"LAWYER" ГЭДЭГ НЭР ТОМЬЁОНЫ ГАРАЛ, ҮҮСЭЛ, АНУ-ЫН ХУУЛЬ ЗҮЙН СУРГУУЛИЙН ОНЦЛОГ, АНУ-ЫН ХУУЛЬЧДЫН ТОО БАРИМТ, ТЭДЭНД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА, ШАЛГАЛТЫН ТАЛААР

1. Lawyer
(Америкийн эрх зүйн хүрээнд)
Б.Мөнхболд

2. “Lawyer” нэр томьёоны гарал, үүсэл
 “Lawyer” хэмээх нэр томьёо нь Middle English буюу Дунд
үеийн англи хэлний “lawe” гэсэн үгнээс гаралтай.
 Анх 1350-1400 үед өнөөгийн “lawyer”-ийг “lawiere” хэмээх
томьёогоор илэрхийлсэн байдаг.
 18-р зууны үед “y “ үсэг нэмэгдэн өөрлөгдөж ‘lawyer’
болсон.

3. Нэр томьёоны хувьд
 Lawyer-хууль зүйн сургууль төгссөн, хууль зүйн
туслалцаа үзүүлэх чиглэлээр мэргэшсэн болон
мэргэшээгүй байж болно.
 Attorney- БАР-ын шалгалтанд тэнцэж, өмгөөллийн
үйл ажиллагаа эрхлэх эрхтэй, шүүхэд төлөөлж хэрэг
хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцдог хуульчийг
хэлнэ. Attorney нь Франц үгнээс гаралтай “бусдыг
төлөөлдөг, орлодог хүн” гэсэн утгатай. Анх 1768 онд
энэ үгийг хэрэглэсэн байдаг.
 Paralegal/Legal Assistant- Өмгөөлөгчийн туслах,
шүүхэд итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр оролцох эрхгүй.

4. АНУ-ын хуульчдын тоо баримт
2016 оны байдлаар нийт 1,315,561 хуульч
Эрэгтэй хуульч Эмэгтэй хуульч
64% 34%
Хувиийн секторт
75%, засгийн
газарт 8%, нийтийн
өмгөөлөгч /public
defender/ 1%
Дундаж нас 49
29-өөс доош насны 4%
, 30-39 насны 22%, 40-
44 насны 13%, 45-54
насны 28%, 55-аас
дээш 34%
10 хүртэл хуульчтай
фирмд нийт хуульчдын
70% , 11-50 хуульчтай
фирмд 12, 51-99 2%, 100
ба түүнээс дээш 16%
2015 онд JD хөтөлбөрт нийт
элсэгчдийн тоо: 126,695

5. Америкийн муж улсуудын
хуульчдын тоо /2016 оны байдлаар/
Калифорни
167,300
Нью йорк
175,195
Вашингтон хот
52,711
Техас
87,957
Миссүри
24,922
Флорида
75,697
Аляска
2,439
Хавай
4,224
Колорадо
21,721
Юта
8,468
Хойд Дакота
1,669
Массачусетс
43,221
Луйзиана
19,099
Невада
7,219
Виржиниа
24,193
Жоржиа
31,499
Иллинойс
63,060

6. 10,000 хүн ам тутамд ногдох хамгийн олон хуульчтай
мужууд
Муж Хүн ам
Хуульчдын
тоо
10,000 хүн
ам тутамд
ногдох
хуульчдын
тоо
1. Вашингтон хот 681,170 52,711 773.8
2. Нью йорк 19,745,289 175,195 88.7
3. Массачусетс 6,811,779 43,221 63.5
4. Коннектикут 3,576,452 21,517 60.2
5. Иллинойс 12,801,539 63,060 49.3

7. 1.
Өмнөд
Каролина
4,961,119 10,208 20.6
2.
Хойд
Дакота
757,952 1,669 22.0
3. Айдахо 1,683,140 3,714 22.1
4.
Өмнөд
Дакота
865,454 1960 22.6
5. Аризона 6,931,071 15,926 23.0
10,000 хүн ам тутамд ногдох хамгийн цөөн хуульчтай
мужууд
Муж Хүн ам
Хуульчдын
тоо
10,000 хүн
ам тутамд
ногдох
хуульчдын
тоо

8. Монгол улсын хувьд

9. АНУ-д хуульчид тавигдах шаардлага
1. Ямар нэгэн
чиглэлээр
баклаврын
зэрэгтэй байх 2. LSAT (Law
School
Admission Test)
шалгалтыг
амжилттай
давах
3. АБХ-оос
магадлан
итгэмжлэгдсэн
хууль зүйн 200
сургуулиас сонгон
сурч Juris Doctor
(JD) зэрэгтэй болох
4. Хаана хуульч
болох гэж буйгаас
хамаарч тухайн
мужийнхаа БАР-ын
шалгалтнаас гадна
ихэнх мужууд ёс зүйн
шалгалтанд тэнцсэн
байхыг шаарддаг

10. LSAT (хууль зүйн сургуульд
элсэх шалгалт) –ын тухай
 Жил бүр 2, 6, 9 эсвэл 10, 12-р саруудад авдаг;
 Унших болон анализ хийх ур чадвар, логик
сэтгэлгээг шалгадаг;
 Тест бүхий 5 хэсэг, 1 эсээ бичих хэсгээс бүрддэг;
 Оноо нь 120-180-ын хооронд байдаг;
 Шилдэг эхний 20 сургуульд элсэхийн тулд 165-
аас дээш оноо авах ёстой.

11. АНУ-д хууль зүйн сургуульд
суралцах нь
 Суралцах хугацаа 3 жил (зарим сургуульд оройн
цагаар 4-5 жил суралцах боломжтой);
I курс (1L)- хууль зүйн бичлэг, эрүүгийн эрх зүй,
үндсэн хуулийн эрх зүй, гэрээний эрх зүй,
үүргийн эрх зүй г.м. хичээл;
II курс (2L)- Шүүхийн мэтгэлцээн, эрдэм
шинжилгээний ажил, хууль зүйн практикийн
хичээл;
III курс (3L)- Сонгон хичээл (татварын эрх зүй,
олон улсын эрх зүйн)-ийг тус тус судалдаг.
Ажилд орохоор БАР-ын шалгалтанд бэлтгэдэг.

13. Гадаадын хуульч АНУ-д хуульч
болох талаар
 БАР-ын шалгалтанд бүртгүүлэхэд Америкийн
хууль зүйн сургуулийг төгсөж JD зэрэгтэй байхыг
шаарддаг;
 Гадаадын хуульч нийт 27 муж (тавигдах
шаардлага өөр өөр байдаг)-уудад БАР-ын
шалгалт өгөхийг зөвшөөрдөг;
 Нийтийн эрх зүйн (common law) тогтолцоотой
оронд 3-аас доошгүй жил суралцсан бол ихэнх
тохиолдолд БАР-ын шалгалт өгөх боломжтой;
 2016 онд АНУ-ын хэмжээнд БАР-ын шалгалтанд
оролцогчдын 58% тэнцсэн бол гадаадын
хуульчдын хувьд 30% нь тэнцсэн байна.

14. Эх сурвалж
 Сүхбаатар З. Өмгөөлөгчийн туслах.Уб.,2015;
 https://www.americanbar.org/resources_for_lawyers.html;
 http://www.americanbar.org/content/dam/aba/publications/mi
sc/legal_education/2015_comprehensive_guide_to_bar_adm
ission_requirements.authcheckdam.pdf;
 https://lawschooltuitionbubble.wordpress.com/original-
research-updated/lawyers-per-capita-by-state/;
 https://www.mglbar.mn/?action=content&view=category&layo
ut=detail&id=23;

15.  Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа