1. จากเนื้อหาของระบบเภสัชกรรมโรงพยาบาลในประเทศญี่ปุนฉบับที่ผานมาไดกลาวถึงงานบริการ
เภสัชกรรมในสวนของงานบริการผูปวยนอก ดังนั้นในขาวสารฯ ฉบับนี้ทางกองบรรณาธิการจะกลาวถึงเนื้อ
หาตอจากฉบับที่ผานมาในสวนของงานดานเภสัชกรรมคลินิก , การบริหารเวชภัณฑ และ การผลิตยา ดังเนื้อ
หาตอไปนี้คะ
ระบบเภสัชกรรมโรงพยาบาลในประเทศญี่ปุน (ตอ)
งานเภสัชกรรมคลินิค
* งานติดตามอาการอันไมพึงประสงคจากการใชยา
การติดตามอาการไมพึงประสงคจากการใชยา แมวามีระบบการรายงานที่ชัดเจนโดยโรงพยาบาลจะ
รายงานผานตรงไปยังกระทรวงสาธารณสุข ดวยแบบฟอรมตางสีระหวางยากับผลิตภัณฑอื่นๆ เชน เครื่อง
สําอาง วัสดุการแพทย ฯ สวนใหญอัตราการรายงานจากโรงพยาบาลมีนอยเมื่อเทียบกับการรายงานจาก
บริษัทผูผลิตยา ดังนั้น บริษัทผูผลิตยาจะเตรียมขอมูลและรายละเอียดของยาแตละรายการใหกับโรงพยาบาล
อยางละเอียด
* งานบริการขอมูลขาวสารดานยา
การใหบริการขอมูลขาวสารดานยาแกบุคลากรทางการแพทย และผูมารับบริการ ขอมูลที่ไดทั้ง
หมดมาจากทั้งทางอินเตอรเนต ตําราวิชาการ และจากบริษัทผูผลิตยา ศูนยขอมูลมีเภสัชกรรับผิดชอบและเจา
พนักงานเภสัชกรรมชวยงานดานเอกสาร ทุกวันจะมีการสงขาวสั้นๆ ที่เกี่ยวของกับทางการแพทยและเภสัช
ศาสตรที่ไดจากการคนควาทางอินเตอรเนตและสงโทรสารไปยังหนวยตางๆ ของกลุมงานเภสัชกรรมและ
บนหอผูปวย ซึ่งทําใหบุคลากรทางการแพทยทุกคนไดรับทราบขอมูลความเคลื่อนไหวที่เปนปจจุบัน
ตําราวิชาการและวารสารทางการแพทยและเภสัชศาสตรที่ใชอางอิงเปนภาษาญี่ปุนเกือบทั้งหมด มี
ตําราอางอิงที่เปนภาษาอังกฤษนอย ทําใหเภสัชกรญี่ปุนไมคอยมีความคุนเคยในการอานตําราภาษาอังกฤษ
มากนัก และมีการนําตําราวิชาการภาษาอังกฤษมาแปลเปนภาษาญี่ปุน เชน Pharmacotherapeutics ชื่อยาทั้ง
หมดก็จะถูกเขียนทับศัพทที่อานเปนภาษาญี่ปุน (ไมวาจะที่ขางกลองยา ที่ซองยา บนแผงยา หรือที่ขางขวด
ยา) ไมมีภาษาอังกฤษเลย ดังนั้น จะเปนอุปสรรคมากสําหรับชาวตางชาติที่ไมไดรูภาษาญี่ปุน ขอมูลที่
ถูกสอบถามนั้นมาจากแพทย พยาบาลและเภสัชกร มากมานอยตามลําดับ มีการจัดทําวารสารรายเดือน
ซึ่งรวมบทความนาสนใจตางๆ แจกจายไปยังทุกแผนกและทุกหอผูปวย (แมจะรูวาอาจมีทั้งผูที่สนใจอานและ
ไมอาน) ศูนยขอมูลยายังเปนแหลงสนับสนุนขอมูลดานยาใหกับคณะกรรมการเภสัชกรรมและการบําบัด
โดยเฉพาะในกรณีที่มีการพิจารณาคัดเลือกยาเขาและคัดยาออกจากบัญชีของโรงพยาบาล ขอมูลการใชยา
เอกสาร แผนพับ รวมถึงสื่อตางๆ จะไดรับจากบริษัทผูผลิตยาอยางเพียงพอ โดยไมตองจัดทําขึ้นเองเพิ่มเติม
แตตองนํามาวิเคราะห ตรวจสอบความถูกตองของเอกสารทั้งหมดกอนนําออกมาแจกใหกับผูปวย

2. * งานใหคําปรึกษาดานยาแกผูปวย
งานดานนี้ในสวนของผูปวยนอกยังไมเดนนัก แตกรณีของผูปวยในนั้นมีจุดที่นาสนใจคือ การใหคํา
ปรึกษาดานยาแกผูปวยในกอนกลับบานสามารถสรางรายไดใหกับโรงพยาบาล คือจะไดรับเงิน 3,500 เยนตอ
การไปพบผูปวย 1 รายตอครั้งที่หอผูปวย แตจะไมเกิน 14,000 เยนตอเดือนตอผูปวย 1 ราย ทําใหผูบริหาร
โรงพยาบาลเห็นความสําคัญของบทบาทของเภสัชกร ดังนั้น เภสัชกรจะขึ้นไปบนหอผูปวยพรอมเอกสาร
กํากับยาดังที่กลาวไวในเรื่องของงานบริการผูปวยนอก นําไปใหผูปวยที่เตียงและอธิบาย พูดคุย ซักถาม
ปญหาหรือประเด็นตางๆ ที่เกี่ยวของกับการใชยาที่ผูปวยจะไดรับไปใชตอที่บาน มีการกําหนดเภสัชกรที่รับ
ผิดชอบงานดานนี้ในทุกหอผูปวยชัดเจน
* Ward Rounding
มีความพยายามผลักดันใหมีเภสัชกรรวมกับแพทยในการดูแลผูปวยบนหอผูปวยใน แตเนื่องจาก
เภสัชกรญี่ปุนขาดความชํานาญ ทักษะ และการฝกฝนในดานเภสัชกรรมคลินิกและ Pharmacotherapeutics
เภสัชกรญี่ปุนสวนใหญยังตองปฏิบัติงานประจําของตน แมวาจะมีหลักสูตรปริญญาโท Clinical Pharmacy
(แตก็ไมใชเภสัชกรทุกคนจะสนใจและเรียนดานนี้) ก็ตาม ที่ Kameda Medical Center มีเพียงเภสัชกรที่จบ
Pharm D. จากอเมริกาที่เขารวมดูแล ใหคําปรึกษาเรื่องการใชยาและรวมทํากรณีศึกษาผูปวยรวมกับแพทย
อเมริกันและกลุมแพทยญี่ปุน แตยังไมสามารถเขารวมไดอยางสม่ําเสมอ
การดูแลผูปวยที่บาน (Pharmacy Home Care Service)
ดวยรัฐบาลญี่ปุนเล็งเห็นวาผูสูงอายุกําลังมีจํานวนเพิ่มขึ้น คาใชจายในดานการดูแลรักษาพยาบาลก็
เพิ่มขึ้นเปนเงาตามตัว จึงไดปฏิรูประบบประกันสุขภาพสําหรับผูสูงอายุขึ้นเมื่อป 2543 เพื่อใหเกิดการดูแล
สุขภาพที่บานซึ่งมีคาใชจายที่ถูกกวา เภสัชกรเขารวมเปนสวนหนึ่งของทีมดูแลผูปวยที่บานและไดรับการ
ยอมรับจากแพทยและพยาบาล การเลือกผูปวยนั้นจะมีเกณฑที่ชัดเจน มีการประชุมกันอยางสม่ําเสมอ
สวนใหญเปนผูสูงอายุที่ตองกลับไปพักรักษาตอที่บาน เภสัชกรจะมีการพูดคุยกันถึงประเด็นปญหาที่อาจ
เกิดจากการใชยาเพื่อการปรับเปลี่ยนการรักษาที่เกิดประโยชนตอผูปวยสูงสุดกอนที่จะนําเสนอในทีม เภสัช
กรอาจไปเยี่ยมผูปวยเองหรือไปพรอมกับทีมก็ได
งานบริหารเวชภัณฑ
การคัดเลือกยาและเวชภัณฑจะผานทางคณะกรรมการเภสัชกรรมและการบําบัด โดยมีเภสัชกรที่
ทํางานอยูที่ศูนยขอมูลยาเปนเลขาของคณะกรรมการนี้ ยาสวนใหญที่จัดซื้อดวยชื่อการคา (Brand name
drug) แทบทั้งหมด แพทย พยาบาล รวมทั้งเภสัชกรหลายคนมีความคุนเคยกับชื่อการคามากกวาชื่อสามัญ
ทางยา (Generic drug) โรงพยาบาลตองใชเงินจํานวนมากในการจัดซื้อ Brand name drug เนื่องจากยาเหลา
นี้มีราคาแพง จึงมีความพยายามที่จะเปลี่ยนมาซื้อยา Generic drug มากขึ้น เภสัชกรมิไดเปนผูสั่งซื้อยาเอง
เพียงแตแจงรายการยาที่ไดตกลงจากคณะกรรมการเภสัชกรรมและการบําบัด ใหบริษัทขายสง (Wholesaler)
ที่เปนคนกลางในการตอรองราคาและจัดซื้อ/จัดหาจากบริษัทผูผลิตยา ซึ่งบริษัทขายสงนี้มีสํานักงานอยูใน
โรงพยาบาล ดําเนินการจัดซื้อยาทุกวัน เนื่องจากยาสามารถจัดสงจากบริษัทผูผลิตยามาถึงโรงพยาบาลภาย

3. ในวันเดียวเทานั้น จึงไมจําเปนตองสํารองยาไวในปริมาณมาก (เพียงแค 2-3 วัน) และไมจําเปนตองใชพื้นที่
มากในเก็บรักษายา เจาหนาที่ของบริษัทขายสงจะเปนผูดูแลคลังสํารองยา รวมถึงการเขาไปตรวจสอบ
จํานวนของยาที่มีสํารองไวที่หองยาจายยาผูปวยนอกและหองยาจายยาผูปวยใน ถายาต่ํากวาระดับที่ตั้งไว ก็
จะนํามาเติมใหครบทุกวัน แตที่ Kameda Medical Center มีระบบพิเศษที่เพิ่งเริ่มนํามาใชที่คลังสํารองยาของ
หองจายยาผูปวยนอกเปนที่แรก คือ การรับยาเขาและตัดออกจากคลังจะมีเครื่องตรวจสอบจากบารโคดขาง
กลองบรรจุยา ระบบจะเชื่อมตรงสูบริษัทขายสงในโรงพยาบาล ซึ่งจะสงขอมูลจํานวนยาที่เหลือในแตละวัน
ใหกับบริษัทรับทราบ และบริษัทจะนํามายาเพิ่มใหถาจํานวนยาอยูในระดับต่ํากวาที่ตั้งไว คอนขางสะดวก
มากที่ไมตองสงคนมาตรวจสอบและไมตองใชเอกสารในการเก็บขอมูล
ปจจุบันถึงแมวางานบริหารเวชภัณฑในประเทศญี่ปุน เภสัชกรไมมีบทบาทมากนักเพราะการคัด
เลือกยา การจัดซื้อ/จัดหา และการดูแลเก็บรักษาคลังเวชภัณฑไมไดอยูในความรับผิดชอบ การที่เภสัชกรใน
ฐานะผูเชี่ยวชาญดานยาที่คนควาและติดตามขอมูลขาวสารดานยาอยูเสมอ เพื่อนํามาเปนขอมูลในการจัดหา
และกําหนดหลักเกณฑในการพิจารณาใหทันสมัยมิไดเปนผูคัดเลือกยา ดวยเหตุนี้ อาจทําใหจัดซื้อ/จัดหายา
จากบริษัทขายสงไดยาที่ไมตรงคุณลักษณะเฉพาะตามหลักวิชาการเนื่องจากยาที่ผลิตโดยตางบริษัทจะมี
แหลงวัตถุดิบหรือกรรมวิธีการผลิตที่แตกตางกัน ซึ่งมีผลตอประสิทธิภาพการรักษา จึงมีแนวคิดที่โรง
พยาบาลจะเปนผูจัดซื้อ/จัดหายากับบริษัทผูผลิตยาโดยไมผานบริษัทขายสงดังกลาว เนื่องจากวาจะไดยาที่มี
ราคาถูกกวาโดยไมตองมีสวนตางที่เกิดขึ้น และเภสัชกรก็จะเขามามีบทบาทเพิ่มขึ้นในสวนนี้ โดยเฉพาะการ
คัดเลือกยา แตสวนตัวผมกลับมองวาการที่เภสัชกรไมตองรับผิดชอบการบริหารจัดการนั้น นาจะเปนขอดี
ที่ทําใหเรามีเวลาในการพัฒนางานในสวนอื่นๆ ไดมากขึ้นดวย เชน งานเภสัชกรรมคลินิก
สวนผูแทนยานั้น มีหนาที่สนับสนุนเอกสารขอมูลยา ไมมีอํานาจในการตอรองราคากับลูกคาเหมือน
อยางในประเทศไทยแตอยางใดและอีกหนาที่หนึ่งคือ การมาเยี่ยมแพทยและเภสัชกร(บอยมากๆ) เขาถือวา
เปนการเอาใจใสตอลูกคา ยิ่งไดพบลูกคาบอยมากเทาไรยิ่งดี (บางครั้งมีของขวัญเล็กๆ นอยๆ มามอบให ก็
คลายๆ กับบานเรา) ดังนั้น บริษัทยาในญี่ปุนจะจางผูแทนยาเปนจํานวนมาก เชน บริษัท Takeda มีเครือขาย
มากที่สุดในญี่ปุน
งานผลิตยา
ที่ Kameda Medical Center มีการเตรียมยาหลายรูปแบบ เชน ยาน้ํา ยาครีม ยาผง ยาสมุนไพร
ปริมาณ ขนาด น้ําหนักของยาแตละชนิดจะถูกคํานวณมาเรียบรอยแลวในคอมพิวเตอร และเปนการผลิตยา
สําหรับผูปวยตอคนตามใบสั่งแพทย มีเครื่องมือบรรจุยาอัตโนมัติ อุปกรณตางๆ และหองเตรียมยามีความ
พรอมมาก จากการสังเกตจุดที่อาจทําใหเกิดความลาชาทําใหผูปวยนอกรอรับยานานคือ การเตรียม/ผลิตยา
(โดยเฉพาะยาน้ําสมุนไพร) เนื่องจากเปนการผลิตตอรายตามใบสั่งแพทย มิไดมีการเตรียมสํารองไว ขั้นตอน
ในการทําคอนขางพิถีพิถัน มีการตรวจสอบหลายขั้นตอนซึ่งมากกวาการจัดยาเม็ดในชั้นวางมาใสตะกรา
กรณียาน้ําสมุนไพร ใชเวลาในการผลิตนานกวา 1-2 ชั่วโมง ทําใหผูปวยไมสามารถรอรับยาไดเลย

4. จึงทําใหเกิดระบบการบริการอีกรูปแบบหนึ่งที่นาสนใจคือ การบริการสงยาไปที่บานโดยบริษัทขนสงเอกชน
(เชน Yamato Transport Co.,Ltd. เปนบริษัทขนสงที่มีชื่อเสียงแหงหนึ่ง) ชวยเพิ่มความสะดวกใหกับผูปวย
เปนอยางมาก แตตองมีการตกลงยินยอมจากผูปวยเสียกอน เพราะการบริการนี้ตองเสียเงินดวย
Investigational Drugs
การพัฒนายาใหมเปนเปนขบวนการที่ยุงยากซับซอนและใชเวลานาน ตองมีการศึกษาวิจัยในสัตว
ทดลองและการศึกษาในคน จึงมีเฉพาะในโรงพยาบาลขนาดใหญและมีบุคลากรทางการแพทยหลายสาขา
ในสวนของ Kameda Medical Center ไดรับการสนับสนุนใหเปนแหลงศึกษาวิจัยยาใหมหรือ protocol จาก
บริษัทผูผลิตยา มีเภสัชกรทํางานอยูในทีมวิจัยทางคลินิก เปนผูประสานงานในการรวบรวมวิเคราะหขอมูล
และบริหารจัดการยาใหมหรือ protocol การจัดเก็บยาใหมหรือ protocol นั้นจะแยกเก็บพิเศษไปจากยาทั่วไป
ในหองยาผูปวยนอก โดยระบุชื่อยาดวยรหัส และจะมีการจายเฉพาะเมื่อมีการสั่งจากแพทยผูทําการวิจัยเทา
นั้น จะมีการประชุมหารือเกี่ยวกับคุณสมบัติทางเภสัชจลนศาสตร การดูดซึม การกระจายตัว การเปลี่ยน
แปลง และการขับถาย รวมถึงขอมูลเกี่ยวกับฤทธิ์ อาการไมพึงประสงค ประสิทธิภาพ และความปลอดภัยใน
การใชยา เพื่อนําขอมูลเหลานี้มาเสนอตอคณะกรรมการที่มีชื่อวา Institutional Review Board (IRB) ประกอบ
ไปดวยแพทยเฉพาะทางหลายสาขา เภสัชกร พยาบาล และบุคลากรทางการแพทยอื่นๆ ที่เกี่ยวของ นอกจาก
นั้นยังประกอบดวยผูที่อยูนอกวงการสาธารณสุขดวยเชน นิติกร แมบาน ครู ฯ โดยคณะกรรมการนี้จะมีการ
พูดคุยกันเปนประจําถึงปญหาหรือผลที่เกิดขึ้นจากการนํายาใหมหรือ protocol ชนิดนั้นๆ มาใชกับผูปวยที่
สมัครใจ ซึ่งผูปวยที่สมัคใจเขารวมการศึกษาพัฒนายาใหมนี้สามารถยุติการเขารวมทดลองเมื่อไรก็ได ดั้ง
นั้น จํานวนผูปวยที่สมัครใจรวมทดลองอาจไมมากนัก
นอกจากบทบาทหนาที่ที่กลาวมาทั้งหมดขางบน เภสัชกรยังมีบทบาทรวมใน Palliative Care Team
ซึ่งประกอบไปดวยแพทย พยาบาล และนักจิตวิยา รวมถึงการนําบาทหลวงหรือพระทางศาสนา มาเขา
รวมทีมดูแลผูปวย โดยเฉพาะผูปวยที่อยูในระยะสุดทายของโรคเรื้อรังตางๆ เชน โรคมะเร็ง ผูปวยเหลานี้
จะมีชีวิตอยูไดไมนาน สภาพจิตใจไมสูดีนัก การดูแลผูปวยจึงไมเนนการใหการรักษาทางกายเพียงอยางเดียว
แตชวยเติมความเขมแข็งทางจิตใจใหผูปวยดวย งานดานนี้ยังอยูในระยะเริ่มตน แตก็ถือวาเปนความพยายาม
ที่จะเพิ่มคุณภาพชีวิตผูปวยใหมากที่สุด
โรคบางชนิดที่มีผลมาจากการบริโภคสารอาหารมากเกินหรือขาดสารอาหารหรือไมสมดุล ซึ่งตอง
อาศัยความรูทางดานเภสัชกรรมรวมดวยนั้น จึงมีเภสัชกรรวมใน Nutrition Support Team (NST) ชวยให
คําปรึกษาดานการปรับขนาดยาในผูปวยที่มีความผิดปกติของตับหรือไต รวมประเมินภาวะโภชนาการและ
ความตองการสารอาหาร เสนอการปรับเปลี่ยนสูตรอาหารและยา รวมถึงแนวทางการใหสารอาหารและยา
รวมกับนักโภชนาการ แมวาเภสัชกรเปนผูเชี่ยวชาญดานยาก็ตาม แตบทบาทดานนี้ก็เปนอีกสวนหนึ่งที่เรา
สามารถกอประโยชนใหกับผูปวยได เพียงตองไดรับความรูเกี่ยวกับการดูแลเรื่องอาหารและยา พรอมทั้งมี
การฝกปฏิบัติเพื่อใหเกิดความชํานาญอยางสม่ําเสมอ

5. ทั้งหมดนี้เปนสิ่งที่อยากนําเสนอใหกับพี่นองเภสัชกรเพื่อใหเห็นภาพของระบบเภสัชกรรมโรง
พยาบาลในประเทศญี่ปุน จะเห็นวาทุกกระบวนการในระบบเภสัชกรรมตองปฏิบัติโดยเภสัชกรทุกขั้นตอน
เภสัชกรมีบทบาทในการดูแลผูปวยและไดรับการยอมรับจากบุคลากรทางการแพทยอื่นๆ มีการใชเครื่องมือที่
ทันสมัยและระบบโปรแกรมคอมพิวเตอรมาชวยเพิ่มความสะดวกในการทํางาน และความพยายามที่จะ
พัฒนาวิชาชีพเภสัชกรรมในบทบาทและมุมมองใหมๆ เชน ดานเภสัชกรรมคลินิก ทั้งนี้เพื่อยึดผลประโยชน
ตอผูปวยเปนสําคัญ ผมอยากใหอานบทความวิชาการที่เกี่ยวของกับระบบเภสัชกรรมในประเทศญี่ปุนของ
ภญ.จันทิมา โยธาพิทักษ เพิ่มเติมดวยครับ โดยหาอานไดที่
http://grad.pha.nu.ac.th/dis/articles/japan.pdf และถาหากทานผูอานมีขอสงสัยหรือตองการขอมูล
เพิ่มเติมสามารถติดตอไดที่ firstclass2518@hotmail.com