Tembang Macapat adalah salah satu jenis puisi tradisional Jawa yang menggunakan irama dan syair khas. Terdiri dari 11 jenis dengan ciri berbeda seperti guru gatra, guru wilangan, dan guru lagu masing-masing.
2. TEMBANG MACAPAT
TEGESIPUN INGGIH PUNIKA SAWIJINING
TEMBANG
ANGGENIPUN
MAOS,
NYEKARAKEN
UTAWI
NGLAGOKAKEN
KAPEDHOT SEKAWAN-SEKAWAN.
SEKAR MACAPAT NGAMBARAKEN CAKRA
MANGGILINGAN TIYANG SAKING LAIR
NGANTOS SEDA.
3. CIRI-CIRI TEMBANG MACAPAT
1.
a.
b.
c.
d.
WONTEN PAUGERAN (PATHOKANING) INGGIH PUNIKA:
Guru Gatra: cacahing larik saben sapada.
Guru Wilangan: cacahing wanda saben sagatra.
Guru Lagu: dhawahing swara saben pungkasane gatra.
Pada (pupuh): cacahing tembang macapat saben salagu, saking
wiwitan dumugi pungkasan.
2. NGGUNAKAKEN BASA JAWA ANYAR.
3. SAGED MADEG PIYAMBAK TANPA IRINGAN GENDHING.
4. CACAHING SEKAR MACAPAT
CACAHING SEKAR MACAPAT WONTEN 11 INGGIH PUNIKA:
1.MIJIL
2.KINANTHI
3.SINOM
4.ASMARADANA
5.DHANDHANGGULA
6.GAMBUH
7.MASKUMAMBANG
8.DURMA
9.PANGKUR
10.MEGATRUH
11.POCUNG
5. TEGESIPUN SABEN TEMBANG MACAPAT
1.
2.
3.
4.
5.
MIJIL, bayi kang nembe lair.
KINANTHI, bayi kang saya gedhe lan prelu dilatih mlampah.
SINOM, lare ingkang dados remaja.
ASMARADANA, lare mudha ingkang nandhang asmara.
DHANDHANGGULA, asmara ingkang endah, manis, lan
nyengsemaken.
6. GAMBUH, asmara ingkang nyawiji lan mbangun keluwarga.
7. MASKUMAMBANG, gesang ingkang saya sepuh, nanging penggalih
taksih kambang-kambang (dereng menep napsu donya lan
akheratipun).
8. DURMA, penggalih condhong datheng akhirat.
9. PANGKUR, yuswa sampun sepuh lan ngungkuraken kadonyan.
10. MEGATRUH, tiyang seda punika pegat (pedhot) ruhipun.
11. POCUNG, jenazah dipunbuntel dados pocong.
7. WATAK, SASMITA, LAN GINANIPUN SEKAR MACAPAT
NO
SEKAR
SASMITA
WATAK
GINANIPUN
1
MIJIL
Mijil, metu, miyos.
Asih, prihatin, pangajab
nuturi tiyang ingkang nembe
prihatin lan kebak rasa sedih
2
KINANTHI
Kanthi, kinanthi
Seneng, asih, kasmaran
Mituturi, tresna, gandrung, mulang,
nyandra asrining alam
3
SINOM
Si enom, mudha
Ethes, kenes
Mulang, nggambarake kelimpatan
4
ASMARADANA
Asmara
Tresna, sedhih, sengsem
Medharake rasa tresna, kasmaran
5
DHANDANGGULA
Manis
Luwes, gembira, endah
Mbuka serat, menapa kemawon
cocok, medarake rasa tresna
6
GAMBUH
Tembung-tembung
jumbuh, gambuh
Sumanak, sumadulur
Mulang, mituturi
7
MASKUMAMBANG
Kambang-kambang,
keli
Nelangsa, sedhih
Medharaken raos nelangsa, sedih
8
DURMA
Mundur
Keras, nepsu, semangat
Tiyang nepsu, perang
9
PANGKUR
mungkur
nepsu, gandrung
Pitutur
radi
gandrung
10
MEGATRUH
Pegat, uwal
Prihatin, getun, sedhih
Cariyos sedhih, prihatin, nelangsa
11
POCUNG
Kluwak
nomane
Sembrana/
lucu
Cangkriman, lelucon, guyon
nom-
parikena,
sereng,
nepsu,
8. POCUNG LARAS SLENDRO PATHET MANYURA
6
6 5 3 1’ 1’ 1’ 2’ 6 6 5 3
Ngel mu i ku, ke la ko ne kan thi la ku
1’ 1’ 6 3 2 1
Le ka se la wan kas
1 2 1 3
2 1 2 1 6,
Te ge se kas, nyan to sa ni
3 3 5 3 2 2 1 6, 3 5 6 3 2
Se tya bu dya, pa nge ke se, dur hang ka ra