G6pd
- 1. นศภ.ทรงสัน
ต์
ทองคำ 59191048
คณะเภสัชศาสต
ร์
มหาวิทยาลัยอีสเทิ
ร์
นเอเชีย
ฝึ
กปฏิบัติงานผลัดที่ 7ร้ านหมอยา
ทุ่
งนา จังหวัดอุทัยธานี
สื่อความ
รู้สู่
ประชาชน
ชื่อเรื่อง ภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD (G6PD deficieny)
วัตถุประสง
ค์
เพื่อเตือนภัยเกี่ยวกับโรค แนะนำวิธีดูแลสุขภาพเบื้อง
ต้
นและการ
ป้
องกันโรค
ประเภทสื่อ เว็บไซ
ต์
เพจ บล็อก สื่อออนไล
น์
เนื้อสำคัญประกอบ
ด้
วย
ภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD (G6PD deficieny)
1. ภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD คืออะไร
เ
ป็
นโรคที่
ร่
างกายขาดเอนไซ
ม์
G6PD ทำใ
ห้
เกิดความผิดปกติทางพันธุกรรม
ส่
งผลใ
ห้
เม็ดเลือดแดงแตก
ง่
าย
โดยภาวะนี้เกิดจากความผิดปกติบนโครโมโซม X จึงมักพบในเพศชาย
(เมื่อเอนไซ
ม์
G6PD เ
ป็
นเอนไซ
ม์
สำคัญในกระบวนการเมแทบอลิซึม พบไ
ด้
ในเม็ดเลือดแดง มีห
น้
าที่
ต่
อ
ต้
านอนุมูลอิสระ
ป้
องกันไ
ม่
ใ
ห้
เม็ดเลือดแดงแตก
ง่
าย)
2. อาการของ
ผู้
ที่มีภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD
สามารถแ
บ่
งอาการแสดงไ
ด้
ตามระยะที่
ผู้ป่
วยสัมผัส
ปั
จจัยกระ
ตุ้
นไ
ด้
ดังนี้
• ระยะปกติ (ระยะที่
ผู้ป่
วยไ
ม่
ไ
ด้
สัมผัส
ปั
จจัยกระ
ตุ้
น)
ผู้
ที่มีภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD จะมีลักษณะเหมือนคนปกติทั่วไป ไ
ม่
มีอาการผิดปกติ สามารถใ
ช้
ชีวิต
ประจำวันไ
ด้
• ระยะมีอาการ (ระยะที่
ผู้ป่
วยสัมผัส
ปั
จจัยกระ
ตุ้
น) สามารถแ
บ่
งเ
ป็
น 2 ระยะตามระยะเวลาการเกิด
โรค เมื่อมีการติดเชื้อหรือไ
ด้
รับยาหรือสารเคมีที่ทำใ
ห้
เม็ดเลือดแดงของ
ผู้ป่
วย G6PD แตก
ระยะเฉียบพลัน
- เม็ดเลือดแดงแตกแบบเฉียบพลัน เกิดใน 24 – 28 ชั่วโมง หลังไ
ด้
รับ
ปั
จจัยกระ
ตุ้
น
-
ผู้ป่
วยจะมีอาการ
‣ ปวด
ท้
อง ‣ ปวดหลัง
‣ อาเจียนหรือ
ท้
องเดิน ‣
ปั
สสาวะสีโค
ล่
า
‣
ท้
องเสีย ‣ ตาเหลืองเล็ก
น้
อย
‣ มีภาวะโลหิตจาง ซึ่ง
ผู้ป่
วยจะเหนื่อยและ
อ่
อนเพลีย จะหายไปในระยะเวลาประมาณ 3 –
6 สัปดา
ห์
‣ ในเด็กอาจจะไ
ม่
เ
ล่
น ไ
ม่
กินอาหาร ไ
ม่
อยากทำอะไร
ระยะเรื้อรัง
‣ ภาวะเม็ดเลือดแดงแตกแบบเรื้อรัง คือแตกครั้งละ
น้
อยๆ เ
ป็
นๆ หายๆ ในประเทศไทยพบ
น้
อยมาก
*หมายเหตุ
-ในเด็กแรกเกิด มักมีภาวะตาเหลือง ตัวเหลือง ซึ่งอาจพบเ
ป็
นสาเหตุหนึ่งของเด็กที่มีตัว
เหลืองเมื่อแรกเกิด
-อาการแสดงในแ
ต่
ละบุคคลไ
ม่
เ
ท่
ากัน อาจเพราะภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD มีความผิดปกติ
ในระดับพันธุกรรมที่หลากหลาย
- 2. 3. ความรุนแรงของภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD
ในภาวะที่มีเม็ดเลือดแดงแตก หากเ
ป็
นมากและรักษาไ
ม่
ทัน
ผู้ป่
วยอาจมีโลหิตจางมาก จนหัวใจวาย
และหากมีสารฮีโมโกลบินที่เกิดจากเม็ดเลือดแดงแตก ไป
ค้
างอ
ยู่
ใน
ท่
อไตปริมาณมาก แ
ล้
ว
ถ้
าสภาวะ
ปั
สสาวะเ
ป็
นกรด สารนี้จะตกตะกอนอุดกั้นทางเดิน
ปั
สสาวะ
ท่
อไต ทำใ
ห้
ไตวายไ
ด้
และโพแตสเซียมซึ่งอ
ยู่
ในเม็ดเลือดแดงเ
ข้
าไปอ
ยู่
ในกระแสเลือดมาก เมื่อโพแทสเซียมสูงมากเกินไป อาจทำใ
ห้
หัวใจหยุดเ
ต้
น ดัง
นั้น
ถ้
า
รู้ว่
ามีภาวะขาดเอนไซ
ม์
G6PD และระวังไ
ม่
ใ
ห้
สัมผัสกับ
ปั
จจัยที่ทำใ
ห้
เม็ดเลือดแดงแตก
ง่
าย โรคนี้จึง
ไ
ม่น่
ากลัว ถือ
ว่
าเ
ป็
นเพียงจุด
อ่
อนที่เม็ดเลือดแดงแตก
ง่
ายเ
ท่
านั้น นอกนั้นก็มีชีวิตเหมือนคนปกติ
4. เมื่อไรควรไปพบแพท
ย์
ใน
ผู้
ที่ทราบ
ว่
าขาดเอนไซ
ม์
G6PD แ
ล้
วมีอาการเหนื่อยเพลียและ/หรือมี
ปั
สสาวะสีโค
ล่
า ควรรีบไปพบ
แพท
ย์
เพราะอาจเกิดภาวะโลหิตจางจากการแตกของเม็ดเลือดแดง
สำหรับ
ผู้
ที่ไ
ม่
ทราบ
ว่
าขาดเอนไซ
ม์
นี้หรือไ
ม่
หากมีอาการเหนื่อย เพลีย หรือ
ว่
าซีดเหลืองและ/หรือมี
ปั
สสาวะสีโค
ล่
า ควรรีบไปพบแพท
ย์
เพื่อรักษาอาการและสาเหตุ
ต่
อไป
5. อะไรคือ
ปั
จจัยกระ
ตุ้
นใ
ห้
เม็ดเลือดแดงแตก
ง่
ายไ
ด้บ้
าง
• การติดเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัส หรือการติดเชื้ออื่นๆ
• อาหาร
- ถั่วปาก
อ้
า
- ไว
น์
แดง
- พืชตระกูลถั่ว
- บลูเบอรี่
- ถั่วเหลือง
- โซดาขิง(น้ำโทนิก)
• การใ
ช้
ยาและ/หรือสัมผัสสารเคมีบางชนิด เ
ช่
น
- ก
ลุ่
มยารักษาโรคมาลาเรีย
‣ ไพรมาควีน
‣ ควินิน
‣ คลอโรควิน, ไฮดรอกซีคลอโรควิน
- ยาก
ลุ่
มซัลโฟนาไม
ด์
‣ แดปโซน ยารักษาโรคผิวหนังบางชนิดและโรคเรื้อน
‣ โคไตรมอกซาโซล หรือแบคทริม™ ยารักษาโรคติดเชื้อแบคทีเรีย
‣ ยาลดระดับน้ำตาลในเลือดก
ลุ่
มซัลโฟนิลยูเรีย เ
ช่
น กลิพิไซ
ด์
, ไกลบูไร
ด์
เ
ป็
น
ต้
น
- ก
ลุ่
มยาเคมีบำบัด เ
ช่
น ดอกโซรูบิซิน
- ก
ลุ่
มยาปฏิชีวนะบางชนิด
‣ ควิโนโลน
‣ คลอแรม
ฟิ
นิคอล
‣ กรดนาลิดิสิก
‣ ไนโตรฟูแรนโตอิน
- ยาลดไ
ข้
ยาแ
ก้
ปวดบางชนิด
‣ อะเซตานิไล
ด์
‣ แอสไพริน
‣ แอนติไพริน
- ยาก
ลุ่
มที่ใ
ช้
รักษาโรคหัวใจและหลอดเลือด
‣ โปรเคนาไม
ด์
‣ ควินิดีน
- 3. ‣ โดปามีน
- ยาอื่นๆ
‣ วิตามินซี
‣ วิตามินเค
- สารเคมี
ต่
างๆ เ
ช่
น แนฟธาลีน (Napthaiene) (ลูกเหม็นที่ใ
ช้
อบ
ผ้
า กันแมลง), สารหนู, เมทิลีนบลู,
การบูร เ
ป็
น
ต้
น
6. จำเ
ป็
น
ต้
องตรวจ
ว่
า
ร่
างกายขาดเอนไซม์ G6PD หรือไ
ม่
ปั
จจุบันยังไ
ม่
มี
ข้
อแนะนำ
ว่
า
ต้
องตรวจหา
ว่
าขาดเอนไซ
ม์
นี้ในทุกๆ คน เพราะ
ส่
วนมากของ
ผู้
ที่ขาดเอนไซ
ม์
นี้
อาจไ
ม่
มีอาการเลยจนตลอดชีวิต ยกเ
ว้
นในเด็กแรกเกิดที่มีภาวะตาเหลือง ตัวเหลือง ซึ่ง
ต้
องตรวจหา
สาเหตุ รวมทั้งการตรวจ
ว่
าขาดเอนไซ
ม์
G6PD หรือไม่
7. การดูแลตนเองและการดูแลบุตรที่มีภาวะพ
ร่
องเอนไซม์ G6PD
• การ
ป้
องกันภาวะนี้ คือ การหลีกเลี่ยง
ปั
จจัยกระ
ตุ้
นที่ทำใ
ห้
เม็ดเลือดแดงแตก
• ควรพกบัตรประจำตัว
ผู้ป่
วยที่แสดงภาวะที่เ
ป็
น และมีรายชื่อยาหรือสารที่ควรหลีกเลี่ยง รวมถึงแ
จ้
ง
เ
จ้
าห
น้
าที่ทางการแพท
ย์
ทุกครั้งในการใ
ช้
บริการ
• ควรแ
จ้
งคุณครู
ห้
องพยาบาลและโรงเรียนถึงโรคของเด็ก และเมื่อเด็กพอรู้ ความควรสอนใ
ห้
เด็กทราบ
ว่
าตนเองเ
ป็
นโรคอะไร ไ
ม่
ควรกินอะไร
• ไ
ม่
ควรเลือกซื้อยา อาหารเสริม หรือสมุรไพรทานเอง โดยไ
ม่
ปรึกษาแพท
ย์
หรือเภสัชกร
8. การ
ถ่
ายทอดลักษณะของภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD ไป
สู่รุ่
นลูก
• ความผิดปกตินี้สามารถ
ส่
งจาก
รุ่
น
พ่
อแ
ม่
ไป
สู่รุ่
นลูกไ
ด้
คือ
ถ้
าแ
ม่
มีภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD ลูกชาย
ทุกคนจะเ
ป็
นโรคนี้ แ
ม้ว่
า
พ่
อจะไ
ม่
ไ
ด้
เ
ป็
นโรคนี้ก็ตาม แ
ต่
หาก
พ่
อมีภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD โอกาสที่
ลูกๆจะเ
ป็
นขึ้นกับ
ว่
า แ
ม่
มีภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD หรือเ
ป็
นพาหะ (มียีนภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD
แ
ต่
ไ
ม่
เ
ป็
นโรค)
• ตารางที่ 1 แสดง โอกาสความเ
ป็
นไปไ
ด้
ที่ภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
จะถูก
ถ่
ายทอดจาก
รุ่
น
พ่
อแ
ม่สู่รุ่
นลูก
เอกสาร
อ้
างอิง
1.กิตติ
ต่
อจรัส. (2563). โรคพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD. สืบ
ค้
น 3 พฤศจิกายน 2563, จาก http://tsh.or.th/
Knowledge/Details/43
2.นงลักษ
ณ์
สุขวาณิช
ย์
ศิล
ป์
. (2563). บทความเผยแพ
ร่
ความ
รู้สู่
ประชาชน โรคจีซิกพีดี...ยาและอาหารที่ควร
หลีกเลี่ยง. สืบ
ค้
น 3 พฤศจิกายน 2563, จาก https://pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/490/
โรคจีซิกพีดียาและอาหารที่ควรหลีกเลี่ยง/
3.Harcke SJ, Rizzolo D, Harcke HT. G6PD deficiency: An update. JAAPA. 2019 Nov;32(11):21-26. doi:
10.1097/01.JAA.0000586304.65429.a7. PMID: 31609781.
พ่
อ
มีภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD ไ
ม่
มียีนภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD
แ
ม่
มีภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD
ลูกชาย = 100%
ลูกสาว = 100%
ลูกชาย = 100%
ลูกสาว = เ
ป็
นพาหะ
มียีนภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD
แ
ต่
ไ
ม่
เ
ป็
นโรค (พาหะ)
ลูกชาย = มีโอกาสเ
ป็
นไ
ด้
50%
ลูกสาว = มีโอกาสเ
ป็
นไ
ด้
50%
ลูกชาย = มีโอกาสเ
ป็
นไ
ด้
50%
ลูกสาว = ไ
ม่
เ
ป็
น หรือเ
ป็
นพาหะ
ไ
ม่
มียีนภาวะพ
ร่
องเอนไซ
ม์
G6PD
ลูกชาย = ไ
ม่
เ
ป็
น
ลูกสาว = พาหะ
ลูกชาย = ไ
ม่
เ
ป็
น
ลูกสาว = ไ
ม่
เ
ป็
น
- 5. ตารางที่ 2 แสดงยาที่ควรหลีกเลี่ยงหรือใ
ช้ด้
วยความระมัดระวัง
ชื่อยา ระดับความเสี่ยง การพบในแ
ต่
ละเชื้อชาติ
ไกลบูไร
ด์
(Glyburide) ใ
ช้ด้
วยความระมัดระวัง ทุกเชื้อชาติ
ไกลพิไซ
ด์
(Glipizide) สูง ทุกเชื้อชาติ
ไกลมีพิไร
ด์
(Glimepiride) สูง ทุกเชื้อชาติ
คลอแรม
ฟิ
นิคอล (Chloramphenicol) สูง
ส่
วนให
ญ่
พบในคนเอเชีย,
เมดิเตอริเนียน
คอลชิซิน (Colchicine) ต่ำ ทุกเชื้อชาติ
ซัลฟาซิตาไม
ด์
(Sulfacetamide) สูง ทุกเชื้อชาติ
ซัลฟาเมทอกซาโซล (Sulfamethoxazole) สูง ทุกเชื้อชาติ
ซิโปรฟลอกซาซิน (Ciprofloxacin) สูง ทุกเชื้อชาติ
โซเดียม ไนโตรพรุซไซ
ด์
(Sodium nitroprusside) สูง ทุกเชื้อชาติ
ไดเฟนไฮดรามีน (Diphenhydramine) ต่ำ ทุกเชื้อชาติ
ไตรเมโทพิม (Trimethoprim) ต่ำ ทุกเชื้อชาติ
ไนตริกออกไซ
ด์
(Nitric oxide) สูง ทุกเชื้อชาติ
ไนโตรกลีเซอรีน (Nitroglycerin) สูง ทุกเชื้อชาติ
ไนโตรฟูแรนโทอิน (Nitrofurantoin) สูง ทุกเชื้อชาติ
พาราเซตามอล (Paracetamol) ต่ำ ทุกเชื้อชาติ
โพรเบเนซิด (Probenecid) สูง ทุกเชื้อชาติ
ไพรมาควิน (Primaquine) สูง(สามารถลดขนาดเมื่อมีความจำเ
ป็
น
ต้
องใ
ช้
) ทุกเชื้อชาติ
ฟี
นาโซไนริดีน (Phenazopyridine) สูง
ส่
วนให
ญ่
พบในคนเอเชีย,
เมดิเตอริเนียน
มอกซิฟลอกซาซิน (Moxifloxacin) สูง
ส่
วนให
ญ่
พบในคนเอเชีย,
เมดิเตอริเนียน
เมทิลีนบลู (Methylene blue) สูง ทุกเชื้อชาติ
ราสรูบิเคส (Rasburicase) สูง (มีการ
ห้
ามใ
ช้
ในหลายประเทศ) ทุกเชื้อชาติ
เลโวฟลอกซาซิน (Levofloxacin) สูง
ส่
วนให
ญ่
พบในคนเอเชีย,
เมดิเตอริเนียน
วิตามิน เค (Vitamin K)
ต่ำ - สูง
(ขึ้นกับ
ว่
าเ
ป็
นโครงส
ร้
างของวิตามิน และ
แห
ล่
งที่มา)
ทุกเชื้อชาติ
วิตามินซี (Vitamin C) สูง (เมื่อใ
ช้
ขนาดสูง) ทุกเชื้อชาติ
สเตรปโตมัยซิน (Streptomycin) ต่ำ ทุกเชื้อชาติ
แอสไพริน (Aspirin) หลากหลาย (ไ
ม่
มีอาการ-ต่ำ) ทุกเชื้อชาติ
ไอโซไนอะซิด (Isoniazid) ต่ำ ทุกเชื้อชาติ
