De Digitale Bibliotheek voor Nederlandse Letteren (DBNL)_ een verhaal van klassiekers én kantlijnen

1. Op weg naar een verhaal
van klassiekers én kantlijnen
Sarah Fierens
Projectleider DBNL Vlaanderen

2. Wat is DBNL?

3. Wat is DBNL?

4. DBNL-collectie
• Hoe komt de DBNL-collectie tot stand?
• Focus op literatuur, boeken over taal en
taalkunde en cultuurgeschiedenis van
Nederland en Vlaanderen.
• Geschiedenis van de Nederlandse literatuur
• Adviescommissie DBNL-collectie

5. Taalkunde en Cultuurgeschiedenis

6. Literaire klassiekers

7. DBNL-collectie: Probleem
• Volgen van literatuurgeschiedenis ≠ diverse collectie, zie bv.
telling 2020:
• 8000 teksten geschreven door mannen tov 1400 teksten geschreven
door vrouwen.
• Te weinig diversiteit qua (literaire) genres

8. Meer representativiteit en meerstemmigheid
• Belangrijk onderdeel van het beleidsplan 2021-2023
• Strategische doelstelling: “vergroten van representativiteit en
meerstemmigheid van de DBNL- collectie”
• Specifiek vertaalde dat in 3 operationele doelstellingen:
• Bekende hiaten in de collectie worden gevuld
• Onbekende hiaten in de collectie worden geïdentificeerd
• De presentatie weerspiegelt de diversiteit van de collectie

9. Bekende hiaten wegwerken
• Inzetten op o.m.:
• Literatuur van vrouwen
• LHBTI+ - literatuur
• (post)koloniale literatuur
• Hoe?: Uitwerken van selectiecriterium en –lijst die
gebruikt wordt door DBNL-digitaliseringsteam
• Door wie?:
• Adviescommissie DBNL-collectie
• Experts, collectiespecialisten en onderzoeksstagiairs
• + controle door organisaties in het veld (sensitivity
reader)

10. Bekende hiaten: casestudy LHBTI+ literatuur
• Wie?: Emma Ringelberg, Arno Kuipers (KB) en Kila van der Starre (UU)
• Uitwerken selectiecriterium = complexe keuzes maken
• Welke periode-afbakening kies je?
• Welke selectiecriteria hanteer je: de identiteit van de auteur, de thematiek van een werk,
of iets anders?
• Hoe ga je in dat opzicht om met het verleden?
• In hoeverre is literaire ‘kwaliteit’ of canoniciteit relevant?
• Is de publicatiecontext een factor die je laat meewegen?
• Welke genres en/of publicatievormen zijn relevant (pamfletten, eigen beheer etc.)?

11. Bekende hiaten: casestudy LHBTI+ literatuur
• Resultaat: een werkdefinitie die dient als leidraad:
Voor de doeleinden van de DBNL kan LHBTI+-literatuur beschouwd worden als literatuur
waarbij LHBTI+ een thema is; een auteur die zich identificeert als onderdeel van de LHBTI+-
gemeenschap schrijft dus niet per definitie LHBTI+-literatuur. Daarbij is het voor teksten tot
1971 genoeg om een expliciet LHBTI+-personage ten tonele te voeren; voor latere teksten is
een rol voor een LHBTI+-personage niet genoeg, maar moet het werk ook expliciet een
LHBTI+-thema behandelen.
• Deze werkdefinitie werd afgetoetst bij organisaties in NL en VL: Rosas vzw,
IHLIA, Kartonnen Dozen, …

12. Bekende hiaten: casestudy LHBTI+ literatuur
• Concreet selectiecriterium:
• De algemene DBNL-selectiecriteria, hierbij relevant:
• Nederlandstalige letteren en cultuur;
• Boeken en tijdschriften;
• Geen uitgaves uit eigen beheer;
• Geen rijkgeïllustreerd materiaal.
• LHBTI+ als thema:
• Voor 1971: een LHBTI+-personage is zo bijzonder dat het als thematiek geldt;
• Na 1971: een LHBTI+-personage is niet genoeg; LHBTI+ moet een thema zijn doorheen het
werk.

13. Bekende hiaten: casestudy LHBTI+ literatuur
• Van selectiecriterium tot selectielijst:
• Identificeren van naslagwerken
• Opstellen van aanbevelingen, bv.:
• Alle titels onder het kopje ‘Nederlandse romans’ (p. 38-42) in Boeken over mannen en
homoseksualiteit (1983) van Uitgeverij de Woelrat;
• Alle titels onder het kopje ‘Nederlands proza’ (p. 57-67) in De leeslijst: Boeken over Mannen en
Homoseksualiteit (1986) van Uitgeverij de Woelrat;
• Alle titels die voldoen aan de criteria op de Lesbische leeslijst 1 t/m 3 (1981-1987);
• Alle romans waarvan fragmenten staan in Damesliefde (1995), samengesteld door Xandra Schutte; Alle titels
op Queerboeken.nl die binnen de selectiecriteria vallen, zie Bijlage 4.
• Alle oorspronkelijk Nederlandstalige titels op de ‘groslijst voor de mooiste regenboogboeken aller tijden’ van
Tzum.nl, mits ze binnen de overige selectiecriteria vallen, zie Bijlage 5.

14. • In periode 2021-2023 selectiecriteria
opgesteld voor:
• Afgerond : literatuur geschreven door vrouwen,
LHBTI+ literatuur, Indische Letteren, literatuur uit
Suriname en jeugdliteratuur
• Lopend: literatuur uit Congo en het Caraïbische
gebied
• Proces van lange adem
Meer representativiteit en meerstemmigheid

15. Enkele voorbeelden

16. Wat brengt de komende beleidsperiode?
• We kunnen en moeten inzetten op verdieping en
verduurzaming van ons traject naar meer
representativiteit en meerstemmigheid
• Nood aan meer onderzoek
• Mogelijke vervolgstappen in 2024-2026:
• Dekoloniseren van de databank
• Definiëren hoe om te gaan met gevoelige termen
• Herbeschouwing van kerncollectie
• Inclusieve collectierepresentatie

17. Hartelijk dank voor uw
aandacht
Contact: sarah@vlaamse-erfgoedbibliotheken.be