nat.2536@hotmail.com

1. หน่วยที่ 1 การป้ องกันอุบัติภัยเกี่ยวกับการปฏิบัติงานทางไฟฟ้ า
อาจารย์ณัฐวุฒิ ค่าไทยสง
สาขาวิศวกรรมไฟฟ้ า คณะวิศวกรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา พิษณุโลก

2. หน่วยที่ 1 การป้ องกันอุบัติภัยเกี่ยวกับการปฏิบัติงานทางไฟฟ้ า
การป้ องกันอุบัติภัยเกี่ยวกับการปฏิบัติงานทางไฟฟ้ า
1.1 ไฟฟ้าคืออะไร
1.2 อันตรายที่เกิดจากไฟฟ้า
1.3 วิธีช่วยเหลือผู้ถูกกระแสไฟฟ้าดูด
1.4 การปฐมพยาบาลผู้ถูกกระแสไฟฟ้าดูด
1.5 สาเหตุสาคัญของการเกิดอุบัติเหตุและความสูญเสียทางไฟฟ้า
1.6 การป้องกันอันตรายทางไฟฟ้า

3. ไฟฟ้ าเป็นพลังงานชนิดหนึ่ง เป็นส่วนประกอบที่มีอยู่ในวัตถุธาตุทุกชนิด ตามข้อพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์ย่อมเป็น
ที่ทราบกันแล้วว่า วัตถุธาตุชนิดต่างๆ ที่มีอยู่ในโลกประกอบด้วยอนุภาคเล็กๆ ที่เรียกว่า อะตอม และในแต่ละอะตอม
ยังประกอบด้วยโปรตอน นิวตรอน และอิเล็กตรอนอยู่มากมาย สาหรับโปรตอนกับนิวตรอนนั้นจะอยู่นิ่ง ไม่เคลื่อนไหว
ส่วนอิเล็กตรอนนั้นสามารถที่จะ เคลื่อนไหว จากอะตอมหนึ่งไปยังอีกอะตอมหนึ่งได้ การเคลื่อนไหวจากอะตอมหนึ่ง
ไปยังอีกอะตอมหนึ่งของอิเล็กตรอนนี้เอง คือสิ่งที่เราเรียกว่าไฟฟ้ า
ไฟฟ้ าคืออะไร

4. อันตรายที่เกิดจากไฟฟ้ า

5. • 1.2.1 เกิดจากการที่กระแสไฟฟ้าไหลผ่านร่างกายลงดินหรือครบวงจรกับดินภาชาวบ้านเรียนว่า“ไฟดูด”เช่น
เอามือไปจับส่วยที่เป็นโลหะของเครื่องใช้ไฟฟ้าที่บังเอิญมีไฟรั่วเช่นตู้เย็นกระทะไฟฟ้าหม้อหุงข้าว
กระแสไฟฟ้าจะผ่านเข้าทางมือลงสู่ดินที่ฝ่าเท้า

6. • 1.2.2 เกิดจากการที่ร่างกายของคนเราไปต่อเป็นส่วนหนึ่งของวงจรไฟฟ้า ทาให้กระแส ไฟฟ้าไหลได้ครบ
วงจรในตัวโดยที่ไม่จาเป็นต้องต่อลงดิน เช่น คนใช้มือสองข้างโหนสายไฟฟ้าเปลือยสองเส้น ลักษณะนี้จะ
ได้รับอันตรายจากไฟฟ้าแน่นอน

7. • 1.2.3 ได้รับอันตรายจากแสงและความร้อนอันเกิดจากไฟฟ้าลัดวงจร ที่เรียกว่า “ไฟช๊อต” ที่พบบ่อยคือผู้ที่
ติดตั้งเสาอากาศโทรทัศน์ซึ่งมักจะเผอเรอ ทาให้โลหะที่จับถือพลาดไปถูกสายไฟฟ้ า แรงสูง ซึ่งนอกจากจะได้
ยินเสียงระเบิดจากการลัดวงจรแล้ว อาจเป็นอันตรายต่อดวงตาเนื่อง จากแสงประกายไฟฟ้ าที่เจิดจ้า
กระแสไฟฟ้ าจะวิ่งผ่านโลหะ ผ่านมือ ผ่านร่างกาย ลงดิน ส่งผลให้เกิดบาดแผลไฟไหม้รุนแรง อาจจะต้องตัด
อวัยวะบางส่วนทิ้งเพื่อรักษาชีวิตไว้

8. เมื่อพบเห็นผู้ประสบอุบัติเหติจากกระแสไฟฟ้าดูดต้องรีบช่วยเหลือผู้ป่วยทันที อย่าให้อวัยวะ
ร่างกายแตะกับร่างกายหรือเสื้อผ้าที่เปียกชื้นของผู้ถูกไฟฟ้าดูดเป็นอันขาด มิฉะนั้นจะถูก
ไฟฟ้าดูดตามไปด้วยการช่วยเหลือผู้ถูกไฟฟ้าดูดให้พ้นจากกระแสไฟฟ้าให้เลือกวิธีใดวิธีหนึ่ง
ดังนี้
1. ตัดกระแสไฟฟ้าโดยปลดสวิตช์หรือ
คัทเอาท์หรือดึงเต้าเสียบ (ปลั๊กตัวเมือ) ออก
วิธีช่วยเหลือผู้ถูกกระแสไฟฟ้ าดูด

9. 2. หากตัดกระแสไฟฟ้าไม่ได้ให้ใช้ไม้แห้งหรือวัสดุที่เป็นฉนวนไฟฟ้า
เขี่ยสิ่งที่มีกระแสไฟฟ้าไหลอยู่ในขณะนั้นออกไปให้พ้น
3. ให้ใช้ผ้าหรือเชือกแห้ง คล้องแขน ขา
หรือลาตัวของผู้ถูกไฟดูด ชักกลากออกไปให้พ้นจากสิ่ง
ที่มีกระแสไฟฟ้าไหลอยู่ในขณะนั้น

10. ถ้าหากตรวจพบว่าผู้ป่วยเกิดการช็อค หมดสติหรือไม่หายใจ ต้องรีบติดตามแพทย์มาดูแลหรือนาผู้ป่วยส่ง
โรงพยาบาลโดยเร็ว ในขณะที่รอแพทย์ต้องทาการปฐมพยาบาลเบื้องต้นด้วยการให้ลมหายใจทางปาก หรือการนวด
หัวใจ อย่างใดอย่างหนึ่งหรือสลับกัน จนกว่าจะถึงมือแพทย์
1.4.1 การให้ลมหายใจทางปาก (เป่าปาก)
1.วางผู้ป่วยนอนหงายให้ศีรษะแหงนต่าลง ลาคอยืดและยกคางขึ้น
2. สอดนิ้วหัวแม่มือเข้าไปในปาก จับขากรรไกรล่างยกขึ้นจนปากอ้าออก
3. ล้วงเอาสิ่งของใดๆ ที่อาจติดค้างอยู่ในปากและลาคอออกให้หมด เพื่อไม่ให้ขวาง ทางลม แล้วบีบจมูกไม่ให้
ลมออก
4. ทาบปากลงให้แนบกับปากผู้ป่วย และเป่าลมเข้าเป็นจังหวะประมาณ 12-15 ครั้งต่อนาที ดังรูป
5. ถ้าไม่สามารถอ้าปากผู้ป่วยได้ ให้ใช้มือปิดปากแล้วเป่าลมเข้าทางจมูก
6. ขณะนาผู้ป่วยส่งโรงพยาบาล ให้ทาการเป่าปากไปด้วยจนกว่า ผู้ป่วยจะฟื้นหรือได้รับ ความช่วยเหลือจาก
แพทย์แล้ว
4.การปฐมพยาบาลผู้ถูกกระแสไฟฟ้ าดูด

12. การปฐมพยาบาลเพื่อช่วยเหลือผู้ถูกกระแสไฟฟ้ าดูดบนเสาไฟฟ้ า

13. 5 สาเหตุสาคัญของการเกิดอุบัติเหตุและความสูญเสียทางไฟฟ้ า
- ฉนวนไฟฟ้าชารุด หรือเสื่อมสภาพ

14. - เกิดแรงดันเกินในสายไฟฟ้า หรืออุปกรณ์ไฟฟ้า กระแสไฟฟ้าจึงสามารถทะลุผ่านฉนวนได้(เนื่องจากฉนวนไฟฟ้ามี
ความสามารถในการทนแรงดันไฟฟ้าได้ไม่เหมาะสมกับแรงดันไฟฟ้าที่ใช้งาน)

15. - ตัวนาไฟฟ้าในวงจรเดียวกัน แต่ต่างเฟสกัน(คนละเส้น)สัมผัสกัน กรณีนี้มักเกิดในระบบไฟฟ้าแรงสูงที่สายไฟฟ้า
หรือตัวนาใช้เป็นสายเปลือย
- มีสิ่งก่อสร้าง ต้นไม้หรืออื่นๆ ไปสัมผัสสายไฟฟ้า

16. - สายไฟฟ้าขาดลงพื้น

18. 1. การเลือกซื้อและการใช้อุปกรณ์ไฟฟ้ า
เลือกซื้ออุปกรณ์ที่ได้รับรองมาตรฐานผ่านการ
ทดสอบตามมาตรฐานผลิตภัณฑ์ อุตสาหกรรม เป็นการ
ป้ องกันอันตรายในขั้นต้น นอกจากนี้ผู้ใช้ต้องเลือกใช้ให้
ถูกต้องเหมาะสมกับลักษณะของงานที่จะนามาใช้ อีกทั้งการ
ใช้งานจะต้องใช้งานอย่างถูกวิธีตามคู่มือหรือคาแนะนาของ
ผู้ผลิต อุปกรณ์ต่างๆ เหล่านั้นด้วย
การป้ องกันอันตรายทางไฟฟ้ า

19. 2. การติดตั้งอุปกรณ์ไฟฟ้ า
การต่อสายและการติดตั้งทั้งหมดต้องเป็นไปตามหลักและกฎ
ความปลอดภัย โดยช่างผู้ชานาญทางไฟฟ้าที่มีประสบการณ์และผ่าน
การฝึกอบรมมาแล้ว สาหรับกฎเกณฑ์ง่ายๆ ที่ต้องคานึงถึงทุกครั้ง คือ
2.1 ขนาดของสายไฟ สวิตช์ และอุปกรณ์ป้องกันทางไฟฟ้า ต้องมี
ขนาดถูกต้องเหมาะสมกับการนาไปใช้งาน
2.2 อุปกรณ์ที่มีเปลือกนอกเป็นโลหะ ต้องมีการต่อสายดินอย่าง
เหมาะสม

20. 2.3 มีการป้องกันเฉพาะอุปกรณ์แต่ละตอนด้วยฟิวส์หรือสวิตช์
หรือเบรกเกอร์ตัดวงจร อย่างเหมาะสม
2.4 การต่อสายไฟและอุปกรณ์ จะต้องต่ออย่างหนาแน่นและ
มั่นคงด้วยอุปกรณ์ต่อสาย
2.5 อุปกรณ์ไฟฟ้าซึ่งไม่อาจป้องกันหรือคลุมด้วยฉนวนได้
อย่างมิดชิด จะต้องมีริ้วล้อมรอบหรือกั้นห้องพร้อมทั้งติดป้าย
เตือนอันตรายจากไฟฟ้าให้ เห็นได้อย่างชัดเจน

21. 3. การตรวจทดสอบ
จาเป็นต้องมีระบบการตรวจทดสอบเป็นระยะๆ สม่าเสมอ
เกี่ยวกับอุปกรณ์ทั้งหมด ซึ่งสามารถตรวจสอบอย่างง่ายได้ด้วยตา
เปล่า
- วัสดุเสียหายหรือแตกหรือฉีกขาด เช่น ฉนวนสายไฟ เต้าเสียบ
เต้ารับ สวิตช์ เป็นต้น
- การสะสมของ น้ามัน น้า ฝุ่น หรือสิ่งอื่นๆ ใกล้อุปกรณ์ไฟฟ้า
- อุปกรณ์ทางานปกติหรือไม่ และป้าย หรือสัญญาณเตือนชารุด
หรือไม่

22. 4. การบารุงรักษาอย่างสม่าเสมอ
โดยช่างผู้ที่มีความชานาญดีพอสาหรับอุปกรณ์หรือเครื่องใช้ไฟฟ้ าเหล่านั้น

23. 5. การให้การศึกษา
นอกจากให้ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับอันตรายที่เกิดจากไฟฟ้ า สาเหตุและผลของ
อุบัติเหตุจากไฟฟ้ าตลอดจนการปฏิบัติที่ปลอดภัยให้แก่ผู้ใช้ เครื่องมือหรืออุปกรณ์ไฟฟ้ า รวมทั้ง
การฝึกอบรมวิธีปฏิบัติเมื่อประสบอันตรายจากไฟฟ้ า การปฐมพยาบาล และการช่วยชีวิตผู้
ประสบอันตรายด้วย

24. ให้นักศึกษาทาแบบฝึกหัดท้ายบท บทที่ 1 (ส่งท้ายชั่วโมง)
แบบฝึกหัดจะมี 2 ตอน
ตอนที่ 1 มี 10 ข้อ กากบาท 5 คะแนน

30. ให้นักศึกษาทาแบบฝึกหัดท้ายบท บทที่ 1 (ส่งท้ายชั่วโมง)
แบบฝึกหัดจะมี 2 ตอน
ตอนที่ 1 มี 10 ข้อ กากบาท 5 คะแนน
ตอนที่ 2 มี 2 ข้อ เขียนบรรยาย 5 คะแนน