5. Aiara Garaialde
KOLERA
Kolera Vibrio cholerae izeneko bakterioak eragindako gaixotasuna da. Robert Koch
medikuak aurkitu zuen bakterio hori, kolerak jotako gaixoen gorozkiak mikroskopioan aztertuz
(1884an).
Vibrio cholerae uretan bizi da, gehienetan ur geza kutsatuetan eta hondakin uretan.
Mikrobio honen gordailua gizakia da. Horrek esan nahi du kutsapena gaixoen gorotzen bitartez
gauzatzen dela, hauek milioka bakterio patogeno baitituzte, uretara iristean ur horiek kutsatzen
dituztenak.
Infekzioa
Vibrio cholerae gorozki-aho bidetik sartzen da gorputzean, ur kutsatuta edaterakoan.
Infekzioa uretatik transmititzen denean izurri handiak gertatzen dira. Janarien bitartez
transmititzen denean (esnea, arrainak edo itsaskiak jaterakoan) noizbehinkako kasuak agertzen
dira.
Erasobidea
Vibrio cholerae mikroskopio elektronikoan ilusita urdailera iristerakoan bibrioi asko hiltzen
dira, urdaileko azidotasunak jota. Bizirik irauten dutenak heste meharrera ailegatu eta bertako
mukosara atxikitzen dira. Vibrio cholerae-k sortzen duen enterotoxina indartsuak bakterioaren
birulentzia areagotzen du: toxina horrek hesteetatik ura eta elektrolitoak kanporatzen ditu,
beherako bortitzak eraginez.
Sintoma klinikoak
Gaitz honen inkubazio epea 1 eta 5 egun artekoa da. Sintoma nagusiak okadak, beherakoak
eta sabeleko mina dira. Ez dago sukarrik, gaitza toxina batek eragiten duelako.
Beherakoak ugari dira (40-50 egun batean), eta oso urtsuak. Kolerak deshidratazio bortitza
sortzen du, eta tratatu gabeko gaixoak horren ondorioz hiltzen dira 3-4 egunetan.
Prebentzioa
Koleraren aurkako txertoa dago, baina ez du betiko immunitatea ematen eta babesa kasuen
erdian bakarrik ematen du..
Prebentziorik onena neurri higienikoak hartzean datza, batez ere edateko uraren arazketan.
Eremu endemikoetara joaten diren turistek botilako ura besterik ez dute edan behar, eta janari
gordinak ez dituzte jango.
Kolera aitortu beharreko gaixotasuna da Euskal Herrian.
Tratamendua
Bikoitza da: alde batetik, deshidratazioari aurre egiteko likido eta elektrolito asko eman behar
zaio gaixoari (aho bidetik eta zain bidetik); bestetik, bakterioaren aurkako tratamendu
antibiotikoa ezarri behar da. Tetraziklinak eta kinolonak dira erabilgarrienak.
Moxoloak 5 Gaixotasunak
6. SALMONELLOSIA
Salmonellosia, udako infekzio arruntena Salmonellosia Salmonella bakterioaren infekzioaren
ondorioz agertzen den gaixotasuna da. Bakterioa bera D.E. Salmon zientzialari estatubatuarrak
aurkitu zuen duela mende bat baino gehiago.
Gaitzaren sintomarik arruntenak beherakoa, sukarra eta muskuluetako nekea dira, eta, oro
har, gaixotasuna kutsatutako elikagaiak jateagatik agertzen da. Arazoa da maiz kutsatutako
elikagai horiek itxura eta usain ona izaten dutela, eta, hortaz, ez dagoela igartzerik kutsatutako
elikagaiak direla.
Tenperatura altuek mikrobioa erabat eliminatzen dute. Kontuan hartu beharreko datua da
hori. Izan ere, ondo frijitutako edo egositako elikagaiekin ez dago kutsatzeko arriskurik.
Salmonella bakterio-mota ugari daude, baina Salmonella enteriditis da ohikoena.
Euskal Autonomia Erkidegoan, gaixotasun infekzioso garrantzitsuenetariko bat da. 3.000
kasutik gora erregistratzen dira urtero, eta, askotan, arrautza izaten da inplikaturiko elikagaia .
TIFUSA
Tifusa Rickettsia generoko bakterioek eragindako gaitz multzoa da. Tifus mota batzuk daude,
antzeko ezaugarriak eta sintomak dituztenak, bakoitza Rickettsia espezie batek sortua.
Tifusaren transmisioan zeregin garrantzitsua dute arkakusoek, zorriek, kaparrek eta akaro
bezalako artropodoek. Artropodo horiek bakterio patogenoen eramaileak dira, eta gizakiari
ziztada egiterakoan odolean inokulatzen dituzte Rickettsia patogenoak. Bestalde, arratoiak ere
gaitzaren atzean daude sarritan
Tifus guztiek antzeko sintomak dituzte: sukar handia, buruko mina, hotzikarak, egundoko
nekea eta larruazaleko orbanak (exantema). Zenbait kasutan konplikazio larriak gerta daitezke -
bihotzean, biriketan eta giltzurrunetan-, heriotza eragin dezaketenak.
Ez da nahastu behar tifusa eta sukar tifoidea. Antzekotasun semantikoa badute ere, bi gaitz
guztiz desberdinak dira. Sukar tifoidea hesteetako infekzioa da, beherakoak eragiten dituena,
eta gorozki-aho bidetik harrapatzen dena (ur edo janari kutsatuak hartzerakoan).
Tifus motak
Tifus epidemikoa: Rickettsia prowazekii-k sortua. Zorrien bitartez transmititzen da. Izurrite edo
epidemiak eragiten ditu, pertsona asko kutsatzen delarik.
Tifus mota hau oso ohikoa da hondamendi naturalak edo gerrak gertatzen direnean, jende-
pilaketaz gain baldintza higieniko oso eskasak daudelako. Gizaki batetik bestera transmititzen
da zorrien ziztaden bitartez. Tratatu gabe hilkortasun tasa handia dauka.
Tifus endemikoa: Rickettsia typhi-k eragindakoa. Arratoiek daramatzaten arkakusoek
transmititzen dute. Aurrekoarekin alderatuta ez da hain larria.
Mendi Harritsuetako sukarra (edo sukar makulatua): Rickettsia rickettsii-k eragindakoa. Estatu
Batuetako lurralde hartan diagnostikatu zen lehenengo aldiz, eta hortik datorkio izena. Kaparren
bitartez transmititzen da. Tratamendurik ezean hilkorra izan daiteke.
Tratamendua
Tetraziklinak eta kloranfenikola dira antibiotikorik onenak tifusaren aurka. Oso eraginkorrak
dira Rickettsiak akabatzeko.
Moxoloak 6 Gaixotasunak
7. Prebentzioa
Arratoien eta artropodoen gordelekuak desagertarazteak infekzio arriskua murrizten du.
Tifus epidemikoa eta endemikoaren aurkako txertoak daude, baina ez dute behin betiko
immunitatea bermatzen.
DIFTERIA
Difteria Corynebacterium diphtheriae bakterioak eragindako gaixotasun infekziosoa da.
Normalki, eztarri, amigdalak, sudur edo azalean agertzen dira infekzioak.
Difteriaren zabalkundea 1997-an (Iturria: M.O.E.)
100 kasu baino gehiago
50 eta 100 kasuren artean
1 eta 49 kasuren artean
kasurik ez
Gaitzaren berezko ezaugarria sasi mintzen edo mintz faltsuen agerpena izaten da; sasi
mintz hauek goiko arnas-hodietan agertu ohi dira, eta barnean bazilo pila dute.
Gaitza txertoa hartu ez duten umeen artean ematen da batik bat. Txertoa agertu
aurretik, difteriak umeen hilkortasun-tasa handia eragiten zuen.
Difteria aitortu beharreko gaixotasuna da Euskal Herrian.
Infekzioa
Bakterio eragilearen gordailu bakarra gizakia da. Horrek esan nahi du ez dela beste
animaliengan aurkitzen, eta ez dela gai ere aske bizitzeko lurrean edo uretan. Kutsapena
arnas-bidetik gertatzen da, gaixoaren faringean edo goiko arnas-hodietan dauden bakterioak
eztula edo doministikuen bidez kanporatzen direnean.
Gaixotasunaren inkubazio epea 2 eta 5 egun artekoa da.
Corynebacterium diphtheriae-k infektatzen duenean orofaringean kokatzen da. Bertako
mukosan sasi mintz difterikoa sortzen du, kentzean odola dariona. Bakterio honek ez du
ahalmen inbasiboa, eta infekzioa ez da beste tokitara zabaltzen. Hala ere, bere patogenizitatea
ekoizten duen toxina indartsuan datza: toxina honek mukosaren zelulak kaltetzen ditu, eta
zenbait kasutan -gainera- odolaren bitartez zabaldu daiteke bihotza, giltzurrunak eta nerbio
sistema minduz eta heriotza eraginez.
Sintoma klinikoak
Eztarriko eta buruko mina, sukarrarekin batera. Lepoko gongoil linfatikoen hantura ohikoa da
ere.
Faringean sasi mintz difterikoa agertzen da, umeengan itomena eta asfixia eragiten duena
(arnasketa galaraztean).
Gaitzaren diagnostikoa sasi mintzaren lagina aztertzerakoan baieztatzen da; lagin horretatik
bakterio eragilea isolatu behar da.
Zenbait kasutan difteriak azala kaltetu dezake; larruazaleko difteria hori C. diphtheriae-k zauri
bat infektatzen duenean gauzatzen da.
Moxoloak 7 Gaixotasunak
8. Andoitz Gutierrez
Kolera Vibrio cholerae izeneko bakterioak eragindako gaixotasuna da. Robert Koch medikuak
aurkitu zuen bakterio hori, kolerak jotako gaixoen gorozkiak mikroskopioan aztertuz (1884an).
Vibrio cholerae uretan bizi da, gehienetan ur geza kutsatuetan eta hondakin uretan. Mikrobio
honen gordailua gizakia da. Horrek esan nahi du kutsapena gaixoen gorotzen bitartez
gauzatzen dela, hauek milioka bakterio patogeno baitituzte, uretara iristean ur horiek kutsatzen
dituztenak.
Kolera endemikoa da garapen bidean dauden zenbait lurraldeetan. Bertan, higiene baldintzak
eskasak dira. Edateko ura, adibidez, ez da behar bezala arazten, ezta hondakin urak ere.
Baldintza horietan edateko ura bakterioz kutsatuta egotea posible da, eta Afrika zein Asiako toki
askotan hori da gaixotasunaren sorburua.
Salmonella generoa bakterio Gram negatiboz osatuta dago, bazilo itxura dutenak.
Enterobacteriaceae familia barnean sailkatuta daude. Anaerobio fakultatiboak dira eta flageloen
bitartez mugitzen dira. Ez dute esporarik sortzen.
Salmonella lehen mailako patogenoa da. Sukar tifoidea, paratifoidea eta enteritisa eragiten
du. Salmonellak eragindako gaixotasun multzoari salmonelosi ere deitzen zaio,
Tifusa Rickettsia generoko bakterioek eragindako gaitz multzoa da. Tifus mota batzuk daude,
antzeko ezaugarriak eta sintomak dituztenak, bakoitza Rickettsia espezie batek sortua.
Tifusaren transmisioan zeregin garrantzitsua dute arkakusoek, zorriek, kaparrek eta akaro
bezalako artropodoek. Artropodo horiek bakterio patogenoen eramaileak dira, eta gizakiari
ziztada egiterakoan odolean inokulatzen dituzte Rickettsia patogenoak. Bestalde, arratoiak ere
gaitzaren atzean daude sarritan, artropodo bektoreen garraiatzaileak direlako.
Tifus guztiek antzeko sintomak dituzte: sukar handia, buruko mina, hotzikarak, egundoko
nekea eta larruazaleko orbanak (exantema). Zenbait kasutan konplikazio larriak gerta daitezke -
bihotzean, biriketan eta giltzurrunetan-, heriotza eragin dezaketenak.
Difteria Corynebacterium diphtheriae bakterioak eragindako gaixotasun infekziosoa da.
Normalki, eztarri, amigdalak, sudur edo azalean agertzen dira infekzioak.
Gaitzaren berezko ezaugarria sasi mintzen edo mintz faltsuen agerpena izaten da; sasi mintz
hauek goiko arnas-hodietan agertu ohi dira, eta barnean bazilo pila dute.
Gaitza txertoa hartu ez duten umeen artean ematen da batik bat. Txertoa agertu aurretik,
difteriak umeen hilkortasun-tasa handia eragiten zuen.
Moxoloak 8 Gaixotasunak
9. Ekiñe Eizagirre
KOLERA:
Nola sortzen da: Vibrio cholerae izeneko bakterio gram-negatiboak eragindako
gaixotasuna da. Vibrio cholerae gorozki-aho bidetik sartzen da gorputzean, ur kutsatuta
edaterakoan. Infekzioa uretatik transmititzen denean izurri handiak gertatzen dira. Janarien
bitartez transmititzen denean (esnea, arrainak edo itsaskiak jaterakoan) noizbehinkako
kasuak agertzen dira.
Ondorioak: Beherakoak ugari dira (40-50 egun batean), eta oso urtsuak. Kolerak
deshidratazio bortitza sortzen du, eta tratatu gabeko gaixoak horren ondorioz hiltzen
dira 3-4 egunetan.
SALMONELLOSIA:
Nola sortzen da: Salmonellosi guztiak aho bidetik harrapatzen dira. Gaitza
sortzeko mikrobio kopuru oso handia irentsi behar da, 10 eta 100 milioiren artekoa.
Ondorioak: Gaitza ez da larria eta berez sendatzen da, tratamendu antibiotikorik
gabe
TIFUSA:
Nola sortzen da: Tifusa Rickettsia generoko bakterioek eragindako gaitz multzoa
da.
Ondorioak: Zenbait kasutan konplikazio larriak gerta daitezke -bihotzean, biriketan
eta giltzurrunetan-, heriotza eragin dezaketenak.
DIFTERIA:
Nola sortzen da: Kutsapena arnas-bidetik gertatzen da, gaixoaren faringean edo
goiko arnas-hodietan dauden bakterioak eztula edo doministikuen bidez kanporatzen
direnean.
Ondorioak: Zenbait kasutan difteriak azala kaltetu dezake; larruazaleko difteria hori
C. diphtheriae-k zauri bat infektatzen duenean gauzatzen da.
Moxoloak 9 Gaixotasunak
10. Iraia Amundarain
Nola
Nola sortzen da? Ur zikinaren bidez.
Ondorioa: Kaka egitean zuriagoa
izaten da eta esaten dute arrai usaina
edukitzen duela,eta oroimena ere
galtzen da.
Informazioa: Gaixotasun oso larria
da.Robert Korch-ek aurkitu zuen 1884-
ean.Bakteriak Vibrio cholerae izena du.Ez
bada tratatzen 3-4 egunetan,hil egin zaitezke.Europara Indiarrek ekarri
zuten.
Nola sortzen da?Arraultza txarra janez,edo mahonesa...
Ondorioa: Kalentura eta tripetako arazoak
eragiten ditu.
Informazia:Gehienetan,arrisku biologikoa
mikoorganismo,birus edota jatorri
organikotoxina batek eragiten du.
Nola sortzen da? Arkakusoak,zorriak... bidez
transmititzen da.
Ondorioa: Kalentura altua,otzikarak, buruko mina...
Informazioa: Rickettsia generoko bakterioek
eragindako gaitz multzoa da.Tifus mota batzuk
daude,antzeko ezaugarriak eta sintomak dituztenak,
baikoitza Rickettsia espezie batek sortua.
Moxoloak 10 Gaixotasunak
11. Irune Mateos
KOLERA:
Vibrio cholerae izeneko mikrobioak eragindako gaixotasuna da.
Vibrio cholerae uretan bizi da, gehienetan ur geza kutsatuetan eta hondakin uretan.
Mikrobio honen gordailua gizakia da. Horrek esan nahi du kutsapena gaixoen gorotzen
bitartez gauzatzen dela,
Hauek milioika bakterio patogeno baitituzte, uretara iristean ur horiek kutsatzen
dituztenean. Vibrio cholerae gorozki-aho bidetik sartzen da gorputzean, ur kutsatua
edaterakoan.
Infekzioa uretatik transmititzen denean izurri handiak gertatzen dira janarien bitartez
transmititzen denean (esnea, arrainak edo itsaskiak jaterakoan) noizbehinkako kasuak
agertzen dira.
ONDORIOAK:
Memoria galduerazi daiteke, kalambre muskularrak, heriotza, bihotza geldiaraztea, zimurrak
atera daitzeke…
SALMONELLOSIA:
Sallmonera bakterioak eragindako gaixotasun multzoaren izen generikoa da.
Salmonelosia enteritis bat da, hots, hesteetako patologia bat, eta ur eta janari kutsatuen
bidez tranmititzen da.
Eragile patogenoa dosi handitan irentsi ondoren heste meharreko mukosan atxikitzen da.
Bakterioak bere zelula horman duen edotoxinak hesteetako zelulak kaltetzen ditu,
sabeleko mina eta beherakoa eraginez.
ONDORIOAK:
Haurdun bazaude eta salmonellosia badaukazu umea galdu dezakezu…
TIFUSA:
Rickettsia generoko bakterioek eragindako gaitz multzoa da.
Tifusaren transmisioan zeregin garrantzitsua dute arkakusoek, zorriek, kaparrek
eta akaro bezalako artropodoek.
Artropodo horiek bakterio patogenoen eramaileak dira, eta gizakiari ziztada egiterakoan
odolean inokulatzen dituzte Rickettsia patogenoak.
Bestalde, arratoiak ere gaitzaren atzean daude sarritan, artropodo bektoreen
garraiatzaileak direlako.
Moxoloak 11 Gaixotasunak
12. ONDORIOAK:
Kalentura, bakuna jarri beharko zenuke, edari batzuk ezin dira edan, janari batzuk ezin
dituzu jan…
DIFTERIA:
Corynebacterium diphtheriae bakterioak eragindako gaixotasun infekziosoa da.
Normalki, eztarri, amigdalak, sudur edo azalean agertzen dira infekzioak. Gaitzaren
berezko ezaugarria sasi mintzen edo mintz faltsuen agerpena izaten da; sasi mintz hauek
goiko arnas-hodietan agertu ohi dira, eta barnean bazilo pila dute.
Corynebacterium guztien antzera, bazilo itxura du. Bakterio honek toxina oso indartsua
ekoizten du, difteriaren sintomak eragiten dituena.
ONDORIOAK:
Eztarriko eta buruko mina
Moxoloak 12 Gaixotasunak
13. Naia Begiristain
-Kolera:
Vibrio choelare izeneko bakterio gram-
negatiboak eragindako gaixotasuna. Higiene
baldintza eskasak, edateko ura behar bezala
arazi gabe…
Baldintza horietako ura bakterioz egotea
posible da eta hori da sorburua.
Gaixotasun oso larria da. Kalanbreak, botaka
eta beherakoa sortzen ditu.
-Salmonellosia:
Salmonellosia bakteriaz kutsatutako likido eta janariak
jateagatik sortzen den gaixotasuna. Salmonelosi guztiak aho
bidetik harrapatzen dira.
Gaitza sortzeko mikrobio kopuru oso handia irentsi behar
da, 10 eta 100 milioiren artekoa .
Salmonellosiak, botaka, beherakoa eta kalentura altua
sortzen ditu.
-Tifusa:
Gaixotasun kutsakorra. Zorriek, arkakusoek, kaparrek eta akaro
bezalako atropodoek tifusaren transmisioa egiten dute. Arratoiak ere
gaixotasunaren atzean daude.
Tifus guztiek antzeko sintomak dituzte: sukar handia, buruko mina,
hotzikarak, egundoko nekea eta larruazaleko orbanak (exantema).
Zenbait kasutan konplikazio larriak gerta daitezke -bihotzean,
biriketan eta giltzurrunetan-, heriotza eragin dezaketenak.
-Difteria:
Eztarriko gaixotasun kutsakorra.
Gaitzaren berezko ezaugarria sasi mintzen edo mintz faltsuen
agerpena izaten da; sasi mintz hauek goiko arnas-hodietan
agertu ohi dira, eta barnean bazilo pila dute.
Gaitza txertoa hartu ez duten umeen artean ematen da batik bat.
Moxoloak 13 Gaixotasunak
