2. 2
Chapter Three
Copyright 1997 Dead Economists Society
Худалдагч болон худалдан авагчийн хувийн сонирхлын
хүрээнд боловсруулагдсан энгийн бөгөөд хүчирхэг загвар юм.
(Засгийн газрын тогтоосон дүрмийн дагуу). Энэ нь нийт
ажиллагсдын уян цалин, нийт бодит гарцын уян үнэ болон
өрсөлдөөний үр дагаварыг чухалчилдаг. Үүний үндэс нь 1776
оны Адам Смитын “Үндэстнүүдийн баялаг” юм.
Үндэстнүүдийн баялаг нь засгийн газар эрүүл эдийн засгийн
хамгийн сайн механизмыг бүрдүүлж чадна гэсэн үзлийн
оронд зах зээлийн системийн тусламжтайгаар “үл үзэгдэгч
гар” эдийн засгийг удирдан чиглүүлж байдаг гэсэн
таамаглалыг дэвшүүлэн гаргаж ирсэн юм.
3. 3
Chapter Three
Зах зээлийн системийн зүрх нь “чөлөөт зах
зээлийн үйл ажиллагаа” ба хувь хүмүүсийн
хувийн сонирхолын үр дагавар байдаг. Энэ
загварт бид эдийн засгийн янз бүрийн харилцан
хамаарлыг тайлбарлах үндсэн сонгодог
загварыг хөгжүүлнэ. Дараагийн хуудсанд
сонгодог загварыг хэрхэн бүтээхийг судалъя.
6. 6
Chapter Three
Эхлээд пүүсийг авч үзэн тэдгээрийн үйлдвэрлэлийн
түвшинг юу тодорхойлдгийг үзье. (ҮО-ын түвшин).
Дараа нь, хүчин зүйлийн зах зээл энэхүү орлогыг өрх
гэрүүдэд хэрхэн хуваарилдагийг тодорхойлъё.
Дараа нь, өрх гэрүүд орлогынхоо ямар хэсгийг нь
хэрэглээнд, хэчнээнийг хадгалдагийг авч үзнэ.
Хөрөнгө оруулалт болон засгийн газрын зардлын үр
дүнд эрэлт үүсдэгийг харуулна.
Эцэст нь, бараа үйлчилгээний эрэлт нийлүүлэлт
хэрхэн тэнцвэрждэгийг авч үзнэ.
7. 7
Chapter Three
Эдийн засаг дахь бараа үйлчилгээний гарц нь (ДНБ) дараах
зүйлсээс хамаарна:
(1) Орцын тоо хэмжээ
(2) Орцыг гарц болгон хувиргах чадвар
Одоо хоёуланг нь авч үзье.
8. 8
Chapter Three
LK
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс нь бараа үйлчилгээг үйлдвэрлэхэд
ашиглагддаг орцууд юм. Үйлдвэрлэлийн хамгийн чухал 2 хүчин
зүйл нь капитал болон хөдөлмөр юм. Энэ загварт, бид эдгээр хүчин
зүйлсийг өгөгдсөн гэж үзнэ. (Тогтмол гэж үзнэ).
K (Capital) = K
L (Labor) = L
Энэ загварт бид бүх нөөцийг бүрэн дүүрэн ашиглагдаж байгаа
буюу ашиглагдаагүй нөөц байхгүй гэж үзнэ.
9. 9
Chapter Three
Үйлдвэрлэлийн технологи нь капитал (K) болон
хөдөлмөрийн (L) тухайн түвшинд хэчнээн гарцтай байхыг
тодорхойлно. Үйлдвэрлэлийн функц нь орц нь гарц болох
хувиргалтыг харуулна. Бидний гол таамаглал бол
үйлдвэрлэлийн функц тогтмол хэмжээгээр өөрчлөгдөх
явдал юм. Хэрэв орцыг z дахин нэмэгдүүлбэл гарц мөн адил
z хэмжээгээр өснө.
Үйлдвэрлэлийн функцыг дараах байдлаар бичнэ:
Y = F ( K , L )
ОрлогоОрлого == функцфункц орцорц
10. 10
Chapter Three
Бид одоо үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс болон үйлдвэрлэлийн
функц хамтдаа бараа үйлчилгээний нийлүүлэлтийн тоо хэмжээг
тодорхойлдгийг харж болно. Иймээс,
Y = F ( K , L )
= Y
Энэ хэсэгт, бид капитал болон хөдөлмөрийн тоо хэмжээ
тогтмол гэж үзэж байгаа учраас Y (гарц) бас тогтмол гэж үзэж
болно.
11. 11
Chapter Three
Үндэсний орлогын хуваарилалт нь хүчин зүйлийн үнээр
тодорхойлогдоно. Хүчин зүйлсийн үнэ нь үйлдвэрлэлийн
хүчин зүйлд төлж буй төлбөр юм. Ажиллагсад цалин, капитал
эзэмшигчид түрээс авна. Бид капитал болон хөдөлмөрийн тоо
хэмжээг тогтмол гэж үзсэн тул хүчин зүйлийн нийлүүлэлтийн
муруй босоо шугам хэлбэртэй
байна.
Эдийн засгийн нийт гарц нийт орлоготой тэнцүү гэдгийг саная.
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс болон үйлдвэрлэлийн функц
хамтдаа бараа үйлчилгээний нийт гарцыг тодорхойлдог тул
нийт орлогыг ч мөн тодорхойлно.
12. 12
Chapter Three
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлд төлж буй үнэ нь тухайн хүчин
зүйлийн эрэлт нийлүүлэлтээс хамаарна. Нийлүүлэлт тогтмол
гэж үзсэн учраас нийлүүлэлтийн муруй босоо байна. Эрэлтийн
муруй доош налсан хэлбэртэй байна. Эрэлт нийлүүлэлтийн
огтлолцол нь хүчин зүйлийн тэнцвэрт үнийг тодорхойлно.
FactorFactor
PricePrice
(Wage or(Wage or
RentalRental
Rate)Rate)
Quantity of Factor
Factor demand
Factor
supply
Equilibrium
factor price
13. 13
Chapter Three
Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхийн тулд пүүсэд капитал
болон хөдөлмөрийн нөөц хэрэгтэй. Пүүсийн
технологийг энгийн үйлдвэрлэлийн функцээр
илэрхийлвэл:
Y = F (K, L)
Пүүс P үнээр барааг борлуулж, W цалингаар
ажиллагсдыг хөлсөлж, R хүүгээр капиталыг түрээсэлнэ.
14. 14
Chapter Three
Пүүсийн зорилго бол хамгийн их ашиг олох явдал юм. Ашиг нь орлогоос
зардлыг хассан дүн юм. Орлого P × Y-тэй тэнцүү. Зардал хөдөлмөр
болон капиталын зардлаас бүрдэнэ. Хөдөлмөрийн зардал нь W × L-тэй
тэнцүү, цалин хөдөлмөрийн тоо хэмжээгээр үржигдэнэ. Капиталын
зардал нь R × K-тай тэнцүү, капиталын түрээсийн үнэ R капиталын тоо
хэмжээгээр үржигдэнэ.
Profit = Revenue – Labor cost – Capital cost
= PY - WL - RK
Дараа нь, ашиг үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсээс хэрхэн хамаардгийг
харъя. Y = F (K,L) функцээр Y-ийг орлуулж олвол:
Ашиг = P × F (K,L) - WL - RK
Энэ тэгшитгэл ашиг P, W, R, L, болон K-аас хамаарахыг харуулна.
Өрсөлдөөнт пүүсийн хувьд бүтээгдэхүүний үнэ болон хүчин
зүйлийн үнэ өгөгдсөн байдаг ба бид ашиг максимум байх
хөдөлмөр болон капиталын тоо хэмжээг олох хэрэгтэй.
15. 15
Chapter Three
Бид ашгийг хамгийн их байлгах тоо
хэмжээний капиталыг түрээсэлж,
хөдөлмөрийг хөлслөх ёстойг мэдэж
байгаа. Гэхдээ тоо хэмжээг максимум
түвшинд хүргэдэг вэ? Үүнд
хариулахын тулд бид хөдөлмөрийн
тоо хэмжээг, дараа нь капиталын тоо
хэмжээг авч үзэх ёстой.
16. 16
Chapter Three
Хөдөлмөрийн ахиу бүтээгдэхүү (MPL) нь хөдөлмөрийн нэмэлт
нэгж бүрээс авч буй гарцын тоо хэмжээ юм. Капиталын тоо
тогтмол үед үйлдвэрлэлийн функц дараах хэлбэртэй болно:
MPL = F(K,L + 1) - F(K,L).
Ихэнх үйлдвэрлэлийн функц ахиу бүтээгдэхүүн буурах шинж
чанартай байдаг: капиталын тоо хэмжээ тогтмол үед
хөдөлмөрийн тоо хэмжээ өсөхөд хөдөлмөрийн ахиу бүтээгдэхүүн
буурдаг.
F (K, L)
Y
L
1
MPL
1
MPL
MPL нь хөдөлмөрийн орц 1
нэгжээр өсөхөд гарцад гарч буй
өөрчлөлт. Хөдөлмөрийн тоо
хэмжээ өсөхөд үйлдвэрлэлийн
функц ахиу бүтээгдэхүүн
буурахыг харуулдаг.
17. 17
Chapter Three
Ашиг хамгийн их байх өрсөлдөөнт пүүс нэгж хөдөлмөрийг
нэмж хөлслөхөөр шийдвэл энэ шийдвэр ашигт хэрхэн
нөлөөлөхийг анхаарах хэрэгтэй. Үүний тулд үйлдвэрлэлийн
өсөлтөөс бий болох нэмэлт орлогыг нэмэлт хөдөлмөрт
зарцуулсан цалингийн зардалтай харьцуулах хэрэгтэй.
Хөдөлмөрийн нэмэлт нэгжээс бий болох орлогын өсөлт нь
хоёр хувьсагчаас хамаарна: Хөдөлмөрийн ахиу бүтээгдэхүүн,
гарцын үнэ. Хөдөлмөрийн нэмэлт нэгж нь MPL нэгж гарцыг
бий болгодог ба гарцын нэгж бүр P доллараар зарагддаг тул
нэмэлт орлого нь P × MPL байна. Хөдөлмөрийн нэмэлт
нэгжид ногдох зардал нь цалин W байна. Иймээс,
хөдөлмөрийн нэмэлт нэгжээс бий болох ашгийн өөрчлөлт нь:
∆ Ашиг = ∆ Орлого - ∆ Зардал = (P × MPL) - W
18. 18
Chapter Three
Иймээс, пүүсийн хөдөлмөрийн эрэлт нь P × MPL = W
тэгшитгэлээр тодорхойлогдоно, MPL = W/P, W/P нь бодит
цалин-хөдөлмөрт төлөх төлбөр нь доллараас илүү гарцын
нэгжээр хэмжигдэнэ. Ашгийг максимум байлгахын тулд пүүс
нэмэлт орлого бодит цалинтай тэнцэх хүртэл ажилчдыг нэмж
хөлсөлнө.
MPL хөдөлмөрийн тооноос хамаарна.
MPL муруй L өсөрөд MPL буурдаг тул
доош налуу байна. Энэ нь хөдөлмөрийн
эрэлтийн муруйг илэрхийлнэ.
Units of
output
Units of labor, L
MPL, labor demand
Quantity of labor demanded
Real
wage
19. 19
Chapter Three
Пүүсийн хэчнээн капитал түрээслэх талаарх шийдвэр нь хэчнээн
хөдөлмөр хөлслөхтэй ижил байна. MPK нь пүүс капиталын нэмэлт нэг
нэгжээс авч буй гарцын хэмжээ, хөдөлмөр тогтмол гэж үзвэл: MPK =
F(K + 1,L) - F(K,L). Иймд, капиталын ахиу бүтээгдэхүүн нь K+1 нэгж
капиталтай үеийн болон K нэгж капиталтай байх үеийн үйлдвэрлэлийн
хэмжээний зөрүү юм. Хөдөлмөртэй ижил, капиталын өсөлт нь ахиу
бүтээгдэхүүнийг бууруулдаг. Нэмж капитал түрээсэлснээс олох
ашгийн өсөлт нь капиталын гарцын борлуулалтын орлогоос капиталын
түрээсийн үнийг хассан зөрүү байна: ∆ Profit = ∆ Revenue - ∆ Cost =
(P × MPK) – R Ашгийг хамгийн их байлгахын тулд пүүс MPK
түрээсийн бодит үнэтэй тэнцэх хүртэл капиталыг нэмж түрээсэлнэ.
MPK = R/P. Капиталын түрээсийн бодит үнэ нь доллараас илүүтэй
барааны нэгжээр хэмжигдэнэ. Пүүсийн хувьд хүчин зүйлийн ахиу
бүтээгдэхүүн хүчин зүйлийн бодит үнэтэй тэнцэх хүртэл хүчин
зүйлийн эрэлттэй байна.
20. 20
Chapter Three
Хүчин зүйлсийн үнийг төлөөд үлдэх хэсэг нь пүүсийн эздийн эдийн
засгийн ашиг болно. Бодит эдийн засгийн ашиг нь: Эдийн засгийн
ашиг = Y - (MPL × L) - (MPK × K) засварлавал: Y = (MPL
× L) + (MPK × K) + Эдийн засгийн ашиг. Нийт орлого
хөдөлмөрийн болон капиталын өгөөж, эдийн засгийн ашиг хэлбэрээр
хуваарилагдана. Эдийн засгийн ашиг хэр их вэ? Хэрэв үйлдвэрлэлийн
функц цар хүрээний тогтмол үр өгөөжтэй гэж үзвэл эдийн засгийн
ашиг тэгтэй тэнцүү. Энэхүү дүгнэлт нь Euler-ийн теорем-д хүргэдэг
байна,
F(K,L) = (MPK × K) - (MPL × L)
Хэрэв үйлдвэрлэлийн хүчин зүйл бүрийн үнэ ахиу бүтээгдэхүүнээр
төлөгдөж байвал, эдгээр хүчин зүйлсийн төлбөрийн нийлбэр нь нийт
гарцтай тэнцүү байна. Өөрөөр хэлбэл, цар хүрээний тогтмол үр
өгөөжтэй байвал ашгийн максимумчлалын болон төгс өрсөлдөөний
нөхцөлд эдийн засгийн ашиг тэг байна гэсэн үг юм.
21. 21
Chapter Three
Y = C + I + G + NXY = C + I + G + NXY = C + I + G + NXY = C + I + G + NX
Дотоодын
барааны
эрэлт (GDP)
Дотоодын
барааны
эрэлт (GDP)
Өмнө нь бид ДНБ-ий дөрвөн
үзүүлэлтийг үзсэн:
Бид хаалттай эдийн засаг гэж хийсвэрлэвэл, сүүлийн ухагдахуун болох
цэвэр экспортыг гээж болно. Иймээс, ДНБ-ий 3 үзүүлэлт нь Хэрэглээ
(C), Хөрөнгө оруулалт (I) болон ЗГ-ын худалдан авалт (G) болно. ДНБ
эдгээр 3-т хэрхэн хуваарилагдахыг харъя.
Өрх гэрийн
хэрэглээ
Өрх гэрийн
хэрэглээ
бүрдүүлдэгбүрдүүлдэг
Засгийн газрын
худалдан авалт
Засгийн газрын
худалдан авалт
Пүүсүүдийн
хөрөнгө
оруулалт
Пүүсүүдийн
хөрөнгө
оруулалт
Цэвэр
экспорт
Цэвэр
экспорт
22. 22
Chapter Three
C = C(Y- T)C = C(Y- T)C = C(Y- T)C = C(Y- T)
Өрх гэрийнӨрх гэрийн
хэрэглээндээхэрэглээндээ
зарцуулж буйзарцуулж буй
зардалзардал
хамаарнахамаарна
ЗЗЭО-оосЗЗЭО-оос
C
Y-T
Хэрэглээний функцийн налалт нь
MPC байна.
C
= C(
C
= C( Y-T)
Y-T)
C
= C(
C
= C( Y-T)
Y-T)
23. 23
Chapter Three
Ахиу хэрэглэх хандлага (MPC) нь захиран зарцуулах эрхтэй
орлого (Y-T) нэг доллараар нэмэгдэхэд хэрэглээнд гарч буй
өөрчлөлтийн дүн юм. MPC-г ойлгохын тулд дэлгүүр хэсэх дүр
зургийг авч үзье. Дэлгүүр хэсэх дуртай хүний MPC маш их
байх магадлалтай юм, (0.99) гэж хэлж болно. Энэ нь тухайн
хүний татварын дараах орлогын нэмэлт 1 доллар бүрт
зарцуулалт нь 0.99 доллар байна гэсэг үг юм. MPC нь (C)
хувьсагч нь (Y-T) хувьсагчийн өөрчлөлтөөс хэрхэн хамаарах
мэдрэмжийг хэмжинэ.
Ахиу хэрэглэх хандлага (MPC) нь захиран зарцуулах эрхтэй
орлого (Y-T) нэг доллараар нэмэгдэхэд хэрэглээнд гарч буй
өөрчлөлтийн дүн юм. MPC-г ойлгохын тулд дэлгүүр хэсэх дүр
зургийг авч үзье. Дэлгүүр хэсэх дуртай хүний MPC маш их
байх магадлалтай юм, (0.99) гэж хэлж болно. Энэ нь тухайн
хүний татварын дараах орлогын нэмэлт 1 доллар бүрт
зарцуулалт нь 0.99 доллар байна гэсэг үг юм. MPC нь (C)
хувьсагч нь (Y-T) хувьсагчийн өөрчлөлтөөс хэрхэн хамаарах
мэдрэмжийг хэмжинэ.
24. 24
Chapter Three
I = I(r)I = I(r)
Хөрөнгө оруулалтын
зарцуулалт
хамаарна Бодид зээлийн хүү
Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь хөрөнгийн өртгийг хэмждэг бодит
зээлийн хүүгийн нормоос хамаарна. Эдийн засаг дахь үнийн
ерөнхий түвшний өөрчлөлтөд гол нөлөөлдөг зээлийн хүүгийн
нормын түвшиний үүргийг судлахын тулд эдийн засагчид зээлийн
хүүгийн нормыг бодит болон нэрлэсэн зээлийн хүүгийн норм гэж
ялгадаг. Нэрлэсэн зээлийн хүүгийн норм нь хөрөнгө оруулагчид
мөнгө зээлсний төлөө төлдөг, байнга мэдээллэгддэг хүүгийн
түвшин юм. Бодит зээлийн хүүгийн норм нь инфляциар
засварлагдсан нэрлэсэн зээлийн хүүгийн норм юм.
Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь хөрөнгийн өртгийг хэмждэг бодит
зээлийн хүүгийн нормоос хамаарна. Эдийн засаг дахь үнийн
ерөнхий түвшний өөрчлөлтөд гол нөлөөлдөг зээлийн хүүгийн
нормын түвшиний үүргийг судлахын тулд эдийн засагчид зээлийн
хүүгийн нормыг бодит болон нэрлэсэн зээлийн хүүгийн норм гэж
ялгадаг. Нэрлэсэн зээлийн хүүгийн норм нь хөрөнгө оруулагчид
мөнгө зээлсний төлөө төлдөг, байнга мэдээллэгддэг хүүгийн
түвшин юм. Бодит зээлийн хүүгийн норм нь инфляциар
засварлагдсан нэрлэсэн зээлийн хүүгийн норм юм.
25. 25
Chapter Three
Бодит
зээлийн
хүүгийн
норм, r
Хөрөнгө оруулалтын
хэмжээ, I
Хөрөнгө оруулалтын
функц, I(r)
Хөрөнгө оруулалтын функц нь бодит зээлийн хүүгээс r хамаарах
хөрөнгө оруулалтын хэмжээний I хамаарлыг илэрхийлдэг.
Хүүгийн норм өсөхөд цөөн тооны хөрөнгө оруулалтын төсөл
ашигтай байх тул хөрөнгө оруулалтын функц доош налсан
хэлбэртэй байна.
26. 26
Chapter Three
Засгийн газрын зардал болон татварын түвшинг
өгөгдсөн гэж үзнэ. Хэрэв ЗГ-ын зардал татвараас
трансфертын төлбөрийг хассантай тэнцүү гэвэл,
G = T байх ба ЗГ-ын төсөв балансжина. Хэрэв
G > T бол төсөв алдагдалтай
байна, G < T бол төсөв ашигтай
байна.
G = GG = G
T = TT = T
27. 27
Chapter Three
Дараах тэгшитгэлүүд бараа үйлчилгээний эрэлтийн талыг
илэрхийлнэ:
1) Y = C + I + G Эдийн засгийн гарцын эрэлт
2) C = C(Y-T) Хэрэглээний функц
3) I = I(r) Хөрөнгө оруулалтын функц
4) G = G Засгийн газрын зардал
5) T = T Татвар
1) Y = C + I + G Эдийн засгийн гарцын эрэлт
2) C = C(Y-T) Хэрэглээний функц
3) I = I(r) Хөрөнгө оруулалтын функц
4) G = G Засгийн газрын зардал
5) T = T Татвар
Эдийн засгийн гарцын эрэлт нь хэрэглээ, хөрөнгө оруулалт,
болон засгийн газрын зардлаар тодорхойлогдоно. Хэрэглээ нь
ЗЗЭО-оос, хөрөнгө оруулалт бодит зээлийн хүүгийн нормоос
хамаарна; засгийн газрын худалдан авалт болон татвар нь
экзоген хувьсагчид ба сангийн бодлогоор тодорхойлогдоно.
28. 28
Chapter Three
Энэ шинжилгээнд, өмнө нь загвараар судалсан бараа
үйлчилгээний нийлүүлэлтийг нэмж авч үзье. Энд бид эдийн
засагт нийлүүлэгдэж буй гарцын хэмжээг үйлдвэрлэлийн
хүчин зүйлс болон үйлдвэрлэлийн функц тодорхойлдгийг харж
болно:
Y = F (K,L)= Y
Одоо Y гарцын эрэлт нийлүүлэлтийг дүрслэх эдгээр
тэгшитгэлүүдийг нэгтгэе. Бүх тэгшитгэлүүдээ үндэсний
орлогын тооцооны адилтгалын тэгшитгэлд орлуулбал:
Y = C(Y-T) + I(r) + G
Дараа нь эрэлт нийлүүлэлттэй тэнцэнэ гэвэл бид тэнцвэрт
нөхцлийг тодорхойлж болно:
Y = C(Y-T) + I(r) + G
Энэ тэгшитгэл нь гарцын нийлүүлэлт нь хэрэглээ, хөрөнгө
оруулалт, болон засгийн газрын худалдан
авалтаас бүрдэх эрэлттэйгээ тэнцүү
болохыг харуулна.
29. 29
Chapter Three
Y = C(Y-T) + I(r) + G
Эцсийн тэгшитгэлт тодорхойлогдоогүй цорын ганц хувьсагч
хэмжигдэхүүн бол зээлийн хүүгийн норм r юм. Эндээс харахад
зээлийн хүүгийн норм нь бидний судлах гол зүйл бөгөөд энэ нь
барааны эрэлт нийлүүлэлттэйгээ тэнцэхийг баталж
тохируулагдах ёстой. Зээлийн хүүгийн нормын өндөр түвшинд,
хөрөнгө оруулалтын түвшин бага байна. Иймээс барааны эрэлт ч
бага байна C + I + G.
Хэрэв зээлийн хүүгийн норм өндөр түвшинд байвал хөрөнгө
оруулалт бага байх ба гарцын эрэлт унаж нийлүүлэлтээс бага
болно. Хэрэв зээлийн хүүгийн норм бага бол хөрөнгө оруулалт
өндөр байх ба эрэлт нийлүүлэлтээс давна. Зээлийн хүүгийн
нормын тэнцвэрт түвшинд бараа үйлчилгээний эрэлт
нийлүүлэлттэй тэнцэнэ. Одоо санхүүгийн зах зээл үйл явцад
хэрхэн тохирохыг судалъя.
30. 30
Chapter Three
Эхлээд үндэсний орлогын тооцооны адилтгалыг дахин бичье:
Y - C - G = I. Y-C-G нь өрхийн хэрэглээ болон засгийн газрын
хэрэглээ хангагдсанын дараа гарцын үлдэх хэсгийг үндэсний
хадгаламж гэдэг ба энгийнээр хaдгаламж (S) гэнэ. Эндээс
үндэсний орлогын тооцооны адилтгал нь хадгаламж хөрөнгө
оруулалт хоёр тэнцвэржихийг харуулдаг. Үүнийг илүү сайн
ойлгохын тулд үндэсний орлогыг хоёр хэсэгт хуваая – хувийн
салбарын болон улсын хадгаламжид хувааж шинжилье.
(Y-T-C) + (T-G) = I
(Y-T-C) нь ЗЗЭО-оос хэрэглээг хассан дүн ба хувийн хадгаламж
юм. (T-G) нь засгийн газрын орлогоос засгийн газрын
зарцуулалтыг хассан дүн ба улсын хадгаламж юм. Үндэсний
хадгаламж нь хувийн болон улсын хадгаламжийн нийлбэр юм.
31. 31
Chapter Three
Хэрэглээний функц, хөрөнгө оруулалтын функцийг үндэсний
орлогын тооцооны адилтаглд орлуулах замаар зээлийн хүүгийн
норм санхүүгийн зах зээл дээрх тэнцвэрийг хэрхэн хангадгийг
харъя: Y - C (Y-T) - G = I(r)
Дараа нь, G болон T нь бодлогоор өгөгдсөн тогтмол
хэмжигдэхүүн, Y нь үйлдвэрлэлийн хүчин зүйл болон функцийн
хувьд тотмол: Y - C (Y-T) - G = I(r) S = I(r)
Investment, Saving, I, S
Desired Investment, I(r)
Real
interest
rate, r
Saving, S
S
Equilibrium
interest
rate
Босоо шугам нь хадгаламж-
зээлийн хөрөнгийн нийлүүлэлт.
Доош налуу муруй нь хөрөнгө
оруулалт-зээллэгийн хөрөнгийн
эрэлт. Огтлолцол нь тэнцвэрт
зээлийн хүүгийн нормыг
тодорхойлно.
Босоо шугам нь хадгаламж-
зээлийн хөрөнгийн нийлүүлэлт.
Доош налуу муруй нь хөрөнгө
оруулалт-зээллэгийн хөрөнгийн
эрэлт. Огтлолцол нь тэнцвэрт
зээлийн хүүгийн нормыг
тодорхойлно.
32. 32
Chapter Three
Засгийн газрын худалдан авалтын өсөлт: Хэрэв ЗГ-ын зардал ∆G
хэмжээгээр өсвөл, юун түрүүнд бараа үйлчилгээний эрэлтийг ∆G
хэмжээгээр өсгөнө. Харин нийт гарц тогтмол үед засгийн газрын
зардлын өсөлт нь эрэлтийн талын ямар нэг үзүүлэлтийг бууруулахад
хүргэнэ. Учир нь ЗЗЭО /Y-T/ болон хэрэглээ өөрчлөгдөхгүй. Засгийн
газрын зардлын өсөлт нь хөрөнгө оруулалтын бууралттай тэнцэнэ.
Хөрөнгө оруулалтын зарим хэсгийг шахан гаргахад хүүгийн норм өсөх
ёстой. Иймээс, ЗГ-ын зардлын өсөлт нь зээлийн хүүгийн нормыг
өсгөж, хөрөнгө оруулалтыг бууруулна. Иймд, үүнийг шахан гаргах
үзэгдэл гэдэг.
Татварын бууралт: Татварыг бууруулсны эхний үр нөлөө нь ЗЗЭО
өсөхөд хүргэх ба иймээс хэрэглээ өснө. ЗЗЭО ∆T хэмжээгээр өсөхөд
хэрэглээ ∆T*MPC хэмжээгээр өснө. MPC өндөр байх нь татварын
бууралт хэрэглээнд их хэмжээгээр нөлөөлөхөд хүргэнэ. ЗГ-ын зардал
өссөнтэй адил татварын бууралт нь хөрөнгө оруулалтыг шахан гаргах
ба зээлийн хүүгийн нормыг өсгөдөг.
33. 33
Chapter Three
S'
Investment, Saving, I, S
Desired Investment, I(r)
Real
interest
rate, r
Saving, S
S
Сангийн бодлогын үр дүнд
хадгаламж буурахад хадгаламжийн
хуваарь зүүн тийш шилждэг. Шинэ
хадгаламжийн хуваарь хөрөнгө
оруулалтын хуваарьтай огтлолцох
цэг дээр шинэ тэнцвэр
илэрхийлэгдэнэ. Хадгаламж буурахад
зээлийн хүүгийн норм өсөж, хөрөнгө
оруулалт буурдаг.
Сангийн бодлогын үр дүнд
хадгаламж буурахад хадгаламжийн
хуваарь зүүн тийш шилждэг. Шинэ
хадгаламжийн хуваарь хөрөнгө
оруулалтын хуваарьтай огтлолцох
цэг дээр шинэ тэнцвэр
илэрхийлэгдэнэ. Хадгаламж буурахад
зээлийн хүүгийн норм өсөж, хөрөнгө
оруулалт буурдаг.
Сангийн бодлогын энэ үр дүнг шахан гаргах үзэгдэл гэдэг.Сангийн бодлогын энэ үр дүнг шахан гаргах үзэгдэл гэдэг.
34. 34
Chapter Three
Хөрөнгө оруулалтын барааны эрэлт
өсөх нь хөрөнгө оруулалтын муруйг
баруун тийш шилжүүлдэг. Зээлийн
хүүгийн нормын тухайн түвшинд
хөрөнгө оруулалтын хэмжээ их
байна. Тэнцвэр A-B рүү шилжинэ.
Учир нь хадгаламжийн хэмжээ
тогтмол тул зээлийн
хүүгийн норм өсч хөрөнгө
оруулалтын хэмжээ
өөрчлөгдөхгүй.
Одоо хадгаламж хүүгийн нормоос хамаарна
гэвэл (дээш налсан хадгаламжийн (S) муруй)
хүүгийн норм хэрхэн өөрчлөгдөхийг харъя.
Investment, Saving, I, S
I1
Real
interest
rate, r
Saving, S
S
I2
A
B
35. 35
Chapter Three
Хадгаламж хүүгийн нормоос шууд хамааралтай үед хадгаламжийн
муруй S(r) дээш налсан байх ба хөрөнгө оруулалтын хуваарь баруун
тийш шилжихэд I(r) зээлийн хүүгийн норм болон хөрөнгө
оруулалтын хэмжээ өснө. Зээлийн хүүгийн нормын өндөр түвшин
хадгаламжийн хэмжээ өсөхөд хүргэдэг ба улмаар хөрөнгө оруулалт
өсдөг.
Investment, Saving, I, S
I1
Real
interest
rate, r
S(r)
I2A
B
36. 36
Chapter Three
Factors of production
Production function
Constant returns to scale
Factor prices
Competition
Marginal product of labor (MPL)
Diminishing marginal product
Real wage
Marginal product of capital (MPK)
Real rental price of capital
Economic profit vs. accounting profit
Disposable income
Consumption function
Marginal propensity to consume
Nominal interest rate
Real interest rate
National saving
(saving)
Private saving
Public saving
Loanable funds
Crowding out
