12. Ang kabuuang produksyon ng
ekonomiya ay malalaman sa
pamamagitan ng pagkwenta
o pagsukat ng pambansang
kita
13. Ang pambansang kita ay
kabuuang halaga ng mga
tinatanggap na kita ng
mga sektor ng ekonomiya
14. Ayon kay Campbell R. McConnel at
Stanley Brue sa kanilang Economics
Principles, Problems, and Policies
(1999), ang kahalagahan ng pagsukat
ng pambansang kita ay ang mga
sumusunod:
15. 1. Ang sistema ng pagsukat sa
pambansang kita ay
nakapagbibigay ng ideya tungkol sa
antas ng produksyon ng ekonomiya
sa isang partikular na taon at
maipaliwanag kung bakit ganito
kalaki o kababa ang produksyon ng
bansa.
16. 2. Sa paghahambing ng
pambansang kita sa loob ng ilang
taon, masusubaybayan natin ang
direksyon na tinatahak ng ating
ekonomiya at malalaman kung
may nagaganap na pag-unlad o
pagbaba sa kabuuang produksiyon
ng bansa.
17. 3. Ang nakalap na impormasyon
mula sa pambansang kita ang
magiging gabay ng mga
nagpaplano sa ekonomiya upang
bumuo ng mga patakaran at
polisiya na makapagpapabuti sa
pamumuhay ng mga mamamayan
at makapagpapataas sa economic
performance ng bansa.
18. 4. Kung walang sistematikong paraan
sa pagsukat ng pambansang kita,
hakahaka lamang ang magiging
basehan na walang matibay na
batayan. Kung gayon, ang datos ay
hindi kapani-paniwala.
5. Sa pamamagitan ng National Income
Accounting, maaaring masukat ang
kalusugan ng ekonomiya.
19. Sa pagsukat sa produksiyon ng isang
ekonomiya, hindi maiiwasan na
mailarawan ito gamit ang
pambansang kita. Walang malilikom
na kita ang pambansang ekonomiya
kung wala itong malilikhang
produkto at serbisyo. Sa pagsukat ng
pambansang kita, naisasaalang-alang
naman ang dalawang kahulugan ng
pambansang ekonomiya.
20.
21. Ang Gross National Income (GNI) na
dating tinatawag na Gross National
Product ay tumutukoy sa kabuuang
pampamilihang halaga ng mga
produkto at serbisyo na nagawa ng
mga mamamayan ng isang bansa.
22. ➢ Sa pagkuwenta ng GNI, hindi na
ibinibilang ang halaga ng hilaw na sangkap
sa proseso ng produksiyon upang
maiwasan ang duplikasyon sa pagbibilang.
Gayundin ang mga hindi pampamilihang
gawain, kung wala namang kinikitang
salapi ang nagsasagawa nito katulad ng
pagtatanim ng gulay sa bakuran.
23. ➢ Ang mga produktong nabuo mula sa
impormal na sektor o underground economy
ay hindi rin kabilang sa pagkuwenta ng Gross
National Income dahil ito ay hindi
nakarehistro at walang dokumentong
mapagkukunan ng datos ng kanilang gawain.
➢ Ang produktong segunda mano ay hindi rin
kabilang sa pagkuwenta ng Gross National
Income dahil isinama na ang halaga nito
noong ito ay bagong gawa pa lamang.
24.
25. Ang Gross Domestic Product (GDP)
ay sumusukat sa kabuuang
pampamilihang halaga ng lahat ng
tapos na produkto at serbisyo na
ginawa sa loob ng isang takdang
panahon sa loob ng isang bansa.
26. ➢ Lahat ng mga salik ng produksiyong
ginamit upang mabuo ang produkto at
serbisyo maging ito ay pagmamay-ari ng
mga dayuhan na matatagpuan sa loob ng
bansa ay kasama dito.
➢ Kabilang dito ang produksyon ng mga
dayuhan na nasa loob ng pambansang
ekonomiya.
27. Ito ang nagiging basehan ng
kalagayan ng pamumuhay
ng mga mamamayan ng
isang bansa.
28. • Ang tala sa mga sinusukat na pambansang
kita ay National Income Accounts.
• Ang pamamaraan ng pagsukat ng
pambansang kita, tinatawag itong National
Income Accounting.
• Parehong sinusukat sa loob ng isang
takdang panahon, maaring quarterly o
taunan.
29. 1. Paraan batay sa Paggasta (Expenditure Approach)
Ang pambansang ekonomiya ay binubuo ng apat
na sektor: sambahayan, bahay-kalakal,
pamahalaan, at panlabas na sektor. Ang
pinagkakagastusan ng bawat sektor ay ang
sumusunod:
a. Gastusing Personal (C) – nakapaloob dito ang mga gastos
ng mamamayan tulad ng pagkain, damit, paglilibang,
serbisyo ng manggugupit ng buhok, at iba pa. Lahat ng
gastusin ng mga mamamayan ay kasama rito.
30. b. Gastusin ng mga namumuhunan (I) – kabilang
ang mga gastos ng mga bahay-kalakal tulad ng
mga gamit sa opisina, hilaw na materyales para
sa produksyon, sahod ng mga manggagawa at iba
pa.
c. Gastusin ng Pamahalaan (G) – Kasama rito ang
mga gastusin ng pamahalaan sa pagsasagawa ng
mga proyektong panlipunan at iba pang gastusin
nito.
d. Gastusin ng Panlabas na sektor (X-M) –
makukuha ito kung ibabawas ang niluluwas o
export sa inaangkat o import.
31. e. Statistical Discrepancy (SD) – ang anumang
kakulangan o kalabisan sa pagkuwenta na hindi
malaman kung saan ibibilang. Ito ay nagaganap
sapagkat may mga transaksiyong hindi sapat ang
mapagkukunan ng datos o impormasyon.
f. Net Factor Income From Abroad (NFIFA) – tinatawag
ding Net Primary Income. Makukuha ito kapag ibinawas
ang gastos ng mga mamamayang nasa ibang bansa sa
gastos ng mga dayuhang nasa loob ng bansa.
➢ Sa isang pamamaraan ng gastusin, ang pormula ay :
GNI= C + I + G + (X -M)
+ SD + NFIFA
GNI = GDP + NFIFA
32. Halimbawa:
C =
13M piso
I =
30M piso
G =
24 M piso
X =
25 M piso
M =
10 M piso
GNI= 145 M piso
SD = 3 M piso
GDP = 85 M piso
NFIFA = 60 M piso
➢ Sa paggamit ng pormula
ng GNI, kapag pinagsama-
sama ang lahat makukuha
ang halagang 145 M.
33. 2. Paraan Batay sa Pinagmulang Industriya
(Industrial Origin/ Value Added Approach)
Sa paraang ito, kinukwenta ang lahat ng
naiaambag ng bawat industriya sa ating bansa.
Ang anumang kontribusyon sa pagbuo at paglikha
ng mga produkto at serbisyo ng bawat sektor ay
siyang kumakatawan sa halaga ng produkto at
kapag pinagsama-samang lahat ang halaga ng mga
produkto, makukuha ang kabuuang produksyon sa
loob ng bansa o GNI. Ang tinutukoy na sektor ng
ekonomiya ay agrikultura (agriculture), kasama
ang pangingisda at paggugubat, industriya
(industriya) at paglilingkod (service).
34. Halimbawa:
Agrikultura - 60 M piso
Industriya - 80 M piso
Serbisyo - 53 M piso
GDP = 193 M piso
NFIFA = 10 M piso
GNI =203 M
➢ Sa ganitong
paraan, kapag
pinagsama- sama ang
lahat makukuha ang
halagang 203 M piso.
35. 3. Paraan Batay sa Kita (Income Approach)
Ang bawat salik ng produksyon ay may
tinatanggap na kabayaran na nagsisilbing kita
ng bawat salik. Kapag ang mga ito ay
pinagsama-sama, nakukuha ang pambansang
kita o national income ng bansa. Ang mga
kabilang sa National Income (NI) ay ang mga
sumusunod:
a. Kabayaran o kita ng mga Empleyado at
Manggagawa (KEM) - sahod na ibinabayad sa
sambahayan mula sa mga bahay-kalakal at
pamahalaan.
36. b. Kita ng Entrepreneur at mga Ari-arian
(KEA) – Kabayaran na tinatanggap ng mga tao
na hindi matatawag na sahod o sweldo. Ito
ay kita ng isang entreprenyur bilang salik ng
produksyon. Dito rin nabibilang ang mga
dibidendo na kabayaran sa ari-arian. Ang kita
ng entrepreneur sa kanyang negosyo ay
tinatawag na proprietor’s income.
c. Kita ng Kompanya o Korporasyon (KK) -
Ang kita na tinanggap ng korporasyon at
pondo na inilalaan upang palawakin ang
negosyo.
37. d. Kita ng Pamahalaan ( KP ) - ito ay lahat ng kita
na tinanggap ng pamahalaan tulad ng buwis, mga
kinita ng korporasyon na pag-aari ng gobyerno at
mga interes sa pagpapautang ng pamahalaan.
e. Capital Consumption Allowances ( CCA ) –
tinatawag na depresyong pondo na inilalaan para
sa pagbili ng bagong makina o gusali kung ang
mga ito ay unti-unting nasisira at naluluma.
f. Indirect Business Tax ( IBT) - Di tuwirang buwis
na ipinapataw sa mga produkto o serbisyo na
nilikha matapos ibawas ang anumang subsidy na
ibinibigay ng pamahalaan.
38. ➢ Sa isang pamamaraan ng kita, ang pormula ay:
NI= KEM + KEA
+ KK + KP
GNI = NI + IBT +
CCA
Halimbawa:
KEM - 150 M piso
KEA - 60 M piso
KK - 15 M piso
KP - 25 M piso
NI = 250 M piso
IBT = 5 M piso
CCA = 12 M piso
GNI = 267 M piso
➢ Sa ganitong paraan,
kapag pinagsama-sama
ang lahat makukuha ang
halagang 267 M piso.
39. ➢ Ang compensation of
employees ay ang sahod ng
manggagawa. Ang rent ay kita
mula sa lupa. Ang interes ay
mula sa capital. Ang buwis na
galing sa kita ng bahay-kalakal
ay ang corporate income tax.
40. Ang GNI ay sinusukat sa pamamagitan ng market
value o halaga ng mga produkto at serbisyo sa
pamilihan.Nangangahulugan na ang presyo ang
batayan sa pagsukat ng GNI. Ipinapahayag ang GNI
sa dalawang paraan, ito ay ang mga sumusunod:
• Current o Nominal GNI- ito ay Gross National
Income sa kasalukuyang presyo.
- kumakatawan sa kabuuang halaga ng mga natapos
na produkto at serbisyong nagawa sa loob ng isang
takdang panahon batay sa kasalukuyang presyo.
41. • Real GNI o GNI at constant prices- kumakatawan
sa kabuuang halaga ng mga tapos na produkto at
serbisyong ginawa sa loob ng isang takdang panahon
batay sa nakaraan pang presyo o sa pamamagitan ng
paggamit ng batayang taon o base year.
- Malalaman naman kung may natamong pag-unlad
sa ekonomiya sa pamamagitan ng Growth Rate. Ano
ba ng Growth Rate? Ang Growth rate ay ang
sumusukat kung ilang bahagdan ang naging pag-
angat ng ekonomiya kompara sa nagdaang taon.
Gamit ang pormula sa ibaba upang masukat ang
growth rate ng Gross National Income.
43. Pormula:
Growth Rate = GNI sa kasalukuyang
taon − GNI sa nakaraang taon X 100
GNI sa nakaraang taon
44. Halimbawa:
2015 Nominal GNI = 8,634,139
2016 Nominal GNI = 9,345,619
Growth Rate = GNI sa kasalukuyang
taon − GNI sa nakaraang taon X 100
GNI sa nakaraang taon
= GNI (2016) - GNI (2015) X 100
GNI (2015)
= 9,345,619 - 8,634,139 X 100
8,634,139
Growth Rate
= 8.24%
45. Ang GNI ay hindi sapat na batayan ng pag-
unlad ng ekonomiya ng bansa.Sa pagtantya
ng GNI, hindi naisasamang lahat ang
kabuuang halaga ng produkto at serbisyo
sa bansa. May mga produkto o serbisyo na
nalilikha na hindi nakukwenta dahil ang
mga ito ay hindi ipinagbabayad ng buwis ,
mga negosyo na walang record sa ating
pamahalaan o sa ibang ahensya nito.
Kabilang dito ay ang mga sumusunod:
46. - Hindi Pampamilihang Gawain (hal: pag-aalaga
ng anak, paghuhugas ng pinggan, at pagtatanim
sa bakanteng lupa sa loob ng bakuran)
-Impormal na Sektor (hal: transaksyon sa black
market, ilegal na droga, nakaw na sasakyan at
kagamitan, ilegal na pasugalan, ata iba pa.)
-Externalities o hindi sinasadyang epekto (hal:
gastos ng isang planta ng kuryente upang
mabawasan ang perwisyo ng polusyon)
- Kalidad ng buhay
47. Ang lahat ng limitasyong ito ay
masasabing hindi mainam na
sukatan ng kagalingan ng pagkatao
ang pambansang kita. Gayunpaman,
kahit may limitasyon ang pagsukat
ng pambansang kita, ipinapakita
naman nito ang antas ng pagsulong
ng ekonomiya.
48. Gamit ang mga pormula na tinalakay,
sagutan ang mga sumusunod. Isulat ito
sa isang buong papel.
49. 1.
C = 120M piso GDP =
NFIFA = 4 M piso
I = 60M piso GNI =
G = 80 M piso
X = 90 M piso
M= 45 M piso
SD = 0
Paraan na ginamit batay
sa___________________
50. 2.
Agrikultura - 67 M piso
Industriya - 48 M piso
Serbisyo - 35 M piso
GDP =
NFIFA = 16 M piso
GNI =
Paraan na ginamit batay
sa___________________
51. 3.
KEM - 100 M piso
KEA - 57 M piso
KK - 28M piso
KP - 75 M piso
NI =
IBT = 8 M piso
CCA = 17 M piso
GNI =
Paraan na ginamit batay
sa___________________
