FB:nattawut Kathaisong

1. หน่วยที่ 6 อุปกรณ์ป้ องกันทางไฟฟ้ า
อาจารย์ณัฐวุฒิ ค่าไทยสง
สาขาวิศวกรรมไฟฟ้ า คณะวิศวกรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา พิษณุโลก

2. อุปกรณ์ป้ องกันไฟฟ้ า คืออะไร
อุปกรณ์ป้ องกันไฟฟ้ า คืออุปกรณ์ที่ช่วยป้ องกันอันตรายที่เกิดจากไฟฟ้ า ใน
กรณีที่เกิดไฟฟ้ าช๊อต ไฟฟ้ าดูดหรือเกิดการลัดวงจร อาจจะทาให้เกิดความเสียหายแก่
ชีวิตและทรัพย์สินได้ ดังนั้นอุปกรณ์ป้ องกันไฟฟ้ าจะช่วยลดอันตรายที่เกิดจากไฟฟ้ าได้
อุปกรณ์เหล่านี้ได้แก่ ฟิวส์, เซอร์กิตเบรกเกอร์, การต่อลงดิน และเครื่องป้ องกันไฟฟ้ าดูด
เป็นต้น

3. คืออุปกรณ์ป้องกันไฟฟ้าที่สามารถเปิดวงจรในขณะที่มีความผิดปกติเกิดขึ้น โดยที่ไม่
ทาให้ตัวเองขาดหรือชารุดเหมือนฟิวส์ ถ้าเซอร์กิตเบรกเกอร์เปิดวงจร เราจะต้องหาสาเหตุ ว่า
ใช้งานกระแสไฟฟ้า มากเกินกว่าที่กาหนดหรือไม่ เกิดไฟดูด, ไฟรั่ว, ไฟช็อต, ไฟเกินหรือไฟ
ตก เกิดปัญหาที่จุดใด แล้วทาการแก้ไขปัญหาในกรณีดังกล่าว หลังจากนั้นให้กดปุ่มรีเซ็ตให้
วงจรไฟฟ้าทางานใหม่ได้
1. เซอร์กิตเบรกเกอร์ (Circuit Breakers)
1.1 MCCB (Molded Case Circuit Breaker)
1.2 Air Circuit Breaker หรือ power Circuit Breaker
1.3 Miniature Circuit Breaker

4. 1.MCCB ( Molded Case Circuit Breaker ) คือ เซอร์กิตเบรกเกอร์ที่ห่อหุ้มปิดมิดชิดมีหน้าที่หลัก 2 อย่างคือ
ทาหน้าที่เป็นสวิตช์เปิด-ปิดด้วยมือ และเปิดวงจรอัตโนมัติ
• Thermal Unit ใช้สาหรับปลดวงจรออกเมื่อกระแสเกินเนื่องจากโหลดเกิน ( Over load )
• Magnetic Unit ใช้สาหรับปลดวงจรออกเมื่อกระแสเกิน เนื่องจากลัดวงจร( Short circuit )
1.1 MCCB (Molded Case Circuit Breaker)

5. ลักษณะของ MCCB (Molded Case Circuit Breaker)

6. 2. Electronic trip MCCB หรือ Solid state trip
• จะ ใช้วงจรอิเล็กทรอนิกส์วิเคราะห์ ค่ากระแสเพื่อสั่งปลดวงจร ภายในจะมีหม้อแปลงกระแส
ทาหน้าที่แปลงกระแสให้มีขนาดต่าลง โดยมีไมโครโปรเซสเซอร์ ทาหน้าที่วิเคราะห์ค่าของ
กระแสที่ไหลผ่าน หากสูงเกินกว่าค่าที่กาหนดก็จะสั่งให้triping coil

7. 1.2 Air Circuit Breaker หรือ power Circuit Breaker
เป็นเบรคเกอร์ที่ใช้กับแรงดัน <1000 volt มีขนาดใหญ่ใช้เป็น main CB. โดยทั่วไปมีพิกัดกระแส
ตั้งแต่ 225-6300 A. และมี interrupting capacity สูงตั้งแต่ 35-150 KA. โครงสร้างทั่วไปทาด้วย
เหล็กมีช่องดับอาร์ก (Arcing chamber) ที่ใหญ่โตแข็งแรงเพื่อให้สามารถรับกระแสลัดวงจร
จานวนมากได้Air CB. ที่มีขายในท้องตลาด มักใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ตรวจจับ และวิเคราะห์
กระแสเพื่อสั่งปลดวงจร

8. 1.3 Miniature Circuit Breaker
เป็น เบรคเกอร์ขนาดเล็ก ใช้ติดตั้งเป็นอุปกรณ์ป้องกันร่วมกับ แผงจ่ายไฟฟ้าย่อย (Load center) หรือ แผง
จ่ายไฟฟ้าประจาห้องพักอาศัย (consumer unit) เบรคเกอร์ชนิดนี้ไม่สามารถปรับตั้ง ค่ากระแสตัดวงจรได้
มีทั้งแบบ 1 pole , 2 pole และ 3 pole อาศัยกลไกการปลดวงจรทั้งแบบ thermal และ magnetic มีรูปร่าง
ทั่วไปดังรูป

9. ตู้โหลดเซ็นเตอร์ (Load center)

10. Consumer Unit

11. 2. ฟิวส์ (Fuse)
ฟิวส์เป็นอุปกรณ์ป้องกันโดยทาหน้าที่เหมือนตัวนาตัวหนึ่งในวงจรไฟฟ้า เมื่อเกิดกระแสเกิน
พิกัด (Overload Current) หรือกระแสลัดวงจร (Short Circuit Current) มีค่ามากกว่ากระแสที่ฟิวส์
ทนได้(Fuse’s Current Rating) จะทาให้ฟิวส์ขาด (Blown Fuse) ทาให้วงจรขาดและกระแสไม่
ไหลอีกต่อไป เพื่อป้องกันความเสียหายที่จะเกิดขึ้นกับอุปกรณ์และผู้ใช้อุปกรณ์

12. 2.1 ฟิวส์ตะกั่ว ผลิตจากส่วนผสมของตะกั่วกับดีบุกซึ่งมีจุดหลอมละลายต่านิยมใช้ติดตั้งกับ
สวิตช์ตัดตอน หรือที่เรียกว่าคัทเอาท์ (cut out) ดังรูปเนื่องจากติดตั้งง่าย ราคาถูกมีหลาย
ขนาด โดยจะเรียกตามเบอร์ ของฟิวส์ แต่ละเบอร์ของฟิวส์ตะกั่วจะมีอัตราการทนกระแส
ต่างกัน จะเรียกว่าฟิวส์เส้นเนื่องจากมีลักษณะเป็นเส้นกลมๆ

13. 2.2 ฟิวส์ก้ามปู
ฟิวส์ก้ามปู ลักษณะคล้ายกับก้ามปู ประกอบหรือติดตั้งอยู่ที่คัทเอาต์หรือสะพานไฟ
เหมือนกับฟิวส์เส้นลวด มีขนาดหลายขนาดเหมือนกับฟิวส์เส้น

14. 2.3 ปลั๊กฟิวส์ หรือฟิวส์กระปุก
ปลั๊กฟิวส์ คือฟิวส์ที่บรรจุอยู่ในกระบอกที่ทาด้วยกระเบื้อง เวลาใช้งานให้ติดตั้งบนฐานเกลียว มี
แผ่นไส้โลหะที่ออกแบบให้ละลาย เมื่อกระแสไหลในวงจรเกินค่าที่กาหนด มีหลายแบบหลาย
ขนาด โดยทั่วไปมีอัตราทนกระแส 0-30 แอมป์ นิยมใช้ตามอาคารบ้านเรือนทั่วไป

16. เรียกอีกอย่างหนึ่งว่าฟิวส์กระบอก นิยมใช้ติดตั้งภายในสวิตช์นิรภัย หรือที่เรียกว่าเซฟตี้สวิตช์ (safety switch)
คาร์ทริดจ์ฟิวส์แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ
ก. แบบปลอก มีขนาดเล็ก พิกัดกระแสตั้งแต่ 10 A – 60 A โดยมีหน้าสัมผัสติดกับเดือยสวิตช์
ข. แบบใบมีด มีขนาดใหญ่ พิกัดกระแสตั้งแต่ 70 A ขึ้นไป เมื่อฟิวส์ขาดสามารถเปลี่ยนไส้ฟิวส์ได้
2.4 คาร์ทริดจ์ฟิวส์

17. คาร์ทริดจ์ฟิวส์แบบใบมีด

18. คืออุปกรณ์ป้องกันกระแสเกินและสวิตช์ตัดตอนที่ใช้กับระบบไฟฟ้าแรงดันต่าตามอาคาร
สานักงานทั่วไป ภายในกล่องของเซฟตี้สวิรช์จะประกอบด้วยหน้าสัมผัสและคาร์ทริดจ์ฟิวส์
แบบปลอกหรือแบบใบมีด
เซฟตี้สวิตช์ (safety switch)

19. สวิตช์ทิชิโน (Ticino)
เป็นอุปกรณ์ตัดตอนและป้องกันอีกชนิดหนึ่งซึ่งนิยมใช้กันมากเนื่องจากสามารถทางาน
ได้ดีทั้ง over load และ short circuit โดยเฉพาะการควบคุมเฉพาะจุด เช่น ปั๊มน้า มอเตอร์ ตู้เย็นใช้
แผ่นโลหะที่เรียกว่า ชั้นท์คอยล์ทริป (shunt coil trip) เพื่อปรับอัตราการตัดกระแส

21. ให้นักศึกษาทาแบบฝึกหัดท้ายบท (ส่งท้ายชั่วโมง)
แบบฝึกหัดจะมี 2 ตอน
ตอนที่ 1 จานวน 10 ข้อปรนัย
ตอนที่ 2 จานวน 5 ข้ออัตนัย