинд
• 5т вакцины найрлаганд байдаг
• Хариу урвал: Хариу урвал бараг
илэрдэггүй, харин 5т вакцинд илэрнэ

18. Улаанбурхан
• Тусгай уусгагч шингэнээр найруулж,
бугалганы арьсан дор тарина
• Хариу урвал: Тариулснаас хойш 24 цаг
дотор хөндүүрлэж, хавдана. 2 – 3 хоног
дотор өөрөө эдгэнэ
• Тариулснаас хойш 5 – 12 хоногийн
дараа бага зэрэг тууралт гарч болно, 2
хоног үргэлжилнэ

19. Сахуу, хөхүүл ханиад, татран, гепатит В +
Хемофилюс инфлюенза В /5т вакцин/
• 2005 оноос эхэлсэн.
• Гуяны булчинд
• Хариу урвал: Халуурах,
улайх, хөндүүрлэж, хавдана
тарьсан
газар
• Анхаарах зүйл: 1 дэх тунд бага зэрэг, 2, 3 дахь
тунг тариулахад хариу урвал илүү илэрнэ.
• Авах арга хэмжээ:Зарим хүүхэд зогсолтгүй
чарлах, царай цонхийх, тайван бус болбол
яаралтай эмчид үзүүлэх, халуун бууруулах эм
хэрэглэх, жин тавих

20. Сахуу-хөхүүл ханиад-татран /3т вакцин/
• Гуяны булчинд
• Хариу урвал: Халуурах, тарьсан газар
улайх, хөндүүрлэх, хавдах
• Авах арга хэмжээ: Шардлагатай тохиолдолд
эмчийн заавраар парацитомол уулгах

21. Сахуу-татран /2т вакцин
• Бугалганы булчинд
• Хариу урвал: Бага зэрэг халуурах,
тарьсан газар улайх, хавдах

22. Анхаарал тавьсанд баярлалаа