2. ZER DA OSASUNA?
1. ZER DA OSASUNTSU EGOTEA?
Osasuntsu egotea: erabateko ongizate
fisiko, mental eta soziala izatea da.
ADIBIDEZ: Kirola egitea, higienea izatea,
atseden hartzea, elikadura osasungarria
izatea eta jarrera egokia eukitzea.
4. GAIXOTASUN MOTAK
3. GAIXOTASUN MOTAK AZALDU.
AZALTZEKO MODUA ETA IRAUPENA
GAIXOTASUN AKUTUAK: Azkar azaldu eta gutxi irauntzen
dute ;
Gripea, faringitisa...
GAIXOTASUN KRONIKOAK: Pixkanaka azaltzen eta asko
irauten du ;
Alergia, diabetesa...
5. ZERK SORTU
GAIXOTASUN INFEKZIOAK: Birusek eta mikrobioek
sortzen dituzte batez ere bakterioek. Horrez gain,
zenbait onddo eta hainbat protozook ere sortzen
dituzte.
GAIXOTASUN EZ INFEKZIOAK: Beste era batera
sortzen dira; esate baterako, intoxikasioen,
istrupuen eta elkadura desegokiaren bidez sortzen
dira.
6. GAIXOTASUN
INFEKZIOEN ARTEAN:
Esporadikoak: Jende gutxiri gertatzen zaizkio.
Epidemikoak: Jende askori gertatzen zaizkio aldi
berean. Izurria eta kolera mota horretakoak dira.
Endemikoak: Eremu eta herrialde batzuetan soilik
azaltzen dira. Paludismoa esate baterako, eremu
tropikaletan azaltzen da.
7. OSASUNERAKO ARRISKUAK
Alkohola: Erreflexuak gutxitzen ditu. Burua galtzen da eta
alkoholismoa.
Tabakoa: Arnasa arazoak. Minbizia sortzen du eta tabakismoa.
Drogak: Garuna menderatzen du eta drogadepentzia.Droga
guztiak kaltegarriak dira osasunerako, batzuetan jendea hiltzen da
drogen ondorioz. Hainbat motako drogak daude eta bakoitza
ondorio jakin batzuk ditu: kokaina...
Zirkulazio istripuak: Kotzez, bizikletaz … Arauak errespetatu.
Hemiplexia, paraplexia, hila... Ekartzen dute zirkulazio istripuak.
9. Gaixotasun infeksioak
Infekzio bakteraioak:
Bakterioek sortutakoak dira; besteak beste pneumonia,
tetanosa eta salmonellosia.
Mikosia:
Onddo sortzen dituzte; adibidez, kandidiasia eta atleta-oina.
Parasitoa:
Protozooek sortutako gaixotasunak dira; esate baterako,
malaria. Animali txikiek ere sortzen dituzte; besteak beste,
heste-zizareek eta arkausoek.
Infekzio birikoak:
Birusek sortzen dituzte; esate baterako, gripea,
astanaferreria, el gorria eta hiesa.
11. INFEKZIOAK KUTSATZEA
Zer da gaixotasun kutxakorra?
Pertsona batek gaixotasun infekzioso bat harrapatzeko, gaixotasun hori
sortzen duen agente infekzioskoarekin harremana izan behar du.
Mikrobioak gorputzean sartzeko erak:
- Larruazaleko zauriak ondo ez desinfektatuta. Horrela harrapatzen da
tetanosa.
- Ur kutsatuaren bidez. Horrela harrapatzen da kolera.
- Elikagai kutsatuaren bidez. Horrela harrapatzen da salmonellosia.
- Arnasten dugun airearen bidez. Horrela kutsatzen da tuberkulosia.
Askotan, gaixoen doministikuen bidez zapaltzen da.
- Intsektuen zizdaten bidez, pertsona osasuntsuei injektatzen baitizkiete
mikrobioak. Malaria sortzen duen protozooa, esate baterako eltxo batek
kutsatzen du.
12. INFEKZIOEI AURRERA EGITEA
Ondo prestatu behar ditugu janariak, ez ditugu gordinik
utzi behar.
Ez dugu urik edan behar, edateko ona ez bada.
Eskuak garbitu behar ditugu jan aurretik, bai eta
komunera joan, pixoihalak aldatu eta mukiak kendu
ondoren ere.
Maskota badugu, albaiariarengana eraman behar dugu,
ez eman musurik eta ukitu ondoren, eskuak garbitu.
Zauriak garbitu eta desinfektatu egin behar ditugu.
Etxea ondo garbitu behar dugu.
Ez ditugu erabili behar besteen mahai-tresank eta
edalontziak.
Ez dugu oinutsik ibili behar toki bustietan, adibidez,
igerilukuetan eta kiroldegietako aldageletan.
13. GAIXOTASUNEN TRATAMENDUA
SENDAGAIAK: Sendagai esaten zaie gaixotasunei
aurrea hartzeko, gaixotasunak arintzeko eta sendatzeko
hartzen ditugun substantziei.
TXERTOAK: Txertoak sendagaiak dira, eta pertsona
osasuntsuei jartzen zaizkie, gaixotasun infekziosorik ez
harrapatzeko.
ANTIBIOTIKOAK: Antibiotikoak subtzntzia toxikoak dira
bakterioentzat, baina ez diete kalterik egiten pertsonei.
Hortaz, oso eraginkorrak dira infekzio bakterianoei aurre
egiteko.
KIRURGIA: Gaixotasun batzuk ez dira sendagaien bidez
sendatzen, eta horregatik, kirurgia bidez tratatu behar
izaten dira.
ORGANO-TRANSPLANTEAK: Gaixotasun batzuk
sendatzeko, beharrezkoa izaten da transplanteak egitea,
sendatu ezin diren organo kaltetuak ordezkatzeko.
14. ESPERO DUT ZUEN GUSTUKOA IZATEA
AGUR ! ! ! ! AGUR ! ! ! !
AGUR ! ! ! !