Ημερίδα: "Οι επιπτώσεις του καύσωνα στην πόλη της Αθήνας. Συνέργειες και δράσεις για μια δροσερή Αθήνα" 22 Ιουνίου 2016 Δημαρχιακό Μέγαρο Αθηνών Εισηγήτρια: Κλέα Κατσουγιάννη Καθηγήτρια Επιδημιολογίας Ιατρική Σχολή Αθηνών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

1. Θνησιμότητα και υψηλές θερμοκρασίες
Πρόγραμμα TREASURE
Κλέα Κατσουγιάννη, Αντώνης Αναλυτής
Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ
Ημερίδα:
Οι επιπτώσεις του καύσωνα στην πόλη της Αθήνας.
Συνέργειες και δράσεις για μια δροσερή Αθήνα
22 Ιουνίου 2016

2. Τα μετεωρολογικά χαρακτηριστικά και το
κλίμα επιδρούν στην ανθρώπινη υγεία
 Η θνησιμότητα σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη
εμφανίζει εποχικότητα, με μέγιστο το χειμώνα
αλλά και βραχέα μέγιστα κατά τις περιόδους
καύσωνα το καλοκαίρι.
 Επίσης διάφορα νοσήματα εμφανίζουν
εποχικότητα ανάλογη ή και αντίστροφη με της
θνησιμότητας

3. -2
0
2
4
6
standardizedmortality
-20 -10 0 10 20 30
mean temperature
Southern cities North-Central cities
Southern cities: Athens, Barcelona, Milan, Rome, Turin, Valencia
North-Central cities: Budapest, Dublin, Helsinki, Ljubljana, London, Paris, Prague, Stockholm, Zurich
Σχέση θερμοκρασίας και θνησιμότητας σε 15 πόλεις του
Ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος PHEWE
(χρηματοδότηση :ΕΕ, συντονιστής P. Michelozzi, ASL Rome)

4. Σχέση θερμοκρασίας και θνησιμότητας σε 11 πόλεις των
ΗΠΑ, 1973-1994 (Curriero et al, Am J Epidemiol 2002)

5.  Στις 21-31 Ιουλίου 1987, ένας σημαντικός
καύσωνας συνέβη στην Αθήνα

6. Μέσος ημερήσιος αριθμός θανάτων ανά
μήνα στην Αθήνα 1984-1987

7. Ημερήσια θερμοκρασία και ημερήσιος αριθμός θανάτων στην
Αθήνα τον Ιούλιο 1987

8. Παρατηρηθείς και αναμενόμενος αριθμός θανάτων
κατά τον Ιούλιο 1987
Πόλη ή περιοχή Παρατηρηθείς
αριθμός
Αναμενόμενοςα
ριθμός
(95% C.I.)
Ποσοστιαία
αύξηση
(%)
p
(one-
tailed)
Athens 4 093 2 083
(1 949, 2217)
451
(404,498)
101
(71, 132)
1 808
(1684,1932)
3954
(3776,4132)
96.5 <10-6
Thessaloniki 572 26.8 .001
Patra 149 47.5 .01
All urban areas
(except Athens)
2 396 32.5 .0001
All other areas 5 015 26.8 <10-4

9.  Η επίδραση του καύσωνα ήταν σημαντικότερη στην
Αθήνα
 Η μικρότερη επίδραση παρατηρήθηκε στις μη αστικές
περιοχές
 Η Αθήνα διαφέρει από τις άλλες πόλεις και περιοχές σε
διάφορους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς
παράγοντες.
 Δεν ήταν δυνατόν να μελετήσουμε πολλούς από αυτούς,
αλλά επιχειρήσαμε να διερευνήσουμε το ρόλο της
ατμοσφαιρικής ρύπανσης

10. Μέσος ημερήσιος αριθμός θανάτων σε πόλεις της Γαλλίας
το καλοκαίρι 2003
απο: Le Tertre et al, Epidemiology 2006; 17: 75-9

11. Μέσος ημερήσιος αριθμός θανάτων και
θερμοκρασία στο Σικάγο το καλοκαίρι 1995

12. Πόσο αυξάνεται η θνησιμότητα με τη μείωση της
θερμοκρασίας το χειμώνα?
 Η ολική θνησιμότητα: 11% συνολικά και 36% για τους
>75 ετών για κάθε βαθμό Κελσίου μείωση της
θερμοκρασίας του προηγούμενου δεκαπενθημέρου
 Η καρδιαγγειακή 43% και 53% αντίστοιχα
 Η αναπνευστική 48% και 40% αντίστοιχα

13. Με την προβλεπόμενη κλιματική αλλαγή,
αναμένεται να αυξηθεί η συχνότητα εμφάνισης
καύσωνα,
αλλά και άλλα έκτακτα κλιματικά φαινόμενα,
με ενδεχόμενο να παρατηρήσουμε μεγαλύτερες
επιδράσεις στην υγεία στο μέλλον.

14. Ευαίσθητες ομάδες
 Βρέφη, μικρά παιδιά
 Άτομα >65 ετών
 Υπέρβαρα άτομα
 Άτομα που ασκούνται πολύ την ώρα της ζέστης
 Άτομα με χρόνια καρδιακά νοσήματα ή υπέρταση ή άτομα
που παίρνουν ορισμένα φάρμακα

15. Πώς αναγνωρίζουμε τη θερμοπληξία
 Υψηλή θερμοκρασία (>39ο
C)
 Κόκκινο, ζεστό και ξερό δέρμα
 Γρήγορος δυνατός σφυγμός
 Πονοκέφαλος
 Ζάλη
 Τάση για εμετό
 Σύγχυση

16. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ TREASURE

17. Περιγραφικά δεδομένα, 1/4-30/9
Palma: 2003-2012; Athens 2000-2012.
Palma Athens Palma Athens
Ημερήσιος Αριθμός θανάτων Mean (SD) Min-Max Min-Max
Όλες οι αιτίες
Όλες οι ηλικίες 7.2 (2.7) 76.7 (12.4) 0-16 42-127
0-64 ετών 1.4 (1.2) 12.1 (3.5) 0-7 2-28
65+ ετών 5.8 (2.4) 63.4 (11.1) 0-14 35-116
Καρδιαγγειακές αιτίες
Όλες οι ηλικίες 2.3 (1.5) 35.1 (7.4) 0-8 14-74
0-64 ετών 0.2 (0.5) 4.1 (2.1) 0-3 0-15
65+ ετών 2.0 (1.4) 31.2 (7.0) 0-8 12-63
Αναπνευστικές σιτίες
Όλες οι ηλικίες 0.7 (0.9) 7.4 (3.2) 0-5 0-20
0-64 ετών 0.1 (0.3) 0.7 (0.8) 0-2 0-5
65+ ετών 0.6 (0.8) 6.6 (3.0) 0-5 0-20
Μέση θερμοκρασία(ºC) 21.5 (4.5) 24.5 (5.3) 8.3-32.1 8.2-36.5
Μέγιστη θερμοκρασία (ºC) 27.4 (4.8) 29.1 (5.8) 12.5-39.9 8.9-43.8
Σχετική υγρασία (%) 69.1 (9.7) 54.0 (13.1) 36.0-96.0 20.3-96.6
Ταχύτητα ανέμου (m/sec) 3.8 (1.3) 3.4 (1.5) 0.6-9.7 1.0-11.3

18. PALMA: Σχέση θερμοκρασίας-ημερήσιου αριθμού
θανάτων, όλες οι ηλικίες
15 20 25 30 35
-0.10.00.10.20.30.40.5
l0123tmax
s(l0123tmax,4)
Όλες οι αιτίες
15 20 25 30 35
-0.20.00.20.40.60.8
l0123tmax
s(l0123tmax,4)
Καρδιαγγειακές
15 20 25 30 35
-0.50.00.51.0
l0123tmax
s(l0123tmax,4)
Αναπνευστικές
(με έλεγχο των διαχρονικών τάσεων, της ημέρας της εβδομάδας, της
ταχύτητας ανέμου και της σχετικής υγρασίας)

19. Athens: Σχέση θερμοκρασίας-ημερήσιου
αριθμού θανάτων, όλες οι ηλικίες
(με έλεγχο των διαχρονικών τάσεων, της ημέρας της εβδομάδας, της
ταχύτητας ανέμου και της σχετικής υγρασίας)
Όλες οι αιτίες Καρδιαγγειακές Αναπνευστικές
15 20 25 30 35 40
-0.4-0.20.00.20.40.6
l0123tmax
s(l0123tmax,4)
15 20 25 30 35 40
0.00.20.40.6
l0123tmax
s(l0123tmax,4)
15 20 25 30 35 40
-0.10.00.10.20.30.4
l0123tmax
s(l0123tmax,4)

20. Ειδικότερα αποτελέσματα για την Αθήνα
Θερμο-
κρασία
Σημείο
καμπής
Όλες οι αιτίες Μέση 27.3 (0.3)
Μέγιστη 31.4 (0.3)
Καρδιαγγειακές Μέση 27.5 (0.3)
Μέγιστη 31.50 (0.3)
Αναπνευστικές Μέση 24.8 (0.7)
Μέγιστη 28.55 (0.7)
Εκτιμούμενο σημείο καμπής(ºC) στη
σχέση θερμοκρασίας -θνησιμότητας.
Ποσοστιαία αύξηση στη θνησιμότητα (95%
διάστημα εμπιστοσύνης) για 1ºC αύξηση στη
μέση θερμοκρασία (μέσος όρος 3 ημερών)
πάνω από το σημείο καμπής
Θνησιμό-
τητα
Ηλικία
(έτη)
% αύξηση
(95% ΔΕ)
Ολική Όλες 5.22 (4.68, 5.76)
75+ 6.58 (5.93, 7.23)
Καρδια-
γγειακή
Όλες 6.96 (6.2, 7.72)
75+ 8.1 (7.23, 8.98)
Αναπνευ-
στική
Όλες 6.24 (4.95, 7.54)
75+ 6.36 (4.93, 7.81)

21. Χωρίσαμε την ευρύτερη περιοχή Αθηνών σε τομείς:
διερευνήσαμε ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις στην σχέση
θερμοκρασίας-θνησιμότητας κατά τομέα
• Έξι τομείς: Κέντρο, Πειραιάς, Βόρειος, Νότιος, Δυτικός
και Ανατολικός Τομέας
• Χρησιμοποιήθηκαν η μέση και η μέγιστη θερμοκρασία για τα
έτη 2000-2012. Τα δεδομένα μας παρείχε ο κ.
Γιαννακόπουλος από το Αστεροσκοπέιο και ήταν η βάση
δεδομένων E-OBS που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του
Ευρωπαϊκού προγράμματος ENSEMBLES (Haylock et al.
2008)

22. Στο σχήμα φαίνονται οι 6 τομείς

23. Δεδομένα έκθεσης και υγείας ανά Τομέα
(Απρίλιος –Σεπτέμβριος 2012)
Τομέας Πληθυ-
σμός
Μέσος
ημερήσιος
αριθμός
θανάτων
Μέσος
ημερήσιος
αρ.
Θανάτων
ανά
100,000
Μέση
τιμή της
μέγιστης
θερμοκρα
σίας o
C
Αρ
ημερών>
σημείο
καμπής
του
Τομέα
Διαφορά
θερμοκρα
σίας*
Athens
Center
664,046 21.6 3.3 31.97 104 3.7
Pireus 515,960 14.8 2.9 31.08 103 3.7
North 673,766 15.4 2.3 30.71 105 4.0
South 489,413 13.6 2.8 32.04 116 5.3
West 498,681 12.0 2.4 30.85 110 5.0
East 270,573 7.18 2.7 31.23 109 4.4
* Μέση τιμή o
C πάνω από το σημείο καμπής κατά τις ημέρες με μέγιστη
θερμοκρασία >σημείο καμπής

24. Εκτιμούμενη επίδραση της θερμοκρασίας στη θνησιμότητα ανά Τομέα:
ποσοστό αύξησης (95% ΔΕ) στον ημερήσιο αριθμό θανάτων (για όλες
τις ηλικίες) ανά 1o
C αύξησης στη μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία
% αύξησης στον αρ θανάτων (95% ΔΕ)
Τομέας Όλες οι αιτίες Καρδιαγγειακές Αναπνευστικές
Αθήνα κέντρο 2.95 (2.36, 3.54) 3.96 (3.12, 4.81) 4.42 (2.62, 6.25)
Πειραιάς 3.08 (2.38, 3.78) 3.20 (2.22, 4.19) 6.53 (4.34, 8.77)
Βόρειος 2.54 (1.89, 3.20) 2.85 (1.91, 3.79) 5.79 (3.58, 8.05)
Νότιος 3.03 (2.35, 3.73) 3.45 (2.51, 4.40) 5.52 (3.35, 7.74)
Δυτικός 2.78 (2.13, 3.43) 3.02 (2.07, 3.97) 5.30 (3.10, 7.55)
Ανατολικός 2.67 (1.76, 3.59) 3.42 (2.08, 4.78) 2.99 (0.18, 5.87)

25. Υπολογισμός του αποδοτέου αριθμού
θανάτων Απρίλιος -Σεπτέμβριος 2012
Τομέας Συνολικός αριθμός θανάτων
που αποδίδονται στην αυξημένη
θερμοκρασία
(95% ΔΕ)
Συνολικός αριθμός θανάτων που
αποδίδονται στην αυξημένη
θερμοκρασία ανά 100,000
κατοίκους
(95% ΔΕ)
Αθήνα Κέντρο 232 (188-275) 35 (28-41)
Πειραιάς 163 (128-196) 31 (25-38)
Βόρειος 153 (116-189) 23 (17-28)
Νότιος 232 (183-279) 47 (37-57)
Δυτικός 169 (132-204) 34 (26-41)
Ανατολικός 86 (58-112) 32 (21- 42)
Σύνολο 1034 (804-1257) 33 (26- 40)

26. Σενάρια διαχρονικής αύξησης της
θερμοκρασίας
 Υποθέτοντας ότι διατηρείται η ίδια μέση θερμοκρασία,
αλλά έχουμε 10 περισσότερες ημέρες με θερμοκρασία
πάνω από το σημείο καμπής, εκτιμούμε ότι θα έχουμε
96 πρόσθετους θανάτους.
 1o
C αύξηση στη μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία για όλες
τις ημέρες θα οδηγήσει σε 432 πρόσθετους θανάτους.

27. Συμπεράσματα- σημεία συζήτησης
 Το πρόβλημα της αύξησης της θνησιμότητας με την
άυξηση της θερμοκρασίας είναι ήδη σημαντικό και
αναμένεται να ενταθεί με την κλιματική αλλαγή
 Όμως είναι δυνατόν να προληφθεί σε μεγάλο βαθμό
 Εκτιμώντας τις επιδράσεις σε μικρότερη χωρική κλίμακα
μπορεί να πάρουμε πολύτιμες πληροφορίες για την
προστασία της δημόσιας υγείας.

28. Ευχαριστώ για την προσοχή σας!