Communicatie tussen verschillende disciplines: Zorg voor communicatie

1. Sector
De zorgsector is de afgelopen jaren aan een ingrijpende verandering onderhevig geweest. De komst van
marktwerking, het ontstaan van grotere zorginstellingen met meerdere vestigingen en het persoonsgebon-
den budget hebben geresulteerd in een strakkere verdeling van de mensuren. Dit vergde vergaande aanpas-
singen van zorgverleners, die niet gevrijwaard bleven van hindernissen.
Onderzoek naar multidisciplinair overleg binnen de verpleeghuiszorg
Zorg voor communicatie
Foto Provinciale Hogeschool Limburg
De zorg is een belangrijke en omvangrijke vaker actief op meerdere locaties, hetgeen overvol te zitten en persoonlijke zorg komt
sector binnen de Nederlandse samenle- het overleg bemoeilijkt. Juist de fysieke steeds meer in het gedrang. Om de juiste
ving. Mede in het licht van de voortschrij- afstand tussen de betreffende zorglocaties zorg te kunnen bieden, moeten disciplines
dende vergrijzing is het essentieel dat de geeft de noodzaak tot overleg in. onderling doelmatig overleggen. Dit zoge-
zorg op de meest efficiënte en effectieve heten multidisciplinair overleg (mdo) is
manier wordt geleverd. Steeds meer gaan Fysieke afstand van groot belang en vindt frequent plaats.
verpleeghuizen in grotere netwerken sa- Niet alleen het werken op meerdere loca- Er zijn echter verschillende problemen
menwerken en dit brengt gevolgen met ties zorgt voor problemen, ook de veran- rondom het mdo, die betrekking hebben op
zich mee op het vlak van coördinatie. Bin- deringen doorgevoerd vanuit de overheid de communicatievormen tussen medewer-
nen verpleeghuizen vindt veel multidisci- zorgen voor toegenomen complexiteit. Ter- kers die zich op fysieke afstand van elkaar
plinaire samenwerking plaats en hiervoor wijl gekort wordt op menskracht en uren, bevinden. De Algemene Wet Bijzondere
is overleg noodzakelijk. Door veranderin- moet het niveau van de zorg op peil blijven. Ziektekosten (AWBZ) is in Nederland een
gen zijn de verschillende disciplines steeds Door de vergrijzing komen verpleeghuizen verplichte, collectieve ziektekostenverzeke-
36 NR 261 - 2011 WEEKBLAD FACILITAIR

2. Sector
ring voor niet individueel verzekerbare risi- meerdere huizen leidde ertoe dat het mul- moet worden besteed aan procesgerichte
co’s. Verzekerd voor de AWBZ zijn ingeze- tidisciplinair overleg op losse schroeven communicatie. De communicatiemiddelen
tenen van Nederland en niet-ingezetenen kwam te staan. Voor het onderzoek waarop op zichzelf vormen niet het grootste knel-
van Nederland die bepaalde inkomsten in dit artikel betrekking heeft zijn interviews punt; de manier waarop er van deze mid-
Nederland genieten. De AWBZ is één van gehouden met medewerkers van verschil- delen gebruik wordt gemaakt daarentegen
de zogenoemde volksverzekeringen. Op lende disciplines bij twee zorgorganisaties. wel. Communicatiemiddelen dragen er
grond van deze wet kan men bijzondere Uit de gesprekken bleek dat men aan de in belangrijke mate toe bij dat kwalitatief
ziektekosten, zoals kosten van langdurige ene kant bereid is om mee te gaan met de hoogwaardige zorg voor de cliënt kan wor-
opname in ziekenhuis of inrichting, ver- veranderingen, maar dat men tegelijkertijd den geboden. Het onderzoek heeft echter
goed krijgen, die niet worden vergoed door graag veel bij het uitgewezen dat op
de zorgverzekering. Tot april 2003 hadden
cliënten van de AWBZ voornamelijk van
doen met zorg in natura. Indien zij geïn-
diceerd waren en zorg kregen gebeurde dit
zonder dat zij geconfronteerd werden met
de bijbehorende kosten.
Bij de indicatiestelling wordt voortaan vast-
gesteld aan welke functie iemand behoefte
heeft, en hoeveel daarvan nodig is. De ver-
zekerde kan vervolgens kiezen tussen een
persoonsgebonden budget (pgb) of zorg in
natura. Bij het pgb krijgt de cliënt zelf de
beschikking over een vastgesteld budget
dat rechtstreeks aan diegene wordt overge-
maakt en dat de zorgvrager kan besteden
om de benodigde zorg in te kopen. Op deze
manier kunnen bijvoorbeeld ouderen veel
zelf regelen, zodat men niet afhankelijk is
van zorginstellingen. Deze aanpassingen
hebben onder meer geresulteerd in een
toename van de extramuralisering binnen
de verpleeghuiszorg. Extramuralisering is
het streven om buiten de muren van een
instelling gelijkwaardige zorg te bieden,
bijvoorbeeld in de eigen woning. Hierdoor
ontstaat echter een situatie waarin disci-
plines steeds meer moeten reizen tussen
verschillende locaties. Deze spreiding heeft
niet alleen gevolgen voor het overleg tussen (vertr)ou(w)de wil laten en zich niet te veel dit moment, als gevolg van de vele veran-
de verschillende betrokken disciplines; ook aanpassen. Deze ambiguïteit heeft onder deringen binnen de verpleeghuiszorg van
facilitaire aspecten zoals logistiek en be- meer tot gevolg gehad dat het multidisci- de afgelopen jaren, de communicatiemid-
voorrading zijn lastiger aan te sturen. plinair overleg niet langer doelmatig werd delen niet op de juiste manier worden in-
uitgevoerd, met steeds minder volledige in- gezet. Met negatieve gevolgen bij zowel
Onderzoek formatie omtrent de zorgverlening als on- medewerkers als hun leidinggevenden, die
Ruim zeven jaar na de invoering van de vermijdelijk gevolg. Wil de zorg mee kun- met lede ogen de voortschrijdende subop-
wijzigingen in de AWBZ bleken meerdere nen gaan in het veranderende landschap timalisering van de zorgverlening aanzien.
verpleeghuizen behoefte te hebben aan en toch optimaal blijven presteren, zullen
een onderzoek naar de succes- en faalfac- er een aantal zaken moeten worden aange- Kwaliteitsbeheersing
toren met betrekking tot het mdo. Door de pakt op facilitair gebied. Daarbij staan een De PDCA cirkel van Deming is een bruik-
veranderingen in de structuur binnen ver- aantal kernwaarden centraal. Dat zijn aller- baar hulpmiddel voor kwaliteitsmanage-
pleeghuizen waren grote conglomeraties eerst de communicatieprocessen en de in- ment en om problemen op te lossen.
van verpleeglocaties ontstaan. De daaruit formatiesystemen binnen de zorg. Uit het Wanneer hiervan gebruik gemaakt wordt,
voortkomende noodzaak voor uiteenlopen- aangehaalde onderzoek blijkt dat er bin- moet er allereerst gekeken worden naar het
de typen zorgverleners om te reizen tussen nen de verpleeghuiszorg gericht aandacht eerste segment van de cirkel: Plan. Op dit
WEEKBLAD FACILITAIR NR 261 - 2011 37

3. Sector
Foto: AriensZorgpalet
de actualiteit en volledigheid van de cliën-
tendossiers, met een tijdrovende inhaalslag
als enige realistische remedie.
Op de langere termijn is het van belang om
verder te kijken naar oplossingen als vol-
ledige digitalisering; wanneer geen finan-
ciën beschikbaar zijn voor een geavanceerd
Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) moet
men kijken naar een oplossing waarbij
de dossiers c.q. zorgplannen voor iedere
discipline en de betreffende zorgverlener
daarbinnen eenvoudig toegankelijk zijn;
dit bevordert de processen en bespaart tijd
– en daarmee geld. Telkens wanneer een
verandering wordt doorgevoerd, moet deze
goed worden gecontroleerd. Dit is het twee-
 Terwijl wordt gekort op menskracht, moet het niveau van de zorg op peil blijven. de segment van de cirkel: Do. Hoe wordt
de verandering doorgevoerd, hoe gaan me-
moment wordt er in de onderzochte instel- mdo; de diverse disciplines dragen daarbij dewerkers en leidinggevenden daar mee
lingen laagfrequent (variërend van eens per niet alleen hun eigen aandachtspunten bij, om en wat is het resultaat van de verande-
week tot eens per halfjaar) interdisciplinair maar nemen tevens kennis van de notities ring? Het vergelijken van het resultaat met
overleg gevoerd. De voorbereidingen voor van andere disciplines. de oorspronkelijke situatie vormt de derde
dit overleg zijn minimaal en niet alle be- Daarnaast is het van belang dat structurele stap in de cirkel: Check. Terwijl de verande-
trokken disciplines kunnen op de gepro- veranderingen worden gerealiseerd: ring gaande is, kunnen zich situaties (knel-
grammeerde momenten aanwezig zijn. - er moet nagedacht worden over de inhoud punten) voordoen die een bijstelling van de
Daarnaast wordt de informatie met betrek- van het mdo - wat is essentieel en moet oorspronkelijke plannen wenselijk maakt.
king tot de cliënt niet altijd goed gedocu- worden besproken; de agenda moet het Dit is de vierde stap: Act. Vervolgens wordt
menteerd. De informatie wordt summier multidisciplinaire overleg daadwerkelijk fa- de PDCA cyclus herhaald, waardoor ver-
vastgelegd en bovendien bevinden dossiers ciliteren; wanneer vooral multidisciplinaire anderingen doelmatig kunnen worden
zich op uiteenlopende plaatsen, verspreid onderwerpen besproken worden, kunnen doorgevoerd, geborgd en de voortgang kan
worden bewaakt. Kortom: doelmatige com-
municatie draagt wezenlijk bij aan het le-
Wil de zorg mee kunnen gaan in het veranderende veren van (verpleeghuis) zorg op de meest
landschap en toch optimaal blijven presteren, efficiënte en effectieve manier. 
zullen er een aantal zaken moeten worden Met dank aan Ron Brouwer, docent aan de
Academie voor Facility Management van de
aangepakt op facilitair gebied. Haagse Hogeschool.
door de gehele organisatie. Dit maakt ver- de vragen die alleen voor bepaalde disci-
siebeheer tot een lastige opgave. Het accu- plines gelden in een rondvraag worden be-
raat vastleggen van informatie in centraal handeld of in een bilateraal overleg met de
gearchiveerde documenten vormt een aan- betreffende arts of deskundige;
dachtsgebied waar men op facilitair gebied - (verdergaande) digitalisering van de cliën-
een goede kwaliteitsslag mee kan maken. tendossiers draagt bij tot adequaat versiebe-
Een aantal doelstellingen kunnen hier voor heer; dit vergt een transparante organisatie
worden opgesteld. Op korte termijn kan be- van de computernetwerken waar de disci-
gonnen worden met: plines mee werken;
- opstellen van een handleiding voor de ma- - in een situatie waarin face-to-face overleg Anne Roseboom
nier waarop het mdo moet worden gevoerd nauwelijks nog plaatsvindt bieden de digi- heeft onlangs de masteropleiding Beleid, Com-
en gedocumenteerd; tale media (onder meer e-mail) uitkomst municatie en Organisatie aan de VU in Amsterdam
- creëren van draagvlak binnen alle betrok- om de betreffende gegevens accuraat en afgesloten. Aansluitend bij haar afstudeeronderzoek
ken disciplines, door deze allereerst bewust actueel te kunnen documenteren en delen; in de verpleeghuiszorg ambieert zij een loopbaan
te maken van de essentie van het bijhou- hoe later de disciplines de digitale media in de gezondheidszorg op het gebied van beleid en
den van het zorgplan voorafgaand aan het gaan inzetten, des te ondoorzichtiger wordt communicatie.
38 NR 261 - 2011 WEEKBLAD FACILITAIR