1. Нийгмийн эрүүл мэнд

2. Эрүүл мэнд гэж юу вэ?
• “Ýð¿¿ë ìýíä ãýäýã áîë çºâõºí ºâ÷èí
ýìãýãã¿é áóþó ýðõòýí á¿òýí áàéõûã
õýëýõ
áóñ
áèå
áÿëäàð,
îþóí
ñàíàà, íèéãýì, àõóéí òºãñ ò¿âøèí áàéäàë
þì…”
ÄÝÌÁ. 1947

3. “Á¿õ íèéòýýð ýð¿¿ë àæ òºðºõ
ñòðàòåãè” /ÄÝÌÁ øèíý çóóíä/
• Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ
• Ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ

4. Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ ãýæ þó âý?
• «ÝÌÄ ãýäýã íü õ¿ì¿¿ñ ººðñäèéíõºº ýð¿¿ë
ìýíäèéã
õÿíàí,
ýð¿¿ë
ìýíäýý
ñàéæðóóëàõûí òºëºº ãýð á¿ë, õàìò
îëîí, ¿íäýñòýí ò¿ìýíòýéãýý õàìòðàí ººðñ人
õèéæ ÷àäàõ ç¿éëèéã íýìýãä¿¿ëýõ, ýð¿¿ë
àæ
òºðºõ çàí ¿éëèéã
äýìæèõýä
÷èãëýãäñýí àæèëëàãàà þì.»

5. Ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ гэж юу вэ?
• “Ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ ãýäýã íü õ¿íèé
àìüäðàëûí ìºíõ áóñûã õ¿ëýýí çºâøººð÷, ýð¿¿ë
ìýíäèéí àñóóäëààð õ¿íèé îéëãîæ ìýäýõ, ñóð÷
áîëîâñðîõ ¿éëñò ØÓ-íû äýâøèë áîëîí áóñàä
ìýäýýëëèéí òóñ íýìýð áîëæ ÷àäàõ á¿õíýýð
õ¿íèé õýðýãöýýã õàíãàõ ýðýëò øààðäëàãûã
õýëíý”
/ÄÝÌÁ ÍÄÁÝÁ¿ñ 1995/

6. Ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ àæèëáàð
/3 çîðèëò/
• Àìüäðàëä áýëòãýõ áóþó õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë
ìýíäèéã õàìãààëàõ
• Àìüäðàëûã õàìãààëàõ áóþó èäýð íàñíû
õ¿ì¿¿ñèéí ýð¿¿ë ìýíäèéã ñàéæðóóëàõ
• Íàñòíû àìüäðàëûí ÷àíàðûã õàíãàõ
íàñòíû ýð¿¿ë ìýíäèéã áýõæ¿¿ëýõ
áóþó

7. • Õ¿í àìä ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ, ýð¿¿ë áàéëãàõ
çîðèëãîîð ¿ç¿¿ëæ áàéãàà òºðèéí àðãà
õýìæýýã ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ãýíý
• Мàíàé îðîíä ó/ñ òàðèëãà, õóðö õàëäâàðò
ºâ÷èí, õàâäàð, ñ¿ðüåý, áýëãèéí çàìûí
õàëäâàðò ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ àæèë, ýõ
íÿëõàñò ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæèéã àðèóí öýâýð
õàëäâàð ñóäëàëûí áàéãóóëëàãà, ýð¿¿ë
ìýíäèéí òºâ, òóñãàé ìýðãýæëèéí òºâ, ñóìûí
ýìíýëãèéí ñàëáàðóóä õýðýãæ¿¿ëäýã

8. “Ýð¿¿ë ìýíäèéí øèíý òºëºâ” áàðèìò áè÷èã
/ÄÝÌÁ-ÍÄÁÝ á¿ñ 1995/
• ÝÌÄ õºòºëáºðèéí ãîë ò¿ëõýö íü õóâü õ¿íèé ýð¿¿ë
ìýíäèéí ¿éë àæèëëàãààã õàìò îëîí áîëîí Çàñãèéí
ãàçðààð äàìæóóëàí äýìæèõ áà ýð÷èìæ¿¿ëýõýä
ãèø¿¿í îðíóóäûí õàìòûí àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýõ
ÿâäàë þì.
• ÝÌÄ õºòºëáºðèéí çîðèëãî íü õóâü õ¿ì¿¿ñèéí
ñóðãóóëü, àæëûí áàéð, ãýð, àìðàëòûí ãàçàð, åð
íü àìüäðàëûí á¿õ øàòàíä òýäíèé ýð¿¿ë ìýíäèéã
ãýð á¿ëèéíõýí íü áîëîí õàìò îëîí íü äýìæèõ ¿éë
àæèëëàãàà ÿâóóëàõ, õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ÷àäâàðûã
äýýøë¿¿ëýõýä îðøèíî

9. “Ýð¿¿ë ìýíäèéí øèíý òºëºâ” áàðèìò áè÷èã
/ÄÝÌÁ-ÍÄÁÝ á¿ñ 1995/
• ÝÌÄ íü ýð¿¿ë áà àðõàã ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñò ýð¿¿ë
ìýíäèéí íººö áîëîëöîîãîî àëü áîëîõ á¿ðýí ä¿¿ðýí
íýýæ èëð¿¿ëýõ áîëîìæ îëãîõîä ÷èãëýíý
• Õ¿ì¿¿ñò ººðñäèéíõºº ýð¿¿ë ìýíäýä õÿíàëò
òàâèõ ýðõ ìýäëèéã øèëæ¿¿ëýõ áà ò¿¿íèéã
áîëîâñðîíãóé áîëãîõîä îðøèíî.

10. XXI çóóíä õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä íºëººëºõ ãîë
õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íü:
• ßäóóðàë,
õ¿í
àì
ç¿éí
ººð÷ëºëò, õºãæèëò, õîòæèëò, òàðõâàð ç¿éí
ººð÷ëºëò, õàëäâàðò ºâ÷íººð ºâ÷ëºõ ÿâäàë
¿ðãýëæëýõ, õàëäâàðò ºâ÷íººð ºâ÷ëºõ ÿâäàë
¿ðãýëæëýõ, õàëäâàðò áóñ ºâ÷íººð ºâ÷ëºõ íü
èõñýõ, õ¿÷ýðõèéëýë, õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû àþóë
çàíàë, øèíý òåõíîëîãè, ìýäýýëýë, áèîòåõíîëîãèéí
äýâøèë, ýð¿¿ë ìýíäèéí òºëºº óëñ, õóâèéí ñåêòîðûí
õàìòûí àæèëëàãààíû õºãæèë, õóäàëäààíû
ãëîáàëü÷ëàë, îíîë, ¿çýë ñóðòëûí íºëººíèé òàðõàëò
áàéõ áîëíî.
/ÄÝÌÁ/

11. Àëìà-Àòàãèéí òóíõàãëàë. 1978îí
ÝÌÄ ¿éë àæèëëàãààíû õºãæëèéí õàíäëàãà:
• 2000 îíä “Á¿õ íèéòýýð ýð¿¿ë áàéõ” ñòðàòåãèéí
çîðèëòûí äýâø¿¿ëýõ ãîë àðãà çàì íü ÝÌÀØÒ-èéã
õ¿ì¿¿ñò æèãä, õ¿ðòýýìæòýé øóäàðãààð
¿ç¿¿ëýõ ÿâäàë.
• ÝÌÀØÒ áîë á¿õ íèéòýýð ýð¿¿ë áàéõûí ò¿ëõ¿¿ð
áºãººä õ¿ì¿¿ñ ººðñäèéíõºº ýð¿¿ë ìýíäèéã
õàìãààëàõ
¿éë
ÿâöûã
òºëºâëºõ, õýðýãæ¿¿ëýõýä ãàíöààðàà áîëîîä
õàìò îëíîîðîî îðîëöîõ ýðõ áîëîîä ¿¿ðýãòýé þì.

12. Îòòàâàãèéí õàðò.
(ÝÌÄ îëîí óëñûí àíõäóãààð áàãà õóðàë. Êàíàä. Îòòàâà. 1986)
ÝÌÄ-ä ÷èãëýñýí 5 ¿íäñýí çîðèëò:
•
•
•
•
Ýð¿¿ë íèéãìèéí áîäëîãî áàðèìòëàõ
Äýìæèã÷ îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ
Îëîí íèéòèéí îðîëöîîã ñàéæðóóëàõ
Õóâü õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýý õàìãààëàõ ÷àäâàðûã
õºãæ¿¿ëýõ
• Ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ

13. Ýäèëàéäûí òóíõàãëàë
(ÝÌÄ îëîí óëñûí II áàãà õóðàë. Àâñòðàëè. Ýäèëàéä. 1989)
Ýð¿¿ë íèéãìèéí
çºâëºìæ:
áîäëîãûí
òàëààðõ
Ýäèëàéäûí
ÝЯ¯Ë ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÁÎÄËÎÃÎ ÍÜ ×ÓÕÀË ÁÎËÎÕÛÃ
ÎÍÖËÎÍ ÀÂ× ¯ÇÑÝÍ
• Ýð¿¿ë ìýíä ãýäýã íü õ¿íèé ¿íäñýí ýðõ áà íèéãìèéí
õºðºí㺠îðóóëàëò þì.
• Íèéãìèéí áîëîí áîëîâñðîëûí õóâüä õàðèëöàí
àäèëã¿é õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíä ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààðõ
¿çýë áîäëûí ÿëãàâàðòàé áàéäëûã àðèëãàõ
òóñãàé áîäëîãî ÿâóóëàõ íü ÷óõàë.

14. Ñàíäñâýëëèéí õóðëûí çºâëºìæ
(ÝÌÄ îëîí óëñûí III áàãà õóðàë. Øâåä. Ñàíäñâýëë. 1991)
• Õàìò îëíû ÿëàíãóяà ýìýãòýé÷¿¿äèéí ñîíèðõëûí
á¿ëã¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãàà, ñóðòàë÷èëãààã
ýð÷èìæ¿¿ëýõ
• Áîëîëöîîã¿é õàìò îëîí áà õóâü õ¿íä áîëîâñðîë áà
ýðõ ìýäëèéã øèëæ¿¿ëýõ çàìàà𠺺ðñäèéí ýð¿¿ë
ìýíääýý õÿíàëò òàâèõ áîëîëöîî îëãîõ
• Äýìæèõ îð÷èí áà ýð¿¿ë ìýíäèéí õîîðîíäûí íÿãò
õîëáîî íýãäëèéã áèé áîëãîõ
• Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ îð÷èíä á¿õ õ¿í òýãø
àìüäðàõ áîëîëöîîã õàíãàõàä íèéãìèéí ÿíç á¿ðèéí
ñîíèðõëûí á¿ëã¿¿äèéí ñàíàëûã õàðãàëçàõ
õýðýãòýé

15. Æàêàðòûí òóíõàãëàë
(ÝÌÄ îëîí óëñûí IV áàãà õóðàë. Èíäîíåç. Æàêàðòà 1997)
• Îòòàâàãèéí õàðòààñ õîéø ÝÌÄ ¯/À-íû
õýðýãæèëòûã á¿õýëä íü ýðãýæ õàðñàí
• ÝÌÄ õîëáîî áà íºõºðëºëä øèíý (òºðèéí áóñ
áàéãóóëëàãà,
õóâèéí
ñàëáàðûí)
îðîëöóóëàõ, òýäíèé ¿¿ðýã áà áîëîìæèéã
ñóäëàõ
• Èðýýä¿éä
øèéäâýðëýõ
õýðýãòýé
àñóóäëûã àâ÷ ¿çýõ

16. Ñóâèëàã÷èéí áîëîâñðîëûí øàòëàë
Äèïëîìûí ñóâèëàã÷
• Ñóì, ºðõèéí ýìíýëýã, ýð¿¿ë ìýíäèéí òºâ áîëîí
ýìíýëãèéí òàñàãò àæèëëàíà
• Ñóâèëàõóéí ñóóðü ìýäëýãèéã ýçýìøñýí áàéíà
• Ýì÷èéí çààâðààð àæèëëàíà
• Ãàð àæèëáàðóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýíý
• ѯÀ-ã îéëãîñîí áàéíà
• Õ¿íäðýëòýé áîëîí òºâºãòýé àñóóäëààð
áàêàëàâð ñóâèëàã÷ààñ çºâëºãºº àâíà

17. Ñóâèëàã÷èéí áîëîâñðîëûí øàòëàë
•
•
•
•
•
•
•
•
Áàêàëàâð ñóâèëàã÷
Ñýòãýí áîäîæ, øèéäâýð ãàðãàíà
ªäºð òóòìûí àæèëäàà ѯÀ-ã õýðýãëýíý
ÑÒ-èéã ãýðò áîëîí ýìíýëýãò çîõèîí áàéãóóëæ, àð
ãýðèéíõýíòýé õîëáîîòîé àæèëëàíà
Ýð¿¿ë àæ òºðºõºä íü òóñàëæ, àðä èðãýäýä
ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ÝÌÁÎÑóðãàëò
ÿâóóëíà
Îðîí íóòãèéí õýðýãöýýã òîäîðõîéëæ, àæèëëàæ
áàéãàà ãàçàðòàà ñóäàëãàà õèéíý
Òàñàã íýãæ óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëíà
ÑÒ ¿ç¿¿ëýõýä áèå äààñàí ¿éë àæèëëàãàà
ÿâóóëíà /ýìíýëýãò ýì÷èéí óäèðäëàãàí äîîð
àæèëëàíà/

18. Ñóâèëàã÷èéí áîëîâñðîëûí øàòëàë
Ìàãèñòð ñóâèëàã÷
• Ýì÷ã¿é ãàçàð áèå äààí àæèëëàíà
• ªâ÷òºí ¿çýæ òýäýíä ÑÒ-èéã ºíäºð ò¿âøèíä
¿ç¿¿ëíý
• Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä ýì÷ýýñ çºâëºãºº
àâíà
• ªâ÷òºíèé
àð
ãýðèéíõýíòýé
îéð
àæèëëàæ, òýäýíä ÝÌÁÎÑ-èéã ÿâóóëíà
• Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõýä á¿õ àíõààðëàà
õàíäóóëíà
• Èõ äýýä ñóðãóóëü, êîëëåæèä áàãøèëíà

19. Ñóâèëàã÷èéí áîëîâñðîëûí øàòëàë
Äîêòîð ñóâèëàã÷
• ÑÒ¯-ã áèå äààí óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëíà
• Èõ äýýä ñóðãóóëüä áàãøèëíà
• Ýðäýì øèíæýëãýý, ñóäàëãààíû àæèë
õèéíý

20. Сурлагын өндөр амжилт хүсье