Informator Dolnośląkiego Rynku Pracy i Edukacji nr 13
•
0 likes•590 views
1. Wstęp - Piotr Hańderek 2. „Badanie sytuacji osób niepełnosprawnych na dolnośląskim rynku pracy i edukacji” – relacja z konferencji 3. Działania Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na rzecz osób niepełnosprawnych - Magdalena Kocjan 4. Praca okiem W-skersa - Bartłomiej Skrzyński 5. MODEL FUNKCJONALNO-ORGANIZACYJNY STOWARZYSZENIA ŚW. CELESTYNA REHABILITACJI SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH - Krystyna Kobel-Buys, Irena Staszczyszyn, Joanna Suchorab 6. „Analiza społeczno-ekonomiczna nowych miejsc pracy na terenie Wrocławia i Dolnego Śląska” - skrót z badania 7. „Badanie sytuacji osób niepełnosprawnych na dolnośląskim rynku pracy i edukacji” - skrót z badania
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Informator Dolnośląkiego Rynku Pracy i Edukacji nr 13
Similar to Informator Dolnośląkiego Rynku Pracy i Edukacji nr 13 (20)
More from Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji
More from Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji (20)
Informator Dolnośląkiego Rynku Pracy i Edukacji nr 13
- 1. 1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w w w. o b s e r w a t o r i u m . c m s i k o . p lw w w. o b s e r w a t o r i u m . c m s i k o . p l INFORMATORDolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji NR 13 c z e r w i e c
- 2. 2 słowo wstępne Z przyjemnością przedstawiam Państwu 13 numer Informatora Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji,wydawanegow ramachprojektu współfinansowanegoz POKLpt.„Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji”. Jest to pierwszy numer naszego biuletynu w 2013 roku. Jego tematem przewodnim jest sytuacja osób niepełnosprawnych na dolnośląskim rynku pracy i edukacji. Z wyników naszego badania można dowiedzieć się, że osoby niepeł- nosprawne na tle innych grup zagrożonych wykluczeniem społecznym charakteryzuje średni stopień wykluczenia społecznego. Niestety ich sytuacja na rynku pracy w województwie dolnośląskim należy do najgorszych w kraju a zatrudnianie osób niepełnosprawnych jest rzadko spotykaną praktyką w naszym regionie. Zrealizowane badania z całą mocą pokazały, iż zatrudnienie niepełnosprawnego pracownika w zdecydowanej większości jest wynikiem przypadku, niż celowym działaniem pracodawców, którzy pozostają bierni w tym zakre- sie. Osoby niepełnosprawne są gorzej wykształcone. Obserwowana jest jednak powolna poprawa dostępu młodzieży niepełnosprawnej do wykształcenia wyższego. Osoby niepełno- sprawne wykazują natomiast większą aktywność obywatelską oraz rzadziej odczuwają brak oparcia społecznego, co potwierdza wysoka liczba organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych na Dolnym Śląsku. Od początku tego roku zrealizowaliśmy trzy konferencje prezentujące łącznie wyniki pię- ciu badań. Pierwsza konferencja odbyła się 17.01.2013 roku. Przedstawiono na niej wyniki dwóch badań: „Elastyczne formy zatrudnienia” oraz „Mobilność przestrzenna młodych ludzi na dolnośląskim rynku pracy”. Druga konferencja miała miejsce 21.02.2013 roku i dotyczyła „Badania sytuacji osób niepełnosprawnych na dolnośląskim rynku pracy i edukacji”. Ostatnia konferencja odbyła się 23.05.2013 roku. Jej tematyką była sytuacja na dolnośląskim rynku pracy oraz analiza społeczno-ekonomiczna nowych miejsc pracy na terenie Wrocławia oraz Dolnego Śląska. Wszystkie konferencje cieszyły się sporą frekwencją oraz dużym zaintereso- waniem wśród środowiska fundacji i rożnego rodzaju stowarzyszeń, a także władz lokalnych. Zapraszam do zapoznania się także z kolejnym raportem obecnie przygotowywanym do druku pt.„Sytuacja na dolnośląskim rynku pracy”, którego skrót zamieszczamy w tym biule- tynie. Serdecznie zapraszam do lektury. Piotr Hańderek Dyrektor CMSiKODyrektor CMSiKODyrektor CMSiKO
- 3. 3 W czwartek 21 lutego 2013 roku odbyła się konfe- rencja poświęcona sytuacji osób niepełnospraw- nych na dolnośląskim rynku pracy i edukacji . Zorganizowana ona została w ramach projektu Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji współ- finansowanego przez Unię Europejską ze środków Europej- skiego Funduszu Społeczenego. Zaprezentowano na niej wyniki „Badania sytuacji osób niepełnosprawnych na dolno- śląskim rynku pracy i edukacji”. W konferencji, która odbyła się w sali konferencyjnej Osso- lineum „Stara Plebania” wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych, urzędów a także licznych stowarzyszeń i fundacji. Naszymi gośćmi byli między innymi Krystyna Kobel -Beus, prezes nagrodzonego w tegorocznym konkursie Suk- ces Roku w Ochronie Zdrowia – Liderzy Medycyny Stowarzy- szenia Świętego Celestyna, Bartłomiej Skrzyński - rzecznik Miasta Wrocławia d.s. osób niepełno- sprawnych czy przedstawiciele Sto- warzyszenia Klub Kibiców Niepełno- sprawnych. Gości przywitał krótkim wystąpieniem dyrektor Centrum Monitoringu Spo- łeczno i Kultury Obywatelskiej – Piotr Hańderek. Konferencje zaś otworzył w imieniu wicemarszałka Radosława Mołonia, Dominik Kłosowski – wice- dyrektor Departamentu Spraw Spo- łecznych Urzędu Marszałkowskiego. Następnie w dłuższym wystąpieniu Dyrektor Wydziału ds. Osób Niepełno- sprawnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego Andrzej Mańkowski przedstawił aktualną sytu- ację osób niepełnosprawnych na Dol- nym Śląsku. Kolejnym prelegentem był dyrektor wrocławskiego oddziału PFRON Marcin Sokołowski, a prezen- tację na temat sytuacji osób niepełnosprawnych na Dolnym Śląsku w aspek- cie ich rekonwalescencji i rehabilitacji oraz powrotu na rynek pracy wygłosiła reprezentująca PFRON pani Ewa Kośnikowska. Po przerwie kawowej przedstawiono rezultaty badania, zre- alizowanego przez warszawska firmę Laboratorium Badań Społecznych Sp. z o.o. Prezentacja ta została przyjęta z dużym zainteresowaniem a wyniki badań nie pozostały bez oddźwięku, ponieważ po wystąpieniu rozgorzała meryto- ryczna dyskusja, która kontynuowana była jeszcze w prze- rwie obiadowej. Wszystkim przybyłym dziękujemy za obecność i zachęcamy do uczestnictwa w kolejnych działaniach organizowanych przez Centrum Monitoringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej. 3 „Badanie sytuacji osób niepełnosprawnych na dolnośląskim rynku pracy i edukacji” – relacja z konferencji.
- 4. 44 Działania Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na rzecz osób niepełnosprawnych. B ariery architektoniczne i mentalne w szkołach, nie- wystarczająca liczba dostosowanych środków komu- nikacji publicznej czy niechęć pracodawców do przyj- mowania na staże osób niepełnosprawnych – to wszystko odbija się negatywnie na poziomie wykształcenia, a tym samym liczbie zatrudnionych osób niepełnosprawnych. Kolejne przeprowadzane badania wskazują na to, iż liczba osób ze średnim lub wyższym wykształceniem wśród osób niepełnosprawnych jest nieporównywalnie niższa w stosunku do ogółu społeczeństwa. Samorząd Województwa Dolnoślą- skiego czyni starania, aby te dysproporcje stopniowo wyrów- nywać, aby włączać osoby niepełnosprawne w nurt życia spo- łecznego i zawodowego. Pojawienie się niepełnosprawności w rodzinie najczęściej powoduje obniżenie statusu społecznego tej rodziny. Objęcie osoby niepełnosprawnej szczególną opieką wiąże się najczę- ściej z koniecznością rezygnacji z pracy jednego z członków rodziny, co z kolei przekłada się na obniżenie sytuacji eko- nomicznej. Dodatkowo rodzina obciążona jest wydatkami, związanymi z rehabilitacją, zakupem leków, specjalistycznego sprzętu etc. W przypadku, jeżeli niepełnosprawność dotyka dziecka, dochodzi szereg problemów logistycznych i przede wszystkim finansowych, związanych z dojazdem do szkoły, zakupem podręczników i innych pomocy szkolnych. Wycho- dząc naprzeciw tym problem, w 2010 roku UMWD rozpoczął realizację programu Sprawny uczeń. Niepełnosprawni ucznio- wie z Dolnego Śląska, pochodzący z rodzin gdzie sytuacja materialna jest najtrudniejsza, co roku mogą ubiegać się o jednorazowe stypendium w kwocie 1000 zł. Środki te mogą przeznaczyć m.in. na zakup pomocy szkolnych, dojazdy do szkoły, wycieczki, kursy czy na opłacenie abonamentu inter- netowego. Równie ważna, jak wsparcie finansowe niepełnosprawnych uczniów, jest przyjazna atmosfera w szkołach, do których uczęszczają. Odpowiednie wsparcie niepełnosprawnych uczniów przez placówki edukacyjne daje im realną szansę na zdobycie wykształcenia, pozwala na kontakt z rówieśnikami i pełne uczestnictwo w życiu szkoły. Przez dwa i pół roku Wydział ds. Osób Niepełnosprawnych realizował projekt pn. Razem w pełni sprawni, skierowany do 125 szkół podsta- wowych i gimnazjalnych z powiatów przygranicznych Dolnego Śląska. Celem projektu było uwrażliwienie uczniów i nauczy- cieli ze szkół ogólnodostępnych na obecność i potrzeby osób niepełnosprawnych w ich otoczeniu. W efekcie pracy nauczy- cieli powstała publikacja, zawierająca scenariusze lekcji, poru- szające w przystępny sposób tematykę niepełnosprawności. Powstało kilkadziesiąt mini-projektów, integrujących uczniów pełno i niepełnosprawnych, a część szkół wpisała na stałe do swoich programów dydaktycznych zajęcia uwrażliwiające uczniów na niepełnosprawność. Projekt obecnie przy wspar- ciu Województwa kontynuowany jest przez Fundację „Promyk Słońca” i obejmuje swoim zasięgiem 30 dolnośląskich szkół podstawowych i gimnazjalnych. Istotnym aspektem, ograniczającym życie społeczne i zawo- dowe, na który wskazują same osoby niepełnosprawne jest brak pomocy asystenckiej. Osoby z umiarkowanym i znacz- nym stopniem niepełnosprawności często wymagają stałej pomocy. Wynikiem tego jest ograniczenie aktywności zawo- dowej jednego z członków rodziny, który podejmuje się udzie- lania tego wsparcia. Jednocześnie osoba niepełnosprawna, zależna od pomocy rodziny, nie jest w stanie podjąć zatrud- nienia. Wychodząc naprzeciw temu problemowi, Wydział ds. Osób Niepełnosprawnych UMWD w partnerstwie z czterema organizacjami pozarządowymi rozpoczął realizację projektu systemowego pn. Sprawni w pracy. Jego celem jest pomoc w usamodzielnieniu się osób z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności dzięki przydzieleniu im Asy- stenta Osobistego Osoby Niepełnosprawnej. Ważną rolę w projekcie stanowi grupa działań, nakierowanych na pracę z rodziną osoby niepełnosprawnej w taki sposób, aby członko- wie rodzin, sprawujący dotychczas opiekę nad osobą niepeł- nosprawną mieli szansę powrotu na rynek pracy. Będzie się to odbywać poprzez tworzenie indywidualnych planów dzia- łań, wsparciu psychologa oraz pomocy Powiatowych Urzędów Pracy. Dodatkowo, w projekcie wypracowane zostaną reko- mendacje zmian w systemie prawnym, zmierzające w kie- runku umożliwienia stałego finansowania usług asystenckich ze środków publicznych. Samorząd Województwa Dolnośląskiego wspiera także uta- lentowanych niepełnosprawnych artystów, którzy z powodu swej niepełnosprawności mają mniejsze możliwości zapre- zentowania swej twórczości szerszemu gronu odbiorców. Od dwóch lat pod patronatem Wicemarszałka Województwa Dol- nośląskiego odbywa się Dolnośląski Przegląd Twórczości Osób Niepełnosprawnych GaleriON. Jego celem jest wyszukanie i promowanie autentycznych talentów w różnych dziedzi- nach sztuki: malarstwie, rzeźbie, śpiewie, tańcu, pisarstwie. Najlepsze twórczość prezentowana jest na wernisażach i wystawach subregionalnych. Najlepsze z najlepszych – na podsumowaniu w finale przeglądu, któremu towarzyszy uro- czysta gala.
- 5. 555 Bardzo istotny jest fakt, że coraz częściej organizacje zrze- szające i działające na rzecz osób niepełnosprawnych same zwracają się do Wydziału ds. Osób Niepełnosprawnych UMWD z propozycjami rozwiązań, mającymi na celu polep- szenie sytuacji osób z dysfunkcjami. Samorząd Wojewódz- twa Dolnośląskiego dofinansowuje wiele projektów organiza- cji pozarządowych, które nakierowane są na wprowadzanie stałych zmian. Dotyczy to likwidacji barier architektonicz- nych, ale przede wszystkich mentalnych, świadomościowych. Doskonałym przykładem jest projekt Klubu Kibiców Niepełno- sprawnych, skierowany do szkół. Niepełnosprawni ruchowo kibice odwiedzają szkoły podstawowe i gimnazjalne, opowia- dają o tym, że niepełnosprawność nie jest przeszkodą do prowadzenia aktywnego życia, do realizowania swoich pasji życiowych i zawodowych. Przedstawione powyżej projekt to jedynie przykłady dzia- łań, ukierunkowanych na polepszenie sytuacji osób niepełno- sprawnych na Dolnym Śląsku. Dzięki współpracy Samorządu Województwa Dolnośląskiego z organizacjami pozarządowymi możliwe jest diagnozowanie obszarów, wymagających szcze- gólnej uwagi i wsparcia i wspólne znajdowanie takich rozwią- zań, które są przyjazne osobom niepełnosprawnym. Magdalena Kocjan Wydział ds. Osób Niepełnosprawnych Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego
- 6. 66 Prawie 40 milionów ludzi, tyle liczy nasz kraj, według informacji Głównego Urzędu Statystycznego. Są wśród nich żużlowcy, wokaliści, urzędnicy, dziewczęta na szpil- kach, seniorzy, geje, katolicy i ateiści. Jedni są grubi, inni „widzą dotykiem”, trzeci jeżdżą na rowerach, a inni – jak ja – na wózkach inwalidzkich. Każdy ma prawo do pełnej realizacji siebie w życiu spo- łecznymi i zawodowym. Brak aktywności w każdym obszarze może dawać frustra- cję, a pełne w nim uczestnictwo satysfak- cje i spełnienie. BARTŁOMIEJ SKRZYŃSKI* Deadline na tekst, o który poprosiła mnie redakcja, upływał nieubłaganie. Dlatego piszę 7 maja, czyli dzień po Europejskim Dniu Praw Osób Niepełnosprawnych. Wtedy zwłasz- cza, choć nie tylko, warto zwracać uwagę na potrzeby osób z różnymi niepełnosprawno- ściami. By na co dzień zdawać sobie sprawę, że pracownik w-skers to zaradny i kompetentny fachowiec, którego warto zatrudnić. Z dru- giej strony, że warto odważyć się, jako osoba niepełnosprawna i rzucić na „głęboką wodę”, bez obawy o rentę, szukać możliwości swojej aktywizacji na otwartym rynku pracy. Temu potrzebne są – przede wszystkim – „otwarte głowy”, a także wyrównanie szans. Nie nado- piekuńczość, ale dobrze rozumiany support. Chcieć to móc Sport żużlowy, będący od lat moją pasją, sprawił, że zacząłem pracować w wieku 14 lat. Wtedy napisałem pierwszy tekst do bran- żowego tygodnika. Nie miałem preferencji, litości i parytetów. Po prostu, jak powiedział Naczelny, artykuł był dobry, ujęcie tematu cie- kawe i zaproponował współpracę. Moment później, w 1994 roku rozpocząłem aktywność społeczną, zostając prezesem Parlamentu Młodzieży Wrocławia pod auspicjami Rady Miejskiej. Nie było wtedy windy w gmachu Urzędu Miejskiego, a na 4 piętro wnosili mnie strażnicy miejscy do spółki z młodymi parla- mentarzystami. Zorganizowaliśmy jednak bez przeszkód - wspólnie z gminą Wrocław pierw- szy w mieście i chyba w kraju Wolontariat Miejski, wtedy na Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny, potem manifestacje prze- ciwko przemocy, a także Raport o stanie wrocławskiego szkolnictwa. Dalej, chcąc być dziennikarzem, wybrałem studia na takim kierunku. Nie po to, żeby przeczekać, ale żeby kształcić się w wybranej profesji, a potem się z niej utrzymywać. W trakcie studiów wymy- śliłem nazwę „W-skersi”, napisałem scenariusz i wysłałem do Telewizji Polskiej. Autorski pro- jekt się spodobał i potem – z przerwami – był przez 4 lata emitowany w programie I TVP. Mimo oczywistych trudności, a dodatkowo grypy, przeziębienia i innych przypadłości nigdy z mojego powodu nie odwołano zdjęć. Kiedy wcześniej szef w dziale sportu Słowa Polskiego powiedział, że mam zdobyć wypo- wiedź prezesa klubu żużlowego, bez litości, do deadline’u szukałem, dzwoniłem i znalazłem. Nie obrażałem na świat. Dziś więc dziwnie się czuję czytając w gazecie, czy portalu, że wypowiedzi tego lub tamtego nie udało nam się zdobyć. Nie trzeba mieć w sobie przesadnej skrom- ności, ale zdrową pokorę, której uczy życie. Kiedy rynek dziennikarski się skurczył, nie iry- tował mnie los, Bóg i on sam wie kto jeszcze. Na otwartym rynku pracy złożyłem papiery, wygrałem konkurs i przez prawie trzy lata realizowałem kampanie reklamowo-medialne w... Agencji Mienia Wojskowego. Dzień, za dniem wyjeżdżając o 6 z jednego końca Wrocławia na drugi, podwożony przez ojca, a potem zasuwając do 14. „Po godzinach” angażując się mocno w sprawy społeczne. To uczyło, że na swój sukces, trzeba pracować. Nagrodą nie musi być statuetka po niedłu- gim czasie działań, ale uśmiech i zadowolenie drugiego człowieka. To przykład, że można. Tak mam do dziś pisząc, realizując mate- riały dziennikarskie, wykładając w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego, działając w Fundacji W-skersi, czy w końcu na co dzień pełniąc funkcję Rzecznika miasta Wrocławia ds. Osób Niepełnosprawnych, podejmując i realizując różne inicjatywy, dzięki i za sprawą otwartego na sprawy społeczne Prezydenta Wrocławia – Rafała Dutkiewicza. Free Your Mind Pewnie każdy ma inne spojrzenie na sprawę. Ilu Polaków, tyle poglądów – chciałoby się powiedzieć. Niedawno przeczytałem, że osoby niepełnosprawne oburzyły się na posła z Katowic – Marka Plurę, który miał powie- dzieć, że „niepełnosprawnym czasem się po prostu nie chce”. Pewnie śląski parlamenta- rzysta, podobnie jak wrocławski Sławomir Piechota, obaj poruszający się na wózkach, pracując nad udoskonalaniem „przestrzeni bez barier”, pamiętają swoje historie. Mniejsze udogodnienia, większy wysiłek, żeby sięgać po codzienne Mount Everest. Z własnego więc doświadczenia, mają prawo, mówią, że trzeba też dać coś od siebie. Także, żeby otrzy- mane wsparcie było ważne i doceniane. We Wrocławiu, jako Urząd Miejski prowadzimy szeroką rehabilitację społeczną i zawodową. Robiąc to często wspólnie z organizacjami pozarządowymi, a także przy pomocy środ- ków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. To we Wrocławiu debiutował program Trener, realizowany przez Wrocławski Sejmik Osób Niepełnosprawnych, w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Ostoja, finansowany z gminy Wrocław. Aktywizując także osoby z niepełnosprawnością intelek- tualną na otwartym rynku pracy, w różnego typu restauracjach. Trenerzy dawali bowiem odpowiednie wsparcie merytoryczne uczest- nikom projektu. Takie „know how” jest nie- zwykle ważne również przy wyborze studiów i sposobie kształcenia. Już od przedszkola i na początku drogi szkolnej warto, żeby była to edukacja włączająca, co realizujemy razem z Wydziałem Edukacji UM Wrocławia. Realizują różne projekty także z Fundacją Promyk Słońca, jak choćby przedszkole integracyjne, czy działania także pozaszkolne w Zespole Szkół Integracyjnych przy ul. Nowodworskiej i w innych placówkach. Niezwykle ważnym
- 7. 77 jest właściwy wybór studiów. Rozmawiałem ostatnio ze swoim studentami, dlaczego wybrali dziennikarstwo, skoro rynek się kurczy? No właśnie, nie inaczej jest z osobami niepeł- nosprawnymi, które – bywa – wybierają studia, po których i osoby zdrowe nie mogą dostać pracy. Doradztwo realizowane jest także przez Stowarzyszenie Twoje Nowe Możliwości. Wspieramy także działanie asystentów nie- pełnosprawnych pracowników. Gdyby zatem dalej skupiać się na wsparciu rehabilitacji zawodowej, to tylko w 2012 blisko 30 osób niepełnosprawnych założyło działalność gospodarczą. Utworzonych zostało prawie 30 stanowisk pracy, w tym sześć w zakładach pracy, a pozostałe na otwartym rynku pracy. Wypłacone zostały zwroty miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomaga- jących pracownikowi niepełnosprawnemu. Skorzystało z takiej pomocy prawie 140 osób niepełnosprawnych. Z prowadzonych szkoleń, kursów, warsztatów, grup środowiskowego wsparcia oraz zespołów aktywności społecz- nej dla osób niepełnosprawnych skorzystało prawie 1300 osób niepełnosprawnych. Ze zor- ganizowanych i prowadzonych zintegrowane działań włączających, jak chociażby doradz- two zawodowe, czy przygotowanie i wdra- żanie indywidualnego planu drogi życiowej skorzystało 300 osób niepełnosprawnych. To część działań realizowanych przez Zespół ds. Osób Niepełnosprawnych Urzędu Miejskiego Wrocławia. Nie tylko z perspektywy w-skersa, od blisko 20 lat poruszającego się na wózku inwalidz- kim wiem, że działań na rzecz osób niepeł- nosprawnych nigdy dość. Także udoskona- lania „przestrzeni bez barier” w... głowach. Od 3 lat, w okolicach 3 grudnia wręczamy z Prezydentem Wrocławia prestiżowe Certyfikaty „Wrocław bez barier”, które – poprzez pokazywanie dobrych praktyk (w tym firm odpowiedzialnych społecznie) – mają zarażać innych do działań na rzecz powszech- nej dostępności. Chodzi o to, żeby zrozumieć po i dlaczego, a nie musieć: projektować uni- wersalnie, zatrudniać osoby niepełnosprawne. Tak na koniec, na marginesie, myślę sobie, że można mnożyć parytety, ale one nic nie dadzą. Musi nam, osobom niepełnosprawnym się „chcieć chcieć”. Ciągle więc warto otwierać przestrzenie umysłów i wśród tzw. zdrowych osób, i wśród osób niepełnosprawnych. Free Your Mind! *Bartłomiej Skrzynia Skrzyński (www.skrzynski.info.pl) - autor jest wrocławskim dziennikarzem, aktywistą, społecznikiem, w-skersem. Pełni na co dzień funkcję Rzecznika miasta Wrocławia ds. Osób Niepełnosprawnych. Sam też z powodu choroby – postępującego zaniku mięśni – porusza się na wózku inwalidzkim. Nie przeszkadza mu to jednak w pełnej realizacji. Jest wykładowcą Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Założył wspólnie z przyjaciółmi Fundację W-skersi, której jest prezesem. Wymyślił nazwę i scenariusz autorskiego programu „W-skersi”, która w 2003 roku weszła do języka polskiego. Był też współproducentem i prowadzącym audycję „Bez barier”, a także innych projektów medialnych. Jest laureatem licznych nagród, m.in. Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Grand Prix ogól- nopolskiego konkursu dziennikarskiego „Oczy Otwarte”, Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych, oddziału Dolnośląskiego Polskiego Związku Motorowego, a także wyróżnienia statuetką „Człowiek bez barier – 2012” Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji. Uwielbia sporty ekstremalne i podróże. Za sobą ma już skok na bungeee, nurkowanie, lot szybowcem, paralotnią, a także... dach mediolańskiej katedry.
- 8. 8 Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych z zaburzeniami psy- chicznymi i ruchowymi ma swoją specyfikę. Wymaga zastosowania o szerokim spektrum oddziaływania terapeutycznego pozwala- jącego tym osobom na adaptację do nowej sytuacji, przywracania niewykształconych funkcji i rozwijania nowych umiejętności oraz większego zaangażowania zarówno rehabi- litowanych i terapeutów. Zaplanowana wie- lokierunkowa terapia powinna uwzględniać cele oraz określać zasady, metody i formy organizacyjne. Najistotniejszym elementem tej terapii jest diagnoza. Stanowi ona punkt wyjścia do zaprogramowania oraz prowadze- nia pracy terapeutycznej. Rehabilitacja spo- łeczna i zawodowa powinna dokładnie, rzetel- nie i trafnie określać trudności terapeutyczne i osobowe, powinna uwzględniać przyczyny tych trudności, ich ujemne konsekwencje dla uzyskania celów, a także prognozować dalszą ścieżkę zawodową podopiecznego. Przykładem tak wielokierunkowego oddzia- ływania jest model funkcjonalno-organi- zacyjny realizowanego przez terapeutów w Stowarzyszeniu św. Celestyna. Model ten jest wynikiem długoletnich doświadczeń zespołu specjalistów. Łączy w sobie oddziały- wania medyczne, terapeutyczne i edukacyjne. Uwzględnia zarówno stan psychofizyczny osoby niepełnosprawnej, jak i jego sytuację społeczną, kulturową, gospodarczą. Celem programu terapeutycznego jest jak najlep- sze przygotowanie osoby niepełnosprawnej do funkcjonowania w systemie szkolnym, a następnie, w dłuższej perspektywie, do w miarę możliwości samodzielnego, dającego poczucie satysfakcji i spełnienia dorosłego życia w innych formach organizacyjnych. W ramach Stowarzyszenia św. Celestyna ist- nieją następujące jednostki funkcjonalno-or- ganizacyjne : • Przedszkole integracyjne • Szkoła Podstawowa • Gimnazjum • Szkoła Przysposabiająca do Pracy • Warsztaty Terapii Zajęciowej • Zakład Aktywności Zawodowej • Programy na rzecz osób niepełnosprawnych. Wyżej wymienione jednostki pozwalają na wdrożenie wielokierunkowej terapii i uzyska- nia najlepszych rezultatów rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Specyfika kształcenia dzieci i młodzieży upo- śledzonej w stopniu umiarkowanym i znacz- nym polega na wychowaniu i nauczaniu całościowym, opartym na wielozmysłowym poznawaniu otaczającego świata. W pracy z tymi osobami wykorzystuje się podejście eklektyczne, zakładające łączenie elementów kilku podejść terapeutycznych w obrębie pro- gramu jednej osoby niepełnosprawnej. Na poziomie gimnazjum wdrażane są pro- gramy, które stanowią fundament do realizacji kształcenia zawodowego: min. przygotowanie do pełnienia ról społecznych, uczenie zasad współistnienia społecznego, kształtowanie umiejętności radzenia sobie w różnych sytu- acjach społecznych, uczenie umiejętności roz- wiązywania sytuacji konfliktowych oraz umie- jętności kierowania swoim postępowaniem, rozwijanie umiejętności dokonywania wyboru i poczucia odpowiedzialności za własne decy- zje. Natomiast Szkoła Przysposabiająca do Pracy to miejsce nastawione na: • promowanie rozwoju osobistego • społecznego • zawodowego • zdobycia jak największej samodzielności i optymalnej integracji. Praca zorganizowana jest tak, aby każda osoba niepełnosprawna, nawet z bardzo małymi możliwościami zawodowymi, mało samodzielna, miała do wykonania czynności odpowiednie do swoich możliwości. Młodzież ucząca się w Szkole Przysposabiającej do Pracy kształci się w kierunkach dobieranych pod kątem umiejętności, możliwości psycho- ruchowych, predyspozycji zawodowych oraz zainteresowań. Metody pracy są tak dobrane, aby uczniowie mieli możliwość zdobycia kom- petencji stanowiących podstawę do wykony- wania określonych czynności na danym stan- wisku pracy: MODEL FUNKCJONALNO-ORGANIZACYJNY STOWARZYSZENIA ŚW. CELESTYNA REHABILITACJI SPOŁECZNEJ i ZAWODOWEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
- 9. 9 • praca administracyjno-biurowa • ogrodnictwo • pomocnik kucharza • pracownik porządkowy • pomocnik krawca • kierunki artystyczne (elementy bukieciar- stwa i pamiątkarstwa) W ramach szkoły przysposabiającej do pracy jest realizowany autorski program pt. „Praktyka czyni mistrza”. Polega on na tym że, osoby niepełnosprawne uczestniczące w zajęciach tej szkoły wykonują w ramach nauki zawodu różne prace w ramach praktyk zawodowych w kuchni i w biurze oraz inne prace użyteczne na potrzeby stowarzyszenia (np. czynności porządkowe). Zdobywają wiedzę i doświad- czenie wynikające z praktycznej nauki zawodu na dobranym stanowisku pracy w ramach kształcenia zawodowego. Duży nacisk poło- żony jest na zdobycie doświadczenia zawodo- wego, wyuczenie umiejętności, które pozwolą im rzetelnie wykonywać zadania, wynika- jące ze specyfiki danego zawodu. Uczniowie odbywają praktyki na terenie stowarzyszenia i realizują zlecenia cateringowe ( min. serwis kawowy, serwowanie posiłków), wykonują zle- cenia biurowe ( np. przygotowanie korespon- dencji do wysyłki). Po zakończeniu kształcenia formalnego osoby niepełnosprawne mogą uzupełniać wiedzę i umiejętności w danej dziedzinie, w wybra- nym zakresie i na odpowiednim poziomie w Warsztatach Terapii Zajęciowej (WTZ), w których duży nacisk położony jest na akty- wizacje zawodową i przygotowanie do wyj- ścia na otwarty lub chroniony rynek pracy oraz w Zakładzie Aktywności Zawodowej (ZAZ). Dzięki takiemu oddziaływaniu jest możliwe: • integrowanie nowej wiedzy i umiejętności z wcześniej przyswojonymi, • wykorzystania ich w praktycznym działaniu, • nabywania wiedzy w oparciu o nowe tech- nologie, • lepszego zrozumienia otaczającego świata. W trosce o jak najlepsze przygotowanie osób niepełnosprawnych do podejmowa- nia ról społecznych, w tym roli pracownika, Stowarzyszenie św. Celestyna podejmuje dzia- łania ukierunkowane na aktywizację społeczną i zawodową w ramach realizowanych projek- tów. Obecnie realizowany jest projekt „Wsparcie osób z autyzmem II” współfinansowany ze środkówUEw ramachEuropejskiegoFunduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitału Ludzkiego, Priorytet I Zatrudnienie i Integracja Społeczna, Działanie 1.3 Ogólnopolskie Programy Integracji i Aktywizacji Zawodowej, Poddziałanie 1.3.6 PFRON – Projekty Systemowe w którym uczestniczą osoby z autyzmem i Zespołem Aspergera. Strategicznym celem projektu jest aktywizacja zawodowa osób z autyzmem poprzez udzie- lenie kompleksowej i zindywidualizowanej usługi polegającej na wsparciu przy wchodze- niu i funkcjonowaniu na rynku pracy. Działania ukierunkowane na aktywizację zawodową: • preorientacja zawodowa • diagnoza funkcjonalno-zawodowa • poradnictwo zawodowe • szkolenia zawodowe • staże • praktyczna nauka zawodu. W ramach projektu udało się zorganizować staże na otwartym rynku pracy dla 4 osób z autyzmem, 3 osoby zostały przyjęte do WTZ, 1- do ZAZ, 5 osób odbyło praktyczną naukę zawodu na wybranym stanowisku pracy, 5 osób uczestniczyło w szkoleniach. Program ten uwzględnia dwie płaszczyzny. Jedna to nabywanie kompetencji, druga to ich wykorzystywanie. Kompetencja to konglo- merat: opanowanej wiedzy z danego zakresu (wiem co), umiejętności (wiedza procedu- ralna- wiem jak i potrafię) oraz postaw (chcę i jestem gotów wykorzystać swą wiedzę). Mając świadomość i wiedzę, jak funkcjonuje rynek pracy oraz jakie oczekiwania mają pra- codawcy, poprzez takie wielokierunkowe dzia- łanie, motywować osoby niepełnosprawne w stopniu umiarkowanym lub znacznym do uczenia się nowych umiejętności i doskona- lenia już opanowanych oraz do poszerzania kompetencji przydatnych w przyszłym życiu zawodowym. Planowanie i rozwój kariery zawodowej czło- wieka jest procesem rozpoczynającym się we wczesnym dzieciństwie i trwającym przez całe życie. Życie zawodowe człowieka jest cią- giem osobistych decyzji. Decyzje te powinny uwzględniać szereg czynników. Część z nich ma charakter wewnętrzny, składa się na indy- widualną charakterystykę człowieka, część to niezależne, obiektywne uwarunkowania zewnętrzne. Dlatego trzeba mieć nadzieję iż podmioty rynku pracy to dostrzegą, że osoby niepełnosprawne są wartościowymi, kompe- tentnymi pracownikami, którzy potrafią lojal- nie, dobrze i rzetelnie pracować. Autorzy: Krystyna Kobel-Buys, Irena Staszczyszyn, Joanna Suchorab
- 10. 10 Celem głównym badania było ukazanie, w jakich sektorach gospodarki powstają nowe miejsca pracy w województwie dolnośląskim, charakterystyka nowych miejsc pracy pod względem koniecznych kompetencji zawodowych, oferowanych pracownikom zarobków oraz ukazanie oczekiwań i wymagań pracodawców wobec potencjalnych pracowników zatrudnianych w nowych miejscach pracy. Zbiorczy Wskaźnik Rynku Pracy, określający ogólny potencjał i siłę szeroko pojętego rynku pracy, najwyższy jest na terenie właśnie miasta Wrocławia, który zgodnie z nomenklaturą GUS sam w sobie jest osobnym podregionem. Wyznaczona wartość wskaźnika wskazuje na fakt, że blisko 27% całego ogólnego potencjału z terenu województwa, w wymiarze ilościowym, skupiona jest właśnie w stolicy Dolnego Śląska. Najsłabszym obszarem jest podregion jeleniogórski (16,3% potencjału województwa), choć podregion wałbrzyski odnotował zbliżoną wartość (17% potencjału województwa). Największy odsetek firm zatrudniających na nowych miejscach pracy stanowią firmy zatrudniające od 1 do 9 osób (88,5%), w drugiej kolejności przedsiębiorstwa małe, w których pracuje od 10 do 49 pracowników (6,5%), w trzeciej zaś przedsiębiorstwa średnie zatrudniające od 50 do 249 osób (4,5%). Najmniej liczną grupę przedsiębiorstw tworzą przedsiębiorstwa duże, zatrudniające powyżej 250 pracowników (0,5%). W odniesieniu do ogółu przedsiębiorstw, widoczny jest więc zwiększony odsetek przedsiębiorstw średnich i dużych. Ze względu na obszary województwa dolnośląskiego, najwyższa średnia wartość przedstawiająca liczbę zatrudnionych pracowników miała miejsce na terenie podregionu wałbrzyskiego, gdzie średnia liczba pracowników w badanych podmiotach wyniosła przeszło 15 osób. Najniższą wartość zanotowano na terenie podregionu legnicko-głogowskiego (niespełna 6,5 osoby). Analizując dane ze względu na profil prowadzonej działalności, największą grupę przedsiębiorstw zatrudniających na nowych miejscach pracy w zrealizowanej próbie stanowiły firmy z sekcji G, zajmujące się handlem hurtowym i detalicznym, naprawą pojazdów samochodowych i motocykli (20,5%). Drugą w kolejności największą grupę firm stanowiły przedsiębiorstwa z sekcji M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (16,7%), natomiast trzecią i czwartą podmioty z sekcji F - branża budowlana i C – przetwórstwo przemysłowe (odpowiednio 15% i 7%). Pracujący w województwie dolnośląskim według sekcji w latach 2009 – 2011, sekcje A – J Rok Sekcja A B C D E F G H I J 2009 73 240 0 198 880 0 11 559 68 087 164 343 50 487 21 839 17 403 2010 88 169 0 201 149 0 11 934 65 749 163 182 50 562 20 472 18 801 2011 88 400 0 204 515 0 12 066 68 206 161 377 52 091 21 450 20 552 Przeprowadzona prognoza rozwoju branż wskazuje na przewidywany rozwój sekcji G (handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych i motocykli), sekcji M (działalność profesjonalna, naukowa i techniczna), sekcji F (budownictwo) oraz sekcji C (przetwórstwo przemysłowe). W badaniach CATI są to najczęściej wskazywane branże zatrudniające na nowych miejscach pracy. Oznacza to, że w kolejnych latach będzie istniało rosnące zapotrzebowanie na pracowników w ramach wskazanych branż. Co więcej, wszystkie te sektory gospodarki charakteryzują się niedopasowaniem kadrowym. Na tej podstawie można stwierdzić, że pomimo dużej liczby bezrobotnych dopasowanych do poszczególnych branż, brakuje pracowników wykwalifikowanych, charakteryzujących się umiejętnościami i wykształceniem kierunkowym. Aby umożliwić bezproblemowy rozwój wskazanych branż PKD, konieczne jest zapewnienie kadr na odpowiednim poziomie merytorycznym. „Analiza społeczno-ekonomiczna nowych miejsc pracy na terenie Wrocławia i Dolnego Śląska”
- 11. 11 Pracujący w województwie dolnośląskim według sekcji w latach 2009 – 2011, sekcje K - U Rok Sekcja K L M N O P Q R S, T, U 2009 30 237 13 286 38 512 43 632 45 864 79 556 61 526 11 394 14 924 2010 30 357 13 789 36 352 44 773 46 165 80 019 63 170 11 585 14 964 2011 29 001 14 676 40 616 44 608 45 666 80 143 63 786 12 087 15 808 Ponad połowa badanych przedsiębiorstw zatrudniających na nowych miejscach pracy to podmioty gospodarcze prowadzone przez osobę fizyczną, a przeszło co piąta firma to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (21%). Nieco ponad 13% w próbie badanych podmiotów stanowią spółki cywilne. Pozostałe grupy są zdecydowanie mniej liczne. Blisko 75% firm zatrudniających na nowych miejscach pracy biorących udział w badaniu powstało w ostatnim dziesięcioleciu. Świadczy to o fakcie, że przedsiębiorstwa tworzą nowe miejsca pracy przede wszystkim w początkowej fazie rozwoju. W przypadku przeszło 95% badanych podmiotów zatrudniających na nowych miejscach pracy instytucje zagraniczne nie posiadają udziałów (osoby fizyczne zamieszkałe zagranicą lub firmy zarejestrowane poza granicami kraju). Nowe miejsca pracy tworzone są więc przede wszystkim nakładem krajowym, choć zaznaczyć należy, że inwestycje zagraniczne, pomimo niskiej ich liczby w kategoriach bezwzględnych, w rzeczywistości tworzą znaczną liczbę nowych miejsc pracy. Dla przeszło 44% firm tworzących nowe miejsca pracy rynkiem zbytu produktów i usług dostarczanych przez przedsiębiorstwa znajdujące się w próbie jest obszar całej Polski, a dla blisko 41% - obszar gminy. Województwo jest rynkiem zbytu dla blisko co trzeciej instytucji, a dla niewielu mniej przedsiębiorstw rynkiem takim jest obszar powiatu. Dla blisko co trzeciego z badanych głównym rynkiem zbytu jest kraj, a dla przeszło co czwartego - obszar gminy. Województwo jest głównym rynkiem zbytu dla 21,5% podmiotów. Analiza importu i eksportu wykazała, że jedynie 12% badanych podmiotów zatrudniających na nowych miejscach pracy eksportuje towary i usługi. Odsetek podmiotów, które importują jest o 2 punkty procentowe wyższy. Wśród firm tworzących nowe miejsca pracy, największą grupę podmiotów stanowią te, których dochód w 2012 roku mieścił się przedziale od 30 do 100 tysięcy złotych. Przeszło 16% badanych przedsiębiorstw osiąga przychód poniżej 30 tysięcy złotych, a 10,2% firm – od 200 do 600 tys. złotych Opinie przedsiębiorców zatrudniających na nowych miejscach pracy wskazują, że firmy są raczej w dobrej kondycji, z czego aż 43,5% wskazuje, że firma dobrze funkcjonuje, a 9% bardzo dobrze ocenia swoją sytuację. Najwyżej swoją aktualną sytuację oceniają firmy z podregionu wrocławskiego, a najniżej natomiast z terenu podregionu legnicko-głogowskiego. Natomiast respondenci poproszeni o określenie wizji przyszłości, w przypadku ponad 51% badanych podmiotów stwierdzili że firma będzie się liniowo rozwijać, a 32,7% uznało, że będzie się utrzymywała na obecnym poziomie rozwoju. Zatrudniający na nowych stanowiskach pracy najczęściej poszukiwali pracowników produkcji i pracowników fizycznych, pracowników budowlanych, pracowników biurowych i administracji oraz sprzedawców i nauczycieli. Średni poziom oferowanych wynagrodzeń na terenie całego województwa zbliżał się do poziomu 2,5 tysiąca złotych. Najwyższy był na terenie miasta Wrocławia, najniższy natomiast na terenie podregionu jeleniogórskiego. Nowi pracownicy zatrudniani są przede wszystkim na umowę o pracę – takie związanie pracownika z pracodawcą oferuje aż 61% badanych firm i instytucji. Natomiast średnia liczba godzin w tygodniu, wymagana przez pracodawcę do wykonania na nowych miejscach pracy wynosi blisko 38 godzin. Jest to więc wartość zbliżona do wymiaru pełnego etatu, który był najczęściej wskazywanym wymiarem zatrudnienia oferowanym na nowych miejscach pracy. Także przeprowadzona analiza ofert pracy potwierdza fakt, że w ogłoszeniach najczęściej oferowano umowę na okres próbny (44,5%) oraz na umowę o pracę na czas określony (32,1%). Pozostałe formy usankcjonowania współpracy pomiędzy pracodawcą a pracobiorcą wskazywane były w sposób istotny rzadziej. Wśród ofert, w których podano informację o wymiarze etatu, dominującą formą jest praca w pełnym wymiarze godzin.
- 12. 12 „Badanie sytuacji osób niepełnosprawnych na dolnośląskim rynku pracy i edukacji” - badanie przeprowadzone przez Laboratorium Badań Społecznych Z analizy danych zastanych oraz przeglądu dokumentów i dotychczasowych badań poświęconych osobom niepełnosprawnym wyłania się obraz grupy nie tylko zagrożonej wykluczeniem społecznym, ale wprost wykluczanej w wielu dziedzinach życia. Co więcej, zarówno sam zasięg zjawiska niepełnosprawności, jak i skala problemów z nim powiązanych są w województwie dolnośląskim większe, niż w skali kraju. W bardzo wielu obszarach widać deficyty, problemy, sytuacje wymagające natychmiastowej interwencji. Już sama analiza danych zastanych i materiałów źródłowych wskazuje, że w przypadku grupy osób niepełnosprawnych mamy do czynienia z wykluczeniem ekonomicznym, cyfrowym, edukacyjnym oraz zawodowym. Do tego należy jeszcze uwzględnić wykluczenie społeczne, związane głównie z barierami uczestnictwa w życiu społecznym (bariery architektoniczne, bariery komunikacyjne). Wydaje się, że postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych nie są tutaj zasadniczym czynnikiem, ponieważ grupa ta cieszy się sympatią zdecydowanej większości społeczeństwa, a w zasadzie nikt nie żywi względem niej postaw negatywnych (por. raport„Ocena skuteczności działań w zakresie aktywizacji zawodowej osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym na Dolnym Śląsku”, Centrum Monitoringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej, Wrocław 2012). Województwo dolnośląskie zamieszkuje 380 tys. osób niepełnosprawnych, w tym ponad 250 tys. niepełnosprawnych prawnie, tj. posiadających orzeczenie o niepełnosprawności. Wśród mieszkańców Dolnego Śląska częściej niż w skali kraju można spotkać osoby niepełnosprawne – ich odsetek wśród ogółu ludności stanowi 13,2% (według danych NSP 2011). Już sama większa liczebność grona osób niepełnosprawnych wśród mieszkańców województwa wskazywać może, iż różnego typu problemy, z jakimi boryka się ta grupa, będą w regionie objawiać się z większą intensywnością. Osoby niepełnosprawne w Polsce i woj. dolnośląskim w 2011 r. według płci i definicji niepełnosprawności (w tys.). OGÓŁEM MIASTA WIEŚ 2002 2011 2002 2011 2002 2011 POLSKA OGÓŁEM 5456,7 4697,5 3213,1 3018,4 2243,6 1679,1 mężczyźni 2568,2 2167,1 1488,5 1362,2 1079,7 804,9 kobiety 288,5 2530,4 1724,6 1656,2 1163,9 874,2 niepełnosprawni prawnie 4450,1 3131,9 2650,6 2089,8 1799,6 1042,1 niepełnosprawni tylko biologicznie 1006,6 1565,6 562,5 928,6 444 637,1 DOLNOŚLĄSKIE OGÓŁEM 435,8 383,8 302,2 280 133,6 103,8 mężczyźni 201,8 173,6 139,2 124,3 62,6 49,3 kobiety 234,1 210,2 163 155,7 71,1 54,5 niepełnosprawni prawnie 358,6 253,5 250,4 188,9 108,3 64,6 niepełnosprawni tylko biologicznie 77,2 130,3 51,8 91,1 25,4 39,2 Charakterystyka demograficzna populacji osób niepełnosprawnych wskazuje, iż niepełnosprawność nie rozkłada się w społeczeństwie losowo czy równomiernie, ale koncentruje się w pewnych grupach: odsetek osób niepełnosprawnych silnie wzrasta wraz z wiekiem, częściej status osoby niepełnosprawnej posiadają też kobiety niż mężczyźni, a także mieszkańcy miast.
- 13. 13 Sam fakt posiadania ograniczeń sprawności często związany jest z gorszym stanem zdrowia. Jednak jak wynika z danych z roku 2004, w województwie dolnośląskim osoby niepełnosprawne uskarżają się zazwyczaj na więcej dolegliwości, niż przeciętna osoba niepełnosprawna. W zasadzie każde ze schorzeń w przypadku ludności Dolnego Śląska występuje częściej, niż przeciętnie – co oznacza również, że mamy do czynienia z większą skalą niepełnosprawności sprzężonej. Z kolei dane z NSP 2011 wskazują, że kondycja zdrowotna osób niepełnosprawnych z województwa dolnośląskiego jest zbliżona do przeciętnej. Niepełnosprawność wiąże się też z niższym statusem materialnym. Gospodarstwa domowe mające w składzie osobę niepełnosprawną zazwyczaj rozporządzają niższym dochodem, są też znacznie gorzej wyposażone w przedmioty trwałego użytkowania, a w szczególności w urządzenia zaawansowane technologicznie (np. w komputer osobisty z dostępem do Internetu), co z kolei wskazuje na ryzyko wykluczenia cyfrowego. Co więcej, dla bardzo niewielu osób niepełnosprawnych głównym źródłem utrzymania jest praca – 88% utrzymuje się ze źródeł niezarobkowych. Skąd pochodziły dochody Pana(i) gospodarstwa domowego (Pana(i) i innych domowników) w ubiegłym miesiącu? Które z tych źródeł jest głównym źródłem utrzymania Pana(i) gospodarstwa domowego? (N=600). Niepełnosprawność w większości przypadków prowadzi do wykluczenia – 82% badanych osób niepełnosprawnych jest dotknięte jakimś wymiarem wykluczenia. Najczęściej jest to wykluczenie z produkcji, dotykające 73% osób niepełnosprawnych, które wynika z małej aktywności zawodowej tej grupy. Jednak z uwagi na dostępność innych źródeł utrzymania (świadczenia społeczne, rentowe, emerytalne, wsparcie materialne, pomoc rodzin) wykluczenie z produkcji nie prowadzi jednoznacznie do wykluczenia z konsumpcji, które z kolei dotyka tylko 17% badanych. Wykluczenie polityczne dotyczy 30% osób niepełnosprawnych, zaś najrzadziej występuje wykluczenie społeczne, którego doświadcza 8% badanych. Dwoma obszarami o zdecydowanie największej skali deprywacji subiektywnej są aktywność edukacyjna oraz ekonomiczna. Stosunkowo niskie są też zaangażowanie w życie społeczno-polityczne, a także poziom dobrostanu psychicznego. Wyniki badań pokazują, iż populacja osób niepełnosprawnych nie jest jednorodna – zbiorowość tę można podzielić na grupy w zależności od ich sytuacji ekonomicznej, posiadanego kapitału kulturowego i społecznego. Bardzo duże znaczenie ma w tym przypadku stopień i rodzaj posiadanej niepełnosprawności, a także wiek, które w dużym stopniu wpływają na sytuację osób niepełnosprawnych i w połączeniu z ich zasobami determinują losy jednostki w strukturze społecznej i na rynku pracy. W wyniku analiz populację osób niepełnosprawnych podzielono na sześć segmentów, zróżnicowanych ze względu na wymiary subiektywnej deprywacji. Segmenty te trafnie oddają różnorodność położenia poszczególnych grup osób niepełnosprawnych i jednocześnie są trafnym predykatorem poziomu jakości życia w tych grupach, są to: Aktywni wielowymiarowo (17%), Aktywni edukacyjnie (5%), Wykluczeni pracujący (10%), Odbiorcy (14%), Nieprodukcyjny (36%), Wykluczeni wielowymiarowo (18%).
- 14. 14 Model deprywacji subiektywnej – wyróżnione segmenty oraz wartość wskaźnika jakości życia w segmentach. Zaobserwowano silne zróżnicowanie sytuacji ekonomicznej osób niepełnosprawnych – choć subiektywna ocena zadowolenia z własnego statusu materialnego jest raczej korzystna (38%) lub ambiwalentna (35%), to obiektywne dane wskazują, że poziom życia gospodarstw domowych osób niepełnosprawnych jest niższy, niż wśród ogółu Polaków. Niemal w co drugim gospodarstwie domowym osób niepełnosprawnych głównym źródłem utrzymania jest źródło niezarobkowe – a więc różnego typu zasiłki czy pomoc społeczna (48%), a stała praca to główne źródło dochodu w 43% gospodarstw. Co więcej miesięcznie gospodarstwa osób niepełnosprawnych rozporządzają najczęściej dochodem od 1 tys. do 2 tys. zł (25%) lub od 2 tys. do 3 tys. zł (28%) na rękę, niezależnie od liczby członków gospodarstwa i przy zwiększonych wydatkach związanych z niepełnosprawnością. Które z następujących określeń najlepiej charakteryzuje sposób gospodarowania dochodem w Pana(i) gospodarstwie?
- 15. 15 Same osoby niepełnosprawne najczęściej przyznają, że muszą żyć oszczędnie, aby związać koniec z końcem. 34% badanych deklaruje, że dzięki oszczędnemu gospodarowaniu pieniędzmi wystarcza im na wszystkie potrzeby, a 12% nie musi oszczędzać. W 15% gospodarstw mimo drastycznych oszczędności dochód nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich podstawowych potrzeb. Najczęściej w przypadku gospodarstw osób niepełnosprawnych pieniędzy brakuje na leki, leczenie lub rehabilitację (31%), a w drugiej kolejności na rachunki, opłaty lub czynsze (26%). Mimo trudności związanych z ekonomicznym funkcjonowaniem gospodarstwa domowego większość osób niepełnosprawnych uważa się za osoby szczęśliwe, dobrze oceniające swoje dotychczasowe życie, którym także chce się żyć.W relacjach międzyludzkich osoby niepełnosprawne raczej rzadko doświadczają złego traktowania. Jedynie 15% w ostatnim roku doświadczyło dyskryminacji. Co więcej, zdecydowana większość badanych może liczyć na silne wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół – osoby niepełnosprawne czują się kochane, darzone zaufaniem. Jedynie 14% dość często odczuwa samotność. Jak często, jeśli w ogóle, odczuwa Pan(i) samotność, pomimo tego, że Pan(i) tego nie chce? Więcej informacji na temat badań oraz kompletny raport końcowy dostępny jest na stronie obserwatorium.cmsiko.pl.
- 16. 16 Centrum Monitoringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej ul. Korfantego 27, 53-021Wrocław, tel./fax: 71 729 85 89 www.obserwatorium.cmsiko.pl www.cmsiko.pl, e-mail: biuro@cmsiko.pl