1. คาราชาศัพท์
คาราชาศัพท์ ถ้าแปลตามรู ปศัพท์
หมายถึง ศัพท์สาหรับพระมหากษัตริย์
คาราชาศัพท์ใช้ กบพระมหากษัตริย์ เจ้ านายหรือพระบรมวงศานุวงศ์ พระสงฆ์ และคนสุ ภาพ ราชาศัพท์เป็ นวัฒนธรรมทาง
ั
ภาษาทีชาวไทยใช้ สื่อสารกับบุคคล
่
ดังกล่าวด้ วยความเชื่อและการยกย่องมาแต่ โบราณกาล
จาแนกเป็ น 5 ประเภท คือ
1. พระมหากษัตริ ย ์
2. พระบรมวงศานุวงศ์
3. พระสงฆ์
4. ข้าราชการชั้นสู งหรื อขุนนาง
5. สุ ภาพชนทัวไป
่
คาราชาศัพท์แบ่ งได้ 6 หมวด คือ
1. หมวดร่ างกาย
2. หมวดเครือญาติ(ขัตติยตระกูล)
3. หมวดเครื่องใช้
4. หมวดกริยา
5. หมวดสรรพนาม
6. หมวดคาทีใช้ กบพระสงฆ์
่ ั
ลาดับชั้นของพระราชวงศ์ ที่สาคัญ
ลาดับที่ ๑
พระบาทสมเด็จพระเจ้ าอยู่หัว
สมเด็จพระนางเจ้ าฯ พระบรมราชินีนาถ
ลาดับที่ ๒
สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราฯ สยามมกุฎราชกุมาร
ลาดับที่ ๓
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุ ดาฯ สยามบรมราชกุมารี
สมเด็จพระเจ้ าพีนางเธอ เจ้ าฟ้ ากัลยานิวฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์
่
ั
ลาดับที่ ๔
สมเด็จพระเจ้ าภคินีเธอ เจ้ าฟาเพชรรัตนราชสุ ดา สิ ริโสภาพรรณวดี
้
สมเด็จพระเจ้ าลูกเธอ เจ้ าฟาจุฬาภรณ์ วลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี
้
พระเจ้ าวรวงศ์ เธอ พระองค์ เจ้ าศรีรัศมิ์ พระวรชายา
พระเจ้ าหลานเธอ พระองค์ เจ้ าสิ ริวณวรีนารีรัตน์
ั
ลาดับที่ ๕
พระเจ้ าวรวงศ์ เธอ พระองค์ เจ้ าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ
พระเจ้ าหลานเธอ พระองค์ เจ้ าพัชรกิติยาภา
พระเจ้ าหลานเธอ พระองค์ เจ้ าทีปังกรรัศมีโชติ

2. ลาดับที่ ๖
หม่ อมเจ้ า
* สมเด็จพระสั งฆราชใช้ ราชาศัพท์เดียวกับพระองค์ เจ้ า
ลักษณะการใช้ ราชาศัพท์
๑. คาราชาศัพท์ทใช้ เป็ นคานาม มี ๒ ลักษณะ คือ
ี่
๑.๑ คานามทีไม่ ใช้ คาใดๆ ประกอบ ได้ แก่ คานามประเภทสมุหนาม เช่ น คณะ สมาคม มูลนิธิ เป็ นต้ น อีกพวกหนึ่งได้ แก่
่
คานามทีเ่ ป็ นราชาศัพท์ แล้ วในตัว เช่ น ตาหนัก วัง เป็ นต้ น พวกหลังนีเ้ มื่อใช้ ในระดับสู งขึนไปต้ องใช้ คาอืนประกอบ เช่ น
้
่
ตาหนัก (เรือนเจ้ านาย) พระตาหนัก(เรือนของพระมหากษัตริย์)
๑.๒ คานามทีใช้ คาอืนประกอบเพือเป็ นราชาศัพท์
่
่
่
ก. สาหรับพระมหากษัตริย์
* คานามทีเ่ ป็ นชื่อสิ่ งของสาคัญทีควรยกย่อง มีคาเติมหน้ า ได้ แก่ พระบรมมหาราช พระบรมมหา พระบรมราช พระบรม
่
พระอัคราช พระอัคร และพระมหา เช่ น พระบรมมหาราชวัง พระบรมมหาชนก พระบรมราชชนนี พระบรมราชวงศ์ พระ
บรมอัฐิ พระบรมโอรสาธิราช พระอัครชายา พระมหาปราสาท พระมหาเศวตฉัตร เป็ นต้ น
*คานามเป็ นชื่อสิ่ งสาคัญรองลงมา นาหน้ าด้ วยคา“พระราช” เช่ น พระราชวัง พระราชวงศ์ พระราชทรัพย์ พระราชลัญจกร
เป็ นต้ น
* คานามเป็ นชื่อของสิ่ งสามัญทัวไปทีไม่ ถือว่าสาคัญส่ วนใหญ่เป็ นคาบาลีสันสกฤต เขมร และคาไทยเก่า แต่ บางคาก็เป็ นคาไทย
่
่
ธรรมดานาหน้ าด้ วยคา “พระ” เช่ น พระกร พระบาท พระโรค พระฉาย พระแท่ น พระเคราะห์ เป็ นต้ น คานามใดทีเ่ ป็ นคา
ประสม มีคา “พระ” ประกอบอยู่แล้ ว ห้ ามใช้ คา “พระ” นาหน้ าซ้ อนอีก เช่ น พานพระศรี (พานหมาก) ขันพระสาคร (ขัน
นา) เป็ นต้ น
้
* คานามทีเ่ ป็ นชื่อสิ่ งไม่ สาคัญและคานั้นมักเป็ นคาไทย ตามหลังด้ วยคาว่า “ต้ น” เช่ น ม้ าต้ น ช้ างต้ น เรือนต้ น และตามหลังด้ วย
“หลวง” เช่ น ลูกหลวง หลานหลวง รถหลวง เรือหลวง สวนหลวง ส่ วน “หลวง” ทีแปลว่าใหญ่ ไม่ จัดว่าเป็ นราชาศัพท์
่
เช่ นภรรยาหลวง เขาหลวง ทะเลหลวง เป็ นต้ น นอกจากคาว่า “ต้ น” และ “หลวง” ประกอบท้ายคาแล้วบางคายังประกอบคา
อืนๆ อีก เช่ น รถพระที่นั่ง เรือพระที่นั่ง รถทรง เรือทรง ม้ าทรง ช้ างทรง นาสรง ห้ องสรง ของเสวย
่
้
โต๊ ะเสวย ห้ องบรรทม เป็ นต้ น
ข. สาหรับเจ้ านายหรือพระบรมวงศานุวงศ์ คือตั้งแต่ สมเด็จพระบรมราชินีลงไปถึงหม่ อมเจ้ า
* ใช้ พระราชนาหน้ า เช่ น พระราชเสาวนีย์ พระราชประวัติ พระราชดารัส พระราชกุศล พระราโชวาท
พระราโชบาย เป็ นต้ น
* ใช้ พระนาหน้ า เช่ น พระเศียร พระองค์ พระหัตถ์ พระทัย พระบาท เว้นแต่ หม่ อมเจ้ าไม่ ใช้ “พระ” นาหน้ าใช้ ว่า เศียร องค์
หัตถ์ หทัย บาท เป็ นต้ น
* คานามราชาศัพท์ สาหรับเจ้ านายอยู่ในตัว ไม่ ต้องใช้ คานาหน้ าหรือคาต่ อท้ าย เช่ น วัง ตาหนัก
คาสามัญ
หัว(พระมหากษัตริย์)
คาราชาศัพท์
พระเจ้ า
คาสามัญ
หัว
คาราชาศัพท์
พระเศียร

3. ผม(พระมหากษัตริย์)
หน้ าผาก
ขนระหว่างคิว
้
จมูก
ปาก
ลิน
้
หู
ดวงหน้ า
บ่ า,ไหล่
ปลายแขน
นิวมือ
้
ท้อง
ขา,ตัก
เท้า
ปอด
คานามราชาศัพท์ ทควรทราบเพิมเติม
ี่
่
เส้ นพระเจ้ า
พระนลาฏ
พระอุณาโลม
พระนาสา,พระนาสิ ก
พระโอษฐ์
พระชิวหา
พระกรรณ
พระพักตร์
พระอังสา
พระกร
พระองคุลี
พระอุทร
พระเพลา
พระบาท
พระปัปผาสะ
ผม
คิว
้
ดวงตา
แก้ม
ฟัน
คาง
คอ
หนวด
ต้ นแขน
มือ
เล็บ
เอว
แข้ ง
ขน
กระดูก
พระเกศา,พระเกศ,พระศก
พระขนง,พระภมู
พระจักษุ,พระนัยนา,พระเนตร
พระปราง
พระทนต์
พระหนุ
พระศอ
พระมัสสุ
พระพาหา,พระพาหุ
พระหัตถ์
พระนขา
พระกฤษฎี,บั้นพระเอว
พระชงฆ์
พระโลมา
พระอัฐิ
หมวดขัตติยตระกูล
คาสามัญ
ปู่ ,ตา
ลุง,อา(พี-น้ องชาย ของพ่อ)
่
ลุง,น้ า(พี-น้ องชาย ของแม่ )
่
พ่อ
พีชาย
่
น้ องชาย
ลูกชาย
หลาน
ลูกเขย
คาสามัญ
ยา
กระจก
ตุ้มหู
คาราชาศัพท์
พระอัยกา
พระปิ ตุลา
พระมาตุลา
คาสามัญ
ย่า,ยาย
ปา,อา(พี-น้ องสาวของ พ่อ)
้
่
ปา,น้ า(พี-น้ องสาวของ แม่ )
้
่
แม่
พระบรมชนกนาถ,พระ
ชนก,พระบิดา
พระเชษฐา,พระเชษฐภาตา พีสาว
่
พระอนุชา,พระขนิษฐา
น้ องสาว
พระราชโอรส,พระโอรส ลูกสาว
พระนัดดา
เหลน
พระชามาดา
ลูกสะใภ้
หมวดเครื่องใช้
คาราชาศัพท์
คาสามัญ
คาราชาศัพท์
พระโอสถ
แว่นตา
ฉลองพระเนตร
พระฉาย
นาหอม
้
พระสุ คนธ์
พระกุณฑล
แหวน
พระธามรงค์
คาราชาศัพท์
พระอัยยิกา,
พระอัยกี
พระปิ ตุจฉา
พระมาตุจฉา,พระบรมราชชนนี,
พระชนนี,พระมารดา
พระเชษฐภคินี
พระขนิษฐภคินี
พระราชธิดา,พระธิดา
พระปนัดดา
พระสุ ณสา
ิ
คาสามัญ
หวี
หมวก
ร่ ม
คาราชาศัพท์
พระสาง
พระมาลา
พระกลด

4. ประตู
พระทวาร
หน้ าต่ าง
พระบัญชร
อาวุธ
พระแสง
ฟูก
พระบรรจถรณ์
เตียงนอน
พระแท่นบรรทม
มุ้ง
พระวิสูตร
ผ้าห่ มนอน
ผ้ าคลุมบรรทม
ผ้ านุ่ง
พระภูษาทรง
ผ้าเช็ดหน้ า
ผ้าซับพระพักตร์
นา
้
พระสุ ธารส
เหล้า
นาจัณฑ์
้
ของกิน
เครื่อง
ช้ อน
ฉลองพระหัตถ์ ช้ อน
ข้ าว
พระกระยาเสวย
หมาก
พระศรี
๒. คาราชาศัพท์ทใช้ เป็ นคาสรรพนาม ดังนี้
ี่
บุรุษที่ ๑
สรรพนาม
ผู้พูด
ผู้ฟัง
ข้ าพระพุทธเจ้ า
บุคคลทัวไป
่
พระมหากษัตริย์,เจ้ านายชั้ นสู ง
เกล้ากระหม่ อมฉัน
บุคคลทัวไป(หญิง) พระมหากษัตริย์,เจ้ านายชั้ นสู ง
่
เกล้ากระหม่ อม
บุคคลทัวไป(ชาย)
่
เจ้ านายชั้นรองลงมา
เกล้ากระผม
บุคคลทัวไป
่
ขุนนางชั้ นสู ง
บุรุษที่ ๒
สรรพนาม
ผู้พูด
ผู้ฟัง
ใต้ ฝ่าละอองธุลพระบาท
ี
เจ้ านายหรือบุคคลทัวไป พระมหากษัตริย์,พระบรมราชินีนาถ
่
ใต้ ฝ่าละอองพระบาท
เจ้ านายหรือบุคคลทัวไป พระบรมโอรสาธิราช,พระบรมราชกุมารี
่
ใต้ ฝ่าพระบาท
เจ้ านายหรือบุคคลทัวไป เจ้ านายชั้ นสู ง
่
ฝ่ าพระบาท
เจ้ านายทีเ่ สมอกันหรือ เจ้ านายชั้นหม่ อมเจ้ าถึงพระเจ้ าวรวงศ์ เธอ
ผู้น้อย
บุรุษที่ ๓
สรรพนาม
ผู้พูด
ใช้ กบ
ั
พระองค์
บุคคลทัวไป
่
พระมหากษัตริย์,เจ้ านายชั้ นสู ง
ท่าน
บุคคลทัวไป
่
เจ้ านาย
คาขานรับ
คา
ผู้ใช้
ใช้ กบ
ั
พระพุทธเจ้ าข้ าขอรับใส่ เกล้าใส่ กระหม่ อม ชาย
พระมหากษัตริย์
เพคะใส่ เกล้าใส่ กระหม่ อมหรือเพคะ
หญิง
พระมหากษัตริย์
พระพุทธเจ้ าข้ าขอรับ,พระพุทธเจ้ าข้ า
ชาย
เจ้ านายชั้ นสู ง
เพคะกระหม่ อม
หญิง
เจ้ านายชั้ นสู ง
๓. คาราชาศัพท์ ทใช้ เป็ นคากริยา เป็ นคาแสดงอาการ แบ่ งเป็ น ๔ ชนิด
ี่
ก. กริยาทีเ่ ป็ นราชาศัพท์ ในตัวเอง เช่ น ตรัส(พูด) เสด็จ(ไป) กริ้ว(โกรธ) ประชวร (ป่ วย)
ประสู ติ(เกิด) ทูล(บอก) เสวย(กิน) ถวาย(ให้ ) บรรทม(นอน) ประทับ(อยู่) โปรด(รัก,ชอบ) ข. ใช้ ทรงนาหน้ ากริยาธรรมดา
เช่ น ทรงฟัง ทรงยืน ทรงยินดี

5. ค. ห้ ามใช้ ทรงนาหน้ ากริยาทีมีนามราชาศัพท์ เช่ น มีพระราชดาริ(ห้ ามใช้ ทรงมีพระราชดาริ)
่
มีพระบรมราชโองการ (ห้ ามใช้ ทรงมีพระบรมราชโองการ)
ง. ใช้ เสด็จนาหน้ ากริยาบางคา เช่ น เสด็จกลับ เสด็จขึน เสด็จลง
้
จ. คากริยาทีประสมขึนใช้ เป็ นราชาศัพท์ตามลาดับชั้ นบุคคล ดังนี้
่
้
กริยา
ราชาศัพท์
ชั้ นบุคคล
เกิด
พระราชสมภพ
พระมหากษัตริย์,
ประสู ติ
พระบรมราชินี เจ้ านาย
ตาย
สวรรคต
พระมหากษัตริย์,พระบรมราชินี
ทิวงคต
พระยุพราชหรือเทียบเท่ า
สิ้นพระชนม์
พระองค์ เจ้ าหรือเจ้ านายชั้ นสู ง
ถึงชีพตักษัย, สิ้นชีพตักษัย
ิ
ิ
หม่ อมเจ้ า
ถึงแก่อสั ญกรรม
นายกรัฐมนตรี
ถึงแก่อนิจกรรม
รัฐมนตรี
การใช้ถอยคาสาหรับพระภิกษุ
้
๑. คานาม
คาสามัญ
ราชาศัพท์
คาสามัญ
ราชาศัพท์

6. คาสอน(พระสั งฆราช)
ธรรมาสน์ (พระสั งฆราช)
ทีนั่ง
่
เรือนทีพกในวัด
่ ั
ห้ องสุ ขา
คาแจ้ งถวายจตุปัจจัย
สถานทีพระภิกษุใช้ อาศัย
่
ยารักษาโรค
รู ป
เครื่องใช้ สอยของ
พระภิกษุ ๘ อย่าง(สบง
จีวร สั งฆาฏิ บาตร มีด
โกน ประคดเอว เข็ม
และผ้ากรองนา)
้
๒. คากริยา
คาสามัญ
พระโอวาท
พระแท่ น
อาสนะ
กุฏิ
ถาน,เวจกุฎี
ใบปวารณา
เสนาสนะ
คิลานเภสั ช
ลักษณนามสาหรับ
พระภิกษุ
อัฐบริขาร
คาราชาศัพท์
คาสั่ ง(พระสั งฆราช)
จดหมาย(พระสั งฆราช)
จดหมาย
ห้ องอาบนา
้
อาหาร
อาหารถวายพระด้ วยสลาก
เครื่องนุ่งห่ ม
คนรู้ จัก
องค์
บิดามารดา
คาสามัญ
พระบัญชา
พระสมณสาสน์
ลิขิต
ห้ องสรงนา
้
ภัตตาหาร
สลากภัต
ไตรจีวร
อุบาสก,อุบาสิ กา
ลักษณนามสาหรับพระพุทธรู ป
โยม
คาราชาศัพท์

7. เชิญไป(พระสั งฆราช)
กิน(พระสั งฆราช)
โกนผม(พระสั งฆราช)
ขออนุญาต(พระสั งฆราช)
พูด(พระสั งฆราช)
ตาย(พระสั งฆราช)
รับเชิญ
สวดมนต์
กินอาหารเช้ า
ตาย
ปฏิบัติอาจารย์
ไหว้พระสวดมนต์ เช้ า
บวชเป็ นสามเณร
โกนผม
กราบทูลเชิ ญเสด็จนิมนต์
เสวย
ปลงพระเกศา
ขอประทานอนุญาต
ตรัส,ดารัส
สิ้นพระชนม์
รับนิมนต์
เจริญพระพุทธมนต์
ฉันจังหัน
มรณภาพ,ถึงแก่กรรม
ถือนิสัย
ทาวัตรเช้ า
บรรพชา
ปลงผม
รับเชิญ(พระสั งฆราช)
ป่ วย(พระสั งฆราช)
โกนหนวด(พระสั งฆราช)
ขอ(พระสั งฆราช)
แต่ งตัว(พระสั งฆราช)
นอน
อยู่ประจาวัด
มอบให้
กินอาหารเพล
กิน
กราบ,ไหว้
ไหว้พระสวดมนต์ เย็น
บวชเป็ นพระภิกษุ
โกนหนวด
ทรงรับนิมนต์
ประชวร
ปลงพระมัสสุ
ขอประทาน
ทรงสบง,ทรงจีวร
จาวัด
จาพรรษา
ถวาย
ฉันเพล
ฉัน
นมัสการ
ทาวัตรเย็น
อุปสมบท
ปลงหนวด
คาสามัญ
แจ้ งความผิด
เชิญ
แจ้ งให้ สงฆ์ทราบ
ถวายอาหารพระ,เลียงระ
้
อาบนา
้
แต่ งตัว
คาราชาศัพท์
อาบัติ
อาราธนา
เผดียงสงฆ์
อังคาส
สรงนา
้
ครองผ้า,ห่ มจีวร
คาสามัญ
สึ ก
ซักผ้า
ยกของให้ พระด้ วยมือ
ป่ วย
ยินดีด้วย
ขอให้
คาราชาศัพท์
ลาสิ กขา
สุ ผ้า
ประเคน
อาพาธ
อนุโมทนา
ขอถวาย
๓. สรรพนาม –สรรพนามบุรุษที่ ๑ สาหรับผู้พูดเป็ นพระภิกษุ
คา
วิธีใช้
อาตมา
ใช้ กบบุคลทัวไป
ั
่
อาตมาภาพ
ใช้ กบพระราชวงศ์ ช้ันหม่ อมเจ้ าขึนไป
ั
้
เกล้ากระผม
ใช้ กบพระภิกษุทเี่ ป็ นพระอุปัชฌาย์ หรือพระภิกษุทดารงสมณศักดิ์สูงกว่ า
ั
ี่
ผม,กระผม
ใช้ กบพระภิกษุทเี่ สมอกัน
ั
-สรรพนามบุรุษที่ ๑ สาหรับผู้พูดทีเ่ ป็ นบุคคลทัวไป
่
คา
วิธีใช้
เกล้ากระหม่ อม(สาหรับชาย)
ใช้ กบพระสั งฆราช
ั
เกล้ากระหม่ อมฉัน(สาหรับหญิง)
ใช้ กบพระสั งฆราช
ั
กระผม, ดิฉัน
ใช้ กบสมเด็จพระราชาคณะ,พระราชาคณะ
ั

8. -สรรพนามบุรุษที่ ๒ สาหรั บผู้พูดเป็ นพระภิกษุ
คา
มหาบพิตร บพิตร
คุณโยม
โยม
คุณ,เธอ
ประสก(ย่อมาจาก
อุบาสก)
สี กา
-สรรพนามบุรุษที่ ๒ สาหรับผู้พูดเป็ นบุคคลทัวไป
่
คา
ฝ่ าพระบาท
พระคุณเจ้ า, ท่ านเจ้ าคุณ
พระคุณท่ าน, เจ้ าคุณ
ท่าน
คุณ
-คาขานรับสาหรับผู้พูดเป็ นพระภิกษุ
คา
บพิตรพระราชสมภาร
ขอถวายพระพร
เจริญพร
ครับ, ขอรับ
-คาขานรับสาหรับผู้พูดเป็ นฆราวาส
คา
นมัสการ
ขอรับ, ครับผม (ชาย)
เจ้ าข้ า, เจ้ าค่ ะ (หญิง)
คาขึนต้ น - ลงท้ ายจดหมายถึงพระภิกษุ
้
ผู้รับ สมเด็จพระสั งฆราช
คาขึ้นต้ น : กราบทูล
คาลงท้าย : ควรมิควรแล้ วแต่ จะโปรด
ผู้รับ สมเด็จพระราชาคณะ/พระราชาคณะ
คาขึ้นต้ น : นมัสการ
คาลงท้าย : ขอนมัสการด้ วยความเคารพอย่างยิ่ง
วิธีใช้
ใช้ กบพระเจ้ าแผ่นดิน
ั
ใช้ กบพระราชวงศ์
ั
ใช้ กบญาติผ้ ูใหญ่ , ผู้อาวุโส
ั
ใช้ กบบุคคลทีมีอาวุโสมากกว่ า
ั
่
ใช้ กบบุคคลทัวไป
ั
่
ใช้ กบชายทีอายุน้อยกว่ า
ั
่
ใช้ กบหญิงทีอายุน้อยกว่ า
ั
่
วิธีใช้
ใช้ กบสมเด็จพระสั งฆราช
ั
ใช้ กบสมเด็จพระราชาคณะ
ั
ใช้ กบพระราชาคณะชั้นรองลงมา
ั
ใช้ กบพระภิกษุทวไป
ั
ั่
พระภิกษุใช้ กบพระภิกษุทวไป
ั
ั่
วิธีใช้
ใช้ กบพระเจ้ าแผ่นดิน
ั
ใช้ กบพระราชวงศ์
ั
ใช้ กบฆราวาส
ั
ใช้ กบพระภิกษุด้วยกัน
ั
วิธีใช้
ใช้ กบพระภิกษุทวไป
ั
ั่
ใช้ กบพระภิกษุทวไป
ั
ั่
ใช้ กบพระภิกษุทวไป
ั
ั่

9. ผู้รับ พระภิกษุสงฆ์ ทวไป
ั่
คาขึ้นต้ น : นมัสการ
คาลงท้าย : ขอนมัสการด้ วยความเคารพ
คาสุ ภาพ
คาสุ ภาพมีลกษณะดังต่ อไปนี้
ั
1. ไม่ เป็ นคาห้ วนหรือคากระด้ าง ฟังดูเหมือนไม่ แสดงความเคารพ เช่ น พูดคาอุทาน โว้ ย หา เอ้อ เป็ นต้ น หรือคาพูดสั้ นๆ ห้ วนๆ
เช่ น เปล่า ไม่ มี ไม่ ใช่ เป็ นต้ น
2. ไม่ เป็ นคาหยาบ ฟังดูแล้ วไม่ ไพเราะ เช่ น
มึง กู อ้าย อี อ้ายนั่น อ้ายนี่ เป็ นต้ น
3. ไม่ เป็ นคาพูดทีมีความหมายหยาบหรือเปรี ยบเทียบกับของหยาบ เช่ น ตีน
่
4. ไม่ เป็ นคาผวน คือคาทีเ่ มื่อกลับคาแล้วความหมายหยาบคาย เช่ น เห็นควรด้ วย ตีหก ตากแดด
คาสามัญ
คาสุ ภาพ
อีกา
นกกา
อีเก้ง
นางเก้ง
ช้ างตัวผู้
พลาย
ช้ างตัวเมีย
พัง
ปลาช่ อน
ปลาหาง
ปลาไหล
ปลายาว
ปลาร้ า
ปลามัจฉะ
ปลาสลิด
ปลาใบไม้
ไส้ เดือน
รากดิน
กระต่ าย
ศศิ
ออกลูก
คลอดบุตร
แตงโม
ผลอุลด
ิ
กล้วยบวชชี
นารีจาศีล
ผักตบ
ผักสามหาว
ผักกระเฉด
ผักรู้ นอน
ผักบุ้ง
ผักทอดยอด
ดอกขีเ้ หล็ก
ดอกเหล็ก

10. เห็ดโคน
เห็ดปลวก
ฟักทอง
ฟักเหลือง
หัวปลี
ปลีกล้วย
ต้ นตาแย
ต้ นอเนกคุณ
ถั่วงอก
ถั่วเพาะ
ใส่ กุญแจ
ลันกุญแจ
่
กะปิ
เยือเคย
่
ขีเ้ หนียว
เหนียวแน่ น
เต่ า
จิตรจุล
ขีตืด
้
ตระหนี่
สั ตว์ ออกลูก
ตกลูก
สั ตว์ใหญ่ตาย
ล้ม
ใส่ เสื้อ
สวมเสื้อ
แปดตัว
สี่ ค่ ู
ทีหก
่
ครบหก
ตากแดด
ผึงแดด
่
ขีกลาก
้
โรคกลาก
ขนมขีหนู
้
ขนมทราย
ขนมใส่ ไส้
ขนมสอดไส้
ขนมจีน
ขนมเส้ น
ขนมเทียน
ขนมบัวสาว
ถั่วดาต้ ม
จรกาลงสรง
ตัวอย่างคาราชาศัพท์
1 . หมวดร่ างกาย
หน้าผาก = พระนลาฎ
แก้ม = พระปราง
ตา = พระเนตร
นิ้วหัวแม่มือ = พระอังคุฐ
จมูก = พระนาสิ ก
นิ้วชี้ = พระดัชนี
ปาก = พระโอษฐ์
นิ้วกลาง = พระมัชฌิมา

11. ฟัน = พระทนต์
นิ้วนาง = พระอนามิกา
เขี้ยว = พระทาฐะ
นิ้วก้อย = พระกนิษฐา
ลิ้น = พระชิวหา
เล็บ = พระนขา
หู = พระกรรณ
รักแร้ = พระกัจฉะ
ไหปลาร้า = พระรากขวัญ
ท้อง = พระอุทร
บ่า = พระอังสะ
สะดือ = พระนาภี
มือ = พระหัตถ์
สี ขาง = พระปรัศว์
้
หลัง = พระปฤษฎางค์
ตะโพก = พระโสณี
ตัก = พระเพลา
เข่า = พระชานุ
เท้าทั้งคู่ = พระยุคลบาท
ไต = พระวักกะ
ตับ = พระยกนะ
ปอด = พระปับผาสะ
2. หมวดเครื่ องอุปโภค บริ โภค
ตรา = พระราชลัญจกร
กระโถนใหญ่ = พระสุ พรรณราช
พานหมาก = พานพระศรี
กระโถนเล็ก = พระสุ พรรณศรี
หมวก = พระมาลา
แว่นตา = ฉลองพระเนตร
ร่ ม = พระกลด
มีดโกน = พระแสงกรรบิด
ช้อน = ฉลองพระหัตถ์ชอน
้
น้ าหอม = พระสุ คนธ์
ข้าว = พระกระยาเสวย
ยาถ่าย = พระโอสถประจุ
เหล้า = น้ าจัณฑ์
หม้อน้ า = พระเต้า
ม่าน = พระวิสุตร
ประตู = พระทวาร
ปิ่ น = พระจุฑามณี
ปื น = พระแสงปื น
3. หมวดขัตติยตระกูล
ปู่ , ตา = พระอัยกา
ย่า ยาย = พระอัยกี
ลุง (พี่ของพ่อ) = พระปิ ตุลา
ป้ า (พี่ของพ่อ) = พระปิ ตุจฉา

12. ลุง (พี่ของแม่) = พระมาตุลา
ป้ า (พี่ของแม่) = พระมาตุจฉา
อาชาย = พระปิ ตุลา
อาหญิง = พระปิ ตุจฉา
พ่อ = พระชนก
แม่ = พระชนนี
บุตรชาย = พระโอรส
บุตรสาว = พระธิดา
หลาน = พระนัดดา
เหลน = พระนัดดา
สามี = พระสวามี
ภรรยา = พระมเหสี
พ่อตา = พระสัสสุ ระ
แม่ยาย = พระสัสสุ
ลูกเขย = พระชามาดา
ลูกสะใภ้ = พระสุ ณิสา
4. หมวดกริ ยา
ไป = เสด็จพระราชดาเนิน
กิน = เสวย
นอน = บรรทม
สบาย = ทรงพระสาราญ
ป่ วย = ทรงพระประชวร
ตัดผม = ทรงเครื่ องใหญ่
อ่านหนังสื อ = ทรงพระอักษร
ดู = ทอดพระเนตร
รัก = โปรด
หัวเราะ = ทรงพระสรวล
่
กั้นร่ มให้ = อยูงานพระกลด
ให้ = พระราชทาน
ั
5. หมวดคาที่ใช้กบพระสงฆ์
เชิญ = นิมนต์
ไหว้ = นมัสการ
กิน = ฉัน
นอน = จาวัด
สวดมนต์ = ทาวัตร
โกนผม = ปลงผม
อาบน้ า = สรงน้ า
ขอโทษ = ขออภัย
บิดา , มารดา = โยม
ผูหญิง = สี กา
้
ป่ วย = อาพาธ
ตาย = ถึงแก่มรณภพ
ยา = โอสถ
เรื อน , ที่พก = กุฎิ
ั
บวช = บรรพชา
นักบวช = บรรพชิต