Lịch sử Kiến trúc Phương Tây

1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA KIẾN TRÚC
LỊCH SỬ KIẾN TRÚC PHƯƠNG TÂY
TIỂU LUẬN KẾT THÚC HỌC PHẦN
GVHD: Thầy LÊ THANH SƠN
SVTH: NGUYỄN BẢO QUYÊN
MSSV: 20510101412

2. ĐỀ TÀI: CÔNG TRÌNH GIÁO ĐƯỜNG SAN LORENZO (1421-1460)
- KIẾN TRÚC PHỤC HƯNG
Tên công trình: Basilica di San Lorenzo
Vị trí: Florence, Italy
Kiến trúc sư:
Filippo Brunelleschi, Michelangelo
Trường phái kiến trúc: Phục Hưng
(Renaissance)
Công trình được hoàn thành vào năm 1470

3. 1, MẶT BẰNG (PLAN)
Phần I: Các đặc điểm kiến trúc của công trình
thông qua những chi tiết có giá trị nhận dạng
Lý do xuất hiện:
Công trình được xây dựng vào niên đại từ khoảng 1421
đến 1460 (thế kỷ XV), tức giai đoạn đầu của thời Phục
Hưng hay Phục Hưng Tiền Kỳ (Early Renaissance).
Chính vì lẽ đó, mặt bằng công trình chịu ảnh hưởng bởi
những giai đoạn kiến trúc trước đó như Byzantine (IV-
XVI), Romanesque (IX-XII).
Hơn thế nữa, công trình này thuộc thể loại kiến trúc
nhà thờ nên mặt bằng mang hình dáng giống như mặt
bằng điển hình của một Nhà thờ Thiên Chúa giáo Tiền
Kỳ (Giai đoạn trước Byzantine chính thống). Mà trong
khí đó, Nhà thờ Thiên Chúa giáo Tiền Kỳ lại khai thác
kiểu kiến trúc của các basilica (kiến trúc pháp đình)
có từ thời La Mã cổ đại.

4. Mặt bằng Basilica Ulpia (Rome, 112 SCN)
La Mã: Basilica là công trình dùng để xử án và quản lý tư pháp. Công trình xuất hiện đầu
tiên thời Hy Lạp sau đó là La Mã Cổ Đại, cụ thể là Thời kỳ Đế quốc (Imperial) đồng thời
cũng là kiểu mẫu cho các nhà thờ Thiên Chúa giáo sau này. Mặt bằng hình chữ nhật, có
hai hoặc bốn hàng cột, gian giữa rộng hơn gian bên, hai cung hình bán nguyệt ở hai đầu.
Nhà thờ Thiên Chúa giáo Tiền kỳ: Sau khi đế quốc La Mã có dấu hiệu chia rẽ, vào năm
313 SCN, Constantine Đại đế tuyên bố tự do tôn giáo cho các tín đồ Cơ đốc giáo, các tín
đồ bắt đầu cho xây dựng nhà thờ dựa trên basilica. Đây là lý do về sau các nhà thờ Thiên
Chúa giáo có tên gọi là basilica, công đang nghiên cứu cũng có tên là Basilica di San
Lorenzo.
Mặt bằng cũng giống Basilica thời La Mã, tuy nhiên bỏ bớt một vòng cung để làm lối đi
theo trục dọc. Phần hình bán nguyệt là hậu cung (aspe) là nơi để đặt bàn thờ (altar). Gian
chính gọi là nave, rộng và cao hơn gian hai bên (aisle) để tạo cảm giác linh thiêng.
Mặt bằng nhà thờ Saint Paolo Fuori Le Mura
(Rome, 314 SCN)
Trích đoạn mặt bằng nhà thờ Hagia Sophia
Nhà thờ Byzantine chính thống: Kiến trúc Byzantine là một phong cách kiến trúc xuất
phát từ Constantinopolis, thủ đô của đế quốc Đông La Mã (hay còn gọi là đế quốc
Byzantine; 330-1453). Mặt bằng lúc bấy giờ có dạng hình chữ thập Hy Lạp, các công trình
được xây dựng một vòm bán cầu ở trung tâm (mặt bằng tập trung), nên mặt bằng ở vị trí
này có hình bát giác.
Romanesque: Sau khi đế quốc La Mã tan rã, xã hội phương Tây trở nên hỗn độn, con
người ta bắt đầu tìm tới đức tin, chính vì lẽ đó các nhà thờ và tu viện xuất hiện. Mặt bằng
nhà thờ Romanesque lặp lại mặt bằng basilica có từ thời La Mã. Tuy nhiên, phần trung
tập xuất hiện chữ thập (giống với hình dạng cây thánh giá), bàn thờ tọa lạc tại hướng
Đông, vẫn bao gồm gian chính và gian phụ đối xứng hai bên.
Mặt bằng nhà thờ Pisa, Italy (1063-1272)

5. Mô tả mặt bằng nhà thờ San Lorenzo:
Mặt bằng basilica của La Mã:
hình chữ nhật, 4 hàng cột,
gian chính là gian giữa, gian
phụ nằm đối xứng hai bên.
Mặt bằng hình bát giác, đồng
thời là vị trí của phần mái
vòm (dome) theo kiểu kiến
trúc Byzantine.
Mặt bằng hình cây thánh giá
giống với kiến trúc
Romanesque.

6. 2, MẶT TIỀN (FACADE)
Lý do xuất hiện:
Dù là La Mã, Thiên Chúa giáo Tiền kỳ,
Romanesque hay Phục Hưng, các mặt bằng
basilica đều có đặt điểm chung là gian chính
(nave) có chiều cao và chiều rộng lớn hơn gian
giữa (aisle). Mục đích của đặc điểm này là tạo
cảm giác thiêng liêng cho công trình nhà thờ.
Chính vì lẽ đó, nhìn vào mặt tiền của công trình
của nhà thờ San Lorenzo, ta thấy hình dáng "bình
mực" giống với hầu hết các công trình nhà thờ
của thời kỳ trước đó.
Mô tả:
Thoạt nhìn vào mặt đứng, ta thấy công trình có
vẻ thiếu sáng tối tăm. Tuy nhiên với phần gian
giũa được bố trí cao hơn so với gian ngoài và các
cửa sổ lấy sáng được bố trí ở mặt đứng bên mình
công trình hoàn toàn có thể được rót sáng và tạo
cảm giác linh thiêng cho nhà thờ.

7. 3, CỘT - THỨC - CUỐN DÃY
CỘT (COLUMN)
Loại cột:
Corinthian
Nguồn gốc: Bắt
nguồn từ 1 trong 3
loại cột của kiến
trúc Hy Lạp, sau
đó được kiến trúc
La Mã kế thừa.
Đặc điểm: Tỷ lệ
chiều cao trên
chiều rộng của là
khoảng 10: 1
Sang đến thời La
Mã thì cột
Corinthian mới có
những đặc điểm
giống hơn với San
Lorenzo, qua việc
thay đổi từ cột có
viền răng cưa sang
cột trơn.
Corinthian (Hy Lạp) Corinthian (La Mã) Tỷ lệ cột

8. Loại cột có mặt bằng hình vuông lần đầu tiên xuất hiện trong kiến trúc La Mã, loại cột này có đặc
điểm thường được bố trí áp sát tường.
THỨC (ORDER)
Thức cột
Corinthian
với đặc điểm
nhận dạng là
phần đầu cột
(capital)
được trang
trí với hình
dạng lá
acanthus.

9. CUỐN DÃY (ARCADE)
Là một chuỗi liên tiếp của các cuốn
vòm liền nhau, xuất hiện từ thời
kiến trúc La Mã qua các công trình
Cầu dẫn nước (pont du gard), Đấu
trường La Mã (Colosseum) Đấu trường La Mã (Colosseum)
Cầu dẫn nước (pont du gard)

10. 4, VÒM (VAULT)
Lý do xuất hiện:
Vòm (Vault) xuất hiện và sử dụng
rộng rãi vào thời La Mã, với tác
dụng tăng khả năng chịu lực cho
công trình bên cạnh cuốn.
Mô tả :
Có hai dạng vòm xuất
hiện vào thời La Mã. Một
là vòm nôi (barrel vault),
hai là vòm 4 múi (groin
vault), trong trường hợp
này là vòm 4 múi.
Vòm nôi (barrel vault)
Vòm nôi là một thành phần kiến ​
​
trúc được hình thành bằng cách
tạo ra một đường cong dọc theo
một khoảng cách nhất định.
Vòm 4 múi (groin vault)
Vòm 4 múi hoặc vòm có rãnh (đôi khi
còn được gọi là vòm kép hoặc vòm chữ
thập) được tạo ra bởi sự giao nhau ở các
góc vuông của hai vòm nôi.

11. Loại vòm 4 múi (groin vault) này được
áp dụng cực kỳ phổ biến trong kiến
trúc nhà thờ Romanesque và Gothic.
Vòm trong công trình San Lorenzo có
hình dáng và mang những đặc điểm
giống với vòm nôi (groin vault) trong
kiến trúc La Mã, cấu trúc từ các hình
bán nguyệt và có mặt bằng hình
vuông.
Nhà thờ Speyer (1030, Romanesque) Nhà thờ Sanit Denis (1231, Gothic)
Tuy nhiên vòm trong kiến trúc Phục Hưng thường không
có các đường gân.
Nguyên nhân: sự thay đổi từ vật liệu đá sang gạch và bê
tông, các mái vòm có gân thời Gothic và Romanesque
trông thô cứng thì sang thời Phục Hưng người ta ưa
chuộng vòm không gân tạo cảm giác nhẹ nhàng hơn, ít
sự trang trí rườm rà.

12. 5, KẾT CẤU VÒM BUỒM (PENDENTIVE)
Lý do xuất hiện:
Xuất hiện và được hoàn vào thời kiến trúc
Byzantine.
Mô tả :
Trong kiến trúc,vòm
buồm là một kết cấu hỗ
trợ đặt một mái vòm
tròn trên một mặt bằng
vuông hoặc một mái
vòm hình elip trên một
mặt bằng hình chữ nhật.
Các vòm buồm là các
đoạn hình tam giác của
một hình cầu, thuôn
nhọn về phía dưới và trải
rộng ở phía trên để nâng
đỡ mái vòm.
Hagia Sophia (thế kỷ thứ VI).

13. 6, MÁI VÒM (DOME)
Lý do xuất hiện:
Nhìn chung, hình dáng dome xuất hiện
dome xuất hiện ngay từ kiến trúc hang
động thời tiền sử nhưng kết cấu vô cùng
thô sơ. Sang đến thời La Mã, với tài nghệ
vượt bậc của con người lúc bấy giờ thì
dome phát triển thành những mái vòm
khổng lồ với khoảng vượt lớn lên đến
40m qua công trình đền thờ Pantheon
(Rome).
Nhưng để mà nói mái vòm gần giống
nhất về mặt kết cấu, hình dáng, quy mô
trong công trình nhà thờ San Lorenzo thì
phải kể đến thờ Byzantine và
Romanesque.
Pantheon Santa Maria de Florence
Hình dáng mái thay đổi giúp giảm bớt lực xô ngang
Trước nhà thờ San Lorenzo, kiến trúc sư người Italy Filippo
Brunelleschi (1377-1446) đã tham gia thiết kế mái vòm và
nghiên cứu giải pháp kết cấu cho thánh đường Florence
(Florence Cathedral, 1417-1446). Vì vậy, sang đến nhà thờ San
Lorenzo, ông cũng áp dụng những giải pháp thiết kế tương
tự cho mái vòm.

14. Thay vì dung vật liệu đá
ghép lại tạo thành mái
vòm như người La Mã,
Brunelleschi dùng hệ
khung dạng xương cá
gồm các đường gân
chính và phụ.
Santa Maria de Florence
Dome (mái vòm) rất thường xuyên được áp
dụng trong kiến trúc (đặc biệt là kiến trúc
nhà thờ) thời Phục Hưng. Dome đạt đến
kích thước hoành tráng trong thời kỳ Đế
quốc La Mã, La Mã đóng vai trò quan trọng
hàng đầu trong sự phát triển của xây dựng
dome, tuy nhiên thời bấy giờ dome chỉ có
dạng nửa hình cầu. Đến thời Byzantine,
dome mới bắt đầu xuất hiện nhiều hình
dạng và phần cửa lấy sáng.

15. Mặt bằng mái vòm
hình bát giác ảnh
hưởng của kiến
trúc Byzantine.
st vitale ravenna
Phần trang trí
giống với cửa
kính hoa hồng
trong kiến trúc
Gothic, điểm
khác biệt là phần
gân có vẻ đã
được giản lược đi
South rose window of Notre Dame
de Paris (13th century)

16. 7, MẶT ĐỨNG GIAN THỜ KIỂU KHẢI HOÀN MÔN
Gian thờ (apse) có hình dáng giống với cổng chào Khải Hoàn Môn
thời La Mã với phần cuốn vòm ở giữa hai cột.
Lý do xuất hiện:
Khải hoàn môn đầu tiên được xây
dựng khoảng 200 TCN. Các cổng
chào khải hoàn môn được cho xây
dựng nhằm mục đích ăn mừng chiến
công của các vị hoàng đế La Mã.
Khải Hoàn Môn (Arch of Constantine) là một
trong những công trình xuất hiện cuốn vòm
(Roman arch) trong kiến trúc La Mã.

17. Phần II: Bảng so sánh các đặc điểm giống và khác nhau
giữa những dấu ấn của kiến trúc trước đó ảnh hưởng lên
các chi tiết có giá trị nhận dạng

18. La Mã Cổ Đại (500 TCN - 330 SCN)
- Ảnh hưởng từ hai nền văn minh Hy Lạp và
Etruscan trước đó.
- Từ ba thức cột Hy Lạp phát triển thêm hai
thức cột mới.
- Xây cuốn vòm bằng đá, gạch, bê tông.
Hình ảnh chi tiết kiến trúc
giống
Hình ảnh chi tiết kiến
trúc khác
Lý do khác nhau
Thay vì dung vật liệu
đá ghép lại tạo thành
mái vòm như người La
Mã, Brunelleschi dùng
hệ khung dạng xương
cá gồm các đường gân
chính và phụ.
CỘT - THỨC - CUỐN DÃY Hình dáng mái thay đổi

19. Kiến trúc Gothic (thế kỷ XII-XV)
- Cửa kính màu lấy sáng
- Cuốn cung nhọn
- Vòm 4 múi có gân
- Cuốn bay
- Mặt bằng basilica
Vào thời Phục Hưng,
chế độ phong kiến suy
yếu, tư bản chủ nghĩa
xuất hiện, tư duy con
người trở nên nhân
văn, Trong khi thời
Trung cổ vừa kết thúc
nên văn minh La Mã,
xã hội loạn lạc, người
ta tìm đến nhà thờ như
để cứu rỗi tâm hồn thì
thời Phục Hưng, đời
sống con người được
cải thiện, người ta
không còn đặt sùng
bái vào tôn giáo nên
họ hướng về văn minh
La Mã, Hy Lạp.