Gamalt námskeið sem ég hélt með öllu starfsfólki í Giljaskóla um listina að spyrja.

1. Spurningar í skólasamfélaginu
Námskeið í Giljaskóla
Brynhildur Sigurðardóttir
16. ágúst 2004

2. Hvernig er best að kynna sig?
Til að kynnast manneskju sem þú hefur
aldrei hitt áður, að hverju er
mikilvægast að spyrja?
 hvað ertu há?
 við hvað starfar þú?
 hvaða trúarbrögð aðhyllist þú?
 hver er uppáhaldsliturinn þinn?
 á hvaða tónlist hlustar þú?
 hugsar þú vel um neglurnar?
 um hvað ertu að hugsa núna?
 annað.........
Spurningar 2

3. Þróunarstarf Giljaskóla:
 Starfsfólk skólans lítur á það sem hlutverk
sitt að hjálpa nemendum að ná árangri í
samskiptum, námi og starfi.
 Til að ná þessu marki verða 6 dygðir
hafðar að leiðarljósi:
dygðir sem höfða til dygðir sem höfða til
náms: samskipta:
 metnaður  virðing
 víðsýni  lífsgleði
 ábyrgð  kærleikur
Spurningar 3

4. Þróunarstarf Giljaskóla – við fyrstu sýn:
Jákvætt: Fyrirvarar:
 ,,Gerum okkar  Dygðirnar valdar
besta” fyrir nemendur 
 Nám sem lífið hætta á mötun er
sjálft stöðugt fyrir hendi
 Stefnt að menntun  Er skólinn sem
nemenda – ekki samfélag tilbúinn
bara fræðslu fyrir spyrjandi
nemendur?
Spurningar 4

5. Dagskráin 16. ágúst 2004
9.00- 12.00
 Inngangur
 Fyrirlestur: Hvað er spurning?
 Æfing: Góð eða slæm spurning?
 Fyrirlestur: Hvaða marki viljum við ná með spurningum í
kennslu?
 Fyrirlestur: Spurningar kennara
 Samræða: nýtum samræðuspurningar í samræðu um
ábyrgð góða mannsins
12.00-12.30 Matur
12.30-16.00
 Fyrirlestur: Spurningar nemenda
 Æfing: Alvitra veran
 Æfing: Já- og nei- spurningaleikurinn
 Fyrirlestur: Er skólinn tilbúinn fyrir spyrjandi nemendur og
kennara?
 Æfing: Spurningin svarar
Spurningar 5

6. Hvað er spurning?
Yrðing sem kallar á viðbragð frá hlustandanum.
Spurningarnar sem kennarar nota mest:
 kalla á aga: ,,Af hverju er ekki þögn hérna inni?”
 kalla á þekkingu: ,,Af hverju eru sveppir ekki
plöntur?”
 auðvelda upprifjun: ,,Getur verið að þetta
tengist...?”
 kalla á þjálfun: ,,Getur þú staðið á einum fæti?”
 vekja áhuga: ,,Vitið þið að...?”
 sýna áhuga: ,,Ertu komin(n) svona langt með
þetta?”
 virkja nemendur: ,,Ætla fleiri að vera með
okkur?”
Spurningar 6

7. Fræðsla og menntun
Fræðsla: Menntun:
 markmið sett af  markmið sett af
fræðaranum, skýr nemanum, oft
 fræðarinn óskýr
skipuleggur og  fræðarinn er til
framreiðir því staðar, en veit oft
hann hefur reynslu ekki hvað mun
og yfirsýn skila sér
 neminn tekur við,  neminn er virkur,
oft óljóst hvað forvitinn, meltir
situr eftir það sem hann
upplifir
Spurningar 7

8. Kæru veislugestir!
Tilgangur þessarar veislu er að þið kynnist ítalskri
matargerð og finnið áhrif hennar á eigin líkama.
Það er mjög mikilvægt fyrir ykkur að upplifa þetta
því Ísland og Ítalía eiga ýmiss konar samskipti
sem mikilvægt er að þróa áfram á komandi árum.
Til að eiga kost á því verðum við að hafa innsýn í
ítalska menningu og siði. Um leið og þið njótið
matarins þá bið ég ykkur um að kynna ykkur
blaðið á diskinum ykkar þar sem gefnar eru
ábendingar um hvað teljast hentug umræðuefni í
ítölskum veislum. Þið skulið síðan æfa ykkur í
ræða á þessum nótum við sætisfélaga ykkar. Í lok
máltíðar mun ég leggja fyrir ykkur dálítið
krossapróf til að kanna hversu margt þið náðuð
að tileinka ykkur og á leiðinni út í kvöld mun ég
taka blóðprufur hjá ykkur til að kanna hvort
máltíðin hefur ekki skilað sér út í líkamann á
réttan hátt.

9. Spurningar til menntunar
 Hvernig spyrja kennararnir?
 Hvernig spyrja nemendurnir?
 Hvernig hlúir skólinn að spurningum
nemenda og kennara.
Spurningar 9

10. Spurningar kennara
 fyrirskipanir:
 af hverju ertu ekki byrjuð að vinna?
 afla upplýsinga frá nemendum, t.d. til að
viðhalda góðum tengslum við þá:
 hvernig gekk þér að vinna heimavinnuna?
 afla upplýsinga um þekkingu nemenda (2.
stigs spurningar):
 hvernig fallbeygist ,,kýr”
 samræðuspurningar
 spurningar sem birta raunverulega forvitni og
halda samræðu og/eða rannsókn gangandi
Spurningar 10

11. Samræðuspurningar:
 kalla ekki á eitt ákveðið svar
 eiga sér stað í umhverfi...
 ... þar sem virðing er borin fyrir
óvissunni
 ... þar sem það telst jákvætt að spyrja
sem flestra spurninga og litið er á þær
sem mikilvægar á eigin forsendum
 ... sem hvetur þátttakendur til að fást
við spurningar og svör út frá
margbreytilegum viðhorfum og leiðum
Spurningar 11

12. Mikilvægi óvissunnar
Hver er tilgangur veraldarinnar? Við vitum ekkert hver tilgangur
tilverunnar er. Þegar við skoðum allt það sem sagt hefur
verið um veröldina komumst við að því að við vitum ekki hver
tilgangur tilverunnar er. En þegar við segjum að við vitum
ekki hver tilgangurinn er, þá höfum við einmitt fundið opnu
leiðina – leyfum aðeins þetta, að skapað sé rými fyrir ólíkar
leiðir í framvindunni, að við verðum ekki upptekin af
staðreyndunum, þekkingunni, hinum algjöra sannleika, en
höldum alltaf áfram að vera óviss [...]
Það er ekki vísindalegt að ákveða endanlega svarið. Ef við
viljum ná framförum þá verðum við að halda dyrunum að því
óþekkta opnum. Mannkynið er bara rétt að byrja að þróast,
mannshugurinn og skynsemin eiga eftir að þroskast langt inn
í framtíðina. Það er á okkar ábyrgð að ákveða ekki núna um
hvað þetta snýst allt saman og senda alla inn á sömu
brautina með því að segja: ,,Þetta er lausn alls!” Ef við gerum
þetta þá hlekkjum við okkur við núverandi ímyndunarafl sem
er takmörkunum háð. Við munum einungis geta gert það sem
við teljum mögulegt og mikilvægt í dag. Aftur á móti, ef við
sköpum rými fyrir efa og samræðu [...] þá munum við ekki
lenda í þessum vanda.
(Richard Feynman)

13. Fylkingar samræðuspurninga:
 Spurningar sem þjóna þeim tilgangi að halda
samræðunni gangandi (procedural questions)
 af hverju segir þú ...?
 ert þú sammála skoðun ...?
 getur þú endurorðað það sem ... var að reyna að
segja?
 Spurningar sem hráefni í samræðuna sjálfa, þ.e.
spurningar um samræðuefnið sjálft (substantive
questions)
 hvað er metnaður?
 er það metnaður að vilja vera bestur í bekknum?
 er það metnaður að vilja gera sitt besta?
Spurningar 13

14. Verkfæri hugsunarinnar
Verkfærin: Notkun:
 Er spurningin skýr?  Gátlisti kennara
 Notum við rök?  Tæki í höndum
 Notum við dæmi? nemenda:
 Notum við
 meðan á samræðu
stendur
gagndæmi?
 til að meta samræðu
 Skoðum við í lokin
afleiðingar?
 Segjum við satt?
 Leiðréttum við
okkur?
Spurningar 14

15. Leikur í mótun: spurningin svarar
3 spila saman, 2 spyrja en sá þriðji er dómari. Hægt að
spila 3 umferðir þannig að allir fái að vera dómari
Spyrjendurnir draga um hvor eigi að byrja, geta svo
skipst á
Regla 1: allt sem er sagt verður að vera spurning
Regla 2: það er bannað að svara og leggja síðan fram
spurningu í sömu setningu, t.d. ,,Já, en hvað ef...?”
Regla 3: spurning má ekki vera innantóm eða skipta
um umræðuefni, hún verður að viðhalda framvindu í
samtalinu. Bannaðar spurningar væru t.d. ,,ertu
brjálaður?” eða ,,leiðist þér ekki þetta samtal?”
Leikmaður tapar (og þar með lýkur umferðinni) ef
hann:
 strandar og getur alls ekki lagt fram nýja spurningu
 brýtur einhverja af reglunum þremur
Spurningar 15

17. Er dæmigerður nemandi ekki forvitinn?
Eru þær
forvitnar?

18. Af hverju spyrja nemendur ekki?

19. Leiðir til að draga fram spurningar
nemenda 1.
Sagan um alvitru veruna:
 veran veit allt og nemendur fá tækifæri til að
leggja fyrir hana 1 spurningu (þau verða að hugsa
sig um og velja hana vandlega)
 allar spurningar eru skrifaðar á lista
 hægt að nota spurningalistann til að byrja
umræðu um spurningar – hvernig er best að fást
við spurningarnar?
 leita í orðabók eða spyrja sérfræðing
 spyrja einhvern í bekknum
 taka spurninguna til samræðu
 ekki hægt að svara
 hægt að rannsaka valdar spurningar, með
samræðu og/eða heimildaöflun
Spurningar 19

20. Leiðir til að draga fram spurningar
nemenda 2.
Já- og nei- spurningaleikurinn:
 Einn hugsar um ákveðið fyrirbæri,
hinir eiga að finna hvað það er
 Spurningarnar verða að vera þannig
að ,,hugsarinn” geti svarað með
,,já” eða ,,nei”
 Sá sem finnur rétta fyrirbærið fær
að vera næsti ,,hugsari”
Spurningar 20

21. Leiðir til að draga fram spurningar
nemenda 3.
Nemendur semji spurningar sem notaðar eru
til að tileinka sér námsefni í lesgreinum:
 þeir þurfa að gera greinarmun á aðalatriðum og
aukaatriðum
 þeir komast í betri tengsl við textann sem unnið
er með
 þeir fá tækifæri til að koma að þeim spurningum
sem þeir hafa mestan áhuga á
 þeir geta skipst á að vinna spurningarnar og
unnið svör upp úr spurningalistum félaga sinna
 kennarar geta nýtt spurningar nemenda við
prófagerð.
Spurningar 21

22. Spurningar og námsmat
 Halda spurningalistum til haga og
þá er hægt að setja tölugildi á hvað
nemendur spyrja mikið
 Líta á það sem verkefni að spyrja,
og muna að meta slík verkefni til
einkunnar alveg eins og verkefni þar
sem nemendur svara
Spurningar 22

23. Er skólinn spyrjandi samfélag?
 Hvar er gefinn tími til samræðu?
 Eru gerðar málamiðlanir þegar samræðan tekur
svo mikinn tíma að ljóst er að ekki gefst líka tími
til að fara ítarlega í öll efnisatriði sem námskrá
kveður á um?
 Hvernig kemst samræða úr einstökum
kennslustundum út í skólasamfélagið?
 Er til samræðuvettvangur fyrir skólasamfélagið
sem heild?
 Hvernig eru sérfræðingar innan skólans nýttir til
að næra samræðu úti í bekkjunum?
 Hvaða vald hafa nemendur til að hafa áhrif með
spurningum sínum
 Er hugarfar starfsfólks þannig að spurningum sé
vel tekið, meira að segja þegar þær fela í sér
gagnrýni og áskorun?
Spurningar 23

24. Kjarni málsins:
Mamma, er alveg öruggt að ég er
manneskja?
Já, já, auðvitað.
Hvernig veit ég það?
Vegna þess að þú kannt að spyrja.
Spurningar 24