Lerning session saka_rev[1]mon

The Study on City Master Plan and Urban Development Program of Ulaanbaatar City (UBMPS)
Intensive Learning Session on Urban Planning under Market Economy

Агуулга

• Өнөөгийн нийгэм-эдийн засгийн
нөхцөл байдлыг үнэлэх
• Нийгэм-эдийн засгийн бүтцийн
бүрэлдэхүүн хэсгүүд: Хүн ам ба ДНБ
• Эдийн засгийн бодлого ба Засгийн
Газар, Нийслэлийн ЗДТГ-ын үүрэг
• Асуулт хариулт, хэлэлцүүлэг


Эдийн засгийн
бодлого ба нийгэм эдийн
засгийн бүтэц
Ёжи Сакакибара

JICA-ийн Судалгааны баг
2007 оны 7 сарын 26


Өнөөгийн НЭЗ-ийн нөхцөл байдал

• Хүн ам
– Хүн ам, насны бүлэг, хот, аймаг,
дүүргээр, шилжилт хөдөлгөөн
– Өрхийн гишүүдийн тоо
• Эдийн засаг
– ДНБ, ажилгүйдлийн түвшин, инфляцийн
түвшин, зээлийн хүүгийн хэмжээ, улсын
төсөв, худалдаа, хөрөнгө оруулалт,
бизнесийн байгууллагууд, пүүс
компаниуд


Тоо баримт

• Хүн амын тоо: Монгол Улсын Статистикийн
Эмхтгэл (МСЭ) болон Улаанбаатар хотын
Статистикийн Эмхтгэлд тусгасан хүн амын тоо
(УБСЭ) зөрүүтэй
• Эдийн засгийн үзүүлэлт: ДНБ, оны үнээр хөрөнгө
оруулалт зэргийг 2006 онд явуулсан а.а-н нэгжийн
тооллогын дүнтэй тулгаж дахин хянах
• Бодит ДНБ-ний суурь оны өөрчлөлт: 1995-2000
• Судалгааны баг зарим тоо баримтыг тодруулсан


Хүн ам

• Хүн амын тоо (121_1, • УБ хотын хүн амын %: 2006
121_2) онд 39%
• Хүн амын пирамид: (1989-
• Насны бүлгээр (122) 2000, Хөдөө орон нутгаас
• Хот, аймгаар (123_1, УБ руу)
123_2) • Бусад аймаг, хотын хүн ам:
хүн амын өсөлт зогссон
• Дүүргээр (123_2)
• Алслагдсан 3 дүүрэг: хүн
• Шилжилт хөдөлгөөн амын өсөлт зогссон
(124_1, 124_2) • 2002-2004 онд шилжин
• Эх сурвалж: Өрхийн ирэгсэд огцом өссөн
дэлгэрэнгүй судалгаа
(125)


Өрх

• Өрхүүд ба өрхийн • УБ хотын өрхийн
гишүүдийн тоо эзлэх хувь : 2006
(131) онд 36%
• Хот ба аймгаар • Нэг өрхөд ногдох
(132) хүний тоо: улсын
хэмжээнд 4.1, УБ-
ын хэмжээнд 4.4
• Алслагдсан 3
дүүргүүд: өрхийн
тоо өсөөгүй байна


ДНБ
• ДНБ, нэг хүнд ногдох • УБ хотын ДНБ-ний
ДНБ (141_1) цэвэр өсөлт, 1 хүнд
• Хот, аймгаар (141_2) ногдох ДНБ-ний цэвэр
(141_3_1, 141_3_2, өсөлт нь улсын ДНБ-
141_3_2 ээс бага
• Салбараар • Улсын ДНБ-ний 55 %
• Эрэлт хэрэгцээ • Гуравдагч гол
(141_4) салбар:Монгол Улс ба
УБ хот
• Улсын хэмжээний
х.а.а-н үйлдвэрлэл
буурсан


Үнэ, мөнгө ба зээлийн хүүгийн
хэмжээ

• ХҮИ, ДНБ-ний • ХҮИ буурсан боловч
дифляторын ДНБ дифлятор нь
өөрчлөлт (142_1, өндөр түвшинд
142_2) байсаар байна. (алт,
• Мөнгөний нийлүүлэлт зэсийн үнийн өсөлт)
(142_3) • ХҮИ буурч байгаа ч
• Зээлийн хүүгийн ДНБ дифлятор нь
хэмжээ (142_4) өндөр түвшинд
байсаар байна. М2-
ийн огцом өсөлт (зээл
бий болгох үйл явц)


Улсын нэгдсэн төсөв

• Улсын нэгдсэн • Татвар: Нийт орлогын
төсвийн орлого ба 80% (Нэгдсэн, улсын
зарлага (143_1) болон орон нутгийн)
• Улсын төсвийн орлого • Хөрөнгийн зардал:
ба зарлага (143_2) Нийт зардлын 13-16%
• Орон нутгийн төсвийн • УБ хот: Орон нутгийн
орлого ба зарлага төсвийн 44%
(143_3, 143_4) • УБ хотоос улсын
• Орон нутгийн төсвөөс төсөвт төвлөрүүлэх
улсын төсөвт орлого (2006 онд 14
төвлөрүүлэх орлого тэрбум төгрөг)
(143_5)


Ажил эрхлэлт ба ажилгүйдэл

• Ажил эрхлэлт (144_1) • Ажилгүйдлийн түвшин:
• Ажил эрхлэлт, УБ-ын алслагдсан
дүүргүүдэд 30% -аас
үйлдвэрээр (144_2) дээш
• Эдийн засгийн • Оёдлын
идэвхтэй хүн ам, үйлдвэр:30,000
бүсээр(144_3) ажилчидтай байснаа
• Ажиллагсад, бүсээр нь 5000 ажилчидтай
(144_4) болсон
• Хөдөө аж ахуй,
Худалдаа: Ажил
эрхлэлтийн байдал
сайн


Гадаад худалдаа

• Экспорт, импорт • Экспорт: Зэс (41.2%),
(145_1) алт (17.5%)
• Төлбөрийн тэнцэл • Импорт: түлш,
(145_2) үйлдвэрийн болон
тээврийн техник, тоног
төхөөрөмж,
үйлдвэрлэсэн бараа
• Гадаад ажилчид


Хөрөнгө оруулалт

• Хөрөнгө оруулалт: • ГШХО: уул уурхай,
Технологийн бүтэц, худалдаа, үйлдвэрлэл
санхүүгийн эх • Хятад, Канадаас
үүсвэрээр (146_1) оруулсан хөрөнгө
• ГШХО , орноор нь оруулалт (уул уурхай)
(146_3) • Худалдаа үйлдвэрлэл:
• Гадаад хөрөнгө бага хэмжээний
оруулалттай хөрөнгө оруулалт
компаниуд (146_4)


Бизнесийн аж ахуйн нэгж,
байгууллагууд

• Аж ахуйн нэгж, • УБ хотод идэвхтэй ү/а
байгууллагууд, (147_1) явуулдаг компаниудын
• Пүүс компаниуд, 61.3% нь байна.
үйлдвэрээр (147_2) • Худалдаа, Ахуйн
• Идэвхтэй компаниуд, үйлчилгээ, үйлдвэрлэл
бүсээр (147_3) • УБ хотын статистикт
• Идэвхтэй компаниуд, үзүүлснээр мөн адил
салбараар (147_3) хандлагатай байна.
• Мэдээллүүдэд нарийн
шинжилгээ хийх
шаардлага


Нийгэм-эдийн засгийн бүтэц
бүрдүүлэлт
• Хүн ам
– Хүн амын хэтийн төлөвийн тооцоо
– Хэтийн төлөв тодорхойлох дүн
шинжилгээ
– Компьютерийн тооцоолол хийх
• ДНББ-Дотоодын Нийт Бүсийн Бүтээгдэхүүн
– Өнөөгийн эдийн засгийн хөгжлийн зорилт
– ҮХС /NDS/ ба ОУВС-ийн /IMF/ тайлан
– Монгол Улсын эдийн засгийн байдлын
үнэлгээ
– Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлтийн дүр
зураг


Үндсэн хандлага : Задаргаа

Ойролцоо
Улсын хэмжээний орнуудтай
бодлого, харьцуулахад
Улсын төлөвлөгөө Улсын
хэмжээний тоо хэмжээний
баримт Монгол Улсын хэтийн
нөхцөл боломж төлөвийн
тооцоо
Тогтвортой,
УБ хотын боломжийн
хэмжээний тоо үйлдвэр
баримт УБ хотын
нийгэм-эдийн
УБ хотын хэмжээнд
УБ хотын засгийн бүтэц
хэтийн төлөвийн
тооцоо бодлого,
төлөвлөгөө


Хүн амын хэтийн төлөвийн тооцоо
( Монгол Улс ): NSO-UNFPA

2000 2005 2010 2015 2020 2025

Өндөр 2,390 2,573 2,764 2,966 3,160 3,330

Дунд 2,390 2,562 2,742 2,919 3,087 3,230

Доогуур 2,390 2,552 2,720 2,884 3,039 3,168

(211)


Хүн амын
хэтийн төлөвийн тооцоо ( УБ )
Жилийн
2005 2010 2015 2020
өсөлт

ҮСГ 1,253.
/NSO/ 894.3 1,019.3 1,141.2 5
2.3%
UNFPA
ЕТ 1,650.
890.0 1,135.0 - 4.2%
2020 0
МХЗ
942.4 1,093.4 1,164.7 - 2.0%
2015


Хүн амын хэтийн төлөвийн
тооцооны үнэлгээ

• ҮСГ /NSO/ болон НҮБХАС /UNFPA/-ийн
хүн амын хэтийн төлөвийн тооцоо: хүн
амын тоо ба УБ-ын хувьд доогуур авсан
• 2020 он- ЕТ: Даацыг харгалзан үзэх, гэхдээ
улсын хэмжээнд авч үзэхгүй
• 2015 он- МХЗ : NSO ба UNFPA-аас авсан
задаргаа,эдийн засгийн зорилт,
үйлдвэрийн бодлого, орчны чадамж
зэргийн ойлголтоос шилжилт хөдөлгөөнийг
шалгах


Хэтийн төлөв тодорхойлох дүн
шинжилгээний аргачлал

• NSO-UNFPA-ийн хэтийн төлөвийг ашиглах:
Улсын хүн амын тооноос задаргаа хийх
• Шилжилт хөдөлгөөний нөлөөлөх байдлыг
шалгах: ДНБ-ний өсөлт Монгол Улсын
ДНБ-ээс өндөр байх

Pub = 0.190953x Pmon + 0.000632 x GGRub
(11.55155) (9.820441)
Өөрчилсөн R2=0.833063
(212)


Хүн амын хэтийн төлөвийн тооцоо

• NSO-UNFPA-ийн хэтийн төлөвийн
тооцооны хувилбарыг ашиглах
• УБ хотод ДНБ-ний цэвэр өсөлт: 7.5%
(2007-11), 5.1% (2012-26)

07 10 20 GR
Монгол
2,623 2,742 3,080 1.1
Улс
УБ хот 1,043 1,195 1,719 3.9
% УБ 39.6 43.6 55.7
(212)


Эдийн засгийн хөгжлийн зорилт

Дунд хугацааны Урт хугацааны
зорилт зорилт
ҮХС /NDS/ дээр 12-оос доошгүй
тулгуурласан 14 (2007-15)
(2015-21)
МХЗ /MDG/

ОУВС /IMF/ 7.5 (2006-11) 5.1 (2012-26)

2010 он хүртэл
2020 он хүртэл
2020 оны ЕТ (УБ) 9.0%-д хүрнэ
10.5%-д хүрнэ

2010 он хүртэл 2015 он хүртэл
2015 МХЗ (УБ)
7.5%-д хүрнэ 7.7%-д хүрнэ


Эдийн засгийн үнэлгээ

• Уул уурхай: Экспортыг дэмжинэ. Гэвч ажил
эрхлэлт болон ДНБ-ний өсөлтөд үзүүлэх
нөлөө хязгаарлагдмал
• Худалдаа, барилга болон барилгатай
холбоотой асуудлууд: Огцом өсч байгаа
боловч удаан хугацааны эдийн засгийн
хөгжилд урт хугацааны ашиг нөлөө
үзүүлэхгүй
• Ажил эрхлэлт: Хөдөө аж ахуй, худалдаа,
үйлдвэрлэл
• Үйлдвэрлэл: Хязгаарлагдмал хөгжил


ДНБ-ний өсөлт

14.00% FISIM
Tertiary
12.00% Secondary
10.00% Primary
8.00%
6.00%
4.00%
2.00%
0.00%
-2.00% 2003 2004 2005 2006
6.0% 10.8% 7.1% 8.4%


Бусад орнуудын нөхцөл байдал

• Азийн орнууд: Анхдагч үйлдвэрийн
салбараас хоёрдогч үйлдвэрийн салбар
уруу шилжих туршлага, 10 жилээс дээш 7%
-аас дээш (214_1)
• Төв Азийн орнууд: 1990-ээд онд огцом
уналт, 2000-аад онд өсөлт (Казахстан,
Таджикистан, 214_2)
• Далайн эргийн орнууд: Арабын Нэгдсэн
Эмиратад /АНЭ/ дундаж хэлбэлзэл,
тасралтгүй өсөлт 4-7%, (214_3)


Монгол Улсын эдийн засгийн
хөгжлийн хувилбар

Монгол Улс: Эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийн эхлэл

Хөгжлийн дүр зургийн ямар төрөл байх вэ?

• Дүр зураг A1 Казахстаны загвар: Эдийн засгийн
хөгжил нь түүхий эдийг экспортлолтой холбоотой.
• Дүр зураг A2 АНЭ-ын загвар: Түүхий эдийн
экспортоос гуравдагч үйлдвэрт шилжих
тогтвортой хөгжил
• Дүр зураг Б Малайзын загвар: Түүхий эдийн
экспортоос хоёрдогч үйлдвэрт шилжих тогтвортой
хөгжил


Засгийн Газар ба УБ хотын ЗДТГ-
ын гүйцэтгэх үүрэг ба эдийн
засгийн бодлого
• Эдийн засгийн бодлого
• УБ хотын тэргүүлэх чиглэлийн үйлдвэр
• Засгийн Газар ба УБ хотын захиргааны
гүйцэтгэх үүрэг
• Эдийн засгийн бодлогын үндсэн зарчмууд


Эдийн засгийн бодлого
• Эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах:
ажилгүйдлийн түвшин буурах, санхүүгийн болон
мөнгөний бодлого, бодит инфляцийн түвшин
буурна.
• Эдийн засгийн үйл ажиллагааны хууль эрхзүйн
орчин сайжруулах (Хууль тогтоомж): банкны ү/а,
ня-бо бүртгэл, тооцоо, татвар
• Тэргүүлэх чиглэлийн үйлдвэрлэлийг дэмжих,
урамшуулал, татвараас чөлөөлөх болон
хөнгөлөлт үзүүлэх ( татвараас чөлөөлөх ,
татаас өгөх , г.м )
• Хүний нөөцийн хөгжил


Монгол Улсад тэргүүлэх

чиглэлийн үйлдвэрүүдийг
хөгжүүлэх боломж

Дотоодын зах зээлийн хязгаарлагдмал цар хүрээ
Далайд гарцгүй орон учраас өртөг өндөр

• Импортын бус экспортод чиглэсэн
• Онцгой ба нийтлэг бүтээгдэхүүнүүд
• Улсын дотоод нөөц (түүхий эд материал, Хүний
Нөөц)
• Уул уурхайн үйлдвэрээс олох эдийн засгийн үр
өгөөжийг ашиглах


УБ-ын тэргүүлэх чиглэлийн
үйлдвэрүүд
• Аялал жуулчлал: Байгалийн болон түүхийн
нөөц баялагт тулгуурлан валют хуримтлуулах,
ажлын байр нэмэгдүүлэх
• Уул уурхайн үйлдвэрүүдийг дэмжих туслах
үйлдвэрүүд: Монгол Улсад ирээдүйтэй,
хөгжиж цэцэглэх боломжтой
• Ноолуур, савхи, мод боловсруулалт: Монгол
Улсын дотоод нөөц бололцоог ашиглах,
ажлын байр нэмэгдүүлэх
• МХТ /ICT/ ба бизнесийн ү/а-ны outsourcing:
Хүний нөөцийг ашиглах, валют хуримтлуулах,
огцом үр дүнд хүрэх


Тэргүүлэх үйлдвэрлэл ба эдийн
засгийн бодлого

Тэргүүлэх чиглэлийн
Бусад үйлдвэрүүд
үйлдвэрлэлүүд
• Уул уурхайн • Худалдаа
үйлдвэрийг дэмжих • Барилга
• Савхи, ноолуур • Барилгын материал
• Аялал жуулчлал • Бусад
• ICT and BPO

Засгийн Газрын дэмжлэг Дундыг баримталсан байр суурь
• Урамшуулал • Үнийн механизм
• Татвараас чөлөөлөх г.м • Хүрээлэн буй орчны
зохицуулалт


Уул уурхайг дэмжих үйлдвэрлэл

• Уул уурхайн үйлдвэр: ДНБ-ний 12%,
экспортын 60%, ажиллах хүчний 4%
• Үндсэн бүтээгдэхүүн: Зэс (экспортын 41%),
алт (18%)
• Салбар: Эрдэнэт, Өмнөговь
• УБ-ын үүрэг роль: уул уурхайн салбарыг
дэмжих (удирдлага, санхүү, тээвэр,
сэлбэгийн үйлдвэрлэл)
• Эрэлтийн үнэлгээ хийх шаардлагатай


Боловсруулалт : Ноолуур, Савхи

• Хөдөө орон нутгаас их хэмжээний түүхий эд ирдэг
• Ажлын байр шинээр бий болгох
• Экспортын бараа болон жуулчдад зориулж, бэлэг
дурсгалын зүйл үйлдвэрлэх
• Материалын хомсдол: Хятад Улсруу түүхий эд
• Хөрөнгө мөнгөний хомсдол, банкны зээлийн өндөр
хүүгийн хэмжээ
• Технологийн болон үйлдвэрлэлийн парк, нүүлгэн
шилжүүлэх


Аялал жуулчлал
• Ирсэн жуулчид: 2000 онд 158,000, 2006 онд 395,000
болж өссөн
• Монгол Улсад 12 хоноход өдөрт US$106
зарцуулдаг
• УБ-т 3 өдөр
• Улирал: УБ-т өвлийн аялал жуулчлал, өвлийн
амралтын бааз
• УБ-руу нэвтрэн орох ажиллагааг сайжруулах
• Жуулчдын зочлох түүх соёлын газрууд, аялал
жуулчлалыг түлхүү хөгжүүлэх
• Жуулчлалын үйлчилгээний чанарыг сайжруулах
• Хадгалалт хамгаалалт: Хотын төвийн газар нутгийн
өнгө төрх, Богд Хаан Уул г.м


МХТ / ICT / ба бизнесийн
outsourcing
• ICT компаниуд : MOSA –д 30 компани, BPO-гийн
5-6 компани
• CCIC, AOTS-оос дэмжлэг авах (Япон)
• ICT байгууллагын бэлдсэн ЕТ
• 2007 онд 3,000 инженерүүд байснаас 2015 он
хүртэл 20,000 (BPO-д 15,000) инженерүүд болтлоо
өссөн байна.
• Техникийн боловсрол, татварын урамшууллыг
дэмжих хэрэгцээ шаардлага
• Хангалттай хүний нөөц, гадаад хэл болон
математикийн чадвартай


Засгийн Газар, УБ хотын
захиргааны үүрэг роль

• Засгийн Газар: өмнөх слайдад
дурдсан бүх асуудлуудыг хариуцна.
• УБ хотын ЗДТГ: УБ-т өвөрмөц
үйлдвэр болон аж ахуйн нэгжүүдийг
төвлөрүүлэх
• Улсын ба орон нутгийн төсвийн
хуваарилалтыг зохицуулах


Татвар хураалт ба хуваарилалт

Tg 000
33 38 28 42 Exp per
45.0
person
40.0 Rev per
person
35.0

30.0

25.0

20.0

15.0

UB
lia

l
i
t

st
ga

ra
es

Ea
go

nt
an
W

Ce
on

Kh

(215)
M


Эдийн засгийн бодлогын үндсэн
зарчмууд

• Үнийн механизм: Хувийн компаниуд
Засгийн газрын албадлагад ордоггүй.
• Улсын ба орон нутгийн төсөв
хуваарилалт, төрийн үйлчилгээ,
тэнцвэртэй байдал

Lerning session saka_rev[1]mon

Recommended

Recommended

More Related Content

More from Bayar Tsend

More from Bayar Tsend (20)

Lerning session saka_rev[1]mon

Editor's Notes