1. GASSHO training & consultancy sterrenbos 65 3511 et utrecht tel 030 231 81 62 email gassho@xs4all.nl 1
ReflectieF
Een periodieke uitgave van GASSHO training & consultancy
Najaar 2006 nummer 1
Kunde en … Kunst
Een paar jaar terug heb ik me ingeschreven voor een cursus beeldhouwen in natuursteen. Iets
wat al langer op mijn verlanglijstje stond. Zeven dagen achtereen met hamer en beitel in de
weer, in een groep van gelijkgestemden, weg van m’n normale doen, buiten in een natuurlijke
omgeving.
Natuursteen is een materiaal dat imponeert door zijn
ouderdom en tijdloosheid. De wijze waarop het is
ontstaan bepaalt in belangrijke mate hoe het bewerkt wil
worden. Meer dan fysieke kracht vraagt het werken in
natuursteen om geduld, concentratie en fantasie. Je kan
je laten leiden door een vooraf bedacht model of vrij
werken waarbij de vorm zich al werkend uitkristalliseert,
ook wel genoemd ‘á taille direct’. Deze laatste wijze van
werken spreekt mij het meest aan en zou je kunnen
vergelijken met wat in organisatiejargon het
‘trekkersmodel’ wordt genoemd.
Inmiddels ben ik diverse cursussen en een aantal
sculpturen van eigen hand verder. Tot mijn verrassing heb
ik mijn patroon van discipline en fanatiek werken
geleidelijk aan losgelaten. Om me te kunnen
verwonderen en te leren van de procesgang die met het
maken van een sculptuur gepaard gaat. Een leerproces in
waarnemen, verbinden en afstand nemen. Vaardigheden
die me vertrouwt voorkomen tegen de achtergrond van
mijn eigenlijke werk als ‘reflectieve HRD beoefenaar’.
Een sculptuur roept vele verhalen op. Je kunt niet eenduidig zeggen waar het over gaat. Vaak
ben ik, werkend in de publieke ruimte, geconfronteerd met de vraag: “Wat bent u aan het
maken?” Een vraag die naar mijn beleving weergeeft dat we graag houvast en grip willen
hebben op het gewenste eindresultaat. Ook een vraag waarop ik slechts een summier antwoord
kan geven omdat de uiteindelijke vorm nog in de toekomst verscholen ligt. En me tegelijkertijd
uitdaagt om daar onvoorwaardelijk op te vertrouwen. In organisaties daarentegen lijkt soms het
omgekeerde het geval en denken we het antwoord al te weten voordat de vraag gesteld is.
Graag stel ik u de volgende vraag: “Als u alle beeldhouwtechnieken zou beheersen, bent u dan
een kunstenaar of alleen nog een ambachtsman? Of word u dat pas als u uw eigen bezieling
erin hebt vormgegeven?”
Voor een antwoord op deze vraag maak ik met u een uitstapje naar wat binnen organisaties
gemeengoed is geworden en u uit eigen ervaring waarschijnlijk bekend voorkomt, de
‘competentie-benadering’. Met het coachen op competenties wordt beoogd medewerkers én
leidinggevenden meer ruimte te geven voor hun eigen ontwikkeling en creativiteit in lijn met de
organisatiedoelen. Wie kan daar iets op tegen hebben?

2. GASSHO training & consultancy sterrenbos 65 3511 et utrecht tel 030 231 81 62 email gassho@xs4all.nl 2
Paradoxaal genoeg worden daarbij instrumentele methoden gebruikt die vaak een effectieve
coaching in de weg staan. Goede bedoelingen ten spijt verzandt deze benadering nog al eens
in een papieren ‘invuloefening’ wat de vraag oproept of de gewenste organisatieontwikkeling
daarmee binnen handbereik komt. Te vergelijken met de instrumentele vaardigheden van een
beeldhouwer die nog geen garantie vormen voor een tot de verbeelding sprekende sculptuur.
Blijkbaar denken we nog vaak vanuit het traditionele managementparadigma waarin
ontwikkeling beheersbaar en als het even kan voorspelbaar moet zijn. Dit paradigma laat geen
ruimte om ‘oog en oor’ te ontwikkelen voor wat u niet begrijpt, past of even niet uitkomt. Zou het
misschien zo kunnen zijn dat daarin juist de kiem ligt voor échte ontwikkeling?
Leren kennen en waarderen wat u in eerste instantie vreemd voorkomt vraagt om reflectie op
uw authenticiteit, wat raakt u, en wat niet? Daar heeft u anderen bij nodig die u soms bewust
maar vaker onbewust een spiegel voorhouden. Zoals een beeldhouwer tijdens het bewerken
van een brok natuursteen onbedoeld en onverwacht zichzelf tegenkomt, zich dingen afvraagt.
En niet onrustig wordt als hij het even niet meer weet.
Hij heeft geleerd afstand te nemen om zich te kunnen verbinden met wat hem toevalt.
Wat beeldhouwen in steen (marmer) voor mij bijzonder maakt is dat de steen vrij is om zichzelf
te zijn, zonder vooroordelen, en zijn vorm prijsgeeft als ik daar ruimte voor creëer. En daarbij
dus niet zijn ware aard en vorm geweld aan doe. Pas dan laat hij zich ‘gewillig’ bewerken. Te
vergelijken met een manager die de kunst verstaat om mee te bewegen met de zich
ontvouwende aard en (verborgen) competenties van zijn medewerker(s), vaak onverwacht, en
verrassender dan je van tevoren had kunnen bedenken.
Betekent het bovenstaande nu dat u bijvoorbeeld een instrument als competentiemanagement
maar over de schutting moeten gooien? Nee dus, niet doen, onthand als u in dat geval zou
kunnen zijn. Wel kunt u met uw achterliggende ervaring uw kunde tot kunst verheffen door uzelf
op een andere manier te verbinden met het instrumentarium wat u ter beschikking staat. In
essentie gaat het hierbij om ruimte laten voor ervaringen die uzelf verrassen, ze komen niet
voor niets langs! Ongetwijfeld kunt u ze later duiden als betekenisvol voor uw persoonlijke en
professionele ontwikkeling door ze in hun onderlinge samenhang te plaatsen. Hiermee gaat u
verder dan het beheersmatige dat de vakman kenmerkt en verheft u zich tot een ware
kunstenaar.
Overigens, daarvoor hoeft u niet te gaan beeldhouwen. Er zijn tal van mogelijkheden om buiten
het voor u vertrouwde en bekende kader nieuwe ervaringen op te doen, zowel binnen als buiten
uw werk. Daarbij ben ik graag uw gesprekspartner.
Met groet,
Thomas Langemeijer