กฎหมายกับความยุติธรรม

1. กฎหมายกับความยุติธรรม
คำนิยำมของกฎหมำย
1)กฎหมำย เป็นคำสั่งทั้งหลำย ของผู้ปกครองว่ำกำรแผ่นดิน ต่อรำษฎรทั้งหลำย เมื่อไม่
ทำตำมจะต้องมีโทษ (กรมหลวงรำชบุรีดิเรกฤทธิ์ฯ )
2)กฎหมำย เป็นกฎเกณฑ์ ที่เป็นแบบแผนควำมประพฤติของมนุษย์ในสังคม ซึ่งมี
กระบวนกำร บังคับที่เป็นกิจจะลักษณะ (ดร.ปรีดี เกษมทรัพย์)
3)กฎหมำย เป็นบทบัญญัติ ซึ่งผู้มีอำนำจสูงสุดในประเทศได้ตรำขึ้นไว้ เพื่อใช้ในกำร
บริหำรบ้ำนเมือง และสังคม บุคคล ในควำมสัมพันธ์ระหว่ำงกัน ผู้ใดฝ่ำฝืนต้องได้รับโทษ
หรือต้องถูกบังคับให้ปฏิบัติตำม (พจนำนุกรมฉบับบัณฑิตยสถำน)

2. คำนิยำมของควำมยุติธรรม
ตามพจนานุกรมฉบับบัณฑิตยสถานให้คานิยามของคาว่า“ความยุติธรรม”คือ “ความเที่ยงธรรม
ความชอบธรรมความชอบด้วยเหตุผล อันบุคคลผู้มีเหตุผล และมีความรู้สึก ผิดชอบ เห็นว่าเป็นสิ่งที่ชอบธรรม”
เพลโต (Plato) ได้ให้คานิยามของความยุติธรรมว่าหมายถึง “การทากรรมดีหรือการทาสิ่งที่
ถูกต้อง” โดยเขามองความยุติธรรมเป็นเสมือนองค์รวมของคุณธรรม ซึ่งถือเป็นคุณธรรมสาคัญที่สุดยิ่งกว่า
คุณธรรมอื่นใด และโดยทั่วไปแล้วความยุติธรรมเป็นคุณธรรมหรือสัจธรรมที่บุคคลผู้มีปัญญาเท่านั้นจะค้นพบ
ได้
อริสโตเติล (Aristotle) มองความยุติธรรมว่าเป็นคุณธรรมเฉพาะเรื่อง หรือคุณธรรมทางสังคม
ประการหนึ่ง โดย อริสโตเติลได้แบ่งความยุติธรรมออกเป็น 2 ประเภทคือ
ความยุติธรรมโดยธรรมชาติ หมายถึง ความยุติธรรมที่มีลักษณะเป็นสากล ใช้ได้ต่อมนุษย์ทุกคนไม่
มีขอบเขตจากัด และอาจค้นพบได้โดย “เหตุผลบริสุทธิ์” ของมนุษย์
ความยุติธรรมตามแบบแผน หมายถึง ความยุติธรรมซึ่งเป็นไปตามตัวบทกฎหมายของบ้านเมือง ที่
อาจเปลี่ยนแปลงได้ตามกาลเวลาและความเหมาะสม เป็นต้น
สรุปได้ว่า “ ความยุติธรรม” เป็นคาที่ให้คานิยามได้ยากที่สุดคาหนึ่งในทุกๆภาษา เชื่อได้ว่าความ
ยุติธรรมของแต่ละบุคคลคงแตกต่างกันไป

3. การขัดกันของกฎหมายกับความยุติธรรม
กฎหมำยหำกถูกตรำขึ้นโดยบุคคลหรือกลุ่มบุคคลเพื่อเอื้อ
ประโยชน์ต่อกลุ่ม กฏหมำยนั้นก็ไม่มีควำมยุติธรรม
กฎหมำย ควำมยุติธรรม
หำกกฏหมำยตีควำมตำมตำมตัวอักษรอย่ำงเคร่งครัดโดย
มองข้ำมเจตนำรมณ์ของกฏหมำย อำจขัดต่อหลักควำม
ยุติธรรม(ตย.บุกรุก)
หำกควำมยุติธรรม เกิดมำจำกควำมคิดเห็นของตนเอง
ที่ว่ำ อะไรที่เรำได้ประโยชน์เรำก็บอกว่ำยุติธรรม อะไรที่เรำ
เสียประโยชน์เรำก็บอกว่ำไม่ยุติธรรม

4. ข้อเตือนสติ
ความคิดที่ว่ากฎหมายและความยุติธรรมแยกออกจากกัน เป็นความคิดที่
อันตรายอย่างยิ่ง เพราะเมื่อใดที่ผู้ร่างกฎหมายคิดเช่นนี้ กฎหมายจะหา
ความยุติธรรมไม่ได้อีกต่อไป

5. หมายเหตุ
พระบรมราโชวาทซึ่งทรงพระราชทานในหลายวโรกาสพระองค์ได้ตรัสพาดพิงไปถึงเรื่องการบุกรุกป่าสงวนของราษฎร ซึ่งเป็นปัญหา
ขัดแย้งกันระหว่างรัฐกับราษฎร เป็นประเด็นเกี่ยวกับความขัดแย้งของกฎหมายกับความเป็นจริงของประชาสังคม ซึ่งมีคุณค่าอย่าง
ยิ่งในปัจจุบันโดยรวมความตามแนวพระบรมราโชวาทแล้วก็มีสาระสาคัญว่า
“กฎหมายกับความเป็นอยู่จริงอาจขัดกันได้ กฎหมายมีช่องโหว่มาก เพราะไปปรับปรุงกฎหมายและการปกครองโดยลอกแบบ
ต่างชาติมาโดยไม่ดูว่าเหมาะสมกับความเป็นอยู่ของประชาชนหรือไม่ บางทีการปกครองก็ไปไม่ถึงชุมชนห่างไกล กฎหมายที่รัฐตรา
ขึ้นเป็นอย่างไรก็ไม่รู้ ทาให้เขาตั้งกฎหมายใช้กันเอง ซึ่งบางจุดก็ขัดกับกฎหมายของรัฐ การตราพระราชบัญญัติป่าสงวนที่ผ่านมา
ปัญหามันเกิดจากเจ้าหน้าที่รัฐนั่งเก้าอี้ขีดบนแผนที่ว่าตรงไหนเป็นป่าสงวน โดยไม่ลงพื้นที่ดูว่าเป็นอย่างไร ความจริงก็คือมีราษฎร
เขาอาศัยอยู่ในป่าแห่งนั้นมาหลายชั่วอายุคนแล้ว อยู่ๆก็ไปตราเป็นกฎหมาย ไปชี้ว่าเป็นป่าสงวน กลายเป็นว่าราษฎรบุกรุกป่า
สงวน แน่นอนว่าถ้าดูตามกฎหมายราษฎรก็ผิดเพราะว่าตรามาเป็นกฎหมายโดยชอบธรรม แต่ว่าถ้าตามธรรมชาติแล้ว คนที่ทาผิด
กฎหมายคือเจ้าหน้าที่รัฐที่ไปขีดเส้นว่าป่าที่ราษฎรอยู่เป็นป่าสงวน เพราะว่าราษฎรเขาอยู่มาก่อน เขามีสิทธิในทางเป็นมนุษย์
ความหมายก็คือ ทางราชการนั้นแหละไปรุกรานบุกรุกราษฎรไม่ใช่ราษฎรบุกรุกกฎหมายบ้านเมือง”
คดีอำแดงป้อม ในสมัยรัชกำลที่ 1 ที่อำแดงป้อมมีชู้แล้วมำฟ้องหย่ำนำยบุญศรีผู้เป็นสำมีตุลำกำรก็ให้หย่ำ เพรำะกฎหมำยในขณะนั้นบัญญัติว่ำ
“หญิงหย่ำชำย หย่ำได้” ผลของคำพิพำกษำนี้ รวมทั้งกฎหมำยที่สนับสนุนอยู่ เหนือหัวรัชกำลที่ 1 เห็นว่ำไม่ยุติธรรม เป็นเหตุให้ต้องมีกำรชำระ
สะสำงกฎหมำยใหม่จนกลำยเป็นกฎหมำยตรำสำมดวงในเวลำต่อ
เจ้ำหนี้มองควำมควำมยุติธรรม คือ กำรที่ลูกหนี้ชำระหนี้ให้ครบถ้วน ลูกหนี้มองควำมยุติธรรม คือ เจ้ำหนี้ควรคิดดอกเบี้ยให้น้อยลง หรือผ่อน
ชำระหนี้ให้บ้ำง
โจทก์ มองว่ำควำมยุติธรรม คือ ศำลพิพำกษำให้ชนะคดี จำเลยมองว่ำ ควำมยุติธรรม คือ ศำลยกฟ้องตนเอง