2. Sarrera■ Ama-zelulen inguruko gaia
garrantzi eta gaurkotasun
handiko gaia da.
■ Gaixotasunak sendatzeko oso
bide baliagarria izateko
ahalmena du, nahiz eta
oraindik aplikazioak urte
batzuk pasa arte prest ez egon
2009-ko otsailean ama-zelulen gaia (stem cells)
portada izan zen TIME aldizkarian
http://img.timeinc.net/time/magazine/archive/covers/200
9/1101090209_400.jpg
3. Zer dira? -Ezaugarriak
■ Ama-zelulak (stem
cells) diferentziatu
gabeko zelulak dira
eta organismo
multizelular
guztietan aurkitzen
dira.
•Berritzeko ahalmena.
Zatiketa zelularraren
bidez behin eta berriro
ugaritzeko (bere burua
berritzeko) aukera,
diferentziatu gabe
■ •Potentzia. Zelula
espezializatuan
bilakatzeko ahalmena
5. Zelula amen hazkuntza
■ Bizitza zelula bakar batetik hasten da
(zigotoa).
■ Zelula hori zatitzen da behin eta
berriro gorputzaren zelula guztiak
eman arte.
■ Une batean zelula horiek beren
kopia identikoak egiteari utzi egiten
diote eta zelula espezializatuak
ematen hasten dira.
6. ■ Zelula ama berriak behar
izaten dira, zelula
espezializatuak ematean
agortu ez daitezen.
■ Zelula amek erabakia hartu
behar dute uneoro: zelula
ama gehiago egin ala zelula
espezializatua bihurtu.
■ Kanpoko eta barneko
seinaleen ondorioz
(gorputzak ematen
dituenak) hartzen dituzte
erabakiak zer zelula mota
espezializatua izango
diren zehazteko.
■ Seinale horiek zeintzuk
diren jakiten saiatzen ari
dira zientzilariak.
7. Funtzioa
■ Zelula amak oso zelula-
mota bereziak dira eta
erreserba gisa
funtzionatzen dute zeren
zelula espezializatuek
galdu egin dute bere
kopiak egiteko ahalmena
eta hiltzen direnean
ordezkatu behar izaten
dira hau da hain zuzen
zelula amek egiten dutena
8. Zelula motak
■ Zelula-mota bakoitzak bere ezaugarriak ditu. Batzuk
elkarrekin hazten dira; beste zelula batzuk hazten dira
isolamenduan, elkarretik urrunduz...
■ Zelula-mota horiek talde espezializatuan egiten dute lan.
Batzuk oxigenoa garraiatzen dute zirkulazio- sistematik,
beste batzuk uzkurtu eta luzatu sistema muskularrean...
9. Zelula motak
■ Diferentziatutako zelulak
bihurtzeko ahalmenaren
arabera, zelulak izan daitezke
■ •Totipotenteak: edozein
zelula- mota emateko ahalmena
(extraembrionarioak barne)
■ •Pluripotenteak: ia zelula-
mota guztiak emateko
ahalmena. Ama- zelula
enbrionarioak pluripotenteak
dira
■ •Multipotenteak: funtzio jakin
bat duten zelula-motak emateko
ahalmena dute. Ama-zelula
helduak multipotenteak dira.
10. Enbrioi zelula amak
■ Ehun baten zelula amek ehun
horren zelulak emateko gai dira
soilik.
■ Zelula hauek blastozistotik
(fertilizazioaren 4-5 egun
ondoren lortzen da eta 50- 150
zelula inguru ditu) datoz, hau
da umetokian inplantatu
aurretik ematen den enbrioitik.
■ Fase honetako enbrioi batean
badaude zelula batzuk hazi
daitezkeenak eta potentzialki
gai direnak edozein motako
zelulak emateko: odol-zelulak,
neuronak...
11. Ama zelula helduak
■ Ama-zelula helduak
helduen ehunetan
aurkitzen dira.
■ Irudian agertzen dira ama-
zelula helduak aurkitu diren
zenbait organo eta ehun.
■ Ikerketak daude beste
tokietan ere aurkitzeko.
■ Beraiek duten funtzioa
suntsitzen diren zelulak
ordezkatzea da baina
enbrionarioek baino
ahalmen mugatuagoa dute
12. Zertarako balio dute?
■ Zelula amak oso baliagarriak
dira medikuntzan. Adibidez,
azaleko zelula ama batek egin
ditzazke azal zelulak gorputza
osoa estaltzeko adina.
■ Horrek oso aurrerapen handiak
ekarri ditu erredurak dituen
gaixoak tratatzeko garaian.
■ Beste gaixotasunak
sendatzeko ere balio dute,
leuzemia kasu.
■ Zelula ama gutxi batzuren
transplantea nahikoa izan
daiteke odol-sistema osoa
erreparatzeko.
13. Beste aplikazio batzuk:
■ •Animaliekin
eginiko testak
murriztu egingo
lirateke
■ •Medikamentuen
testak zelulekin
egin daitezke
■ •Gaixotasunak
hobeto ulertu
(diabetes...)
14. IPS ZELULAK
■ Ez dira uste zuten bezain otzanak. Azaleko edota ilesko
zelula simpleetatik, birprogramazioaren ostean zelula
amen berdinak sortzen zirela pentsatzen zuten baina ez
da perfektua. Izan ere eutsi egiten diote zelula helduak
zireneko genomaren zati bati. ADN ari itsatsita dauden
metiloma izeneko molekula batzuk gordetzen dute
oroimen hori. IPS molekulen metilomak aztertzean ikusi
dute zelula amen bezalakoa dela ia osotasunean baina
ez osorik eta hor dago hain zuzen koska
15. ■ Horretaz aparte beste akatz bat ere aurkitu dute
IPS zelula hauek minbizia, tumoreak garatzeko
joera handiagoa dutela; tumoreak sortzeko
prozesuekin lotutako geneen mutazioak dituzte.
■ Zelula normalak baino aukera handiagoak
dituzte tumoreak gauzatzeko eta honegatik IPS
zelulen erabilera izugarri muga daiteke.
