3. hafta

KSUY 5117
Kentsel Seyahat Talebi
Modellemesi

3. Hafta
Kentsel Seyahat Talebi Modellemesi:
Model nedir, Niçin Gerekir, Veri
Gereksinimleri nedir?
Doç. Dr. Darçın AKIN, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
dakin@gyte.edu.tr, 0533-430-0997 1

Model Nedir?
• Gerçek hayatın matematiksel denklemler
kullanılarak temsil edilmesidir.
• Örnek: Yer çekimi model
– F= k. (M1.M2) / d2
• M1 ve M2 kütleli cisimler
• k: çekim katsayısı
• d: M1 ve M2 kütleleri arasındaki uzaklık
• F: M1 ve M2 kütleleri arasındaki çekim kuvveti

2
www.slideshare.net/darcin akin/ KSUY 5117- Kentsel Seyahat Talebi Modellemesi Doç. Dr. Darçın AKIN

Ulaşım Modeli Nedir?
• Bireylerin ulaşım esnasında yaptıkları
tercihleri modelleyen matematiksel
denklemler model olarak adlandırılır.
• Bu kararlar pek çok faktörlerden etkilenir:
– Birey karakteristikleri
– Hane karakteristikleri
– Varış noktası seçenekleri
– Güzergah seçenekleri
– Ulaşım aracı seçenekleri
3

Ulaşım Modeli Nedir?
• Modellerin işletilebilmesi için bir takım
kabuller yapılmalıdır.

• Model sonuçları yapılan kabullerden,
mevcut verilerin kalitesi ve bu verilerin
kullanılabilirliği ile sınırlıdırlar.

4

Ulaşımda Modellemenin Başlangıcı
• Yolculuk talebi modellemesi 1950’lilerde
sadece karayolu planlaması yapılması ile
başlamıştır.

• 1956’yılında ABD’de otoyol yapımı için
kanun çıkarılarak federal hükümetin %90
eyalet hükümetinin de %10 katkısı ile 66
bin km otoyol yapımı planlanmıştır.
5

Ulaşımda Modellemenin Başlangıcı
• Toplu taşıma, yaya, arazi kullanımı ve
hava kalitesi gibi konular için bu modellerin
kabiliyetlerinin arttırılması oldukça yeni bir
konudur.
• Bu nedenle bu alanlarda modellerin
başarısı çok yüksek değildir.
• Bunun nedeni gerek bu konuların
modellenmesinin güçlüğü gerekse de
insan davranışlarının karmaşıklığıdır.
6

Modeller Niçin Önemlidir?
• Modellerin önemi ulaşım yatırımlarının geleceğe
yönelik yolculuk taleplerini karşılamak için
yapılıyor olmasıdır.
• Gelecekteki yolculuk taleplerinin doğru tahmin
edilmesi ile bu yatırımların başarıya ulaşmaları
mümkün olabilmektedir.
• Diğer türlü geciken yatırımlar sadece bu günkü
ihtiyaçlar için yapılacak, daha bu günden mevcut
talepler altında yetersiz kalacak ve istenen imar
ve ulaşım planları hiçbir zaman
gerçekleştirilemeyecektir.
7

Modellerin Kabiliyetleri
• Yolculuk davranışını etkileyen bütün faktörlerin
tümünü hesaba katan ve gerçeği mükemmel bir
şekilde modelleyen tek bir model yoktur.
• Bütün modeller, matematiksel denklemlerde yer
alan kabuller, faktörler ve alternatiflerle
sınırlıdırlar.
• Karayolu yolculukları dışındaki yolculuk
taleplerini içermeyen modeller, karayolu trafik
hacimlerini fazla tahmin edecek, diğer talepleri
de içermeyeceklerdir.
8

Modellemesi
GEREKEN BİLGİ
1. Çalışma Alanı Sınırları

2. Kentsel Aktiviteler hakkında bilgi

3. Ulaştırma Sistemi

4. Seyahat Bilgileri

9

Analitik Etüd ve Ulaşım Talep
Modeli Kalibrasyonu
1. Mevcut ve Plan Dönemi Arazi
Kullanım Bilgileri

2. Mevcut Ulaşım Altyapısının
Tespiti

3. Sosyo-Ekonomik Verilerin
Toplanması

4. Anket ve Trafik Sayımı
Çalışmalarının Yapılması

5. Ulaşım Talep Modeli ve
Kalibrasyonu

2006 Arazi kullanım dağılımı


2023 Yılı İl Çevre Düzeni Planı


Ulaşım Talep Modelini Geliştirme
Aşamaları
1. Mevcut ve Plan Dönemi Arazi
Kullanım Bilgileri

2. Mevcut Ulaşım Altyapısının
Tespiti

3. Sosyo-Ekonomik Verilerin
Toplanması

4. Anket ve Trafik Sayımı
Çalışmalarının Yapılması

5. Ulaşım Talep Modeli ve
Kalibrasyonu

Modellemesi
• GEREKEN BİLGİ
1. Çalışma Alanı Sınırları
– Çalışma alanı sınırlarının tayini
– Gerek günümüz gerekse plan yılı için idari sınırlar,
doğal eşikler yada metropoliten alan sınırları
kullanılmaktadır.
– Modelleme amaçlı olarak alt bölgelere ayırma
– Ülkemizde mahalleler yada mahalle birleşimleri ile
ortaya çıkan zonlar kullanılmaktadır.
– MİA’da zon büyüklükleri küçük olmakta, alanın
dışına gidildikçe de büyümektedir.
– Zon büyüklükleri kentsel gelişmenin yoğunluğuna
yada yapısına göre değişmektedir.
– Zonların mümkün olduğu kadar arazi kullanımı
açısından homojen olması sağlanmalıdır.
14

Modellemesi
• GEREKEN BİLGİ
– Modelleme amaçlı olarak alt bölgelere ayırma
– 1 milyon nüfuslu bir alan için 600-800 zon.

– 200 bin nüfuslu bir alan için 150-200 zon
gerekebilir.

– Uygulamada
– Mahalle ya da mahalle birleşimleri ile zon teşkil
edilmesi

15

Alt bölgelere ayırma

16

17

Modellemesi
• GEREKEN BİLGİ
2. Ulaştırma Sistemi
– Karayolu ağı
– Yollar
– Uzunluk, şerit sayısı, bölünmüşlük ve kaplama
durumu, kapasite, hız, trafik hacim değerleri
– Kavşaklar
– Kavşak geometrisi: yaklaşım kolları adedi, şerit
sayıları, dönüş cepleri, vb.
– Kavşak kontrol sistemi: sinyali, sinyalsiz, katlı
kavşak), g/c, vb.
– Trafik hacmi
– Toplu taşıma sistemleri
– Hat uzunluğu, sefer sayısı, araç sayısı, hat kapasitesi,
hız, taşınan günlük yolcu, duraklarda indi-bindi sayıları 18

Trafik Analiz Bölgeleri ve Ulaşım
Şebekesinin Kurulması

Karayolu Ağı 15,068 Linkten Oluşmaktadır


Lojistik Altyapı ve İşletme Bilgileri
Veritabanının Oluşturulması


Toplu Taşıma Altyapı ve İşletme
Bilgileri Veritabanının Oluşturulması
Toplu Taşımanın Türlerine Göre Dağılımı

10% 4%

Lastik Tekerlekli
Raylı Sistem
Deniz Yolu

86%

Lastik Tekerlekli Toplu Taşıma Araçlarının
Türlerine Göre Dağılımı

3%
19% Halk Otobüsleri
30%
İETT
Servis
Dolmuş Taksi - Taksi
26%
22% Minibüs


Mevcut ve Planlanan Transfer
Merkezlerinin Belirlenmesi


Hız ve Gecikme Etütlerinin
Yapılması


Arazi Kullanımı Modellemesi
• Nüfus tahminleri
– Doğum oranı
– Ölüm oranı
– Göç oranı: içten dışa ve dıştan içe
– Aile büyüklüğü
– Yaş piramidi
• Ekonomik tahminler
– İşgücü büyüklüğü
– Ekonomik aktiviteler ve konumları
27

Modellemesi
• GEREKEN BİLGİ
3. Kentsel Aktiviteler hakkında bilgi
– Kalibrasyon için günümüze dair bilgiler
– Tahmin için de geleceğe dair bilgiler
– Nüfus: kadın, erkek, <6 nüfus
– Aktivite oranı
– Öğrenci sayısı
– İstihdam
– Çalışan sayısı
– Yönetici, büro/ofis çalışanları
– Emeğe dayalı çalışanlar
– Gelir
– Araç sahipliliği 28

Sosyo Ekonomik Veriler


Modellemesi
• GEREKEN BİLGİ
4. Seyahat Bilgileri
– Yolculuk oranları (trip rate)
– Kadın, erkek, öğrenci, çalışan/çalışmayan, oto sahibi
– Araç seçimi
– Yolculuk tanımları
– Ev-iş
– Ev-okul
– Ev- diğer (alışveriş, sağlık vb.)
– Ev dışı
– Yolculuk süreleri ve mesafeleri
31

Diğer Yolculuk Tanımları

32

Hane halkı
Anketleri
Soru Formu

İstanbul’da Hane Halkı
Anketi

. Mart –Haziran 2006, Eylül – Aralık 2006
tarihlerinde 2 Etap Halinde 90,000 Haneye Ulaşıldı
. 72,000 Hanede İkamesiz Anket Yapılarak, 263,768
kişinin, toplam 362,730 seyahat kaydı yapıldı


İstanbul’da Hareketlilik Değerleri

Kadın: %40,9 (8.557.970 yolculuk) Hareketlilik oranı: 1,36

Erkek: % 59,1 (12.366.163 yolculuk) Hareketlilik oranı :1.95

Yolculuk Yolculuk Hareketlilik
(%) Kişi Sayısı
Amaçları Sayısı Oranı
Ev – İş 32,3 6.758.495 3.878.261 0,56
Ev - Okul 21,4 4.477.765 2.569.498 0,37
Ev- Diğer 37,2 7.783.778 4.466.604 0,65

Ev- uçlu olmayan 9,1 1.904.096 1.092.637 0,16
Toplam 100 20.924.133 12.006.999 1,74


İstanbul’da Yolculuk Süreleri
Ortalama Ortalama
Standart Standart
Baş Son Yolculuk Yolculuk
Sapma Sapma
Mesafesi (km) Süresi (dk)
ASYA ASYA 6,61 6,76 26,27 24,56
ASYA AVRUPA 25,61 14,05 79,53 37,56
AVRUPA ASYA 25,79 14,28 79,91 37,90
AVRUPA AVRUPA 6,34 7,64 28,33 27,17

Ortalama Yolculuk Standart Ortalama Yolculuk Standart
Amaç
Mesafesi (km) Sapma Süresi (dk) Sapma
HBW 9,69 9,84 39,29 31,18
HBS 4,86 6,16 21,57 21,60
HBO 6,14 7,86 25,41 28,04
NHB 8,93 10,18 32,46 29,22


Dış İstasyon Anketleri


Trafik Sayımları ve Araç Doluluk
Anketleri


Toplanan Bilgilerin Model
Formatına Dönüştürülmesi

Ulaşım Talep Modeli


Modellemesi

42

Modellemesi

43

İstanbul Metropoliten Alanı
Entegre Kentsel Ulaşım
Master Planı
1.Aşama
• Başlangıç Raporunun İncelenmesi
• Mevcut Ulaşım Altyapısına İlişkin Veriler
• Karayolu ve Karayolunda Toplu Taşıma
– Demiryolu
– Deniz Ulaşımı
– Trafik Yönetimi
• Arazi Kullanım Planı ve Sosyo-Ekonomik
Verilerin İncelenmesi
• Ulaşım Talep Analizi
• Türel Dağılım ve Trafik Ataması
• Mevcut Projelerin Yeniden İncelenmesi
• Aday Pilot Projelerin Listelenmesi
• 1. IUAP İzleme Kurulu Toplantısı ve Atölye
Çalışması

2. Aşama (Kasım 07 – Mart 08)
• Proje Formulasyonu ve Değerlendirilmesi
• Kısa-Dönemli Plan
• Pilot Projenin Uygulanması (2. IUAP İzleme
Kurulu Toplantısı 1. Seminer)
• Geçici Raporun Formülasyonu ve Tartışılması

3. Aşama (Nisan 08 – Haziran 08)
• Orta ve Uzun Dönem Plan Hedefleri
• Uygulama Planı

4. Aşama (Temmuz 08 – Ağustos 08)
• Seçilen Projelerde Ön Fizibilite Çalışması
• (3. IUAP İzleme Kurulu Toplantısı 2. Seminer )

Ulaşım Planlaması Sürecinde
KSTM
• Problemin, alanın, kapsamın ve ulaşım konularının tanımı
• Amaç, hedef ve kriterlerin belirlenmesi
• Veri toplama
• Modelleme (Günümüz ya da geçmiş bir zaman dilimi için model
parametrelerinin belirlenmesi ve moelin geçerliliğinin sağlanması)
• Alternatif ve senaryoların geliştirilmesi
• Modelleme (Gelecek zaman dilim için yolculuk davranışlarının
belirlenmesi)
• Alternatiflerin değerlendirilmesi
• Tercih edilen planın seçilmesi
• Planın uygulanması
1. Ulaşım yatırımları programının hazırlanması
2. Arazi kullanımı yönetim kararları programının uygulanması
45

3. hafta

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (9)

More from Doç. Dr. Darçın Akın

More from Doç. Dr. Darçın Akın (7)

3. hafta