2. • Odwracalne i nieodwracalne uszkodzenie komórki Obraz
morfologiczny: zwyrodnienie, zanik lub przerost
• Zmiany submikroskopowe: obrzęk komórek, tworzenie wodniczek,
uszkodzenie błon komórkowych, poszerzenie kanałów siateczki
śródplazmatycznej, uszkodzenie jądra komórkowego.
• Funkcjonowanie komórki: prawidłowe iub upośledzone
3. Przyczyny uszkodzenia komórki
• Niedotlenienie ostre i przewlekłe, czynniki fizyczne, np. wysoka
temperatura, promieniowanie, czynniki chemiczne i leki,
drobnoustroje chorobotwórcze: bakterie, wirusy, grzyby, riketsje,
pasożyty, reakcje immunologiczne, mutacje genetyczne,
nieprawidłowe proporcje składników pokarmowych.
4. Zanik , wiąd, atrophia -stopniowe
pomniejszenie objętości komórki
prowadzące do zmniejszenia
narządu jako całości
• Podział zaników
• Zanik fizjologiczny (inwolucja)
• przykłady: przednereza i pranercza u płodu, grasica w okresie
dojrzewania, układ chłonny w wieku podeszłym, macica ciężarna po
porodzie
• Zanik patologiczny całego ustroju - wyniszczenie (inanitio)
• przyczyny: choroby nowotworowe, przewlekłe głodzenie - brak
pożywienia, zwężenie odźwiernika, zaburzenia wchłaniania
• Pojedynczych narządów
5. Podział (ze względu na wygląd tkanek
i narządów)
• Zanik prosty - zanik całego narządu, bez zmiany kształtu
• Zanik barwnikowy - zanik całego narządu, bez zmiany kształtu, z
jednoczesnym gromadzeniem barwnika w komórkach, np. mięsień
sercowy
• Zanik włóknisty – zmniejszenie liczby komórek, z jednoczesnym
rozrostem tkanki łącznej włóknistej, np. nerki w przebiegu miażdżycy
tętnic nerkowych
• Zanik tłuszczakowaty - zmniejszenie liczby komórek, z jednoczesnym
rozrostem tkanki tłuszczowej, np. trzustka, grasica
• Zanik z surowiczym obrzmieniem komórek, np. tkanka tłuszczowa
pod-nasierdziowa
• Zanik z pozornym namnożeniem jąder, np. włókna mięśni
szkieletowych w unieruchomionej kończynie, w miopatiach
6. Przyczyny:
• ucisk
• niedoczynność lub bezczynność, np. mięśnie szkieletowe w
unieruchomionej kończynie
• uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, np. mięśnie
szkieletowe w chorobie Heinego i Medina
• zaburzenia hormonalne, np. zanik jąder przy nadmiarze estrogenów
• nadczynność, np. w układzie wydzielania wewnętrznego w przypadku
wyczerpania możliwości funkcjonalnych komórki
7.
8. Podział (ze względu na kierunek zmian)
• Zanik dośrodkowy - zanik prosty
• Zanik odśrodkowy - pierwotna wielkość narządu zachowana lub
zwiększona
• Przykłady: wodonercze, osteoporoza, rozedma płuc
9.
10. Martwica - nagła śmierć komórek iub tkanek
w ustroju
• Podział
• Martwica rozpływna - polega na rozpuszczeniu komórek przy udziale
enzymów lizosomalnych
• Wygląd makroskopowy: mniejsza konsystencja tkanki martwej w
porównaniu ze zdrową tkanką otaczającą
•
• Przykłady: rozmiękanie mózgu (encephcilomalacia), przełyk po
spożyciu zasad, wrzód żołądka, zgorzel
24. Martwica
• Martwica denaturacyjna - martwica skrzepowa - polega na
denaturacji białek komórkowych
• Wygląd makroskopowy: większa konsystencja tkanki martwej w
porównaniu ze zdrową tkanką otaczającą
• Przykłady: zawały blade serca, nerek, śledziony, przełyk po spożyciu
kwasów, martwica Balsera, martwica Zenkera, serowacenie,
mumifikacja
• Może wystąpić w każdym narządzie z wyjątkiem mózgu oraz w
narządach, w których nie dochodzi do zawału.
25. Martwica enzymatyczna tkanki tłuszczowej
(martwica Balsera)
• Najczęściej powstaje jako konsekwencja ostrego krwotocznego
zapalenia trzustki.
• Patomechanizm: Uszkodzenie trzustki umożliwia przedostanie się
soku trzustkowego do otaczających tkanek. Uczynnieniu ulega tu
lipaza rozkładająca tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe. Z kwasów
tłuszczowych powstają nierozpuszczalne mydła wapniowe.
• Obraz makroskopowy: blade, szaro-żółtawe ogniska rozsiane w
tkance tłuszczowej trzustki, tkance tłuszczowej około-trzustkowej i
tkance podskórnej, przypominające wyglądem krople parafiny.
29. Martwica woskowa (zwyrodnienie woskowe,
martwica Zenkera
• Rodzaj martwicy widywany w przebiegu duru brzusznego i
paradurów.
• Warunki konieczne do powstania tego typu martwicy: długotrwałe
niedotlenienie z jednoczesnym działaniem toksyn bakteryjnych.
• Lokalizacja: mięsień prosty brzucha i mięśnie piramidowe.
• Obraz makroskopowy: mięśnie swym wyglądem przypominają wosk
lub wędzone mięso rybie.
• Cecha charakterystyczna: brak uszkodzenia błony komórkowej i jądra
komórkowego, co daje możliwość całkowitej regeneracji tkanki
mięśniowej.
30. Martwica serowata (serowacenie)
• Występuje w gruzełkach gruźliczych oraz szybko rosnących guzach
nowotworowych - dotyczy tkanek bogato-komórkowych o słabym
unaczynieniu. Warunkiem koniecznym do powstania tego typu
martwicy jest jednoczesne działanie toksyn bakteryjnych.
• Obraz makroskopowy: obszary martwicy są szarożółte, matowe,
swym wyglądem przypominające twaróg.
35. Mumifikacja
• Dotyczy części dystalnych kończyn w przebiegu zarostowego
zapalenia tętnic.
• Warunki konieczne do powstania tego typu martwicy: wysoka
temperatura przy bardzo niskiej wilgotności. Spełnienie tych
warunków doprowadza do szybkiego wysychania tkanek martwych.
36. Zgorzel (gangrena)
• Dotyczy skóry, miazgi zębowej, jelita grubego.
• Warunki konieczne do powstania zgorzeli:
• Kontakt tkanki martwej co najmniej pośredni ze środowiskiem
zewnętrznym, duża wilgotność tkanek, obecność bakterii gnilnych.
• Obraz makroskopowy: tkanki martwe są wilgotne, cuchnące, o
brunatnym zabarwieniu.
• Zgorzel gazowa - w tkance martwej tworzą się pęcherzyki gazu.
40. Zwyrodnienie (degeneratio)
• Zwyrodnienie - gromadzenie się w komórkach lub poza nimi dużych
ilości substancji, które w prawidłowych warunkach występują tam w
niewielkiej ilości lub ich brak, oraz zniekształcenie pewnych organelli
komórkowych bądź niedobór niektórych substancji w komórkach.
• Substancje, które mogą być gromadzone w komórkach: woda, białka,
węglowodany, śluz i substancje śluzowate, tłuszcze, wapń, barwniki.
41. Zwyrodnienia związane z
gromadzeniem się wody
• Przyćmienie miąższowe - gromadzenie się wody w mitochondriach,
co powoduje ich rozdęcie, powiększenie i zatarcie struktury.
• Narządy: nerki, wątroba, mięsień sercowy.
• Występowanie: oparzenia, wyniszczenie, choroby przebiegające z
wysoką gorączką, działanie niektórych jadów.
• Zwyrodnienie wodniczkowe – gromadzenie się wody w kanałach
siateczki śródplazmatycznej
• Narządy: nerki, wątroba, skóra.
• Występowanie: ospa, półpasiec, oparzenia — skóra, zapalenia
wirusowe, niedobory pokarmowe - wątroba, podanie płynów
krwiozastępczych lub mannitolu - nerki.
42. Zwyrodnienia białkowe
• Zwyrodnienie rogowe
• Nadmierne rogowacenie (hyperkeratosis)
• Przykłady: modzel, nagniotek - pogrubienie warstwy rogowej róg skórny -
rozrost brodawek skóry i pogrubienie warstwy rogowej
• Rogowacenie w niewłaściwym miejscu (leukopiakia) - dotyczy miejsc pokry-
tych nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym, np. jama
ustna, krtań, szyjka macicy. Stanowi efekt długotrwałego drażnienia
• Obraz makroskopowy: białe nie dające się usunąć plamy
• Obraz mikroskopowy: rozrost warstwy kolczystej i rogowacenie
• Nieprawidłowe rogowacenie (parakeratosis) - polega na niezupełnej
przemianie komórek nabłonkowych w masy rogowe. Występuje w łuszczycy
43. Zwyrodnienie skrobiowate (amyloidoza)
• Amyloid - patologiczna substancja białkowa (nierozgałęziające się włókna
białkowe w glikoproteinowej substancji); odkłada się między komórkami w
różnych stanach klinicznych.
• Podział:
• amyloidoza układowa (uogólniona) - obejmuje kilka układów narządów
• amyloidoza zlokalizowana (ograniczona) - dotyczy pojedynczego narządu:
płuca, krtań, skóra, pęcherz moczowy, język, oczodół
• amyloidoza pierwotna - związana z zaburzeniami immunologicznymi
• amyloidoza wtórna - powikłanie innych toczących się w organizmie chorób:
przewlekłych zapaleń, najczęściej wrzodziejącego zapalenia jelita i reumato-
idalnego zapalenia stawów oraz chorób nowotworowych - szpiczaka
mnogiego i ziarnicy złośliwej
• Osobna grupa: amyloidoza wrodzona (dziedziczna) - występuje rodzinnie na
ograniczonych obszarach geograficznych.
44. Zwyrodnienie glikogenowe
• Glikogenozy - gromadzenie się prawidłowo lub nieprawidłowo
zbudowanego glikogenu w komórkach narządów miąższowych jako
wynik zaburzeń genetycznych polegających na niedoborze lub braku
enzymów biorących udział w przemianach węglowodanów.
• Gromadzenie glikogenu dotyczy głównie komórek wątroby, nerek,
mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych i serca.
45. Zwyrodnienie śluzowe i śluzowate
• Substancje śluzowe gromadzą się w komórkach nabłonkowych w
przebiegu zapaleń, w żołądku pod wpływem alkoholu, w nabłonku
oskrzeli w przebiegu astmy oskrzelowej i mukowiscydozie oraz w
nabłonku wyścielającym torbiele jajnika.
• Substancje śluzowate gromadzą się w tkance łącznej skóry,
międzymięśniowej i tkance tłuszczowej, np. w przebiegu
niedoczynności tarczycy oraz w niektórych guzach nowotworowych
46. Zwyrodnienie tłuszczowe
• Gromadzenie tłuszczów obojętnych - głównie w wątrobie, mięśniu
sercowym i nerkach w przypadku nieprawidłowych proporcji
składników pokarmowych w pożywieniu lub zaburzeń gospodarki
lipidowej uwarunkowanych genetycznie
• Gromadzenie tłuszczów złożonych (fosfolipidów i cerebrozydów) - jest
to efekt zaburzeń genetycznych, lipidy gromadzone są w cytoplazmie
różnych narządów.
• Gromadzenie cholesterolu - ma miejsce w kamieniach żółciowych,
blaszkach miażdżycowych, kaszakach, błonie śluzowej pęcherzyka
żółciowego.
47. Zwyrodnienie barwnikowe
• Melanina - barwnik fizjologicznie występujący np. w brodawce
sutkowej i jej otoczce, wargach sromowych większych, skórze odbytu
i moszny, skórze, tęczówce.
• Nadmierne gromadzenie melaniny może być ograniczone (np. w
piegach) lub uogólnione (np. w chorobie Addisona).
• Brak melaniny w komórkach może być ograniczony (w bielactwie) lub
uogólniony (w albinizmie).
48. Zaburzenia gospodarki wapniowej
• Wapnienie dystroficzne - odkładanie się soli wapnia w tkankach
chorobowo zmienionych, np. blaszki miażdżycowe, tkanki martwicze.
Stężenie wapnia w surowicy pozostaje w granicach normy,
• Wapnienie przerzutowe — odkładanie się soli wapnia w tkankach
zdrowych jako efekt wzrostu stężenia wapnia w surowicy krwi.
Występuje w przypadku nadczynności przytarczyc, hiperwitaminozy
D, zasadowicy. Sole wapnia gromadzą się przede wszystkim w
nerkach, płucach i błonie śluzowej żołądka.
• Kamica - kamienie mogą powstać we wszystkich przewodach i jamach
ciała organizmu. Najczęściej powstają w pęcherzyku żółciowym i
układzie kielichowo-miedniczkowym nerek.
49.
50.
51.
52. Torbiele (cystes)
• Torbiel - patologiczna jama w narządzie, najczęściej wypełniona
substancją płynną.
• Torbiel prawdziwa
• Patologiczna jama wysiana od wewnątrz nabłonkiem, np. torbiele
jajnika, skrzelo- pochodne szyi.
• Torbiel rzekoma
• Patologiczna jama pozbawiona wyściółki nabłonkowej, np. jama
poudarowa w mózgu i trzustce, torbiele w kościach.
