2. Inhoud
Inhoud.........................................................................................................................................................................................2
1. Inleiding.................................................................................................................................................................................4
2. Hoe gebruik ik deze leidraad?..........................................................................................................................................5
2.1 Start van het schooljaar.................................................................................................................................................5
2.2 Verbondenheid ...............................................................................................................................................................5
2.3 Focus op pesten..............................................................................................................................................................6
2.4 Een veilige klas................................................................................................................................................................6
3. Activiteiten .............................................................................................................................................................................6
3.1 START VAN HET SCHOOLJAAR ......................................................................................................................................7
2 WAARHEDEN EN 1 LEUGEN.........................................................................................................................................8
KENNISMAKINGSBINGO ..................................................................................................................................................9
GOEDE AFSPRAKEN MAKEN GOEDE VRIENDEN........................................................................................................10
3.2 VERBONDENHEID .........................................................................................................................................................11
OVER DE STREEP .............................................................................................................................................................12
HEB JE OOIT? ...................................................................................................................................................................15
COMPLIMENTEN.............................................................................................................................................................16
EEN HELPENDE HAND VOOR IEDEREEN .....................................................................................................................17
3.3 FOCUS OP PESTEN ........................................................................................................................................................18
WAT IS PESTEN?..............................................................................................................................................................19
VERSCHILLENDE ROLLEN BIJ PESTEN ..........................................................................................................................22
PESTBOEKEN....................................................................................................................................................................24
CONFLICTEN IN DE KLAS................................................................................................................................................26
CONFLICT MASTER .........................................................................................................................................................27
3.4 EEN VEILIGE KLAS..........................................................................................................................................................29
KLASRITUELEN.................................................................................................................................................................30
CONCRETE TIPS ...............................................................................................................................................................31
4. Bijlagen.................................................................................................................................................................................33
4.1 Start van het schooljaar...............................................................................................................................................33
4.3.1 Bingo.......................................................................................................................................................................33
4.2 Verbondenheid .............................................................................................................................................................33
4.3 Focus op pesten............................................................................................................................................................33
4.3.1 Wat is pesten?.......................................................................................................................................................33
4.3.2 Verschillende rollen bij pesten...........................................................................................................................39
4.3.3 Pestboeken ............................................................................................................................................................42
4.3.2 Conflict Master......................................................................................................................................................44
4.4 Klasindeling....................................................................................................................................................................56
4.4.1 Voorbeeld gevoelensmeter ................................................................................................................................56
4. 1. Inleiding
In het kader van mijn bachelorproef is deze leidraad rond proactieve maatregelen voor
de preventie van pesten tot stand gekomen. Je vindt hier verschillende activiteiten die je
in de loop van het schooljaar kan uitvoeren in jouw klas. De focus van deze leidraad ligt
op de bovenbouw.
Pesten is een fenomeen waar elke school mee te maken krijgt. Uit een onderzoek van de
UGent uit 2018 bleek dat 16% van de kinderen in de afgelopen maanden gepest werden.
11% van de kinderen geeft aan iemand gepest te hebben. Deze cijfers zijn gedaald in
vergelijking met een gelijkaardig onderzoek in 2013-2014. De dalende cijfers zijn al een
stap in de goede richting, maar er zijn nog steeds duizenden kinderen in Vlaanderen die
pesten en gepest worden. (Boon, K., 2020)
Pesten is en blijft een probleem dat aangepakt moet worden. We kunnen proactief of
reactief handelen. Door middel van deze leidraad wil ik leerkrachten handvaten geven
die betrekking hebben tot het proactief handelen in verband met pesten. Proactief
handelen betekent dat je het probleem wilt voorkomen en hiervoor bepaalde
handelingen uitvoert. Je bekijkt de situatie dus vanuit een toekomstbeeld. Specifiek voor
deze leidraad wilt dit zeggen dat de activiteiten gericht zijn op het voorkomen van
pesten.
Pesten heeft niet alleen een invloed op de leerlingen die gepest worden, maar ook op de
algemene schoolsfeer. Pesten zorgt voor een onveilige sfeer die de leer -en
ontwikkelingskansen van de leerlingen aantast. In een veilig leer- en leefklimaat kunnen
leerlingen zich optimaal ontwikkelen. Door pesten proactief aan te pakken, werken we
aan dit positief leer -en leefklimaat (School & Veiligheid, z.j.).
Er zijn veel handleidingen en aanpakken rond het voorkomen van pesten. Misschien
heeft u al eens gehoord van PRIMA, KiVa, Taakspel of Kanjertraining?
Aangezien je als leerkracht niet zomaar aan deze anti-pestprogramma’s kan, bevat deze
leidraad concrete activiteiten die geselecteerd zijn uit verschillende bronnen. Dit is
gebruiksvriendelijk voor de leerkrachten en zo kunnen de leerkrachten gestructureerd
inzetten op de preventie van pesten door te werken aan verbondenheid in de klas en een
veilig klasklimaat te creëren.
Ik hoop dat deze leidraad jou kan ondersteunen om een toekomst te creëren waarin
pesten zo veel mogelijk vermeden kan worden.
Veel succes!
Sien Damien
5. 2. Hoe gebruik ik deze leidraad?
In wat volgt, vindt u concrete activiteiten die u kan toepassen in het 4e, 5e of 6e leerjaar
waarbij de focus ligt op de preventie van pesten. De leidraad focust zich op 4
designprincipes.
1. Verbondenheid stimuleren
2. Theoretische verantwoording bij de aanpak (zie achtergrondinformatie)
3. Voorwaarden die nodig zijn om de activiteit uit te voeren (materiaal, locatie, ...)
4. Reflectie (door de leerlingen)
In elke activiteit vind je:
1. De tijdsduur
2. De benodigdheden
3. De klasopstelling
4. Achtergrondinformatie
5. Het verloop (met eventueel een differentiatie en richtvragen)
6. De reflectie
Er zit een logische opbouw in de activiteiten. Dit wordt hieronder verklaard.
2.1 Startvan het schooljaar
In het begin van het schooljaar is het belangrijk dat je voldoende aandacht schenkt aan
de groepsvorming. De groep kinderen kan veranderd zijn in vergelijking met het vorige
jaar. Als de groep kinderen hetzelfde blijft, is het ook belangrijk om aandacht te besteden
aan de groepsvorming, want jij bent als leerkracht ook een deel van de nieuwe groep.
Door verschillende activiteiten in te plannen waarbij jullie elkaar leren kennen, zal de
verbondenheid in de klas vanaf het begin sterk aanwezig zijn. En laat verbondenheid net
een van de basisbehoeften zijn van het kind waarop de leerkracht moet inspelen.
Naast de verbondenheid is het ook noodzakelijk om afspraken te maken met jouw
leerlingen. Met jouw leerlingen betekent dus in samenspraak met jouw leerlingen. Als
leerkracht ga je geen regels opleggen die de leerlingen moeten volgen. Als de leerlingen
zelf inspraak hebben, geef je hun autonomie. Het opstellen van de afspraken gebeurt in
groep, dus wordt er opnieuw gewerkt aan de verbondenheid.
2.2 Verbondenheid
Verbondenheid is en blijft een basisbehoefte van het kind. We moeten hier elk moment
op kunnen inspelen. Daarom heb ik concrete activiteiten ontwikkeld die je kan
toepassen gedurende het hele schooljaar. Daardoorzal de groep een samenhangende
groep blijven, wat voor de preventie van pesten zorgt. Deze activiteiten zijn algemeen.
We werken eerst breed en hoe verder het schooljaar vordert, hoe nauwer we het
probleem gaan benaderen.
6. 2.3 Focusop pesten
Leerlingen moeten vertrouwd raken met het onderwerp pesten eer ze hier ook proactief
aan kunnen werken om het pesten te verminderen. Door het probleem helder aan te
kaarten en de leerlingen zich in te laten leven in bepaalde rollen, voelen ze hoe het er in
het echt aan toe zou kunnen gaan. Door begrip op te brengen bij iedereen, kunnen ze
hier veel uit leren.
2.4 Een veilige klas
De leerlingen spenderen het grootste deel van het schooljaar in de klas. Het is enorm
belangrijk dat de klas aanvoelt als een veilige omgeving voor de leerlingen. In dit
hoofdstuk vind je kleine, concrete aanpassingen die je kan uitvoeren om de klas
optimaal te maken voor de veiligheid van de leerlingen.
3. Activiteiten
Hieronder vind je alle activiteiten van de leidraad ingedeeld in 4 hoofdstukken.
8. 2 WAARHEDEN EN 1 LEUGEN1
Tijdsduur: 50 min.
Benodigdheden
- Schrijfgerei
- Pot
Verloop
De leerlingen schrijven twee dingen op over zichzelf die waar zijn en één leugen in
willekeurige volgorde. Ze krijgen hiervoor twee minuten. Daarna gaat iedereen met
elkaar in gesprek om te achterhalen wat waar en niet waar is bij de ander. De leerlingen
proberen gerichte ja/nee vragen te stellen. Daarna trekt de leerkracht de post-its uit een
pot. De leerling van wie de waarheden en de leugen komen, mag deze voorlezen aan de
klas. Aan de hand van een stemsysteem kiezen ze welke stelling een leugen is.
Variatie
Als de leerlingen elkaar al goed kennen, leest de leerkracht de post-its voor. De
leerlingen proberen eerst te achterhalen van wie de post-it komt. Daarna stemmen ze.
1 Bakker, H. (2020). Kennismaker: 2 waarheden en een leugen. Geraadpleegd op 1 juni 2021 via
https://www.101werkvormen.nl/kennismakers/2-waarheden-en-een-leugen/
Achtergrondinformatie
Door deze activiteit leren de leerlingen elkaar beter kennen op een laagdrempelige
manier. Hierbij ligt de focus op verbondenheid.
Klasopstelling
De leerlingen kunnen op hun plaats
of in een kring zitten.
9. KENNISMAKINGSBINGO2
Tijdsduur: 15-20 min.
Benodigdheden
- Bingoforumlieren (zie bijlage)
- Schrijfgerei
Verloop
Print vooraf de bingoformulieren uit. Geef aan elke leerling een bingoformulier. Geef ze
ondersteboven zodat ze nog niet naar de vragen kunnen kijken. Daarna leg je de regels
uit.
1. In ieder vakje staat een vraag en daar moet één naam bij komen.
2. Iedere naam/persoon mag maar één keer voorkomen op het vel.
3. Je mag niet gokken. Je moet het vragen.
4. Zoek elkaar op en stel vragen aan je klasgenoten. Degene die het eerst bingo
heeft, roept “Bingo!”
5. We controleren de bingokaart door de vragen aan iedereen te stellen: wie heeft
…?
6. De groep moet een passende straf verzinnen voor een valse bingo. De
ongelukkige kan ook zelf zijn straf kiezen.
Reflectie
Je kan de oefening afsluiten door volgende vragen te stellen:
- Wie heeft er anderen geholpen om bingo te halen?
- Wie dacht er voor de ander? Bijvoorbeeld door te vertellen waar ze jouw naam
het beste in konden vullen?
- Wie had er een strategie bedacht van tevoren?
2 Bakker, H. (2020). Waarom deze kennismaker altijd werkt: Bingo! Geraadpleegd op 1 juni 2021 via
https://www.101werkvormen.nl/kennismakers/kennismaker-bingo/
Klasopstelling
De leerlingen moeten zich kunnen
voortbewegen in de ruimte. Dit kan
zowel binnen als buiten.
Achtergrondinformatie
Als de leerlingen elkaar nog niet kennen is dit een geschikte werkvorm
om direct met elkaar in gesprek te gaan op een laagdrempelige manier. Een groep
die elkaar al wat langer kent, kan deze activiteit ook spelen om andere kanten van
elkaar te ontdekken.
10. GOEDE AFSPRAKEN MAKEN GOEDE
VRIENDEN3
Tijdsduur: 20 min.
Benodigdheden
- Bordboek
Verloop
Leg de leerlingen uit dat afspraken maken enorm belangrijk is. Laat ze denken aan hun
thuissituatie. Daar zijn er vast en zeker ook afspraken gemaakt. De leerlingen mogen
deze per 2 bespreken. Vraag de leerlingen of er ook afspraken gelden op straat. Laat ze
dit opnieuw bespreken per 2.
Vertel de leerlingen dat het op school ook belangrijk is om goede afspraken te maken.
Vraag aan de leerlingen welke afspraken er werden gemaakt in de voorbije jaren.
Aangezien ze al bekend zijn met deze afspraken, zullen ze dit makkelijker kunnen
toepassen. Dit voelt vertrouwd aan.
Vraag daarna of de leerlingen nog andere afspraken willen maken. Noteer alle afspraken
op het bordboek zodat dit visueel is voor iedereen. De leerlingen moeten akkoord gaan
met de afspraken, want de afspraken gelden voor de hele klas.
Als de afspraken gemaakt zijn, print de leerkracht deze uit en laat het officieel document
door iedereen ondertekenen. Dit document hang je op een zichtbare plaats in de klas. Zo
kan je snel verwijzen naar een afspraak wanneer deze niet wordt nageleefd.
Aandachtspunt
Afspraken schrijf je altijd vanuit een positieve houding. Vermeld telkens wat ze WEL
moeten doen en niet wat ze niet moeten doen.
3 Baeten, M. & van Hest, J. (2002). Kinderen en ingrijpende situaties. Hilversum:Uitgeverij Kwintessens.
Klasopstelling
Deze activiteit gebeurt in de klas. De
klasopstelling blijft zoals die normaal
is.
Achtergrondinformatie
Afspraken maken met jouw leerlingen is noodzakelijk. Aangezien de leerlingen zelf
inspraak hebben, geef je hun autonomie. Het opstellen van de afspraken gebeurt in
groep, dus wordt er opnieuw gewerkt aan de verbondenheid. Je geeft het heft in de
handen van de leerlingen. Je maakt duidelijk dat je gelooft in hun kunnen om
afspraken te maken. Hierdoor speel je in op de basisbehoefte autonomie.
12. OVER DE STREEP4
Tijdsduur: 30 min.
Benodigdheden
- Mindfulness oefening (zie bijlage)
- Krijt (buiten) of touw (binnen)
Verloop
Leg op voorhand een touw klaar indien u de activiteit binnen doen. Teken een lijn met
krijt op de grond indien u de activiteit buiten doet.
Om de beginnen kan je een mindfulness oefening doen met de klas zodat iedereen tot
rust komt.
De leerlingen staan allemaal aan dezelfde kant van de lijn. De leerkracht stelt een vraag.
Indien de vraag van toepassing is bij de leerling, steekt de leerling de lijn over. Hierna
maakt de leerkracht tijd om enkele leerlingen hun verhaal te laten delen, indien ze dit
wensen. De leerlingen die niet oversteken steken hun pink uit om 2 redenen: steun
tonen & beloven dat dit tussen onze groep blijft.
Bij een nieuwe vraag staat iedereen terug aan dezelfde kant.
Afspraken
- Ik verwoord mijn gevoelens.
4 Bakker, H. (2020). Over de streep. Geraadpleegd op 1 juni 2021 via
https://www.101werkvormen.nl/kennismakers/over-de-streep/
Klasopstelling
De leerlingen moeten zich kunnen
voortbewegen in de ruimte. Dit kan
zowel binnen als buiten.
Achtergrondinformatie
In deze activiteit ontdekken de leerlingen zowel meer over zichzelf als over hun
medeleerlingen op emotioneel vlak. Ze oefenen hoe ze zonder vooroordelen
luisteren naar hun medeleerlingen, hoe ze hun gevoelens verwoorden, hoe ze zich
inleven in een andermans verhaal, hoe ze hun medeleerlingen steunen door een
klein gebaar en dat de grenzen van een persoon dienen geaccepteerd te worden. De
verbondenheid tussen de leerlingen wordt hierdoor bevorderd. In deze activiteit
komt autonomie ook aan bod. De leerlingen beslissen volledig zelf als ze over een
bepaalde vraag/ situatie iets kwijt willen. Ook de basisbehoefte competentie komt in
deze activiteit tot uiting. De leerkracht ondersteunt de leerlingen en moedigt hen
aan wanneer ze het even moeilijk hebben. Je laat hun duidelijk ervaren dat je gelooft
in hun kunnen. Hierdoor stimuleer je het zelfvertrouwen van de leerlingen
waardoor ze nog meer hun best willen doen. Het is enorm belangrijk dat jij als
leerkracht een veilig klasklimaat schept. Enkel zo kan de activiteit tot een goed einde
gebracht worden.
13. o Hoe voel ik mij?
o Waarom voel ik mij zo?
- Ik heb geen vooroordelen.
- Ik leef mij in.
o Stel dat het mij overkomt …
- Ik toon steun aan de andere leerlingen door mijn pink omhoog te steken.
- Ik accepteer de grenzen van mijn klasgenoten.
Aandachtspunten
Maak duidelijk dat de vragen niet allemaal even simpel en soms zelfs confronterend
zijn. Door de activiteit zullen de leerlingen elkaar en hun klasgenoten beter leren kennen
en respecteren. Ze leren elkaar op een juiste manier te ondersteunen en er voor elkaar
te zijn.
Iedereen toont respect voor elkaars verhaal en ook voor het feit dat een leerling
misschien iets niet wilt delen met de groep.
Richtvragen
Loop over de streep…
- Als je winnen heel belangrijk vindt.
- Als je je de afgelopen periode hebt verveeld.
o Wat doe je om je niet te vervelen?
- Als je iemand mist.
o Wie mis je? Wil je er iets over kwijt?
- Als je je wel eens bang bent in het donker.
- Als je regelmatig vals speelt bij spelletjes.
- Als je wel eens gelogen hebt tegen je ouders.
o Wil je vertellen waarover je gelogen hebt?
- Als je op dit moment verliefd bent.
- Als je tevreden bent met jezelf.
o Wat vind je goed aan jezelf?
- Als je je wel eens alleen voelt op school.
- Als je iets aan jezelf wilt veranderen.
o Als je wilt, mag je zeggen wat je wilt veranderen aan jezelf.
- Als je de afgelopen periode geweend hebt.
o Waarom heb je geweend? Wil je hierover iets kwijt?
o Ben je hier nog altijd verdrietig om, of heb je dit kunnen verwerken?
- Als je ongerust was om een bepaalde persoon.
o Hoe is het nu met deze persoon?
o Heb je iets gedaan om deze persoon te steunen? Extra liefde te geven? Wat
dan?
- Als je de afgelopen periode een familielid of vriend/ vriendin verloren bent.
o Wil je hier wat meer over kwijt?
14. o Hoe ga je hiermee om?
o Hoe gaat het nu met jou, en je familie?
- Als je de afgelopen periode iemand geholpen hebt.
o Wat heb je gedaan?
o Waarom heb je dat gedaan?
o Hoe voelde je je na jouw actie?
- Als je gelukkig bent.
o Wat maakt je gelukkig?
- Als je de afgelopen periode boos bent geweest?
o Waarom was je boos?
Vraag na elke vraag:
- Bij wie/ wat heb je steun gezocht om je beter te voelen?
- Waarom ben je juist bij deze persoon/ dier/ voorwerp rust gaan zoeken?
Differentiatie
Als je nog tijd over hebt, kan een leerling een vraag stellen aan de groep. Ze weten na
mijn vragen welke ‘soort’ vragen ze kunnen stellen en zo kunnen de leerlingen vragen
stellen over wat ze graag zouden weten van elkaar.
Reflectie
Je keert met de leerlingen terug naar de klas. Om de activiteit af te sluiten, bespreek je
samen met de leerlingen wat ze van de activiteit vonden.
Richtvragen
- Hoe voelden jullie je bij de activiteit: droevig? Opgelucht?
- Vonden jullie deze opdracht confronterend? Waarom?
- Hoe voelt het als je over de streep stapt en je tot de minderheid behoort?
- Wie wil nog iets kwijt?
Hierna zien de leerlingen op het bord groepjes van 2 staan. De leerlingen denken na over
een compliment over de andere persoon (Bijvoorbeeld: Ik vind het een hele mooie
eigenschap dat je altijd eerlijk bent. OF Ik bewonder het enorm dat jij altijd klaarstaat
voor je beste vriendinnen…) of iets dat ze kwijt willen aan deze persoon over het verhaal
dat ze verteld hebben. (Bijvoorbeeld: Ik heb naar je verhaal geluisterd en vond … heel
aangrijpend, ik vind het sterk van jou dat je het hebt gedeeld met ons.) Wanneer ik een
teken geef, mogen de leerlingen naar hun partner gaan en hun compliment vertellen.
15. HEB JE OOIT?5
Tijdsduur: 15-20 min.
Benodigdheden
- Een hoepel voor elke leerling
(Je kan ook een cirkel tekenen
met krijt.)
Verloop
Leg de hoepels in een ruime cirkel. Er ligt 1 hoepel in de grote cirkel. Dit is de
basishoepel. De basishoepel heeft bij voorkeur een andere kleur dan de hoepels in de
grote cirkel.
Degene die in ‘basishoepel’ staat, zegt: ‘Heb je ooit….(noemt een activiteit zoals
bijvoorbeeld ‘paard gereden’). De voorwaarde is wel dat die persoon het zelf gedaan
moet hebben. Iedereen die die activiteit wel eens gedaan heeft, stapt uit de hoepel en
zoekt een andere op. De persoon die geen hoepel vindt in de grote cirkel, moet in de
basishoepel staan. Deze persoon zegt dan opnieuw ‘Heb je ooit …’.
Differentiatie
Als de groep er klaar voor is, kan je uit de oppervlakkige vragen gaan. Dan zegt de
persoon in de basishoepel ‘Ik ben uniek, omdat…’ of ‘Wat niemand van mij weet, is dat
…’. De leerlingen vullen de zin aan met iets waar ze trots op zijn, wat bijzonder is,
waarvan ze het leuk zouden vinden om andere mensen te vinden die dat ook hebben of
doen. Hierbij ligt de focus meer op karaktereigenschappen. Dit is een uitdaging voor
sommige leerlingen, omdat ze hiervoor even stil moeten staan bij hunzelf en hun
kunnen.
Reflectie
Na de activiteit vraag je aan de leerlingen om op een post-it te schrijven wat ze
bijgeleerd hebben van elkaar of wat ze leuk vonden aan de activiteit. Deze worden op
een muur geplakt in de klas zodat de leerlingen hiernaar terug kunnen kijken.
5 Bakker, H. (2020). Heb je ooit? Geraadpleegd op 2 juni 2021 via
https://www.101werkvormen.nl/kennismakers/hebjeooit/
Klasopstelling
Voor deze activiteit heb je een grote
ruimte nodig.
Achtergrondinformatie
In deze activiteit ligt de focus op de unieke eigenschappen van elkaar. Er kan
herkenning bij elkaar gecreëerd worden. Dit zorgt voor verbondenheid. De
leerlingen begrijpen en accepteren elkaar.
16. COMPLIMENTEN
Tijdsduur: 50 min.
Benodigdheden
- Leeg A4 blad voor elke leerling
- Schrijfgerei
Verloop
Iedereen krijgt een leeg A4 blad en pakt iets om te schrijven. Ze schrijven hun naam
bovenaan. De leerkracht legt uit dat iedereen elkaar een compliment geeft vandaag. De
focus ligt op een persoonlijk compliment (bijvoorbeeld: ‘Ik bewonder jouw
doorzettingsvermogen enorm. Ook al heb je soms een tegenslag, je blijft gemotiveerd om
door te gaan.’) en niet oppervlakkig (bijvoorbeeld: ‘Je hebt mooie ogen.’). Als de
leerlingen willen, mogen ze hun naam naast hun compliment schrijven, maar dit is niet
noodzakelijk.
De leerlingen geven hun blad met hun naam door naar de persoon links van hen op het
teken van de leerkracht. Iedereen krijgt 2 minuten om een compliment te bedenken en
op te schrijven. Daarna wordt het blad telkens opnieuw doorgegeven.
Als de leerlingen hun blad terug hebben met hun naam erop, krijgen ze even de tijd om
alle complimenten te lezen. Dit gebeurt in stilte. De leerlingen tonen hun blad niet aan
elkaar. Het is namelijk een persoonlijke boodschap.
Reflectie
Om de activiteit af te sluiten, mogen de leerlingen hun gevoel onder woorden brengen na
het uitvoeren van de activiteit.
- Hoe voelde het om de complimenten te geven?
- Wat kwam er in jou naar boven toen je de complimenten las?
- Wat neem je mee naar de toekomst over deze activiteit?
Klasopstelling
De leerlingen blijven op hun plaats
zitten.
Achtergrondinformatie
In deze activiteit geven de leerlingen complimenten aan elkaar. Dit gebeurt op een
discrete manier, waardoor niemand zich ongemakkelijk voelt. De leerkracht doet
ook mee met de activiteit. Zo wordt de verbondenheid in de groep verhoogt.
17. EEN HELPENDE HAND VOOR IEDEREEN
Tijdsduur: 5 min. voor deopstart en15 min. voor de afsluiter
Benodigdheden
- Envelop met de namen van de
leerlingen en leerkracht
Verloop
De leerkracht heeft een envelop met de namen van de leerlingen en leerkracht in.
Maandagochtend trekt iedereen een naam uit de envelop. Ze mogen weliswaar hun
eigen naam niet trekken. Niemand mag weten welke naam de leerlingen getrokken
hebben.
De leerlingen krijgen een hele week de tijd om de getrokken leerling hulp aan te bieden
of iets liefs te doen. De uitdaging is dat de leerling aan wie je hulp biedt, niet mag weten
dat jij zijn/haar helpende hand bent.
Vrijdagnamiddag krijgen de leerlingen elk 1 kans om te raden wie hun hulp moest
bieden. De leerkracht kan vragen aan de leerling waarom hij/zij doorhad dat die ene
persoon de helpende hand was. Als de leerling juist is, wordt het bevestigd door de
helpende hand. Als de leerling fout is, zegt de leerling die ‘beschuldigd’ wordt dat het
fout is.
De leerlingen die onder de radar blijven, krijgen een punt. De leerling die als eerste 5
punten haalt, mag een klein tussendoortje kiezen. Denk maar aan Just Dance, galgje,
pictonary, …
Reflectie
Aangezien elke leerling nauwer in contact stonden met de leerling die ze moesten
helpen, kan het zijn dat ze nieuwe dingen over deze persoon te weten zijn gekomen.
Hierover reflecteren ze elke vrijdag als de namen van de helpende handen bekend zijn.
Ze reflecteren ook over het aspect hulp aanbieden. Hoe verliep dit voor hen? Waren er
moeilijkheden? Wat ging vlot?
Klasopstelling
De opstart en afsluiter kunnen in een
normale klasopstelling gegeven
worden.
Achtergrondinformatie
In deze activiteit is het doel om behulpzaamheid te ontwikkelen. Aangezien deze
activiteit doorgetrokken kan worden naar een volledig schooljaar, zal dit de
verbondenheid enorm stimuleren.
19. WAT IS PESTEN?6
Tijdsduur: 20 min.
Benodigdheden
- Schrijfbordjes of kladschrift
- Powerpoint & werkblad (zie bijlage)
Verloop
De leerkracht opent de powerpoint. De leerlingen schrijven op hun schrijfbordjes/ in
hun kladschrift wat er in hen opkomt als ze denken aan het woord pesten. De leerkracht
maakt een woordspin op het bord met de input van de leerlingen. De leerlingen geven
telkens een uitleg bij hun gekozen woorden.
De leerkracht toont de tweede slide van de powerpoint en vraagt naar het verschil
tussen plagen en pesten. De leerkracht vult de powerpoint aan met de antwoorden van
de leerlingen. Daarna vraagt de leerkracht naar voorbeelden van plagen en pesten zodat
het verschil nog duidelijker wordt. Zo kan de leerkracht ook zien of de leerlingen
duidelijk het verschil kennen tussen plagen en pesten.
Daarna mogen de leerlingen de eerste oefening van het werkblad maken.
De leerlingen krijgen een filmpje te zien over pesten. Daarbij komen er verschillende
rollen aan bod. Deze worden besproken met de leerkracht. De leerlingen vullen de juiste
rol in bij de foto. De correctie staat in de powerpoint. Maak de leerlingen duidelijk dat de
bijstanders het verschil kunnen maken en het pesten kunnen stoppen.
Reflectie
De leerlingen vertellen aan hun buur wat ze hebben bijgeleerd in de les. Daarna mag één
iemand van elk duo één aspect op het bord noteren wat nieuw voor hen was en ze nu
niet meer zullen vergeten.
6 Van Haele, A. (2018). Pesten : Themales. Geraadpleegd op 10 juni 2021 via
https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/79391/pesten-themales/?previous
Klasopstelling
De klasopstelling is normaal.
Achtergrondinformatie
Deze les is redelijk theoretisch. Pesten wordt in deze les grondig besproken. Door
leerlingen bewust dingen bij te leren over pesten, zullen ze hier makkelijker op
kunnen reageren in de toekomst. Ik verwijs hiervoor naar een quote van Einstein: “If
I had an hour to solve a problem I'd spend 55 minutes thinking about the problem
and five minutes thinking about solutions.”. Einstein beweerde dat om een probleem
op te lossen, je eerst het probleem moet definiëren. Daarom besteden we in deze les
extra aandacht aan het probleem pesten.
20. Extra informatie voor de leerkracht
Definitie pesten: “Er is sprake van pesten wanneer iemand langdurig en aanhoudend het
slachtoffer is van gewelddadig gedrag van één of meer personen (fysiek, psychisch en
mentaal).” (Deboutte, 2009, p.169)
Rollen bij het pesten:
De pester
De pester is de belangrijkste actor in de situatie, want zonder pester kan er zich geen
pestgedrag voordoen. De pester kiest zelf het slachtoffer uit. Het doel van de pester is
om een centrale plaats te verwerven in de groep. Dit doet hij/zij dus door pestgedrag te
vertonen. (Deboutte, 2017)
Er bestaat niet zoiets als een algemeen profiel voor een pester. We kunnen wel stellen
dat een pester sociaal intelligent is. Hij/zij is vaardig in het herkennen en misbruiken
van andermans zwakheden. De pester kan stoer en dominant gedrag vertonen. Hij/zij
heeft nood aan erkenning, invloed en vriendschap. De oorzaak van het pestgedrag kan
liggen aan eerdere ervaringen van afwijzing, miskenning of vernedering. (Deboutte,
2017)
Het pestgedrag van de pester kan op twee manieren tot uiting komen. Pesters kunnen
eerder openlijk en direct pestgedrag stellen. Het pestgedrag kan ook indirecter en
subtieler aanwezig zijn. Denk maar aan roddelen, uitsluiten, valse geruchten
verspreiden etc. (Deboutte, 2017)
Het slachtoffer
Het slachtoffer is een hulpmiddel voor de pester om binnen de groep een sterkere
positie te verwerven. Een slachtoffer is daarom inwisselbaar. (Deboutte, 2017)
Ook bij een slachtoffer kunnen we niet spreken van een algemeen profiel. Iedereen kan
een slachtoffer zijn van pestgedrag. Een aantal kenmerken die wel een rol kunnen spelen
zijn het verminderd zelfvertrouwen, een lage zelfwaardering, weinig sociale contacten,
lage schoolprestaties, problemen in hun thuissituatie, fysiek zwakker gebouwd, … (van
Overvelde, 2016)
De bijstanders
Bijstanders hebben een sleutelrol in een pestsituatie, maar beseffen dat niet altijd. Als
een slachtoffer steun krijgt van de omgeving, zal dit een positieve impact hebben op het
slachtoffer. Stel dat het pestgedrag zich vertoont en de bijstanders reageren niet, zal het
slachtoffer intens geraakt worden. (Deboutte, 2017)
Bijstanders hebben een moeilijke rol. Ze kunnen groepsdruk ondervinden. Het kan zijn
dat bijstanders afzijdig blijven of de pester al dan niet subtiel steun verlenen. Dit doen ze
niet per se omdat ze instemmen met het pestgedrag. Het is soms makkelijker om mee te
gaan met een groep in plaats van de pester tegen te spreken. (Deboutte, 2017)
Er zijn verschillende soorten bijstanders:
- De verdedigers kiezen actief de kant van het slachtoffer.
21. - De buitenstaanders blijven passief tijdens het pestgedrag.
- De meelopers doen actief mee met de pester.
- De aanmoedigers doen niet actief mee met de pester, maar ze moedigen de pester
wel aan. (van Overvelde, 2016)
Bijstanders krijgen te maken met het omstanderseffect. Hoe groter de groep of hoe
langer het pestgedrag al gaande is, hoe minder men geneigd is om in te grijpen. De
verantwoordelijkheid om iets te doen wordt verspreid over alle aanwezigen. Dus hoe
groter de groep, hoe passiever de groep als men getuige is van een pestsituatie. (van
Overvelde, 2016)
22. VERSCHILLENDE ROLLEN BIJ PESTEN7
Tijdsduur: 50 min.
Benodigdheden
- Rollenspel (zie bijlage)
Verloop(deel 1)
De leerkracht kiest de leerlingen uit die de rollen zullen spelen van het rollenspel. Een
belangrijk aandachtspunt hierbij is dat je als leerkracht oog moet hebben op de
beginsituatie. Als er leerlingen zijn die gepest worden in de klas, dan laat je ze zeker niet
de rol van pester of slachtoffer innemen. Dit komt te confronterend over. Als je weet dat
er een pester in de klas zit, geef je hem/haar ook niet de rol van pester.
De leerlingen die het rollenspel spelen, krijgen het blad met de situatie. De andere
leerlingen van de klas kijken naar het rollenspel en proberen te achterhalen wie welke
rol op zich neemt.
Richtvragen na het rollenspel
- Wie doet wat?
- Wie doet is goed, fout, … ?
- Wat denk je en voel je?
Reflectie (deel 1)
De leerlingen die een rol op zich hebben genomen, zitten samen met de leerlingen die
geobserveerd hebben. De leerlingen krijgen een aantal vragen te zien op het bord en ze
moeten dit per twee bespreken.
Vragen voor de observeerder:
- Welke rol had jouw partner?
- Vond je het moeilijk om de verschillende rollen te achterhalen?
- Wat neem je mee uit het rollenspel?
7 Bruggeman, S. (2019). Project pesten. Geraadpleegd op 10 juni 2021 via
https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/88679/project-pesten/?previous
Klasopstelling
De klasopstelling is normaal, maar
vooraan is er ruimte nodig om te
bewegen.
Achtergrondinformatie
Dit is het vervolg van de les ‘Wat is pesten?’. In deze les gaan de leerlingen actief aan
de slag met de verschillende rollen bij pesten. Zo krijgen ze een beter beeld bij wat
de rollen precies inhouden. Ze kunnen via deze leerinhoud de transfer maken met de
werkelijkheid. Ten gevolge zullen de leerlingen gepast reageren op conflicten.
23. Vragen voor de rollenspeler:
- Hoe voelde jij je bij het spelen van jouw rol?
- Kon je je makkelijk inleven in de rol?
- Wat neem je mee uit het rollenspel?
Verloop(deel 2)
Nu spelen de leerlingen een rollenspel waarbij ze zich moeten inleven in de rollen. De
situatie is geschetst, maar ze moeten geen script volgen. De leerlingen krijgen een
kaartje en moeten de situatie spelen. De klas probeert uit te zoeken wie welke rol had.
Daarna bespreken de leerlingen hoe ze kunnen helpen tijdens een pestsituatie.
Ze kiezen er 1 van de gespeelde rollenspelen uit en proberen een goede helper te spelen.
Reflectie (deel 2)
Vragen voor de observeerders:
- Wie had welke rol?
- Vond je het moeilijk om de verschillende rollen te achterhalen?
- Wat neem je mee uit het rollenspel?
Vragen voor de rollenspelers:
- Hoe voelde jij je bij het spelen van jouw rol?
- Kon je je makkelijk inleven in de rol?
- Wat neem je mee uit het rollenspel?
24. PESTBOEKEN8
Tijdsduur: 50 min., daaropvolgend 15min. dagelijks
Verloop
Stal de verschillende boeken uit op de tafel vooraan. Laat de leerlingen de boeken
bekijken en vraag hen waarover de boeken zouden gaan. De term pesten komt aan bod.
Ze mogen hun eerste indruk bespreken met hun buur. Ze kijken daarvoor naar de kaft en
de titel.
Vertel de leerlingen het volgende. ‘In een boek kan je een heel andere wereld meemaken.
Denk maar aan een boek over draken, prinsen en prinsessen. Boeken kunnen ook over
actuele gebeurtenissen gaan. De boeken die jullie vandaag gaan onderzoeken, gaan over
pesten. Misschien denk je dat dit geen gebeurtenis is die plaatsvindt in jouw dagelijks
leven, maar iedereen kent wel iemand die pest of gepest is geweest in zijn/haar leven. Je
weet het misschien niet, maar het is wel zo. 16% van de kinderen is al eens gepest
geweest. (Geef concrete cijfers voor jouw eigen klas. Bijvoorbeeld: Als we dit percentage
vergelijke met onze klas, wil dit zeggen dat 3 leerlingen in onze klas van 20 al gepest is
geweest of wordt gepest.)
‘Misschien word je niet gepest in het echt, maar door het boek te lezen en te bespreken,
kan je meemaken hoe het voelt voor een kind dat wel gepest wordt. We kruipen vandaag
in de huid van het personage van het boek.’
Deel de kopieerbladen uit. De kinderen lezen individueel het kopieerblad. Daarna geven
ze de boeken een score. Het boek dat ze het liefst willen lezen, krijgt drie punten. Het
boek dat op de tweede plaats komt, krijgt twee punten. Het boek dat ze misschien gaan
lezen, krijgt één punt. Het boek dat hen helemaal niet aanspreekt krijgt nul punten.
8 Baeten, M. & van Hest, J. (2002). Kinderen en ingrijpende situaties. Hilversum:Uitgeverij Kwintessens.
Klasopstelling
De klasopstelling is normaal.
Achtergrondinformatie
In deze activiteit leven de leerlingen zich in in personages die gepest worden. Ze
verdiepen zich in hun situatie. Door een concreet verhaal te horen te krijgen van
kinderen die pesten of gepest worden, kunnen de leerlingen zich hier een beter
beeld over vormen. Daardoor zullen ze het probleem van pesten beter kunnen
begrijpen.
Benodigdheden
- Boeken: Jacques Vries ‘En de groeten van
groep 8’, Mieke van Hooft ‘Treiterkoppen’,
Chris Bos ‘Eigen schuld’, Klaas van Assen ‘De
gemaskerde wreker’
- Kopieerbladen (zie bijlage)
25. De leerlingen mogen hun scores per boek op het bord schrijven. Indien u tablets of
laptops ter beschikking hebt voor de volledige klas, kan je een google forms document
maken waarin de leerlingen hun score geven. Zo zie je onmiddellijk wie de winnaar is.
Vraag aan de leerlingen waarom ze voor hun score hebben gekozen.
Het gewonnen boek wordt doorheen een bepaalde periode volledig voorgelezen door de
leerkracht. Liefst dagelijks tien minuten of een kwartier. Na elke voorleessessie volgt
een bespreking van het gelezen hoofdstuk. De leerkracht kan hierbij vragen stellen.
Vragen
- Wat is er gebeurd?
- Had je dat voorspeld?
- Hoe zou het verhaal verder gaan?
- Wie in het verhaal doet vriendelijk, slim, gemeen, … ? Waarom?
- Wie zijn de hoofdpersonages?
- Wat doen ze?
- Waarom doen ze wat ze doen?
- Wat vind je van de hoofdpersonages?
- Kan je je voorstellen dat deze personages in het echt bestaan? Waarom wel/niet?
- Wat vind je van de juf of meester in het verhaal? Hoe reageert zij/hij?
- Wat vind je van de ouders in het verhaal? Hoe reageren ze?
- Hadden ze anders moeten reageren op de situatie?
- Zou je bevriend kunnen zijn met het hoofdpersonage? Waarom wel/niet?
26. CONFLICTEN IN DE KLAS
Tijdsduur: 50 min.
Benodigdheden
- Voetbalgoal
- Magneet voor elke leerling
Verloop
Om te beginnen brainstorm je met de klas over vaak voorkomende discussies die ze op
school ondervinden. Je maakt een korte samenvatting van de discussies aan het bord.
Daarna mogen de leerlingen de situaties naspelen. De klas bekijkt wat het probleem is
en welke mogelijke oplossingen we voor het probleem kunnen bedenken. Als er
eventueel andere leerlingen nodig zijn om het conflict in het dramastuk op te lossen,
mogen zij naar voor komen om mee te doen. De focus van de les ligt dus op het conflict
oplossen.
Reflectie
Als reflectie projecteer je een goal op het bord. De leerlingen hangen hun magneet op het
bord.
1. In de goal: ‘Ik weet hoe ik moet reageren als ik een conflict zie op school dat lijkt
op het conflict dat we in de klas nagespeeld hebben.’
2. Tegen de paal: ‘Ik ben nog niet helemaal zeker over hoe ik moet reageren als ik
een conflict zie op school dat lijkt op het conflict dat we in de klas nagespeeld
hebben.’
3. Naast de goal: ‘Ik weet niet hoe ik moet reageren als ik een conflict zie op school
dat lijkt op het conflict dat we in de klas nagespeeld hebben.’
Klasopstelling
Een open ruimte waarin iedereen
kan bewegen.
Achtergrondinformatie
In deze activiteit gaan de leerlingen aan de slag met concrete situaties uit de klas/
school. Door deze situaties na te spelen, krijgen de leerlingen zich in het conflict.
Samen wordt er naar een oplossing gezocht Op die manier krijgen de leerlingen
inspiratie over hoe ze kunnen omgaan met conflicten en hoe ze ruzies kunnen
oplossen in de toekomst.
27. CONFLICT MASTER9
Tijdsduur: > 50 min.
Benodigdheden(per4)
- Speelbord + categorie kaartjes
(zie bijlage)
- Spelregels (zie bijlage)
- Dobbelsteen
- Pionnen
-
Verloop
Leg de leerlingen uit dat ze een gezelschapsspel zullen spelen over conflicten. Iedereen
kan vrij zeggen wat hij/zij denkt. Als iemand iets wil zeggen of als iemand het niet eens
is met een andere leerling, mag die persoon zijn/haar vinger opsteken. Degene die aan
de beurt is, zal de persoon aanduiden om te antwoorden. De leerlingen verwoorden hun
mening op een gepaste manier en met respect. Ze geven suggesties hoe zij zouden
omgaan met de situatie.
Geef aan iedereen het nodige materiaal. Zeg expliciet dat de leerlingen eerst in hun
groepje de spelregels moeten lezen vooraleer ze het bordspel spelen.
Differentiatie
Indien er taalzwakke leerlingen in jouw klas zitten, kan je samen met de leerlingen de
spelregels overlopen.
Reflectie
9 Carmans,L. (2020).Bordspel sociale vaardigheden. Geraadpleegd op 5 juni via
https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/113492/bordspel-sociale-vaardigheden/?previous
Klasopstelling
Dit gezelschapsspel kan in een
normale klasopstelling gegeven
worden.
Achtergrondinformatie
In deze activiteit leven de leerlingen zich in in een bepaalde rol of situatie. De
leerlingen leren sneller en beter als ze een rollenspel mogen uitvoeren. Wat ze
geleerd hebben heeft ook meer impact, omdat ze zelf met de inhoud aan de slag
mogen gaan. Volgens onderzoekers van Stanford University kan je door een
rollenspel socialer en behulpzamer worden. Deze kernkwaliteiten zijn van belang bij
elke leerling om het pesten te voorkomen. Een rollenspel maakt je empathisch,
omdat je in de huid van iemand anders moet kruipen. (Uitdewilligen, J., z.j.)
28. De leerkracht projecteert een lijn die van rood naar groen gaat. De leerlingen geven aan
waar ze zich bevinden op de lijn aan de hand van hun gevoelens. De lijn loop van 'ik
voelde me minder goed' tot 'ik voelde me heel goed'
Wie wil mag een woordje uitleg geven:
- Welk gevoel kreeg je hierbij?
- Welk verhaal van het rollenspel is jou het meeste bijgebleven?
- Waren jullie het meestal eens met elkaar? Wanneer wel/niet?
30. KLASRITUELEN10
Door rituelen in te voeren in de klas bij de start van het schooljaar, geeft dit houvast aan
de leerlingen. De structuur zorgt ervoor dat de leerlingen makkelijk kunnen meedraaien
in de klas. Zo voelen de leerlingen zich op hun gemak. Dit is de basis voor een positief
klasklimaat.
Ochtendritueel
Bij het binnenkomen in de klas bij de aanvang van de lessen, kan je de leerlingen laten
kiezen hoe ze jou begroeten. Dit kan met een highfive, dab, een dansje, … Je kan werken
met de inbreng van de leerlingen.
Vaste taken
Geef je leerlingen in het begin van de week elk een vaste taak. Zo geef je de leerlingen
autonomie en werk je aan één van de drie basisbehoeften van het kind. Voorbeelden
zijn: de planten water geven, boeken uitdelen, de vuilbakken uitlegen, brooddozen bak
naar de eetzaal dragen, de dagindeling aanpassen, het bord schoonmaken, koppies
ophalen etc.
Visualiseren
Door de dagplanning te visualiseren en de vaste taken aan te duiden met pictogrammen,
zorg je voor meer structuur. Door die structuur krijg je meer rust in de klas.
Tussendoortjes
Het is super belangrijk om af en toe een tussendoortje in te plannen. Dit kan een
bewegingstussendoortje zijn, maar het kan evengoed een rustig tussendoortje zijn. Door
de tussendoortjes doorbreek je de lange concentratie van de leerlingen en kunnen ze
even ontspannen. Door die ontspanning gaan de negatieve sferen, die in de klas
aanwezig kunnen zijn, weg. Daarna zullen ze actief deelnemen aan de lessen.
10 Fastenau, K. (2018). Trauma: 8 tips voor een veilig klasklimaat. Geraadpleegd op 14 juni 2021 via
https://www.klasse.be/136929/trauma-tips-veilige-
klas/#:%7E:text=Voorzie%20een%20plekje%20in%20de,zodat%20kinderen%20elkaar%20niet%20storen.
31. CONCRETE TIPS
Gevoelensmeter
Het is belangrijk dat je als leerkracht zicht hebt op hoe de leerlingen zich voelen. Door
een gevoelensmeter te integreren, kan je hier makkelijk op inzetten. De leerlingen
hebben elk hun eigen magneet en plaatsen dit bij de juiste emoji. Een voorbeeld hiervan
vind je in de bijlage. Dit voorbeeld is gemaakt in het Engels. Dit kan mooi meegenomen
zijn voor de taalontwikkeling bij de leerlingen.
Time-out zone
Sommige leerlingen hebben nood aan een rustig plekje als ze getriggerd zijn. Zorg voor
een time-out zone in de klas of op school. Je kan eventueel een zandloper plaatsen zodat
de leerlingen duidelijk weten hoeveel tijd ze hebben om tot rust te komen. Maak wel
duidelijk dat er telkens één leerling is toegestaan in de zone.
Groepjesmaken
Als de leerlingen aan de slag gaan met een groepswerk, kan je de groepen op
verschillende manieren verdelen. Zo voorkom je dat er telkens kliekjes gevormd
worden.
De leerlingen moeten elkaar opzoeken of bij elkaar gaan staan op basis van:
- De kleur van jouw broek,
- Als je je armen over elkaar doet, welke arm is dan bovenaan?,
- Laatste cijfer van jouw verjaardag (bijvoorbeeld: 18 juli 8),
- Goed of slecht nieuws. Wat wil je eerst horen?,
- Altijd te laat of altijd op tijd,
- Lievelingskleur,
- etc
Brievenbus met complimenten
Als de leerlingen de activiteit rond complimenten hebben uitgevoerd, kan je dit
integreren in de dagdagelijks context. Hang een draad op in de klas. Bevestig daaraan
één envelop voor elke leerling met een wasknijper die een groene en gele kant heeft. De
naam van de leerling staat duidelijk op de envelop. Dit zijn de individuele brievenbussen
van de leerlingen.
De leerlingen kunnen elk moment van de dag een compliment geven aan elkaar. Spreek
wel een vast moment af, bijvoorbeeld: als de leerlingen naar de speelplaats gaan. Zo ziet
niet iedereen wie aan wie een compliment geeft. Als een leerling een compliment in de
envelop steekt, draai hij/zij de wasknijper om naar de groene kant. Als bij elke
wasknijper de groene kant zichtbaar is, dan mogen de leerlingen op een teken van de
leerkracht hun compliment lezen.
32. De groene wasknijper zorgt ervoor dat het duidelijk is wie al een compliment heeft
gekregen. Deze persoon mag geen compliment meer krijgen totdat de complimenten zijn
bekeken. Zo bewaakt de leerkracht dat iedereen een compliment krijgt en we niet
kunnen spreken van uitsluiting.
33. 4. Bijlagen
Als je op het blauwe, onderlijnde woord klinkt, kom je op de desbetreffende website.
4.1 Startvan het schooljaar
4.3.1 Bingo
Bingo: dit is een link naar een voorbeeld van de bingokaarten. Je kan de vragen nog
aanpassen en opnieuw laten genereren.
4.2 Verbondenheid
Mindfulness oefeningen: als je aan de slag gaat met een (mentaal) zwaardere activiteit,
is het sterk aangeraden om eerst een meditatie/mindfulness oefening te doen. Deze
oefeningen kan je ook gebruiken als tussendoortje.
4.3 Focusop pesten
4.3.1 Wat is pesten?
Powerpoint
34.
35.
36. Werkblad
Wat is pesten?
1) Knip de antwoorden van de volgende pagina uit en kleef ze in de juiste kolom.
37.
38. 2) Hier zie je een situatie waarbij een leerling gepest wordt. Kleur de hoofden van de
personen in de juiste kleur van de verschillende rollen.
Geef alle personen de juiste kleur
Rood = pestkop
Oranje = meeloper
Blauw = slachtoffer
Geel = kijkers
39. 4.3.2 Verschillende rollen bij pesten
Rollenspel met script
Louis is buiten op de speelplaats tikkertje aan het spelen met Robin, Lisa en
Suhayla. Plotskomen Sam, Roosen Jaimy dichterbij.
Sam: Zijn de baby’s weer tikkertjeaan het spelen?
Roos, Imad en Jaimy lachen.
Lisa gaat ergensander spelen, Robin gaatnaar hettoilet.
Sam: Jullie zijn echt zo belachelijk hé, altijd met jullie kleuterspelletjes.
Het is weer Louis zeker die tikkertje wilde spelen?
Roos, Jaimy en Imad lachen Louis uit.
Sam: Kom makkers, laten we meespelen.
Sam tikt Louis.
Sam: Ja, de baby is hem.
Louis tikt Imad, Roos en Sam.
Zij zeggen telkensdat ze niet getikt zijn.
Ze lopen bewustheel de tijd tegen Louis. Ze duwen hem en doen alsof het bij het
spel hoort.
Louis: Jullie spelen niet eerlijk. Ik tik jullie en jullie zeggen dat het geen
waar is. En stop met mij te duwen.
Imad, Roos, Jaimy en Sam doen huilgeluiden na.
Pester: Sam Gepeste: Louis Helper: Suhayla
Stiekemerd: Jaimy Buitenstaander: Robin Stille: Lisa
Meepester 1: Roos Meepester 2: Imad
40. Sam: Boe-hoe-hoe. Louistjevindt het niet eerlijk.
Suhayla: Stop daar mee, jullie doen stom.
Roos: Ooeeh, Louis heeft hulp nodig van zijn liefje.
Suhayla: Louis is mijn vriend en watjullie doen is niet lief.
Imad: Wat ga je doen? Naar mama lopen?
Louis: Ik heb er genoeg van, ik ga naar de juf.
Jaimy gaatweg van de groep en gaatergensanders spelen.
Sam: Loooo-uuuiiiis, het was toch maar een grapje. Doe niet zo flauw.
We zijn toch maar aan het spelen?
Louis: Nee, jullie doen dat elke dag. Ik vind dat echt niet tof.
Sam houdtLouis vast rond zijn hoofd.
Sam: Wij spelen toch maar gewoon? Je speelde toch zelf mee?
Je moet dat niet zeggen, we gaan het niet meer doen.
Suhayla: Kom Louis, we zijn weg.
Louis en Suhayla lopen weg van de anderen en zeggen nietstegen de juf.
Suhayla: Waaromheb je niet meer meegespeeld, Lisa?
Lisa: Ik hou niet van de groep, ze doen altijd vervelend.
Suhayla: Ja maar, dan laat je ze wel vervelend doen tegen Louis?
Lisa: Ik vind dat ook niet leuk, maar ik wil echt niet dat zehetzelfde
doen bij mij.
Suhayla: Zeg dan gewoon dat ze moeten stoppen?
Lisa: Dat durf ik niet hoor.
Robin komt terug van het toilet.
Robin: Hey jongens, waarom spelen wegeen tikkertjemeer?
44. 4.3.2 Conflict Master
Spelregels
Doel van het spel
Probeer zo snel mogelijk 5 kaartjes in 5 verschillende kleuren te verzamelen. Heb je de
kaartjes, haast je dan naar ‘CONFLICT MASTER’. Met de kaartjes in de hand mag je meteen
binnen. Als jij erin slaagt om ‘CONFLICT MASTER’ als eerste te bereiken, dan ben jij de
conflict master van de dag! Maar let op, want onderweg kan je nog altijd een kaartje
verliezen. En dan moet je weer op zoek naar een nieuwe.
Begin van het spel
Kies een pion en plaats hem op 1 van de startvakjes.
Werp dan om de beurt met de dobbelsteen om te bepalen wie met het spel mag
beginnen: de speler die het hoogste aantal ogen gooit, begint. Nadien wordt er gespeeld
in de richting van de wijzers van de klok.
Spelverloop
Nadat je de dobbelsteen geworpen hebt, verplaats je je pion in eender welke richting. Je
mag zoveel vakjes vooruitgaan als de dobbelsteen aangeeft. Let wel, tijdens dezelfde
beurt mag je niet vooruit én achteruitgaan.
Komt je pion op een gekleurd vakje, dan mag je een kaartje in de juiste kleur nemen en
luidop voorlezen en de vraag beantwoorden.
o Oranje: Wat doe je?
o Blauw: Rollenspel: Hoe gaat het verder?
o Groen: Conflictvraag
o Paars: Zin aanvullen
o Geel: Doe-opdracht
Keurt de meerderheid jouw antwoord goed, dan krijg je het kaartje. Keurt de
meerderheid jouw antwoord af, dan moet je het kaartje weer onderaan de stapel leggen.
Opgelet: heb je al een kaartje van die kleur, dan moet je deze bij een foutief antwoord
onderaan de juiste stapel terugleggen.
Speciale vakjes
Stop: 1 beurt overslaan.
Dobbelsteen: nog een keer gooien en in dezelfde richting verdergaan.
Boef: 1 kaartje naar keuze afgeven.
Leeg vakje: er gebeurt niets, de beurt gaat door naar de volgende speler.
Einde
Het spel eindigt wanneer één speler ‘CONFLICT MASTER’ heeft bereikt met die 5 kaartjes in
de 5 verschillende kleuren. Om het einddoel te bereiken, MOET je het exacte aantal ogen
gooien.
Bordspel &categorie kaartjes (zievolgendepagina)
45.
46. Twee goede vrienden van jou
zijn aan het vechten om een
bal. Wat doe je?
Je speelt een nieuw spel op de
PlayStation, maar je vriend
heeft niet goed uitgelegd hoe
het werkt en hij wint van je.
Wat doe je?
Je zit midden in een spannend
boek en iemand vraagt je het
boek weg te leggen.
Wat doe je?
Je bent samen met een vriend
aan het spelen en die vriend wil
niet meer verder spelen.
Wat doe je?
Je werkt samen met iemand
maar merkt dat hij/zij zich niet
inzet. Wat doe je?
Je wil heel graag buiten gaan
spelen, maar dat mag niet.
Wat doe je?
Je gooit per ongeluk een bal
tegen iemand en hij/zij wordt
boos. Wat doe je?
Jullie moeten opruimen, maar
niet iedereen helpt mee.
Wat doe je?
Je wil graag meedoen met een
spel, maar de andere kinderen
laten dat niet toe.
Wat doe je?
Je roept iets en de foute
persoon denkt dat het tegen
hem/haar was.
Wat doe je?
Je wordt gestraft omdat je
gemeen was.
Wat doe je?
Je wil graag gamen, maar dat
mag niet.
Wat doe je?
Je merkt dat er twee personen
van de groep boos worden.
Wat doe je?
Je vertelt een geheim aan je
beste vriend/vriendin, maar
hij/zij vertelt het door.
Wat doe je?
Je vertelt een mopje en iemand
vat het verkeerd op.
Wat doe je?
Je bent een liedje aan het
zingen en iemand vraagt om te
stoppen.
Wat doe je?
Je beste vriend zegt dat hij een
extra drankje heeft genomen en
wil dat je dit geheim houdt.
Later op de dag vraagt de juf
aan jou of je hier iets over weet.
Wat doe je?
Iemand maakt een mopje over
jou dat jij niet grappig vindt.
Wat doe je?
Jullie willen alle twee op de
computer, maar er is nog maar
1 plaats.
Wat doe je?
Je maakt veel lawaai in de klas
en iemand vraagt je om te
stoppen.
Wat doe je?
Iemand doet iets wat jij niet
leuk vindt, maar stopt niet
wanneer jij dat vraagt.
Wat doe je?
47. WAT DOE JE? WAT DOE JE? WAT DOE JE?
WAT DOE JE? WAT DOE JE? WAT DOE JE?
WAT DOE JE? WAT DOE JE? WAT DOE JE?
WAT DOE JE? WAT DOE JE? WAT DOE JE?
WAT DOE JE? WAT DOE JE? WAT DOE JE?
WAT DOE JE? WAT DOE JE? WAT DOE JE?
WAT DOE JE? WAT DOE JE? WAT DOE JE?
48. Je hebt daarnet de tekening van
iemand van de groep stuk
gemaakt. Nu komt het uit dat jij
waarschijnlijk de dader bent.
Hoe loopt het af?
Je bent aan het gamen en je
mama/papa vraagt om je kamer
op te ruimen.
Hoe loopt het verder?
Je speelt vals bij een spel en
wint daardoor. Iemand anders
beschuldigt jou.
Hoe loopt het verder?
Jullie doen een spel voor het
eerst. Eén van de twee heeft
vals gespeeld en heeft daardoor
gewonnen.
Hoe loopt het af?
Je broer/zus kijkt naar een tv-
programma dat jij niet zo leuk
vindt, maar jij wil ook tv kijken.
Hoe loopt het verder?
Twee vrienden zijn ruzie aan
het maken en jij wil dat ze
stoppen.
Hoe loopt het verder?
Je bent aan het spelen en
iemand die je minder goed kent
komt vragen om mee te doen.
Hoe loopt het verder?
Je bent een verhaal aan het
vertellen. Je vriend(in) vindt het
niet zo’n leuk verhaal en vraagt
om niet meer verder te
vertellen. Hoe loopt het af?
Je wordt gestraft omdat jouw
broer/zus zegt dat je hem/haar
geslagen hebt. Eigenlijk heb je
dat niet gedaan.
Hoe loopt het verder?
Je bent een liedje aan het
zingen en iemand vraagt je om
daarmee te stoppen.
Hoe loopt het af?
Je wil graag buiten gaan spelen,
maar je mama zegt dat je eerst
je huiswerk moet gaan maken.
Hoe loopt het verder?
Je zit stiekem op je iPad te
spelen terwijl je eigenlijk al lang
moest slapen. Je mama komt je
kamer binnen.
Hoe loopt het verder?
Twee kinderen zijn samen aan
het spelen en jij wil graag
meespelen.
Hoe pak je dat aan?
Je bent buiten aan het spelen
en de bal vliegt per ongeluk
tegen het raam. Je mama is
boos.
Hoe loopt het af?
Iemand zegt tegen jou dat hij/zij
niet met je wil spelen omdat je
altijd valsspeelt.
Hoe loopt het verder?
Je bent aan het dansen en botst
per ongeluk tegen iemand
anders.
Hoe loopt het verder?
Je vriend(in) is zijn/haar koek
vergeten en vraagt of hij/zij een
stukje van jouw koek mag.
Hoe loopt het verder?
Iemand van de klas heeft een
zakje met snoep mee en dat
mag eigenlijk niet op school.
Wat doe je?
Je broer/zus zit op de computer,
maar jij zou ook graag op de
computer willen spelen.
Hoe pak je dat aan?
Je hebt een zakje snoep
gekregen op school en je
broer/zus vraagt of hij/zij ook
een snoepje mag.
Wat doe je?
Je hoort twee kinderen
roddelen over een vriend van
jou. Hoe loopt het af?
50. Hoe zorg je er voor dat je niet in
conflict geraakt met anderen?
Vertel over een eigen conflict.
Wat kan je volgende keer beter
doen?
Hoe zorg je er voor dat anderen
niet boos op jou worden?
Geef een goede manier om het
na een conflict weer goed te
maken.
Geef een goede manier om een
conflict op te lossen.
Hoe zorg je er voor dat je niet in
conflict geraakt met anderen?
Geef een goede manier om het
na een conflict weer goed te
maken
Geef een goede manier om een
conflict op te lossen
Met wie heb jij vaak conflicten?
Waarover heb je dan een
conflict?
Hoe zorg je er voor dat anderen
niet boos op jou worden?
Met wie heb jij vaak conflicten?
Waarover heb je dan een
conflict?
Met wie heb jij vaak conflicten?
Waarover heb je dan een
conflict?
Vertel over een eigen conflict.
Wat kan je volgende keer beter
doen?
Hoe kan je een conflict
voorkomen?
Waarover heb jij vaak
conflicten?
Vertel over een eigen conflict.
Wat kan je volgende keer beter
doen?
Hoe vaak heb jij conflicten?
Waarover heb jij vaak
conflicten?
Vertel over een eigen conflict.
Wat kan je volgende keer beter
doen?
Hoe kan je een conflict
voorkomen?
Waarover heb jij vaak
conflicten?
52. Met mijn broer of zus heb ik
vaak ruzie over ...
Op school word ik echt kwaad
van …
Als iemand zegt dat ik moet
stoppen dan …
Als ik echt kwaad ben dan … Ik kan er niet goed tegen als …
Als iemand beleefd vraagt om
met iets te stoppen dan …
Ik ben bang als mensen ruzie
maken want …
Ik vind ruzie maken …
Als ik vraag om te stoppen,
dan …
Wanneer ik ruzie maak, dan … Na een ruzie …
Als iemand iets doet wat ik niet
leuk vind, dan …
Als mijn vrienden ruzie maken,
dan …
Wanneer ik aan het verliezen
ben, dan …
Als ik iets doe wat iemand
anders niet leuk vindt, dan …
Als personen uit de groep ruzie
maken, dan …
Na een conflict …
Als anderen lachen met wat ik
zeg, dan …
Ruzie maken vind ik …
Wanneer andere kinderen mij
uitlachen, dan …
Wanneer ik lach met wat
iemand anders zegt, dan …
54. Toon hoe je flink op je stoel
moet zitten in de klas.
Geef een voorbeeld hoe je
beleefd kan zijn in de klas. Je
mag dit uitbeelden of naspelen.
Geef een voorbeeld van iets
onbeleefd in de klas. Je mag dit
uitbeelden of naspelen.
Geef een voorbeeld wat jij al
ooit beleefd hebt gedaan in de
klas. Je mag dit uitbeelden of
naspelen.
Geef een voorbeeld wat jij al
ooit onbeleefd hebt gedaan in
de klas. Je mag dit uitbeelden of
naspelen.
Je mag even gek doen. Doe eens
een ‘onbeleefde gekke aap’ na.
Beeld dit uit, zonder te spreken.
‘Een kind dat spiekt bij een
toets’.
Wat vind jij iets heel onbeleefd?
Doe het eens voor.
Geef de speler die voor jou
komt een complimentje.
Geef de speler die na je komt
een compliment.
Geef de speler die na je komt
een compliment.
Geef de speler die voor jou
komt een complimentje.
Geef iemand van de klas een
compliment, het mag niet
iemand van jouw groep zijn.
Geef iemand van de klas een
compliment, het mag niet
iemand van jouw groep zijn.
Geef de juf een compliment.
Geef de juf een compliment.
Geef een voorbeeld wat jij al
ooit beleefd hebt gedaan in de
klas. Je mag dit uitbeelden of
naspelen.
Geef een voorbeeld wat jij al
ooit onbeleefd hebt gedaan in
de klas. Je mag dit uitbeelden of
naspelen.
Je mag even gek doen. Doe eens
een ‘onbeleefde gekke aap’ na.
Toon hoe je flink op je stoel
moet zitten in de klas.
Je mag even gek doen. Doe eens
een ‘onbeleefde gekke aap’ na.
56. 4.4 Klasindeling
4.4.1 Voorbeeld gevoelensmeter11
11 Paige. (2018).SEL Strategies for Specials teachers. Geraadpleegd op 10 juni 2021,van
http://simplemusicteaching.com/2018/08/28/sel/
57. 5. Bronnen
Baeten, M. & van Hest, J. (2002). Kinderen en ingrijpende situaties. Hilversum: Uitgeverij
Kwintessens.
Bakker, H. (2020). 101 Werkvormen. Geraadpleegd op 1 juni 2021 via
https://www.101werkvormen.nl/
Boon, K. (2020, 14 februari). Tieners pesten minder en worden minder gepest:
“Hoopgevend maar nu zeker niet berusten”. Geraadpleegd op 7 mei 2021 via
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/02/14/tieners-pesten-minder/
Bruggeman, S. (2019). Project pesten. Geraadpleegd op 10 juni 2021 via
https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/88679/project-
pesten/?previous
Carmans, L. (2020). Bordspel sociale vaardigheden. Geraadpleegd op 5 juni via
https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/113492/bordspel-
sociale-vaardigheden/?previous
Deboutte, G. (2009). Pesten en geweld op school. Handreiking voor een daadkrachtig
schoolbeleid. In opdracht van het Vlaamse Ministerie van Onderwijs en Vorming.
Fastenau, K. (2018). Trauma: 8 tips voor een veilig klasklimaat. Geraadpleegd op 14 juni
2021 via https://www.klasse.be/136929/trauma-tips-veilige-
klas/#:%7E:text=Voorzie%20een%20plekje%20in%20de,zodat%20kinderen%
20elkaar%20niet%20storen.
Paige. (2018). SEL Strategies for Specials teachers. Geraadpleegd op 10 juni 2021, van
http://simplemusicteaching.com/2018/08/28/sel/
School & Veiligheid. (z.j.). Over pesten. Geraadpleegd op 6 mei 2021 via
https://www.schoolenveiligheid.nl/thema/pesten-in-het-primair-
onderwijs/#over-pesten
Uitdewilligen, J. (z.j.). Rollenspel zorgt voor betere leerresultaten. Geraadpleegd op 5
juni via Rollenspel zorgt voor betere leerresultaten — TinQwise
Van Overvelde, K. (2016). Groepsplan gedrag. Planmatig werken aan passend onderwijs
(8ste ed.). Hilversum, Nederland: Pica.
