1. MejerHeâ DeeefCe ceesoer: SkeâeÛe veeCÙeeÛÙee oesve yeepet
ØekeâeMe yeeU
16 Dee@iemš 1946 DeeefCe 30 peevesJeejer 1948
Yeejle heeefkeâmleeve ÙeebÛÙeeleerue mebyebOeebÛee efJeÛeej keâjleevee Ùee oesve leejKeebvee DevevÙemeeOeejCe Demeb
cenlJe Deens.
..keâejCe YeejleerÙe GheKeb[eleerue heefnueer oesve onMeleJeeoer ke=âlÙeb Ùee oesve leejKeebvee Ie[ueer DeeefCe
lÙeeÛes heefjCeece Ùee oesvner osMeebvee DeepeleeieeÙele YeesieeJes ueeiele Deensle.
...DeeefCe heekeâceOÙes pes jepekeâerÙe efmLelÙeblej nesle Deens DeeefCe Yeejleele pes jepekeâerÙe efmLelÙeblej
nesCÙeeÛeer MekeäÙelee Jele&Jeueer peele Deens, lÙeeÛee mebyebOe Ùee oesve leejKeebvee pes Ie[ueb lÙeeÛÙeeMeer Deens.
heekeâÛes mebmLeehekeâ ceeveues peeCeejs cencebo Deueer peervee Ùeebveer 16 Dee@iemš 1946 jespeer
‘[eÙejskeäš De@keäMeve’Ûee DeeosMe efouee nesleeb DeeefCe lÙee Skeâe efoJemeele keâuekeâòee ÙesLes 800 ceeCemeb ceejueer
iesueer.
keâe efouee nesleb peervee Ùeebveer ne DeeosMe?
...lej YeejleeÛeer HeâeUCeer ve neslee, lees SkeâmebOe jeneJee DeeefCe Yeejleeleerue meòeeblej heej he[eJeb,
Ùeemee"er pes ØeÙelve nesle nesles, lÙeeÛeeÛe Skeâ Yeeie cnCetve efyeÇšveÛÙee mejkeâejveb leerve ceb$ÙeebÛeer Skeâ
meefceleer hee"Jeueer nesleer. Ùee ef$eceb$eer meefceleerveb (ke@âefyevesš efceMeveveb) Skeâ ef$emlejerÙe Ùeespevee megÛeJeueer
nesleer. Ùee Ùeespevesvegmeej Yeejleeleerue Øeebleevee mJeeÙeòelee osCÙeele Deeueer nesleer. ogmeNÙee mlejeJej cegefmuece
yengue ØeebleebÛes hebpeeye, efmebOe Je JeeÙeJÙe mejnö Øeeble ne heefnuee DeeefCe Deemeece Je yebieeue ne ogmeje Demes
oesve ieš yeveefJeCÙeele Deeues nesles. ogmeNÙee yeepetuee efnbot yengmebKÙe DemeuesuÙee ØeebleebÛee eflemeje ieš
yeveJeCÙeele Deeuee neslee. eflemeNÙee meJeexÛÛe mlejeJej Ùee iešebÛes efceUtve keWâõ mejkeâej DemeCeej nesles. Ùee
mejkeâejuee hejje°^ mebyebOe, mebj#eCe Je oUCeJeUCe FlekesâÛe DeefOekeâej DemeCeej nesles. Skeâe "jeefJekeâ
keâeueceÙee&osveblej Øeebleevee Skeâe iešebletve ogmeNÙeele peeCÙeeÛeer cegYee osCÙeele Deeueer nesleer. Skeâ Øekeâejs 16
ces 1946 jespeer ef$eceb$eer meefceleerveb megÛeJeuesueer ner Ùeespevee Yeejle SkeâmebOe jeKet Mekeâle nesleer. heCe keWâõerÙe
meòee ogyeUer jenCeej nesleer. Ùee Ùeespevesuee peervee ÙeebÛee efJejesOe neslee; keâejCe keWâõerÙe mlejeJej ceÙee&efole

2. DeefOekeâej Demeuesues mejkeâej yeveCeej Demeues, lejer lesLes cegefmuece Je efnbot ÙeebÛÙeele meceleesue jeKeuee
peeCeej veJnlee. cegefmuece yengue oesve iešebhes#ee efnbot yengmebKÙe DemeuesuÙee eflemeNÙee iešeÛes Jepeve Ùee
keWâõerÙe mlejeJej mebKÙeeyeUeÛÙee peesjeJej peemle jenCeej nesles. Gueš Øeebleebvee Ùee Ùeespevesle ieš
yeoueCÙeeÛee pees DeefOekeâej neslee DeeefCe keWâõ mejkeâejuee pes ceÙee&efole DeefOekeâej nesles, lÙeecegUb keâeBiesÇmeuee
Ùee Ùeespevesyeyeeyele meeMebkeâlee nesleer. ns Dee#eshe ue#eele IesTve ef$eceb$eer meefceleerves 16 petve 1948 jespeer
ogmejer ÙeesÛevee ceeb[ueer. lÙeele Yeejle Je heeefkeâmleeve ner oesve je°^b efvecee&Ce kesâueer peCeej nesleer DeeefCe Ùee
oesvner je°^ebÛee cenemebIe yeveJetve lÙeebÛes efceUtve Skeâ mebIejepÙeelcekeâ mejkeâej DemeCeej nesles. keâeBiesÇmeves ner
Ùeespevee meeHeâ HesâšeUtve ueeJeueer, lej peervee Ùeebvee leer mJeerkeâejueer.
Demeb keâe Peeueb?
...lej cegUele cegefmuece DeeefCe efnbot ner oesve ‘je°^kebâ’ (ve@Meve@efuešerped) Deensle DeeefCe lÙee Skeâ$e veebot
Mekeâle veenerle, ne pees ‘efÉje°^Jeeoe’ efmeæeble ceeb[CÙeele Deeuee neslee, lÙeeÛÙeeceeieb ‘Deecner Ùee osMeeJej
jepÙeb kesâueb Deens DeeefCe efyeÇefšMeebveer šhhÙeešhhÙeeveb ueeskeâMeener jepÙeJÙeJemLee Debceueele DeeCeueer keâer,
yengmebKÙe efnbotbÛÙee osMeele Deecner DeuhemebKÙe yevet, ner cegefmuece DeßeHeâebÛeer (DeefYepeveebÛeer) YeeJevee nesleer.
efyeÇefšMe ÙesCÙeeDeeOeer 650 Je<ex pesJne ÙesLes ceesieueebÛeb jepÙe nesleb, lesJnener Ùee osMeele yengmebKÙe efnbotÛe
nesles. heCe lÙeeJesUer ner YeeJevee keâesCeer JÙeòeâ kesâueer veJnleer. leer 1857 veblej yeesuetve oeKeJeueer peeT
ueeieueer. efkebâyengvee 1857 ÛÙee Iešvesceeieb (lees mJeeleb$Ùe meb«eece neslee, G"eJe neslee keâer yeb[ ne Yeeie
yeepetuee "sJeuee lejer) cetuele: peer Deveskeâ keâejCeb nesleer, lÙeele efyeÇefšMeebveer Deeheueer meòee keâe{tve Iesleueer, ns
cegefmuece DeßeHeâebÛeb og:Ke nsner Skeâ keâejCe nesleb. cegöe FlekeâÛe Deens keâer, heeefkeâmleeveÛÙee ceeieCeerÛee Keje
heeÙee ne YeefJe<Ùeele Yeejleele efnbotbÛÙee yejesyejerveb meòesle Jeeše efceUeÙeuee nJee, neÛe neslee. peervee Ùeebveer
leermeÛÙee oMekeâeÛÙee DeKesjerme heeefkeâmleeveÛÙee ceeieCeerÛee PeW[e KeebÅeeJej IesTve ceesnerce GIe[ueer, lejer
lÙeebvee ‘mJeleb$e meeJe&Yeewce Je efnbogmleeveÛeer HeâeUCeer keâ¤ve yeveJeCÙeele Deeuesuee’ heeefkeâmleeve ne osMe vekeâes
neslee, ns Deepe 65 Je<eeËveblej DeeheCe ceevÙe keâjeÙeuee nJeb. lÙeebvee efnbotbÛÙee yejesyejerveb meòesle Jeeše nJee
neslee. HeâeUCeerÛÙee DeeOeer leerve oMekebâ 1996 meeueer ‘ueKeveew keâjej’ peervee Je efšUkeâ ÙeebÛÙeele Peeuee,
lÙeeÛeener heeÙee leesÛe neslee. Kejb lej pesJåe 1907 meeueer cegefmuece ueerieÛeer mLeeheve Peeueer, lÙeeceeiebner
nsÛe keâejCe nesleb. cegefmueceeble Demeuesueer ner YeeJevee DeeheuÙee meeceüepÙeJeeoer jCeveerleermee"er efyeÇefšMeebveer
Jeehejueer DeeefCe lÙeeuee KeleheeCeer Ieeleueb. efyeÇefšMeebÛÙee Ùee ‘Heâes[e Je Pees[e’ veerleerÛee keâuhevee DemeuÙeevebÛe
cegefmueceebvee mJeeleb$Ùe ÛeUJeUerle JesieUe meJeleemegYee ke⤠veÙes, cnCetve efšUkeâebveer ‘ueKeveew keâjej’ kesâuee.
Heg{b cenelvcee ieebOeer ÙeebÛee jepekeâejCeele GoÙe PeeuÙeeJej mJeeleb$Ùe ÛeUJeUerÛeb meieUb mJe¤heÛe yeoueueb.
efleuee JÙeehekeâlJe Ùesle iesueb. heCe ne efnbot Je cegefmuece ÙeebÛÙeeleerue meòe JeešheeÛee cegöe keâeÙeceÛe jeefnuee.

3. efyeÇefšMeebveer 1919 Ûee keâeÙeoe keâ¤ve YeejleerÙeebvee meòesle Jeeše osCÙeeÛÙee °erveb heefnueb heeTue
šekeâuÙeeJej ne cegöe cenlJeeÛee yevele iesuee. Heg{b heefnuÙee ceneÙegæeveblej kesâceeue heeMeeveb efKeueeHeâle jö
keâ¤ve šekeâuÙeeJej peieYejeleerue cegefmuece peieleele peer KeUyeU ceepeueer, lÙeele meeLe keâjCÙeeÛÙee
ieebOeerpeeRÛÙee OeesjCeeceeiebner ‘ueKeveew keâjeje’meejKeerÛe efnbot Je cegefmuece ÙeebÛÙeele Hetâš hee[CÙeeÛÙee
efyeÇefšMeebÛÙee ØeÙelveebvee ‘Kees’ IeeueCÙeeÛeerÛe ØesjCee nesleer.
Ùee meieUŸeeÛeer Deepe GpeUCeer DeMeemee"er keâjeÙeÛeer keâer, 16 1946 jespeer peervee Ùeebveer ‘[eÙejskeäš
De@keäMeve’Ûee pees DeeosMe efouee, lees Ùee efnbotbÛÙee yejesyejerveb meòesle Jeeše efceUJeCÙeeÛÙee DeeefCe Deeheueb
JeÛe&mJe mLeeheve keâjCÙeeÛÙee meJe& ØeÙelveebvee DeheÙeMe DeeuÙeeÛÙee jeieeheeÙeerÛe nesleb, ns Deepe 65 Je<eeËveer
ue#eele IÙeeÙeuee nJeb. ÙeeÛee DeLe& peervee ÙeebÛee Dee«en ceevÙe kesâuee Demelee, lej Yeejle Skeâ jeefnuee
Demelee keâeÙe? lej lesner DeMekeäÙeÛe nesleb; keâejCe ceie peervee ÙeebÛeb Je lÙeeÛÙeeveblejÛÙee veslÙeebÛeb (ÙesLes Skeâ
iees° ue#eele IÙeeÙeuee nJeer keâer, DeeheuÙeeuee #eÙejesie Peeuee Deens Je Deeheueb DeeÙeg<Ùe Deelee ceÙee&efole
Deens, ÙeeÛeer peerveevee peeCeerJe nesleer. ÙeeÛeer yengOee efyeÇefšMeebveener keâuhevee DemeeJeer, cnCetveÛe petve 1948
heÙle meòeeble keâjCÙeeÛee cetU ØemleeJe yeouetve ceeTšye@šve Ùeebveer 15 Dee@iemš 1947 ner leejerKe peenerj
kesâueer. Pej peervee nÙelee vemeles, lej heekeâÛÙee ceeieCeerÛeb keâeÙe Peeueb Demeleb DeeefCe les efyeÇefšMeebÛÙee
jCeveerleeruee hejJe[ueb vemeleb keâeÙe, ne Deelee Feflecenemeeleerue kesâJeU ‘pej lej’Ûee Øeëve Gjuee Deens)
JeeieCeb, lÙeebÛÙee ceeieCÙee Ùeeveb ‘osMe’ ÛeeueJeCeb keâ"erCe Peeueb Demeleb. DeMee heefjefmLeleerle YeejleeÛeer Deveskeâ
Mekeâueb nesCÙeeÛee Oeeskeâe neslee. lees vesn¤ Je hešsue Ùeebveer ue#eele Iesleuee Je DeKesj cenelcee ieebOeeRveerner les
keâšt melÙe mJeerkeâejueb, lees efveCe&Ùe ÙeesiÙe neslee, ns Deelee 65 Je<eeËvelebj ceevÙe keâjeÙeuee nJeb.
ef$eceb$eer meefceleerÛeer heefnueer 16 ces 1946 Ûeer DeeefCe veblejÛeer 16 petve 1946 Ûeer Ùeespevee Ùee
oesvneRcegUb peervee ÙeebÛÙeeheg{b oesve heÙee&Ùe nesles. heefnuee cnCepes YeejleerÙe mebIejepÙeele jentveÛe yengmebKÙe
cegefmuece yengue Øeeble Demeuesuee JÙeehekeâ ‘heeefkeâmleeve’ DeeefCe ogmeje cnCepes keâener cegefmuece ØeebleebÛee
yeveueuesuee ‘Úesše heeefkeâmleeve’, cee$e YeejleeMeer DemeuesuÙee cenemebIeele cegefmueceebvee yejesyejerÛee meòesÛee
Jeeše. Ùeehewkeâer ogmeje heÙee&Ùe peervee Ùeebvee nJee neslee. lees keâeB«esmeveb HesâšeUuee.
...DeeefCe peervee Ùeebveer ‘[eÙejskeäš De@keäMeve’Ûee DeeosMe efouee. Skeâe efoJemeele keâuekeâòee ÙesLes 800
peCe ceejues iesues. mebhetCe& Yeejleele Ùee efoJeMeer heeÛe npeej peCeebÛee yeUer iesuee. ‘veblej mee[s heeÛe
oMekeâebveer iegpejelesle Ûeej efoJemeeble 3500 cegefmuece ceejues iesues nesles. lÙeeJe¤ve 16 Dee@iemš 1946
ÛÙee IešvesÛeer leer›elee ue#eele ÙeeJeer) Deeheueb jepekeâerÙe Gefö° meeOeCÙeemee"er onMeleJeeoeÛee Jeehej
keâjCÙeeÛeer ner heefnueer JesU nesleer. peervee ÙeebÛeb cetU Gefö° Heâmeueb DeeefCe DeKesj lÙeebveer cnšuÙeeØeceeCeb
‘JeeUJeer ueeieuesuee heeefkeâmleeve’ (cee@Le Fšve heeefkeâmleeve) lÙeebÛÙee heojer he[uee.

4. Ùee meboYee&le DeeCeKeer Skeâ iees° ue#eele "sJeCÙeeÛeer iejpe Deens. leer cnCepes peervee ÙeebÛeb JÙeefòeâcelJe
DeeefCe lÙeebÛeer cenlJeekeâeb#ee. peervee ns keâOeerÛe Oece&Jeeoer veJnles. Gueš les Oece&JeeÅeebÛee lÙeebvee ØeÛeb[
efleškeâeje neslee. ieebOeerveer jepekeâejCeele Oece& DeeCeuee, Demee lÙeebÛee Deejeshe neslee. les hetCe& heeef§eceelÙe
JeUCeeÛes nesles. cee$e YeejleerÙe jepekeâejCeele ieebOeerÙegie meg¤ Peeueb DeeefCe peervee ÙeebÛeb cenlJe keâceer nesle
iesueb. lesJneheemetve lÙeebveer efnbotbÛÙee leguevesle cegefmueceevee yejesyejerÛeb ØeefleefveefOelJe efceUeÙeuee nJeb, cnCetve
hee"hegjJee meg¤ keâuesuee DeeheuÙeeuee Dee{Utve Ùeslees. efyeÇefšMe mejkeâejveb 1935 Ûee keâeÙeoe kesâuÙeeJej
1937 meeueer ØeebleerÙe efveJe[Cegkeâe PeeuÙee. keâeB«esÇmeveb yengcele efceUeJeueb DeeefCe cegefmuece ueerieveb
cegefmueceemee"erÛÙee peeiee efceUJeuÙee ( Deepe efJeÛeej keâjleevee ns ue#eele "sJeCÙeeÛeer iejpe Deens keâer,
efyeÇefšMeebvee cegefmueceebvee ‘mJeeleb$e celeoejmebIe efoues nesles DeeefCe lÙeeletve cegefmuece Deeheeheues cegefmuece
ueeskeâØeefleefveOeer efveJe[tve osle nesles) mebÙegòeâ Øeebleele (DeeleeÛee Gòej ØeosMe) keâeB«esme Je ueerie ÙeebÛeb mebÙegòeâ
cebef$eceb[U yeveeJeeJeb, DeMeer peervee ÙeebÛeer ceeieCeer nesleer. leer keâeBiesÇmeveb DeceevÙe kesâueer. keâeBiesÇmekeâ[b yengcele
nesleb, ns pemeb lÙeeÛeb Skeâ keâejCe nesleb, lemebÛe peervee ÙeebÛÙee DeJeemleJe ceeieCÙee nsner ogmejb cenlJeeÛeb
keâejCe nesleb. ueeskeâMeener jepÙeJÙeJemLesÛÙee Ûeewkeâšerle yengcele Demeuesuee he#e mejkeâej yeveJelees DeeefCe Demeb
yengcele DemeuÙeeveb keâeBiebÇmeveb mejkeâej yeveJeCeb, Ùeele iewj keâenerÛe veJnleb. heCe Yeejleeleeerue efJeefMe°
heefjefmLeleer (cnCepes cegefmueceebvee nJebe Demeuesuee meòesleerue Jeeše DeeefCe lÙeebÛÙee lÙee YeeJevesuee efyeÇefšMe
Ieeuele Demeuesues KeleheeCeer) yeIelee keâeBiesÇmeveb le[pees[erÛeer Yetefcekeâe IesTve yengcele Demeleeveener ueerieuee
meòesle Jeeše ÅeeÙeuee nJee neslee, Demeb DeeleeheÙeËle Deveskeâebveer megÛeJeueb Deens. efkebbâyengvee keâeBiesÇmeÛÙee Ùee
vekeâejecegUb heg{b HeâeUCeer DeheefjneÙe& "jueer, Demee ÙegefòeâJeeo ØeKÙeele Iešveelep%e DeeefCe Yeejleeleerue
meòeeblejeefJe<eÙekeâÛÙee cenlJeeÛÙee iebÇLeeÛes uesKekeâ SÛe. Sce. meerjJeF&, DeYÙeemekeâ S. peer. vegjeCeer
FlÙeeoeRmen meceepeJeeoer vesles ceOet efueceÙes Ùeebveerner JesUesJesUer kesâuee neslee. cee$e Ùee ce[UeRvee vesn¤ Je
keâeB«esmeuee oes<e osleevee peervee pÙee Dešer Ieeuele nesles, lÙeeyeeyele cetie efieUtve iehhe yemeCebÛe hemeble kesâueb.
peerveebÛÙee pÙee keâener Dešer neslÙee, lÙee vegmelÙee cegefmueceebvee efnbotbÛÙee yejesyejerveb meòeesle Jeeše efceUeÙeueeÛe
nJee, Ùee ceeieCeervetve DeeuesuÙee veJnlÙee, lej lÙeebÛeb mJe¤he mejkeâej yeveJeCÙeeÛÙee Øeef›eâÙesle ‘Jnsšes’meejKeb
(vekeâejeefOekeâej) nesleb. GoenjCeeLe&, efnboerSsJepeer Got& Ye<ee DeefveJeeÙe& keâjeJeer, keâeBiesÇmeÛee PeW[e Demeuesuee
eflejbie DeceevÙe DeeefCe cegefmueceebvee cebef$eceb[Ueleerue 33.5 škeäkesâ peeiee efceUeÙeuee nJÙeele, DeMee keâener
peervee ÙeebÛÙee ceeieCÙee neslÙee. mebÙegòeâ Øeebleele keâeBiesÇme efveJe[tve Ùesleevee lÙee he#eeveb lesLeerue
mejbpeeceoejerÛÙee efJejesOeele ØeKej Yetefcekeâe Iesleuesueer nesleer. leer peervee Ùeebvee ceevÙe veJnleer. cebef$eceb[Ueleerue
DeeheuÙee ØeefleefveOeerceOÙes lÙeebveer peceerveoejebÛeer veeJeb megÛeJeueer nesleer. DeMee ceeieCÙee ceevÙe keâjCeb
keâeBieÇsmeuee MekeäÙe veJnleb. lÙeecegUb ns nesT Mekeâueb veener. lÙeeyeöue DeepeleeieeÙele keâeB«esmeuee oes<e osCeejs
pes DeYÙeemekeâ Deensle, lÙeebÛeb cele ‘ keâenerner keâ¤ve cegefmueceebvee meeceeJetve IesTve efnbogmleeve SkeâmebOe

5. "sJeeÙeuee nJee, ns nesleb. heCe cegefmuce DeefYepeveebÛeer JeÛe&mJeJeeoer ceveesJe=òeer peMeer ns DeYÙeemekeâ ue#eele Iesle
veJnles, lemebÛe les peervee ÙeebÛeer DeveefyeËOe cenlJeekeâeb#ee Je lÙeeheeÙeer Oece&JeeoeÛeb jepekeâejCe KesUCÙeeÛes
lÙeebÛeer leÙeejerner ns DeYÙeemekeâ [esUŸeebDee[ keâjerle nesles.
‘DeeheuÙeeuee efnbotbkeâ[tve vÙeeÙe efceUCeej veener’, DeMeer YeeJevee nesTve peervee efyeÇšveuee hejle iesues DeeefCe
veblej leermeÛÙee oMekeâeÛÙee DeKesjerme heeefkeâmleeveÛeer ceeieCeer peesj Oe¤ ueeieuÙeJeej efueÙeekeâle Deueer Keeve
Je cenceo Fkeäyeeue (‘meejs peneB mes DeÛÚe’ ns Yeejleieerle efueefnCeejs) Ùeebveer kesâuesueuÙee ceveOejCeerveblej les
Yeejleele hejleues DeeefCe lÙeebveer ueerieÛeb vesle=lJe mJeerkeâe¤ve heeefkeâmleeveÛÙee ceeieCeerÛee hee"hegjeJee meg¤
keâjCÙeeÛeer ceesnerce neleer Iesleueer. efueÙeekeâle Deueer Keeve Je Fkeäyeeue Ùeebveer peervee Ùeebvee ieU Ieeuetve hejle
yeesueeJeueb, lÙeeceeieb keâejCe nesleb, les cegefmueceebvee efnbotbÛÙee yejesyejerveb meòesle Jeeše efceUCÙeemee"er meceLe&
vesle=lJe veJnleb DeeefCe peervee Ùeebveer les cegefmueceebvee ÅeeJeb, DeMeer Ùee oesIeebÛeer YeeJevee nesleer.
DeMee jerleerveb ef$eceb$eer ÙeespevesÛeer efMe<eF& DemeHeâue PeeuÙeeJej 16 Dee@iemš 1946 uee osMeYej
peeleerÙeJeeoeÛee Yemceemetj GmeUuee DeeefCe lÙeele YeejleYetceer nesjheUtve efveIeeueer. HeâeUCeer DeheefjneÙe&
"jueer DeeefCe leer pesJne nesF&ue, lesJne keâeÙe nesCeej, lÙeeÛeer ner peMeer jbieerle leeueerce nesleer, lemebÛe
YeefJe<Ùeeleerue heeefkeâmleeveÛeer Ie[er ner efnbmeeÛeejeÛÙee heeÙeeJej yemeJeueer peeCeej DemeuÙeÛeer ner iJeener nesleer.
HeâeUCeer Peeueer DeeefCe heeÛe ceefnvÙeebleÛe cenelcee ieebOeer ÙeebÛee Ketve veLegjece iees[mes Ùeeveb kesâuee.
..keâejCe cenelceee ieebOeer cegefmuece Oeeefpe&Ces nesles cnCetve. heCe Kejb keâejCe nesleb, les peervee
ÙeebÛÙeeØeceeCebÛe ‘efÉje°^Jeeoe’Ûeer mebkeâuhevee ceeveCeeNÙee efJeveeÙekeâ oeceesoj meeJekeâjkeâj ÙeebÛÙee mJehveeleerue
‘efnbot je°^’ efvecee&Ce keâjCÙeeÛee jCeveerleerle ieebOeer ÙeebÛee De[mej Jeešle neslee cnCetveÛe. eEnbot Je cegefmuece
ner oesve JesieUer ‘je°^kebâ’ Deens, Demeb peervee pemeb ceevele nesles (eEkeâJee jepekeâerÙe meòesle Jeeše
efceUefJeCÙeemee"er jCeveerleer cnCetve oeKeJele nesles) lemebÛe meeJejkeâj ÙeebÛebner (osKeeJee veJns, KejesKejÛebÛe)
cele nesleb. YeejleerÙe FeflenemeeÛeer lÙeebveer peer ceeb[Ceer kesâueer, lÙeele ne osMe yengmebKÙe efnbotbÛee Demetvener lees
keâeÙece hejkeâerÙe Dee›eâcekeâebÛÙee šeÛesKeeueer jeefnuee; keâejCe ÙesLeerue efnbot ns SkeâmebOe veJnles DeeefCe Ùeeheg{b
pej ns nesT ÅeeÙeÛeb vemesue, lej efnbotbveer SkeâmebOe yeveeÙeuee nJeb, Demeb meeJejkeâjebÛeb cele nesleb. lÙeemee"erÛe
lÙeebÛee peeleerheeleeRvee, keâce&keâeb[ebvee efJejesOe neslee. ‘ieeÙe ner heefJe$e vemetve heMet Deens’, DeMee DeeMeÙeeÛes
efJeÛeej les ceeb[le Demele. DeeOegefvekeâ, yeefue‰ ue<keâjer°Ÿee meceeLÙe&Jeeve DeeefCe meeceeefpekeâ°Ÿee
Skeâefpevemeer Yeejle yeveJeCÙeeJej lÙeebÛee Yej neslee. Ùee osMeeleerue efnbot mebmke=âleer nerÛe Kejer mebmke=âleer Deens
DeeefCe leer Ùee osMeeleerue Flej OeceeaÙeebvee ceevÙe keâjeÙeuee nJeer, Demee lÙeebÛee Dee«en neslee. meeJejkeâjebÛes
ns efJeÛeej cegKÙele: lÙeebÛÙeeJej pÙee ÙegjeheerÙe ›eâebeflekeâejkeâebÛee ØeYeeJe neslee, lÙeeletve Deeues nesles. Ùegjeshe ne

6. Oeeceefke&â°Ÿee Skeâefpevemeer neslee. lÙeecegUb lees hejkeâerÙe Dee›eâceeCeb hejleJet Mekeâuee, DeMeer lÙeebÛeer YeeJevee
nesleer. lÙeecegUb Yeejleele Skeâefpevemeer meceepe nJee, DeMeer lÙeebÛeer YeeJevee nesleer. peeleerheeleeRveer,
keâce&keâeb[ebveer meceepe efJeYeeieuee iesuesuee lÙeebvee DeceevÙe neslee. cnCetve les peeleerheeleerÛÙee efJejesOeele GYes
jeefnues. cee$e Yeejleele Flej OeceeaÙener Deensle, ne yengmeebmke=âeflekeâ osMe Deens DeeefCe ØelÙeskeâeuee Deeheueer
mebmke=âlee pehele DemeleeveeÛe Je Oeceee&Ûee heeueve keâjerle DemeleeveÛe, Ùee osMeele Skeâ meceeve nkeäkeâä Demeuesuee
veeieefjkeâ cnCetve jenCÙeeÛee DeefOekeâej Deens, ns meeJejkeâjebvee ceevÙe veJnles. Gueš les pÙee efnbot
yengmebKÙeebÛee Skeâefpevener yeveJeCÙeeÛÙee ØeÙelveebve nesles, les heeUle Demeuesuee efnbot Oece& ne meJe&cemeeJesMekeâ
neslee. lees ef¡emleer, pÙet Jee cegefmuece ceevele DemeuesuÙee OeceeËØeceeCeb ‘efkeâleeyeer’ Oece& veJnlee. ner
meJe&meceeJesMekeâlee nsÛe efnbot Oecee&Ûeb Kejb yeuemLeeve nesleb. ne efnbot Oece& ceeveCeeNÙee meceepeele DemeuesuÙee
Ùee meJe&meceeJesMekeâlesÛÙee YeeJevesvebÛe ÙesLeerue ‘efnbot mebke=âleer’ MelekeâevegMelekebâ efšketâve nesleer DeeefCe efleveb
‘Dee›eâcekeâeb’keâ[tvener Deveskeâ iees°er Deelcemeele kesâuÙee neslÙee. Gueš meeJejkeâejebvee DeMeer meJe&meceeJesMekeâlee
neÛe efnbotbÛee keâcekegâJeleheCee Jeešle neslee. lÙeeletve ‘meebmke=âeflekeâ je°^Jeeoe’Ûeer—cnCepesÛe ‘efnboglJee’Ûeermebkeâuhevee lÙeebveer Deekeâejeuee DeeCeueer.
cegefmueceebvee yejesyejerveb meòesle Jeeše efceUeÙeuee nJee, DeMeer peer peervee ÙeebÛeer ceeieCeer nesleer Je lÙeemee"er
lÙeebveer pees ‘efÉje°^Jeeoe’Ûee cegöe ceeb[uee, lÙeebÛebÛe Øeefleefyebye cnCepes efnboglJee’Ûeer mebkeâuhevee nesleer. peervee
Ùeebvee cegefmceueebmee"er heeefkeâmlevee nJeb nesleb, lej meeJejkeâejebvee Yeejle ne Heâòeâ efnbotbÛee osMe-cnCepes efnbot
je°^-- nJeb nesleb. meeJejkeâjeÛÙee pees[erveb 1925 meeueer mLeeheve PeeuesuÙee je°^erÙe mJeÙebmesJekeâ mebIeevebner
ÙeeÛe ‘efnboglJee’Ûee hee"hegjeJee kesâuee (Deepener mebIe lesÛe keâjerle Deens). cee$e mebIe Je meeJejkeâj ÙeebÛÙee
ceeb[Ceerle efnboglJeeÛÙee meboYee&le SkeâJeekeäÙelee Demeueer, lejer meeJejkeâj ns cegKÙele: jepekeâerÙe efJeÛeej keâjerle
nesles. lÙeebÛee Yej ne jepekeâerÙe meòee efceUefJeCÙeeJej neslee. Gueš mebIeeuee meceepeele cetueYetle yeoue
Ie[Jetve DeeCetveÛe veblej meòee šhhÙeešhhÙeeveb neleer IÙeeÙeÛeer nesleer.
cee$e osMeeleerue yengmebKÙe efnbotbvee ns ceevÙe veJnleb. YeejleeÛeer yengmeebmke=âeflekeâlee DeeefCe lÙeeuee
keâejCeerYetle DemeuesuÙee efnbot Oecee&ÛÙee meJe&meceeJesMekeâlesJej DeeOeejuesuÙee keâeB«esmeÛÙee efJeÛeejmejCeerJej
efJeÕeeme Demeuesues yengmebKÙe YeejleerÙe—DeeefCe Yeejleele yengmebKÙe efnbot DemeuÙeeveb osMeeleerue yengmebKÙe
efnbot---keâeB«esme Je cenelcee ieebOeeRÛÙee ceeieb nesles.
cnCetveÛe ‘efnboglJee’Ûee Øeespeskeäš Debceueele DeeCeCÙeeÛÙee ceeiee&le ieebOeer ns cees"e De[mej nesles; keâejCe
ieebOeer mJele:uee ‘meveeleve efnbot’ ceevele Demele DeeefCe lejerner ‘F&Õej Deuuee lesjes veece’ cnCele Demele Je
lÙeebÛÙeeJej yengmebKÙe efnbotbÛee efJeÕeeme neslee. ner efnboglJeJeeÅeebÛÙee °erveb De[ÛeCeerÛeer iees° nesleer. cnCetve
lÙeebvee mebheJeCÙeeÛee yesle DeeKeCÙeele Deeuee DeeefCe lees veLegjeceveb 30 peevesJeejer 1948 le[erme vesuee.

7. 16 ces 1946 ÛÙee ‘[eÙejskeäš De@keäMeve’ÛÙee peervee ÙeebÛÙee DeeosMeecegUb jepekeâerÙe Gefö°emee"er
onMeleJeeo JeehejCÙeeÛeb OeesjCe neÛe heeÙee Demeuesuee heeefkeâmleeve GoÙeeuee Deeuee Je lees osMe ns OeesjCe
Jeehejle jeefnuÙeeveb Deepe onMeleJeeoer efnbmeeÛeejele mJele:Ûe nesjheUtve efveIele Deens. cee$e lÙeeÛeJesUer iesuÙee
65 Je<eeËle ØeLeceÛe heeefkeâmleeveele Skeâ ueeskeâMeener mejkeâej heeÛe Je<eeËÛee Deeheuee keâeÙe&keâeU hegje keâ¤
Mekeâueb Deens DeeefCe lesLes celehesšerletve meòeeblej Peeueb Deens. veJeePe MejerHeâ Je lÙeebÛee cetU cegefmuece ueerieÛee
Hegâšerj ieš Deelee meòesle Deeuee Deens.
Gueš ieebOeeRÛÙee Kegveeveblejner meeJejkeâjØeCeerle Je je°^erÙe mJeÙebmesJekeâ mebIe mebÛeeefuele Ùee ‘efnboglJee’ÛÙee
OeesjCeeuee osMeeÛÙee cegKÙe ØeJeenele Heâejmeb mLeeve efceUJelee Deeueb veener. ne efJeÛeej mJeeleb$ÙeeveblejÛeer
keâener oMekebâ cegKÙe ØeJeeneÛÙee heefjIeeJejÛe jeefnuee. cee$e Deepe mJeeleb$Ùeeveblej 65 Je<eeËveer osMeele
ØeLeceÛe ‘efnboglJee’Ûee efJeÛeej ØeceeCe ceeveCeeNÙee DeeefCe Yeejleeuee ‘efnbot je°^’ yeveJeCÙeeÛeer Deekeâeb#ee
yeeUieCeeNÙee je°^erÙe mJeÙebmesJekeâ mebIeeÛeer jepekeâerÙe DeeIee[er DemeuesuÙee YeejleerÙe pevelee he#eeÛee
ueeskeâMeener jepekeâejCeeleerue ØeYeeJe Jee{le Deens. keâój efnboglJeeJeeoer cnCetve Øeeflecee DemeuesuÙee, Ùee
OeesjCeeheÙeer iegpejelesle 2002 meeueer cegefmueceebvee Oe[e efMekeâJeCÙeemee"er lÙeebÛee vejmebnej Ie[Jetve
DeeCeeNÙee, lÙeeDeeOeejs meceepeeÛeb peeleerÙe OeÇgJeerkeâjCe Ie[Jetve DeeCetve DeeefCe mJeleb$e YeejleeÛes veeieefjkeâ
Demetvener ØelÙe#eele cegefmueceebvee iegpejelesle ‘ogÙÙece veeieefjkeâlJe’ mJeerkeâejeJeÙeeme ueeJeCeeNÙee vejWõ ceesoer
Ùeebvee Yeepeheeveb Deeheues hebleØeOeeveheoeÛes GcesoJeej cnCetve peenerj kesâueb Deens.
ns Demeb keâe Peeueb ?
MejerHeâ Deepe meòesle Deeues Deensle DeeefCe ceesoer GÅee meòeesle ÙesTve yemeCÙeeÛeer Deekeâeb#ee yeeUietve
Deensle. MejerHeâ ueeskeâMeener ceeiee&veb efveJe[tve Deeues Deensle. heCe osMeeÛes hebleØeOeeve cnCetve lÙeebÛee Debceue
meceepeeleerue meJe& Ieškeâebvee ceevÙe veener DeeefCe mJele: lesner Kejs ueeskeâMeenerJeeoer veenerle; keâejCe Deepener
‘jepekeâerÙe keâejCeemleJe onMele’ JeehejCÙeeÛÙee peervee Ùeebveer Ieeuetve efouesuÙee cetU met$eevegmeejÛe heekeâÛee
keâejYeej Ûeeuet Deens DeeefCe lÙeeme keâejCeerYetle Deens, leer iesueer 65 Je<ex Peeuesueer heekeâÛeer JeešÛeeue.
Deueerkeâ[ÛÙee keâeUele peervee ns keâmes Oece&efvejhes#eeleJeeoer nesles, ns oeKeJeCÙeeÛeer Ûe{eDees{ Yeejleele (lesner
je°^erÙe mJebmesJekeâ mebIeeÛÙee efhejJeeleeerue ‘efJeÛeeJeblee’Ûeer Je ueeueke=â<Ce De[JeeCeer Je peJebleefmebn
ÙeebÛÙeemeejKÙee veslÙeebÛeer) meg¤ Peeuesueer Deens. peervee ns cetuele: Oece&efvejhes#eleeJeeoerÛe nesles. heCe jepekeâerÙe
cenlJeekeâeb#esheeÙeer lÙeebveer pes Oece&Jeeoer jepekeâejCe kesâueb, lÙeeÛeer DeheefjneÙe& heefjCeleer DeepeÛÙee
heeefkeâmleeveÛÙee Yeer<eCe heefjefmLeleerle Peeueer Deens. peervee Ùeebveer 11 Dee@iemš 1946jespeer heekeâÛÙee
Iešveemeefceleerle kesâuesuÙee Yee<eCeÛee vesnceer GuuesKe kesâuee peelees. veJee heeefkeâmleeve ne meJe& Oece&, hebLe, JebMe,
Yee<ee Ùeebvee meceeve ceeveCeeje Demesue, Demee Ùee Yee<eCeÛee DeeMeÙe neslee. ne oeKeuee osTve peervee ÙeebÛÙee

8. Oece&efvejhes#eleeJeeoer YetefcekesâÛeer iJeener efoueer peeles. heCe ÙeeÛe Yee<eCeeveblej keâener ceefnvÙeebveer peervee ns
{ekeäÙeeuee (lÙee keâeUeÛÙee hetJe& heeefkeâmleeveele) iesues nesles DeeefCe lesLeerue efJeÅeeheer"ele lÙeebÛeb Yee<eCe Peeueb.
lÙeele lÙeebveer ‘Got& nerÛe heekeâÛeer je°^Yee<ee Demesue’ Demee cegöe ceeb[uee neslee. GheefmLele DemeuesuÙee
efJeÅeeLÙeeËhewkeâer Skeâeveb G"tve lÙeeuee efJejesOe kesâuee. lees efJeÅeeLeea neslee MesKe cegefpeyetj jnceeve. neÛe efJeÅeeLeea
heg{b mJeleb$e yeebieueeosMeÛee heefnuee ‘JebieyebOet’ cnCetve DeesUKeuee iesuee. FmueeceÛÙee yebOeveeveb efJeefJeOe hebLe,
JebMe, Yeeef<ekeâ ieš Skeâ$e yeebOeues peeT Mekeâle veenerle, ÙeeÛeer ner heefnueer ÛegCetkeâ nesleer. veJÙee
heeefkeâmleeveele ns Demes Yee<ee, JebMe Ùee cegÅeebJej Debleie&le leCeeJe efvecee&Ce nesle DemeleeveeÛe, lÙee osMeeuee
DeefmlelJeeÛee Øeëvener Yes[meeJele neslee. cegefmuece Je efnbot Skeâ$e jent Mekeâle vemeuÙeeveb ‘cegefmueceebmee"er
JesieUe heeefkeâmleeve’ nJee cnCetve ne osMe efvecee&Ce Peeuee. heCe efyeÇefšMekeâeueerve Yeejleeleerue yengmebKÙe
cegefmuece heekeâceOÙes iesuesÛe veenerle. cegefmuece mebmke=âleerÛeer cnCetve DeesUKeueer peeCeejer mebÙegòeâ Øeebleeleerue meJe&
keWâõb—cnCepes Deueerie[, osJeyebo, ueKeveew—YeejleeleÛe jeefnueer. cegefmuece GÅeesieeÛeb keWâõ Demeuesueb cegbyeF& ns
Menj YeejleeleÛe jeefnueb. Lees[keäÙeele hewmee Je mebmke=âleer Ùee Debieeveb veJÙee heeefkeâmleeveuee ‘cegefmueceeb’veer
vekeâej efouee. yengmebKÙe cegefmueceebveer YeejleeleÛe jenCeb hemeble kesâueb. meeenefpekeâÛe ‘efÉje°^Jeeoe’ÛÙee
efmeæebleeuee ns cees"b DeeJneve nesleb. pej efnbot Je cegefmuece Yeejleele meuesKÙeeveb jenle Demeleerue, lej
heekeâÛeer iejpeÛe keâeÙe nesleer, Demee Øeëve efJeÛeejuee peeCeej neslee. lÙeecegUb ‘Yeejle efJejesOe’ ne heekeâÛÙee
DeefmlelJeeÛee Øeëve yeveuee. heekeâÛeer DeesUKe efškeâCÙeemee"er Yeejleele efnbot Je cegefmuece meueesKee ve jenCeb,
ÙeeleÛe heekeâÛeb efnle nesleb.
vescekeâb nsÛe Yeejleeleerue efnboglJeJeeoer efJeÛeejebÛeb Gefö° nesleb. ‘efnbot je°^e’ÛÙee efnboglJeJeeÅeebÛÙee
ØeespeskeäšceOÙes cegefmueceebvee ogÙÙece mLeeve efouesueb nesleb. Skeâe DeLeea heekeâÛeb efnle DeeefCe efnboglJeJeeÅeebÛeb Gefö°
Ùeebvee SkeâJeekeäÙelee nesleer.
lejerner mJeeleb$ÙeeveblejÛÙee meg¤JeeleerÛÙee oMekeâeble heekeâuee Yeejle efJejesOeer ØeKej "sJeleeveener, Ùee
osMeeleerue efnbot Je cegefmuece ÙeebÛÙeeleerue meueesKÙeele cees"er ojer hee[CÙeeÛes ØeÙelve keâjlee Deeues veenerle.
heekeâveb YeejleeÛÙee efJejesOeele leerve --1948, 1965 Je 1971—DeMeer Ùegæb KesUueer. heCe ÙesLeerue
cegefmuece keâener heekeâÛÙee yeepetveb GYee jeefnuee veener. Gueš keâeMceerjmeejKÙee yengmebKÙe cegemuece DemeuesuÙee
f
jepÙeeleerue cegefmueceebveerner 1965 Je 1971 meeueer keâesCeleener G"eJe keâ¤ve heekeâuee heeef"byee oMe&JeuÙeeÛeb
efometve Deeueb veener. Ùee leerve hejeYeJeeveblej Yeejleeleuee mejU Ùegæele veceJelee ÙesCeej veener, ns heekeâveb
DeesUKeueb DeeefCe ÚghÙee ÙegæeÛeer DeeKeCeer kesâueer.
....DeeefCe Yeejleeleerue meòesÛÙee jepekeâejCeeleerue peerJeIesCÙee kegâjIees[erveb ØeLece hebpeeyeele Je veblej
keâeefMcejele ner ÚghÙee ÙegæeÛÙee leb$eeÛeer DebceueyepeeJeCeer keâjCÙeeeÛeer mebOeer heekeâuee efceUeueeer. ÙeeÛeJesUsme

9. Yeejleeleerue Ùee meòesÛÙee jepekeâejCeecegUb ‘efnoglJee’ÛÙee YetefcekesâcegUb jepekeâerÙe heefjIeeJej jeefnuÙee mebIeeÛeer
jepekeâerÙe DeeIee[er DemeuesuÙee Yeepeheeuee (DeeefCe DeeOeerÛÙee pevemebIeeuee) cegKÙe ØeJeenele ÙesCÙeeÛeer mebOeer
efceUle iesueer. pÙee le[Hesâveb mJeeleb$ÙeeveblejÛÙee heefnuÙee oesve osMekeâele ‘efnboglJee’Ûee efJeÛeej jepekeâerÙe
heefjIeeheueerkeâ[b peele vemetvener hebef[le vesn¤ Je lÙee keâeUeÛÙee keâeBiesÇmeveb lÙeeuee ØeKej efJejesOe kesâuee, leer
heefjefmLeleer veblejÛÙee keâeUele Gjueer veener. Skeâerkeâ[b keâeB«esmeÛÙee efyeiej efnboglJeJeeoer efJejesOekeâebveer Ùee
he#eeuee meòesJe¤ve Keeueer KesÛeCÙeemee"er efnboglJeJeeÅeebMeer neleefceUJeCeer peMeer kesâueer, lemebÛe meòesÛÙee Ùee
Ûe{eDees{erle Skeâieúe celeebÛÙee jCeveerleerle keâeBiesÇmeveb cegefmuece meceepeeuee ceguueeceewueJeerÛÙee keâÛeešŸeele
keâeÙece "sJeCbeÛe hemeble kesâueb. lÙeecegUbÛe jepekeâejCeeÛÙee cegKÙe ØeJeenele ÙesT ueeiesuÙee efnboglJeJeeoer
efJeÛeejebvee yeU efceUle iesueb DeeefCe ‘cegefmueceebÛee DevegveÙe’ DeeefCe ‘yesie[er Oece&efvejhes#elee’ ns jepekeâejCeeleerue
Deejeshe-ØelÙeejesheele Ûeueveer Meyo yevele iesueb. lÙeeÛeJesUer yengmebKÙeebÛÙee peceeleJeeoeÛee Oeeskeâe DeesUKetve
lÙeeÛÙee efJejesOeele---vegmelÙee efnboglJeJeeÅeebÛÙee efJejesOeele veJns—-DeeJeepe G"JeCÙeeÛÙee keâeBiebsÇmeÛÙee
mJeeleb$ÙeeveblejÛÙee meg¤JeeleerÛÙee OeesjCeelener yeoue nesle iesuee. jepekeâerÙe HeâeÙeÅeemee"er peeleerÙe Gvceeoeuee
KeleheeCeer IeeueCÙeeÛes [eJehesÛe keâeBiesÇme KesUt ueeieueer. lÙeecegUb ‘cegefmueceebÛee DevegveÙe’ Ùee ØeÛeejeuee
JeemleJeeÛee DeeOeej efceUt ueeieuee DeeefCe lÙeeuee meceepe ceevÙeleener efceUle iesueerr. ogmeNÙee yeepetuee efnbot Je
cegefmuece ÙeebÛÙeeleerue meueesKÙeeueener keâer[ ueeiele iesueer. peeleerÙe obieueer Jee{lÙee ØeceeCeele nesle iesuÙee.
iegpejele ns lÙeeÛeb "Ukeâ GoenjCe nesleb. heCe 1984 ceOeerue efouueerleerue efMeKeebÛeb efMejkeâeCener lÙeeÛe
heæleerÛeb nesleb. jepekeâerÙe HeâeÙeÅeeemee"er peceeleeJeeoeuee KeleheeCeer IeeueCÙeeÛÙee Øeef›eâÙesleerue ns oesve
cenlJeeÛes šhhes nesles. lÙeeÛeerÛe heg{Ûeer heeÙejer Deueerkeâ[bÛe Ie[uesuÙee cegPPeHeâjveiej obiÙeele iee"ueer iesueer
Deens.
vescekebâ nsÛe heekeâuee nJeb Deens. Yeejle efJejesOe ns pemeb lÙeebÛÙee DeesUKeerMeer efveieef[le Deens, lemebÛe ner
DeesUKe hekeäkeâer keâjCÙeemee"er Yeejleele efnbot Je cegefmuece ÙeebÛÙeeleerue ojer Jee{le peeCÙeeleÛe heekeâuee Deeheueb
efnle efomele Deeueb Deens. Deepe MejerHeâ heekeâceOÙes ueeskeâMeener heæleerveb meòesJej Deeues Demeues, lejer cetU
Yeejle efJejesOeeÛee pees ‘pesvesefškeâ ef[Hesâkeäškeäš’ heeefkeâmleeveele ‘efÉje°^Jeeoe’Ûee efmeæeble Heâesue "juÙeecegUb
efvecee&Ce Peeuee Deens, lees lemeeÛe Deens. Ùee ‘ef[Heâskeäš’cegUb heekeâÛeer meejer pe[CeIe[Ce ner Skeâ ‘vee@ce&ue’ osMe
cnCetve Peeuesueer veener. lesLes ØeyceeU jepekeâerÙe he#eÙeb$eCee meg¤JeeleerheemetveÛe veJnleer. pÙee cegefmuece ueerieveb
heeefkeâmleeveÛeer ÛeUJeU ÛeeueJeueer, lees DeieoerÛe ogyeUe he#e neslee heekeâÛÙee efveefce&leerveblej lesLes jepekeâerÙe
heeskeâUer nesleer. lÙeele ‘Yeejle efJejesOe’ ne DeefmlelJeeÛee Øeëve efvecee&Ce PeeuÙeeveb ue<keâjeÛeb ØeeyeuÙe Jee{le
iesueb DeeefCe vewmeefie&keâ meeOevemebheòeerÛee DeYeeJe Je Yeeb[JeueeÛeer keâcelejlee ÙeebcegUb mejbpeeceoejebÛeb
jepÙemebmLesJej ØeyeuÙe nesle iesueb. Ùee osMeeÛÙee mLeehevesveblej keâener ceefnvÙeebleÛe peervee ÙeebÛeb efveOeve Peeueb.

10. efueÙeekeâle Deueer Keeve ns hebleØeOeeve yeveues DeeefCe Lees[ŸeeMee keâueeJeOeerleÛe lÙeebÛeer nlÙee Peeueer. ner
heekeâceOeerue ue<keâjeÛÙee JeÛe&mJeeÛeer meg¤Jeele nesleer. lÙeeleÛe peeieeflekeâ jepekeâejCeele MeerleÙegæeuee peesj
Ùesle neslee DeeefCe lÙeeÛes he[meeo oef#eCe DeeefMeÙeele Gcešle nesleb. Ùee peeieeflekeâ heefjefmLeleeruee leeW[
osCÙeemee"er vesn¤bmeejKÙee otj°erÛÙee veslÙeeveb heg{ekeâej IesTve lešmLe je°^IbÛeer ÛeUJeU GYeer kesâueer. lej
oef#eCe DeeefMeÙeele meecÙeeoeÛee—cnCepes lÙee keâeUeÛÙee meesefJeSle ÙegefveÙeveÛee—ØeYeeJe Jee{t veÙes, cnCetve
menkeâeNÙeebÛÙee MeesOeele DemeuesuÙee DecesefjkesâÛeb ue#e heekeâkeâ[b iesueb. oef#eCe DeeefMeÙeeleerue DecesefjkesâÛee
‘heesefuemeJeeuee’ cnCetve heekeâveb Deeveboeveb Yetefcekeâe efveYeeJeeÙeÛeb "jJeueb. ( ner peervee ÙeebÛeerner Yetefcekeâe nesleer,
ns ue#eele IesCÙeeÛeer iejpe Deens. Ùee meboYee&le heekeâ efvecee&Ce nesCÙeeÛÙee DeeOeer keâener ceefnves 1 ces 1947
jespeer cegbyeF&leerue ‘peervee neTme’ ÙesLes oesIee Decesefjkeâer jepeveweflekeâ DeefOekeâeNÙeebveer IesleuesuÙee peervee ÙeebÛÙee
YesšerÛee Je=òeeble jesÛekeâ Deens. veJee heeefkeâmlevee keâmee Demeues, Ùee Ùee oesIebvee peeCetve IÙeeÙeÛeb nesleb. Ùee
ÛeÛexle peervee Ùeebveer lÙeebvee meebefieleueb keâer ‘ne veJee heeefkeâmleeve meecÙeJeeoer efJemleejJeeo Je efnbot
meeceüepeÙeJeeo ÙeebÛÙee efJejesOeele DecesefjkesâÛee menkeâejer nesT Mekeâlees. lÙeemee"er legcner Ùee veJÙee je°^euee
hewmes Je MeŒeeŒeebÛeer ceole keâjeÙeuee nJeer’. Decesefjkeâer keâeÙeÅeeØeceeCeb 30 Je<eeËveblej Deveskeâ ieghle keâeieohe$e
Kegueer kesâueer peeleele. lÙeeÛeeÛe Yeeie cnCetve 1947 ÛÙee Ùee ÛexÛeb Ùee oesIee Decesefjkeâer jepevewefvekeâ
DeefOekeâeNÙeebveer kesâuesueb efšheCe meòejÛÙee oMekeâeÛÙee DeKesjeruee Kegueb keâjCÙeele Deeueb nesleb. Yeejle Je
Decesefjkeâe mebyebOeeJej peJeenjueeue vesn¤ efJeÅeeheer"eleerue Skeâe ØeeOÙeehekeâeveb efueefnuesuÙee hegmlekeâele ns
efšheCe pemebÛÙee lemeb efoueb Deens) lÙeeÛÙee yeouÙeele hewmee, leb$e%eeeve Je cegKÙele: MeŒeeŒeb—YeejleeMeer
ue{UÙeemee"er—heekeâuee efceUle iesueer. cnCetve Skeâerkeâ[b lÙeekeâeUÛeee Yeejle lešmLee je°^bÛee ÛeUJeUerle
DeeIee[erJej Demeleevee heekeâ cee$e ‘efmešes’ Jee ‘mesvšes’ DeMee Decesefjkeâe hegjmke=âle ue<keâjer iešeble meeceerue nesle
neslee. heefjCeeceer heeefkeâmleeveer jepekeâejCeele pemee DecesefjkesâÛee ØeYeeJee Jee{le iesuee, lemeeÛe ue<keâjeÛeener.
ue<keâjeÛeer jepÙemebmLesJej hekeâ[ yemele iesueer. Deelee heekeâ ue<keâj lej osMeeÛÙee DeLe&JÙeJemLesÛeener
DeefJeYeepÙe Ieškeâ yeveuee Deens. heekeâÛÙee DeLe&JÙeJemLesleerue 10 škeäkesâ ue<keâjeÛÙee leeyÙeele Deens.
osMeeleerue yengleebMe Jeenletkeâ Ùeb$eCesJej ue<keâjeÛeb JeÛe&mJe Deens. osMeeleerue 60 škeäkesâ KeleebÛeb Glheeove
ue<keâjeveb mLeeheve kesâuesuÙee kebâheÙeebkeâ[b Deens. Heâewpeer HeâeGb[bsMeve, Deeceea JesuHesâDej š^mš, Menerve HeâeQ[sMeve,
yeneefjÙee HeâeQ[sMeve Demes efJeÕemle efveOeer ns mejUs JÙeJÙenej efveÙebef$ele keâjleele. yeBkeâe, ceeefnleer leb$e%eeve
yeebOekeâece FlÙeeoer #es$eeble Ùee ue<keâjer kebâhevÙeebÛeb JeÛe&mJe Deens. YeejleefJe<eÙekeâ OeesjCe, DeCJeŒeebyeeyeleÛee
efveCe&Ùe, DecesefjkesâMeer Demeuesues mebyebOe Ùeeyeeyele heekeâ ue<keâjeÛee efveCe&Ùe Debeflece Demelees. lesLeerue mejkeâejuee
ns efveCe&Ùe mJeleb$ejerlÙee IesCÙeeÛes DeefOekeâej veenerle.

11. lÙeeleÛe peeieeflekeâ jepekeâejCeeleerue efmLelÙeblejeÛes pes he[meeo meòejÛÙee oMekeâele DeHeâieeefCemleevele
Gcešues DeeefCe vÙetÙee@ke&â ÙesLeerue onMeleJeeoer nuuÙeeveblej peieYej Gcešle iesues, lÙeeveb FmueeceerkeâjCÙeeÛeer
heekeâceOeerue peer Øeef›eâÙee efPeÙee--Tue-nkeâ Ùeebveer meg¤ kesâueer nesleer, efleuee Jesie efceUle iesuee. ‘Decesefkeâe Je
Deeceea’ÛÙee pees[eruee Deelee heekeâÛÙee jepekeâejCeele ‘Deuuee’Ûeener ØeYeJe Jee{le iesuee. Deelee heefjefmLeleer
DeMeer Deens keâer, heekeâ ue<keâejeÛes DemebKÙe DeefOekeâejer Je peJeeve ÙeebÛes oesve mesveeheleer Deensle. Skeâ ue<keâj
ØecegKe Je ogmeje ‘Deuuee’ DeeefCe Ùeele ‘Deuuee’Ûes DeeosMe ceeveCÙeekeâ[b keâue Jee{le iesuee Deens. ( ner leguevee
hejJesPe ng[Yee@Ùe Ùee heekeâ uesKekeâeveb kesâueer Deens. ng[Yee@Ùe ns ueenesj ÙesLeerue keâeÙeos DeePece efJeÅeeheer"ele
YeeweflekeâMeeŒeeÛes ØeeOeeÙehekeâ Deensle. heekeâ meceepeeÛÙee leeefueyeeveerkeâjCeeefJe<eÙeer lÙeebveer meefJemlej efueefnueb
Deens. efMeJeeÙe heekeâÛÙee DeCJeŒeebyeeleeÛes lÙeebÛeb veJeb hegmlekeâ vegkeâlesÛe ØekeâeefMele Peeueb Deens.)
MejerHeâ ns ueeskeâMeener ceeiee&veb meòesJej Deeues Demeues, lejer ner heefjefmLeleer yeoueCÙeeÛeer kegâJele Je ØesjCee
lÙeeÛÙeeheeMeer veener. ÙeeÛeb Skeâ keâejCe cnCepes les mJele: Ùee ‘FmueeceerkeâjCee’letve heg{b Deeues Deensle. Yeejle
efJejesOe ne lÙeebÛÙee jòeâele Deens. Yeejle efJejesOeele Úgheb Ùegæ KisUCÙeeÛee Skeâ Yeeie cnCetve heekeâÛÙee
‘DeeÙeSmeDeeÙe’veb oeTo FyeÇeefnceÛÙee ceoleerveb cegbyeF&le 1993 meeueer yee@cyemHeâesš Ie[Jetve DeeCeues, lesJåe
MejerHeâÛe hebleØeOeeve nesles. keâejieerue Peeueb, lesJne lej keâener ceefnves DeeOeer lÙeebveer JeepehesÙeer ÙeebÛÙeeMeer
ieUeYesš kesâueer nesleer. les Deepener ‘peceele—Gâue—oeJee’ Je lÙeeÛee veslee neHeâerpe meF&o ÙeeÛes hee"erjeKes
Deensle. lÙeebÛes YeeT Meneyeepe MejerHeâ ns heeefkeâmleeveer hebpeeyÛes cegKÙeceb$eer Deensle DeeefCe lÙeebÛÙee Ùee
mejkeâejveb Deueerkeâ[bÛe mejkeâejer hewMeeletve 10 keâesšer ¤heÙes neHeâerpe ÙeeÛÙee mebIešvesuee efoues Deensle.
Deieoer Ùegveesveb ‘peceele-Tue—oeJee’ onMeleJeeoer mebIešvee cnCetve peenerj kesâueer Demetvener. ‘efmeheen –Smeenyee Ùee DelÙeble peneue efpeneoer mebIešvesMeerner MejerHeâ ÙeebÛee mebyebOe Deens. Ùee Je<eea efveJe[tve ÙesCÙeele Ùee
meieUŸee efpeneoer mebIešveebÛeer lÙeebveer ceole Iesleueer Deens. meeenefpekeâÛe heekeâÛeer ner DeesUKe yeouetve Skeâ
DeeOeegefvekeâ cegefmuece ueeskeâMeenerJeeoer osMe cnCetve peeieeflekeâ mlejeJej heg{b ÙesCÙeemee"er ueeieCeejer Âj°er
lÙeebÛÙeekeâ[b veener. lesJe{b jepekeâerÙe yeUner lÙeebÛÙee hee"er veener. GÅee lÙeebveer lemeb vegmeleb yeesuetve pejer
oeKeJeueb---lemeb les keâjCeej veenerle ner iees° JesieUer—lej ue<keâj lÙeebvee otj ke⤠Mekeâleb.
DeMee Ùee MejerHeâ ÙeebÛeer ngyesntye Øeeflecee—Deieoer ueeskeâMeener jepÙeJÙeJemLesyeöueeÛÙee yesie[er Øesceemekeâš—
Demeuesues keâój efnboglJeJeeoer vejWõ ceesoer ns Deepe YeejleeÛes hebleØeOeeve yeveCÙeeÛÙee Deekeâeb#esveb heÚe[uesues
Deensle. heeefkeâmleeveÛÙee leguevesle YeejleeÛeer pe[CeIe[Ce ner KeNÙee DeLee&veb ueeskeâMeener ceeiee&veb nesle iesueer.
Deeeføeâkeâe Je DeeefMeÙee Keb[eble efJemeeJÙee MelekeâeleÛÙee GòejeOee&le mJeleb$e PeeuesuÙee meieUŸee osMeebhewkeâer
Yeejle neÛe SkeâcesJe Demee Deens keâer, pesLes iesuÙee mene oMekeâeble meJe& meòeeyeoue celehesšerÛÙeeÉejb Peeues
Deensle. ÙesLes pevelesveb ueeskeâMeener KeNÙee DeLee&ve mJeerkeâejueer Deens. pevelesuee DeeheuÙee celeeÛeb cenlJe keâUueb

12. Deens. efkeâleerner keâcelejlee Demeueer, Deveskeâ JewiegCÙeb Demeueer, hewMeeÛee Je ceveiešMeòeâerÛee ØeYeJe Jee{le Demee,
lejer ueeskeâMeener jepÙeheæleerle nesCeeNÙee efveJe[CegkeâebÛee efvekeâuee hetCe& keâesCeerner efveÙebef$ele ke⤠Mekesâue,
DeMeer heefjefmLeleer Deepener Yeejleele veener. cee$e ogozJeeveb ÙesLeerue meòesÛÙee kegâjIees[erÛÙeeue DeefveyeËOe
jepekeâejCeecegUb Deepe cetU yengmeebmke=âeflekeâ YeejleerÙelJeeÛÙee (DeeÙeef[Ùee Dee@Heâ Fbef[Ùee) mebkeâuhevesueeÛe
mJeeleb$Ùeeveblej heefnuÙeeboe KeNÙee DeLee&veb ‘efnboglJee’Ûeb ØeKej DeeJneve GYeb jeefnueb Deens.
iesuÙee oesve efveJe[Cegkeâeble hejeYeJe PeeuÙeeveb Deelee meòee keâenerner keâ¤ve efceUJeeÙeÛeerÛe Ùee GödsMeeveb
Yeepehee Je lÙeebÛÙee hee"erMeer Demeuesuee mebIe meceepeele efJeefJeOe ØekeâejÛes OeÇgJeerkeâjCe keâ¤ve efyeiej
efnboglJeJeeoer celeeble Heâtš hee[CÙeeÛes [eJehesÛe KesUle Deens DeeefCe lÙeeuee leeW[ osleevee mebIeeÛÙee JewÛeeefjkeâ
YetefcekesâÛeeÛe mejU meecevee keâjCÙeeSsJepeer keâeBiebÇsmener [eJehesÛe KesUle Deensle. cegPPeHeâjveiejÛeer obieue DeeefCe
ceepeer ue<keâj ØecegKe Jner. kesâ. efmebn ÙeebÛÙee mebyebOeeleerue ieghle DenJeeueeJe¤ve G"uesueb JeeoU ner Ùee oesve
hejmhej efJejesOeer [eJehesÛeebÛer efJeoejkeâ GoenCeb Deens. ceepeer ue<keâjer DeefOekeâejer Je peJeeveebÛÙee cesUeJÙeele
vejWõ ceesoer Ùeebveer Yee<eCe keâjCeb efpelekebâ JeeF&š, eflelekesâÛe ue<keâjeÛÙeee ieesheveerÙe DenJeeuee Heâes[tve ceesoer
ÙeebÛÙee cesUeJÙeele JÙeehe"eJej GheefmLele DemeuesuÙee pevejue efmebn ÙeebÛeer De[ÛeCe keâjCeb lesJe{bÛe
OeeskeâeoeÙekeâ Deens. ue<keâjeuee DeMee leNnsveb jepekeâejCeele Dees{CÙeeÛes keâeÙe heefjCeece nesleele, les DeeheCe
MespeejÛÙee heeefkeâmleeveele yeIele Deeuees Deenesle. heCe meòesmee"er efJeefOeefve<esOeMetvÙe jepekeâejCe keâjCÙeeÛÙee
Ùee heæleerve ØeeflemheOÙee&Ûeer keâeW[er keâoeefÛele nesTner Mekesâue. HeCe osMeeÛeb Deheefjefcele vegkeâmeeve nesF&ue, ns
efveef§ele.
Yeejleele vejWõ ceesoer ÙeebÛÙee neleer meòee ÙesCeb, ns heekeâÛÙee Yeejle efJejesOeeÛÙee DeesUKeeruee DeeefCe
Yeejleele efnbot Je cegefmuece ÙeebÛÙeele keâeÙeceÛe les{ jeneJeer, Ùeele efnle DemeCÙeeÛÙee lÙee osMeeÛÙee
OeesjCeeuee yeUkeâšerÛe DeeCetve osCeejb "jsue, Ùeele Mebkeâe veener. cnCepes oesvner osMeele mebIe<e& nesF&ue keâeÙe?
peeieeflekeâ jepekeâejCeeÛeb meOÙeeÛeb JeUCe yeIelee, lemeb nesT efoueb peeCÙeeÛeer MekeäÙelee—efJeMes<ele: oesvner osMe
DeCJeŒeOeejer DemeuÙeeveb—keâceer efomeles. heCe heekeâceOeerue Fmueceer MeòeâeRÛee lees ØeÙelve jenerue, Ùeele Mebkeâe
veener DeeefCe lemeb PeeuÙeeme lÙeeuee ØeKej ØeòÙegòej osCÙeeÛeer ceesoer ÙeebÛeer ØeJe=òeer Deens, SJe{b vekeäkeâer. Demeb
PeeuÙeeme 2002 veblej ceesoer ÙeebÛeb yemleeve iegpejelesle pÙee ØeceeCeb yemeueb, lÙeeÛeerÛe hegvejeJe=òeer osMeÛÙee
mlejeJej nesT Mekeâles. lesner heekeâÛÙee HeâeÙeÅeeÛeb "jsue, nsner lesJe{bÛe Kejb.
ceie oesvner osMeeble mebyebOe megjUerle nesCÙeeÛeer MekeäÙeleeÛe ceeJeUsue keâeÙe?
Ùee meboYee&le keâener Je<eeËhetJeea heeefkeâmleeve Yesšerle heeefkeâmleeveer heerheume heešea&Ûes PegefuHeâkeâej Deueer Yegòees
ÙeebÛÙee keâeUele cenemeefÛeJe DemeuesuÙee cegyeeMeerj ngmewve ÙeebÛÙeeMeer PeeuesuÙee ÛeÛexÛeer Dee"JeCe

13. PeeuÙeeefMeJeeÙe jenle veener. Yeejle Je heekeâ ÙeebÛÙeeleerue mebyebOe DeeefCe les megOeejCÙeeÛeer MekeäÙelee Ùee
cegÅeeJej ÛeÛee& keâjleevee lÙeebveer Demeb yeesuetve oeKeJeueb nesleb keâer, ‘ legceÛÙee osMeele Yeepehee Je DeeceÛÙee
osMeele ue<keâj meòesJej Demesue, lesJneÛe keâeMceerjefJe<eÙekeâ le[pees[ nesT Mekeâles’.
Deepe Yeejleele ceesoermen Yeepehee Jee ceesoerefJevee Yeepehee meòesle ÙesCÙeeÛeer MekeäÙelee Deens DeeefCe
eflekeâ[b heekeâceOÙes cee$e ue<keâj meòesyeensj he[tve veeiejer mejkeâej Deeueb Deens. hetJeea cegMej&Heâ meòesJej
Demeleevee JeepehesÙeer hebleØeOeeve nesles Je oesvner osMeeble ÛeÛee& meg¤ nesleer. leerÛe heg{b [e@. ceveceesnve efmebn Ùeebveer
Ûeeuet "sJeueer. heCe efleuee meòee ieceeJeuesuÙee Yeepeheeveb efJejesOe kesâuee. Deepe heekeâceOÙes MejerHeâ ÛeÛee& keâ¤
heenle Deensle DeeefCe ue<keâj heeef"byee osCÙeeÛee ceve:efmLeleerle veener.
Demee ne efle{e Deens.
lees menpeemenpeer megšCÙeeÛeer MekeäÙelee veener. lÙeecegUb Yeejle Je heekeâ Ùee oesvner osMeebleerue
mebyebOeele Ûe{Gleej nesle jenleerue, ÛeÛexÛeer iegNneUb meg¤ jenleerue, heCe KeNÙee DeLee&veb mebyebOe megjUerle
nesCeej veenerle.
..lemeb nesCÙeemee"er heekeâuee ‘Yeejle efJejesOe’ ner Deeheueer DeesUKe mees[tve Skeâ meeJe&Yeewce mJeleb$e
DeeOegefvekeâ cegefmuece je°^ ner DeesUKe efvecee&Ce keâjeJeer ueeiesue DeeefCe Yeejleeleerue efnbot Je cegefmuece ÙeebÛÙeele
les{ DemeCeb, ÙeeleÛe Deeheueb efnle Deens, ne heefJe$ee mees[tve ÅeeJee ueeiesue. Gueš Yeejleeuee
yengmeebmke=âeflekeâlesJej DeeOeejuesueer ‘YeejleerÙelJeeÛeer mebkeâuhevee’ Â{ keâjerle vesTve efnbot Je cegefmuece ÙeebÛÙeele
keâeÙecemJe¤heer meueesKee jenerue, DeMeer meecepeJÙeJemLee Je efleuee hees<ekeâ "jsue, Demeb jepekeâejCe
Deekeâejeuee DeeCeeJeb ueeiesue. lÙeemee"er ‘efnboglJee’Ûee Øeespeskeäš DeeefCe lÙeeÛÙee DeeOeejs ‘mebmke=âeflekeâ
je°^JeeoeÛeer ceeb[Ceer Yeepeheeuee šeketâve ÅeeJeer ueeiesue.
Ùee oesvner iees°er Deepe lejer DeMekeäÙe efomeleele. YeefJe<ÙeeÛeb keâesCeer keâeÙe meebieeJeb? pej oesvner
osMeebleerue le¤Ce efhe{erveb veJee efJeÛeej kesâuÙeeme ns II[t Mekeâleb, DeMeer DeeMee yeeUieCÙeeefJevee DeeheuÙee neleer
keâener veener. leesheÙeËle MejerHeâ Je ceesoer Ùee pÙee ØeJe=òeer 16 Dee@iemš 1946 Je 30 pevesJeejer 1948 Ùee
oesve efoJeMeer Ie[uesuÙee Iešveebheemetve Deekeâejeuee Ùesle iesuÙee, lÙeebÛeeÛe ØeYeeJe keâeÙece jenCeej Deens.
-------