S.EN101

1. МОНГОЛ УЛСЫН СОЁЛ УРЛАГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
СОЁЛЫН СУРГУУЛЬ
ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨР
ЭКОЛОГИ
(ECOLOGY)
Хичээлийн код: S.EN101
Хичээлийн хэлбэр: Лекц
Хичээлийн багц цаг: 2 кредит
Судлах улирал: Дурын
Хичээл заах тэнхим/профессорын баг: Хүмүүнлэгийн ухааны тэнхим
Хичээлийн хөтөлбөр боловсруулсан:
Багш Магистр (MA) Б.Насанбат
албан тушаал гарын үсэг цол, зэрэг, нэр
Хичээлийн хөтөлбөрийг зөвшөөрсөн:
Тэнхмийн эрхлэгч Магистр (MA) Д.Энхбаяр
албан тушаал гарын үсэг цол, зэрэг, нэр
Улаанбаатар
2015

2. Хичээлийн хөтөлбөр: Экологи
Улирал: Дурын
Хичээлийн задаргаа: 2:0 (Лекц: семинар)
Заах багш: Б.Насанбат
Багшийн код С.АМ05
E-мэйл хаяг: nasaa1201@yahoo.com
Ажлын өрөөний утас: 70137052
Утас: (976)-99901393
Ажлын өрөө: CУИС-СС-ийн II байр 211 тоот
Ажиллах цаг: Даваа–Баасан, 9:00 – 18:00.
Үндсэн сурах бичиг:
1. МУИС-ийн багш нарын бүтээл Экологи УБ.,2003
2. Чарльз Ж. Кребс. Экологи. Тав дахь хэвлэлийн Монгол орчуулга. УБ.,2001
3. Экологийн боловсролын төв Экологи УБ.,2003
4. William P. Cunningham, Mary A. Cunningham and Barbara W. Saigo. 2003
Environmental Science. Seventh edition. McGraw-Hill Companies. New Үork
Нэмэлт унших материалууд:
1. О.Амархүү Байгаль орчноо хамгаалах Монгол зан заншил, хууль цааз /уламжлал шинэчлэлийн
асуудал/ УБ.,2000
2. Байгаль хамгаалалтай холбогдсон МУ-ын хууль, тогтоомжууд
3. Х.Мөнхбаяр, М.Мөнхбаатар, М.Бүрнээ Хялбаршуулсан экологи УБ.,2012
4. Б.Насанбат Экологийн ёс зүй дэх био төвт үзэл УБ.,2013
5. Ц.Содов, Д.Оюунчимэг, С.Саранзаяа Экологи, байгаль хамгаалал УБ.,2012
6. Т.Сэнгэдорж Экологийн эрх зүй УБ.,2001
7. Г.Тэгшжаргал, С.Хаснавч Экологи УБ.,2003
8. Хүрээлэн буй орчин, хөгжил Рио-Де-Жанейрогийн тунхаглал 1992
9. О.Шагдарсүрэн Экологийн танин мэдэхүйн үндэс МУИС.,2004
Хичээлийн өмнөх холбоо:
Хичээлийн товч тодорхойлолт:
Экологийн шинжлэх ухааны үндсэн асуудал, суурь ойлголтууд, экосистемүүдийн харилцан
хамаарал, экологийн хавсарга асуудлууд, байгалийн нөөцийн ашиглалт хамгаалалт, тогтвортой
хөгжлийн үзэл баримтлал, байгаль хамгаалах олон улсын хамтын ба олон нийтийн үйл ажиллагаа,
байгаль хамгаалах ажлын зохион байгуулалт, хууль эрх зүйн үндэс зэрэг асуудлуудыг судална.
Хичээлийн зорилго:
Экологийн шинжлэх ухааны талаарх үндсэн ойлголт, экологийн хүчин зүйлсүүд,
экосистемийн тухай, экологийн хавсарга асуудлууд, тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал, байгаль
хамгааллын тухай мэдлэг олгохын зэрэгцээ байгальд хандах эерэг хандлага, төлөвшилийг бий
болгоно.
Үнэлэх хэлбэр: Суралцагч тухайн хичээлээр нийт 100 оноо цуглуулна. Үүнээс явц 70 оноо ,
улирлын шалгалт 30 оноотой байна. Явцын 70 оноо нь дараах хэсгүүдээс бүрдэнэ. Үүнд:
 Ирц -10 оноо
 Бие даалтууд - 20 оноо
 Явцынсорил I-15 оноо
 Явцынсорил II-15 оноо
 Бүтээлч оролцоо -10 оноо
Бие даалтын даалгаварыг үнэлэх арга:

3. Оюутнууд багшаас өгсөн тодорхой сэдвүүдээс сонгон бие даалтын ажил гүйцэтгэнэ. Бие
даалтын ажлыг хичээлийн 8 дахь долоо хоногоос 15 дахь долоо хоногийн хугацаанд гүйцэтгэнэ.
Оюутны бие даалт нь 5-10 хуудсанд багтаан бичсэн оршил, үндсэн хэсэг, дүгнэлт, ашигласан
материал, хавсралт гэсэн бүрэлдэхүүнтэй байна. Үнэлэхдээ:
 Хугацаандаа гүйцэтгэсэн эсэх
 Бичиглэлийн ерөнхий стандар
 Агуулгыг оновчтой илэрхийлсэн байдал
 Агуулгыг эзэмшсэн байдал
 Дүгнэлтийн хэсгийг харгалзан үзэж 1-20 оноогоор дүгнэнэ.
Бие даалтын ажлын сэдэв:
 Экологийн тухай ойлголт эрт ба эдүгээ
 Экологийн шинжлэх ухааны гол салбарууд
 Экосистемийн бүрэлдэхүүн
 Зүйлийн амьдралууд ижил үнэ цэнэтэй болох нь
 Байгаль хамгаалах үйл ажиллагааны гол үндэслэлүүд
 Монголчуудын байгаль хамгаалах үзэл санаа
 Бохирдол ба хүний үйл ажиллагаа
 Байгалийн гамшигт үзэгдэл-хүн
 Хүний экологи
 Байгаль хамгаалах талаарх эрх зүйн баримт бичгүүд
 Амьдралын хэлбэрийн тухай
 Хотжилт, түүний үр дагавар
 Дэлхийн экологийн тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэж байгаа арга зам
 Монгол улсын экологийн тулгамдсан асуудлууд
 Тогтвортой хөгжлийн талаарх үзэл баримтлал
 Хүн ба байгалийн харилцаа
 Биосферт хүний гүйцэтгэх үүрэг
 Популяцийн тухай ойлголт
 Амьтад эрхтэй юу?
 Байгалийн нөөцийн ашиглалт
Хичээлд суусан/оролцсон байдлыг үнэлэх арга:
Тухайн оюутан уг хичээлийн явцад 70 хүртлэх оноог цуглуулсан байна. Үүнд:
 Лекцийн тэмдэглэлд үндэслэн ирцийн 10 оноо
 Хичээлийн явц дахь бүтээлч оролцоо, идэвх санаачлагатай байсан эсэхийг харгалзан 10 оноо
/фото зураг, байгаль хамгаалах зорилго бүхий үйл ажиллагаанд оролцсон байдал, залуучуудын
дунд санаачлан хэрэгжүүлсэн ажил/
 Хичээлийн явцын хоёр удаагийн сорилоос 30 оноо
 Бие даалтын ажлын гүйцэтгэлийн 20 оноог тус тус авна.
Хичээлээр эзэмших мэдлэг, ур чадвар:
1. Экологийн шинжлэх ухааны гол асуудал, үндсэн ойлголтуудын тухай мэдлэг эзэмшиж,
амьдрал практикт хэрэглэж чаддаг болох.
2. Хүн биологийн нэгэн зүйлийн адил амьтан, ургамал, амьд, амьгүй байгальтай байнгын
харилцан холбоотой болохыг ойлгон ухаарах чадвартай иргэн болно.
3. Байгаль хамгаалах үйл хэрэгт өөрийн хувь нэмрийг оруулах сэтгэлгээтэй бие хүн болно.
4. Байгалийн нөөцийг зөв үнэлэж, түүнийг улс орны эдийн засгийн эргэлтэнд оруулахдаа
хадгалж хамгаалах ажлыг зэрэгцүүлэн хийх хандлагийг эрхэмлэгч боловсон хүчин болно.

4. Хүснэгт 1. Хичээлээр эзэмших мэдлэг, ур чадвар ба хичээлийн агуулгын хамаарал
№ Хичээлийн цөм агуулга
Хичээлээр эзэмших мэдлэг, ур
чадварууд
1
Экологийн шинжлэх ухааны үндсэн асуудлууд, гол
ойлголтууд
1
2 Байгаль дээрх амьдралуудын харилцан холбоо 2
3 Экосистемд хүний үзүүлж буй нөлөө 3
4 Байгалийн нөөц баялагийн ашиглалт хамгаалалт 4
Хүснэгт 2. Хичээлийн төлөвлөгөө (сэдэв өөрчлөгдөж болно)
Долоо
хоног
Модуль
/Үндсэн сурах бичгийн
харгалзах бүлэг/
Сэдэв
Лекц
цаг
1
МУИС-ийн багш нарын хамтарсан бүтээл “Экологи”
УБ.,2003, I бүлэг
Чарльз Ж. Кребс. Экологи. Тав дахь хэвлэлийн Монгол
орчуулга. УБ.,2001, I бүлэг
Экологийн шинжлэх
ухааны судлах зүйл,
судалгааны арга
2
2
МУИС-ийн багш нарын хамтарсан бүтээл “Экологи”
УБ.,2003, I бүлэг
Ц.Содов, Д.Оюунчимэг, С.Саранзаяа “Экологи, байгаль
хамгаалал” УБ.,2012, III бүлэг
Экологийн хүчин
зүйлүүд
2
3
Чарльз Ж. Кребс. Экологи. Тав дахь хэвлэлийн Монгол
орчуулга. УБ.,2001, II бүлэг
Экологи ба
эвольюци
2
4
Environmental Science.Seventh edition. McGraw-Hill
Companies. New Үork.
МУИС-ийн багш нарын хамтарсан бүтээл “Экологи”
УБ.,2003, II бүлгийн 2 дугаар хэсэг 175-187 хуудас
Экосистем, түүнд
үзүүлж буй хүний
нөлөө
2
5
МУИС-ийн багш нарын хамтарсан бүтээл “Экологи”
УБ.,2003, II бүлэг
Х.Мөнхбаяр, М.Мөнхбаатар, М.Бүрнээ “Хялбаршуулсан
экологи” УБ.,2012, I бүлэг 82-89
Г.Тэгшжаргал, С.Хаснавч “Экологи” УБ.,2003, II бүлэг
Биосфер 2
6
МУИС-ийн багш нарын хамтарсан бүтээл “Экологи”
УБ.,2003, I бүлэг
90-159 дэх хуудас
Х.Мөнхбаяр, М.Мөнхбаатар, М.Бүрнээ “Хялбаршуулсан
экологи” УБ.,2012, I бүлэг 41-51
Б.Насанбат “Экологийн ёс зүй дэх био төвт үзэл”
УБ.,2013, I бүлэг
Чарльз Ж. Кребс. Экологи. Тав дахь хэвлэлийн Монгол
орчуулга. УБ.,2001, III бүлэг
Зүйлүүдийн
амьдрал, тэдгээрийн
харилцан холбоо
2
7
Х.Мөнхбаяр, М.Мөнхбаатар, М.Бүрнээ “Хялбаршуулсан
экологи” УБ.,2012, II бүлэг
Г.Тэгшжаргал, С.Хаснавч “Экологи” УБ.,2003, V бүлэг
Байгалийн нөөц
баялаг, түүний
ангилал
2
8
МУИС-ийн багш нарын хамтарсан бүтээл “Экологи”
УБ.,2003, II Бүлэг арван нэг дэх хэсэг
Х.Мөнхбаяр, М.Мөнхбаатар, М.Бүрнээ “Хялбаршуулсан
экологи” УБ.,2012, II бүлэг 106 -139 дахь тал
Б.Насанбат “Экологийн ёс зүй дэх био төвт үзэл”
УБ.,2013, I бүлэг
Экологийн
тулгамдсан асуудал
ба хямрал
2
9
Х.Мөнхбаяр, М.Мөнхбаатар, М.Бүрнээ “Хялбаршуулсан
экологи” УБ.,2012, II бүлэг 100 -103 дахь тал
Суурьшилийн
экологи-Хотжилт
2

5. МУИС-ийн багш нарын хамтарсан бүтээл “Экологи”
УБ.,2003, II Бүлэг дөрөв дэх хэсэг
10
Ц.Содов, Д.Оюунчимэг, С.Саранзаяа “Экологи, байгаль
хамгаалал” УБ.,2012, V бүлэг
Г.Тэгшжаргал, С.Хаснавч “Экологи” УБ.,2003 III бүлэг
Ан амьтны ашиглалт
хамгаалалт
2
11
Ургамал ойн
ашиглалт,
хамгаалалт
2
12
Усны хэрэглээ-
ашиглалт,
хамгаалалт
2
13 Тараах материал
Байгал орчны нөхөн
сэргээлт, өнөөгийн
байдал
2
14
Хүрээлэн буй орчин, хөгжил Рио-Де-Жанейрогийн
тунхаглал 1992
Хүний хөгжлийн илтгэлүүд
Х.Мөнхбаяр, М.Мөнхбаатар, М.Бүрнээ “Хялбаршуулсан
экологи” УБ.,2012, II бүлэг 103 -106 дахь тал
Тогтвортой
хөгжлийн үзэл
баримтлал
2
15
О.Амархүү Байгаль орчноо хамгаалах Монгол зан
заншил, хууль цааз /уламжлал шинэчлэлийн асуудал/
УБ.,2000
Б.Насанбат “Экологийн ёс зүй дэх био төвт үзэл”
УБ.,2013, III бүлэг
Монголчуудын
байгаль хамгаалах
үзэл, уламжлал
2
16
Т.Сэнгэдорж “Экологийн эрх зүй” УБ.,2001
Байгаль хамгаалахтай холбогдсон МУ-ын хууль
тогтоомжууд
Экологийн эрх зүйн
үндсүүд
2
Нийт 32
Хичээлийн хөтөлбөр бэлтгэсэн: Б.Насанбат (MA)
Шинэчилсэн огноо: 2015 оны 09 сарын 22 өдөр