บทบาทหน้าที่ของข้อมูลคติชน
- 3. คติชนกับการเป็นทางออก (social outlet)
๑. นิทานกับทางออกของความขัดแย้งในครอบครัว
-นิทานฝรั่งกับทางออกของความขัดแย้งในครอบครัวฝรั่ง
-นิทานจักรๆ วงศ์ๆ กับทางออกของความขัดแย้งในครอบครัวไทย
๒. มุกตลก : ทางออกของความกดดันจากกฎเกณฑ์และระเบียบสังคม
-ยิ่งสังคมเคร่งครัดเรื่องใด เรื่องนั้นมักจะเป็นเนื้ อหาของมุกตลก
-การดึงความจริงจากมุกตลกจึงดึงอย่างตรงไปตรงมาไม่ได้ กลับจะต้องแปลให้
ตรงกันข้ามกับความเป็นจริงเสียด้วยซ้า
- 8. สรุป
๑. การเรียนการสอนคติชนควรมุ่งให้เห็นคุณค่าและบทบาทของคติชนในหลาย
ระดับ
๑.๑ บทบาทของคติชนที่มีต่อบุคคลในฐานะที่ตอบสนองความต้องการทาง
จิตใจของคนในสังคม เมื่อคนในสังคมมีความขัดแย้งในจิตใจ โดยทาหน้าที่เป็น
“ทางออก” สาหรับความกดดัน
๑.๒ บทบาทของคติชนต่อกลุ่มชน ต่อชุมชน หรือต่อท้องถิ่น ในฐานะเป็น
เครื่องบอกเอกลักษณ์ของกลุ่ม
๑.๓ บทบาทของคติชนในฐานะเป็นกลไกทางสังคมในการอบรมระเบียบ
สังคมและถ่ายทอดจารีตและวัฒนธรรม
- 10. คติชนเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรม
ถ้าวัฒนธรรมเปลี่ยนไป คติชนย่อมเปลี่ยนไปด้วย
การศึกษาคติชนจึงควรมองในแง่ความเปลี่ยนแปลงของคติชนด้วย
การศึกษาคติชนท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงของสังคมเป็นสิ่งจาเป็น
ควรศึกษารูปแบบและเนื้อหาของคติชนที่เปลี่ยนไปเพื่อดูว่าสังคมที่เปลี่ยนไป เป็น
ตัวกาหนดเนื้อหาและรูปแบบของคติชนอย่างไร
ควรศึกษาคติชนที่เปลี่ยนไปเพื่อใช้เป็นสิ่งสะท้อนความเปลี่ยนแปลงทางสังคม
- 12. คติชนที่เป็นเรื่องเล่าสะท้อนปัญญาและจินตนาการการผูกเรื่อง
คติชนที่เป็นถ้อยคา เช่น ปริศนา ภาษิต สะท้อนศิลปะการใช้ภาษา
คติชนที่เป็นการละเล่น การแสดง สะท้อนความสามารถทางเสียงเพลง ดนตรี
การร่ายราและการฟ้อนรา
คติชนที่เป็นวัตถุสะท้อนความมีศิลปะและจินตนาการของมนุษย์
เห็นได้จาก ลายผ้า การทอผ้า การจักสาน การทาเครื่องประดับเงินทอง
คติชนที่เป็นความเชื่อ พิธีกรรม สะท้อนปัญญาของมนุษย์ในการหาคาตอบ
และมีกลวิธีในการต่อรองและควบคุมธรรมชาติ
- 14. ศิราพร ฐิตะฐาน ณ ถลาง. ในท้องถิ่นมีนิทานและการละเล่น...
การศึกษาคติชนในบริบทสังคมไทย. กรุงเทพฯ : มติชน,
๒๕๓๙