Oost-Vlaanderen? Een Energielandschap!

1. Oost-Vlaanderen?
Een Energielandschap!
Denkdag Windenergie
13 september 2013

2. Oost-Vlaanderen, een energielandschap!
•
Al van oudsher haalt de mens energie uit zijn omgeving: turfwinning,
productiebossen (hout), wind- en watermolens, …
•
Uitdaging: van centrale energieproductie uit nucleaire en fossiele brandstoffen
decentrale energieproductie uit hernieuwbare bronnen
•
= energie uit het landschap
ENERGIELANDSCHAP
info@energielandschap.be
www.energielandschap.be
http://www.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

3. Concreet
•
Oost-Vlaams potentieel aan hernieuwbare energie
•
Stimuleren, faciliteren en ondersteunen van concrete projecten
•
Aandacht voor draagvlak, communicatie, betrokkenheid burgers en overheden
•
Belangrijkste taak tot nu toe: windprojecten
–
–
–
•
Potentieel aan wind uitgetekend in Addendum Wind PRS (2009)
Concrete realisatie in ruimtelijke plannen (provincie) voor windturbines, zones Eeklo-Maldegem en E40
(Aalter-Gent-Aalst)
Focus op rechtvaardige verdeling van lusten en lasten
Vanuit de windprojecten uitbouw Oost-Vlaams Energielandschap door stimuleren
hernieuwbare energieprojecten en rationeel energiegebruik in ruime regio er rond
info@energielandschap.be
www.energielandschap.be
http://www.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

4. Oost-Vlaamse Windpotentieel:
Geen realisatie zonder draagvlak
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

5. Knelpunten
Huidige aansturing inplanting windturbines
VCRO (in industriegebied, gebied voor openbaar nut en agrarisch gebied) en omzendbrief
(richtlijnen) = GEEN ruimtelijke aansturing
Resultaat?
ontwikkelaars windturbines dienen projecten los van elkaar
geen afstemming op elkaar, het landschap, de omgeving
de potenties van een gebied worden niet maximaal ingevuld
burgers, overheden en administraties geen overzicht meer op totaal plaatje
windturbines in een gebied
hevige concurrentie tussen ontwikkelaars onderling
opbod op gronden (Wind For life!)
verdeling tussen weinigen krijgen grote lusten tov velen vele lasten wordt als zeer
onrechtvaardig ervaren
draagvlak keldert, weinig vergunningen worden nog afgeleverd

6. Werken aan oplossing = werken aan draagvlak
3 PIJLERS
1. Kaderen van windturbines in HE potentieel (provincie + OVL Energielandschap)
HE potentieel OVl windpotentieel OVl
2. Ruimtelijke, planmatige aansturing (dienst ruimtelijke planning)
Obv beleidskader Wind PRS, verdere detail invulling per macroconcentratiegebied
= aanduiden concentratiezones en uitsluitingszones
= duidelijk eindplaatje en afbakening betrokkenen brengt rust en duidelijkheid
3. Projectmatige realisatie windturbine gebieden (project Oost-Vlaanderen Energielandschap)
Afstemming verschillende projecten in gebied
Doorgedreven communicatie
Participatiemogelijkheden voor burgers en overheden
Begeleidende maatregelen op vlak van landschap en lokale hernieuwbare energie
= Directe koppeling plannen-uitvoering
brengt optimalisatie en meerwaarde
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

7. 1. Windturbines kaderen in
HE potentieel O-Vl
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

8. Oost-Vlaamse potentie hernieuwbare
energie
Berekening van het potentieel op basis van ODE-methodiek
Energiebron
Gebouwgebonden potentieel
PV
Zonneboilers
Warmtepompen
Energie-opslag
Niet gebouwgebonden potentieel
Bio-energie
Windenergie
Totaal
GJ
Potentieel (GJ)
22 051 403,00
14 974 750,00
2 079 235,00
2 664 953,00
2 332 465,00
12 691 123,19
1 891 123,19
10 800 000,00
34 742 526,19
%
63,47
43,10
5,98
7,67
6,71
36,53
5,44
31,09
100,00
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

9. Windpotentieel in Oost-Vlaanderen
en waar te realiseren
Maldegem-Eeklo
E40 Aalter-Aalst
Gentse
kanaalzone
Waaslandhaven
E17 Gent-A’pen
Kleinere
concentraties in
Zuid-Oost-Vl
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

10. Zone Eeklo-Maldegem
Zone Waaslandhaven
Gentse Kanaalzone
Zone E40
Zone E17
Kleinstedelijke
gebieden

11. Windpotentieel in Oost-Vlaanderen en
waar te realiseren
300 windturbines in Oost-Vlaanderen
mogelijk tegen 2020 !
Zoekzone
Huidig aantal
GIS
%
Gentse Kanaalzone
25
90
28
Waaslandhaven
7
40
18
E17-netwerk
30
60
50
Eeklo-Maldegem
21
45
47
E40 van Aalter tot Aalst
3
46
7
Kleinsted. gebieden en econ. knooppunten
6
19
32
Totaal
92
300
31
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

12. Windpotentieel tov
elektriciteitsverbruik
300 windturbines – 10 800 000 GJ/jaar
Verbruik- en productiecijfers 2011
Totaal (MWh)
Totaal (GJ)
%
Elektriciteit residentieel
2 542 332
9 152 396
118%
Elektriciteit niet-residentieel
5 397 459
19 430 851
56%
Elektriciteit totaal
7 939 791
28 583 247
38%
Windpotentieel
3 000 000
10 800 000
-
38% van het totaal elektriciteitsverbruik kan ingevuld
worden met windenergie!
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

13. Windpotentieel tov
elektriciteitsverbruik
Windpotentieel kaderen in groter HE potentieel:
- Biedt antwoord op “waarom extra windturbines hier, we
hebben er al…”
- Biedt antwoord op “waarom windturbines hier, we zullen
ons deel van HE produceren met biomassa installatie…”
- Geeft zicht op wie waar welke mogelijkheden heeft én dus
inspanningen moet doen: iedereen draagt bij!
- Geeft sense of urgency mee: alle HE potentieel dekt niet de
E-behoefte
- Geeft wél een houvast: kunt er aan beginnen
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

14. ee
2. Ruimtelijk - planmatige aansturing:
WAAR WINDTURBINES? =
even belangrijk als
WAAR GEEN?
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

15. Stap 1: Potentiële locaties in beleidskader PRS
Maldegem-Eeklo
Gentse
kanaalzone
Waaslandhaven
E17 Gent-A’pen
E40 Aalter-Aalst
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

16. Stap 2: Landschappelijke analyse
Eeklo-Maldegem – lineaire opstelling N49-Hoogspanningslijn
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

17. Stap 2: Landschappelijke analyse
Eeklo-Maldegem – 3 rasters: Zoetendale, Plassendale, Busakker
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

18. Stap 2: Landschappelijke analyse
E40: BT Aalter, Windbos, WA Hansbeke, BT –WA Drongen-Landegem, BT Zwijnaarde,
WA Melle, Windkouter, BT Ottergem, BT Siesegem, BT Erembodegem
Onderzoek van 10 clusters in bedrijventerrein en openruimtegebied (combinatie)
keuze
keuze
keuze
keuze
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

19. Stap 3: onderzoek maximale milieu impact
in planMER
mens
landschap
flora en fauna
slagschaduw
Geluid
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

20. Stap 4: Realistische invulling, input van sector
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

21. Stap 4: van theoretische naar realistische invulling
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

22. Stap 4: Eeklo-Maldegem - Afweging scenario’s
Raster Scenario NIET GESELECTEERD
• Landschappelijke studie: voorkeur
lineair scenario wegens bestaande lijn WT
en grotere omsingeling bij raster
• Adviesronde voorjaar 2012: meeste
actoren voorkeur lineair scenario
• Burgerenquête voorjaar 2012: 90%
voorkeur lineair scenario
• Raster Plassendale militaire
hoogtebeperking Ursel
• Aansluiting op net problematischer bij
raster
• Belgocontrol: luchtruim detectie
problematischer bij raster
• Op vlak van landschap ongunstiger
planMER oordeel
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

23. Stap 4: Eeklo-Maldegem - Afweging scenario’s
Lineair Scenario GESELECTEERD
• Landschappelijke studie: voorkeur
lineair wegens bestaande lijn WT en
grotere omsingeling bij raster
• Adviesronde voorjaar 2012: meeste
actoren voorkeur lineair scenario
• Burgerenquête voorjaar 2012: 90%
voorkeur lineair scenario
• Raster Plassendale
hoogtebeperking Ursel
• Aansluiting op net kan middenin
lineaire opstelling (Eeklo-Noord) +
uitbreiding
• Belgocontrol: luchtruim detectie
aanpasbaar bij lineaire opstelling
• Gunstiger landschappelijk planMER
oordeel
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

24. Stap 5: ruimtelijke vertaling in provinciaal RUP
Eeklo-Maldegem, lineaire opstelling N49-Hoogspanningslijn
Uitsluitingszone van 5km
Landschapszone
Concentratiezone voor
windturbines
Concentratie – Landschap - Uitsluiting
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

25. Bijkomende planprocessen,
Bijkomende uitsluiting
Bijkomende
uitsluiting via
parallelle
planprocessen
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

26. Vervolledigen potentieel O-Vl,
Bijkomende planprocessen
Realisatie potentieel
OMGEVING
Waaslandhaven
Realisatie potentieel
OMGEVING Gentse
Kanaalzone
Realisatie potentieel
Zuiden van de
provincie
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

27. Wind-Win - ruimtelijke aansturing
• Duidelijk EINDplaatje: daar stopt het
• Geen ad hoc her en der vergunningsaanvragen meer = rust
voor burgers en overheden
• Totale aantal turbines milieukundig onderzocht – óók op
cumulatieve effecten
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

28. 3. Projectmatige realisatie windturbine
gebieden mét meerwaarde, participatie
en communicatie
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

29. Model herverdeling lusten en lasten
Outputzijde:
Inputzijde
20% Rechtstreekse
participatie overheid
burgers en bedrijven,
lokale gemeenschap
deel opbrengsten
vloeien naar lokale
gemeenschap via een
FONDS
Doel: verhogen
omgevingskwaliteit
Herverdeling lusten en lasten
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

30. Projectmatige realisatie
• Projectontwikkelaars in 1 gebied worden samen gezet om tot 1
zo optimaal mogelijke invulling te komen, vergunningsaanvraag
in 1 beweging
• Technische administraties meegenomen in traject: Elia, Eandis,
Belgocontrol, Defensie
• Vergunning beoordelende administraties meegenomen in
traject
• Lokale overheden meegenomen in traject
• Actiecomités meegenomen in traject
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

31. Wat levert het op?
• Projectontwikkelaars overleggen samen tot 1 projectvoorstel
• Technische administraties doen aanpassingen: vb Elia EekloNoord
• Vergunning beoordelende administraties wijzigen eerdere
standpunten: vb Erfgoed – N49, noord
• Lokale overheden meegenomen in traject wijzigen hun
houding: vb Maldegem, Eeklo
• Actiecomités meegenomen in traject: betuigen expliciete steun
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

32. Nog steeds een knelpunt
• Clichering Codex Ruimtelijke Ordening: wordt niet afgeschaft,
geen ruimtelijke aansturing vanuit Vlaanderen, windrush blijft
• Geen juridisch afdwingbare basis voor participatie lokale
gemeenschap in windturbine projecten, niet voor meerwaarde
creatie
• Geen juridische basis voor heronderhandeling
opstalvergoeding, opstalcontract blijft concurrentieposities
bepalen
• Provinciale beleid: grote gebieden, hoog aantal omwonenden
communicatie bereikt niet iedereen
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

33. Waar slaagden we (tot nu toe) niet in?
• Bestendigen Wind-Rush, opstalcontracten bevestigen
concurrentiepositie
• Engagementen naar lusten-lasten model van alle ontwikkelaars
• Alle vergunningsverlenende administraties op 1 lijn
• Alle tegenstand wegwerken
• Hoge mate van participatie lokale gemeenschap in waar
turbines, waar niet
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

34. Wind-Win – projectmatige invulling
Verschillende realisaties door ontwikkelaars elk op hun manier
1 Realisatie MET MEERWAARDE
•Turbines voor de burgers: lokale verankering, eigen goedkopere groene stroom, opbrengsten
windturbines blijven lokaal, bewustmaking energiegebruik
•Turbines voor overheden: herverdeling opbrengsten uit wind over gemeenschap, voorbeeldfunctie
vóór hernieuwbare energie, vóór wind
•Turbine(s) van Gemeente: investering brengt op: 8%! (bepaald door groene stroom certificatenbeleid),
opbrengsten windturbines blijven lokaal, mogelijkheden op groene stroom aan kostprijs bij levering
door Vlaams Energiebedrijf, imago: Gemeente neemt zijn taak op in hernieuwbare energie,
klimaatneutraliteit!
•Verhoging omgevingskwaliteit via fonds uit opbrengsten windturbines
•Aansluiting op elektriciteitsnet wordt in 1 beweging gestroomlijnd: niet telkens opnieuw wegenwerken
voor aansluiting van ad hoc projecten!
•Volledige begeleiding project door communicatiecampagne naar álle actoren tot NA de bouw
(klachtenaanspreekpunt na bouw wordt voorzien)
= HERVERDELING LUSTEN EN LASTEN
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

35. Werken aan een draagvlak
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

36. Werken aan oplossing = werken aan draagvlak
3 PIJLERS
1. Kaderen van windturbines in HE potentieel (provincie + OVL Energielandschap)
HE potentieel OVl windpotentieel OVl
2. Ruimtelijke, planmatige aansturing (dienst ruimtelijke planning)
Obv beleidskader Wind PRS, verdere detail invulling per macroconcentratiegebied
= aanduiden concentratiezones en uitsluitingszones
= duidelijk eindplaatje en afbakening betrokkenen brengt rust en duidelijkheid
3. Projectmatige realisatie windturbine gebieden (project Oost-Vlaanderen Energielandschap)
Afstemming verschillende projecten in gebied
Doorgedreven communicatie
Participatiemogelijkheden voor burgers en overheden
Begeleidende maatregelen op vlak van landschap en lokale hernieuwbare energie
= Directe koppeling plannen-uitvoering
brengt optimalisatie en meerwaarde
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

37. Participatie?
• Participatie vs inspraak
• inspraak = officiële momenten
• Participatie in algemeen
• bottom-up
• burgers worden actief betrokken in proces
• interactief beleid
=> “Participatie is ook inspraak, maar procesmatig en vanuit langetermijnperspectief, met meer
dialoog en meer draagvlak.” (Connect)
• Rechtstreekse participatie in windproject
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

38. Informeren, communiceren & participeren
• Overleg
• met alle betrokken actoren:
– Projectontwikkelaars
– Gemeenten
– Vlaamse administraties (oa RWO, LNE, ANB, R&E, AWV, …)
– Belgocontrol & Defensie
– Nutsbedrijven (Elia, Eandis, Fluxys)
– VWEA: Vlaamse Windenergie Associatie
– Middenveld (BBL, ACW, …)
– Streekplatform Meetjesland & Regionaal Landschap Meetjesland
• bilateraal + in groep
• ook met actiecomités!
• vertegenwoordigers actiecomités in projectteams (3x)
• Communicatie
• via eigen kanalen:
– maandelijkse nieuwsbrief
– facebook
– website
– twitter
–…
• windkrant
• infoavonden
• enquête
• pers
• andere
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

39. Lusten & lastenmodel
Voordelen windenergie vr enkelen <-> impact vr ganse gemeenschap
⇒ Rechtvaardige verdeling lusten & lasten
• Rechtstreekse participatie
• ≠ financiële participatie
• = mede-eigenaar en medezeggenschap
• lokale energieproductie
• Fonds
• van landschapsfonds en fonds voor HE
• naar fonds om omgevingskwaliteit te verhogen
– = deel van een proces
– niet enkel voor WT, maar volledige omgeving
– komt iedereen ten goede
– samen met buurt
– bvb aanplantingen, waterpartijen, recreatieve infrastructuur
– ook mgl = houtkanten (= lokale biomassa)
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

40. Wat hebben we NIET gedaan
• in elke buurt op zoek gegaan naar inplantingslocaties
• beleidskader met macroconcentraties (2009)
• 2 zones verder onderzocht: Eeklo-Maldegem en E40 tss Aalter en Aalst
Waarom klassieke top-down benadering?
–
–
–
–
schaalgrootte: volledige provincie
vastleggen grote lijnen
volgens keuzes PRS (2003)
gewoonte?
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

41. Een hobbelig parcours (1)
• Timing
– Burgers ook betrekken bij landschapsstudie
– Maximalisatie = horrorscenario
– Niet geselecteerde windparken
– Actiecomités vs alle burgers: hoe ze bereiken?
• Veel verschillende actoren
– Je kunt niet voor iedereen goed doen (PO vs burgers)
– Persoonlijke uitnodigingen
• Proces ≠ statisch
– Belangrijk in communicatie
– Flexibel zijn
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap

42. Een hobbelig parcours (2)
• Schaal
– Burgers moeilijk te bereiken
– Eeklo-Maldegem vs E40
– Geraardsbergen energieneutraal
.facebook.com/OostVlaanderenEnergielandschap