โลกดาราศาสตร์ ดวงดาว และอวกาศ เรื่องที่ 1 แผ่นดินไหว จัดทำโดย นายอดิพงศ์ ท่วมจอก

1. แผ่นดินไหว Earthquakes
โลกดาราศาสตร์ ดวงดาว และอวกาศ
นายอดิพงศ์ ท่วมจอก

2. แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติ

3. แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติ

4. แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติ

5. แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติ

6. แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติ

7. แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติ

8. แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติ

9. ภัยที่เกิดจากแผ่นดินไหว (EARTHQUAKE HAZARD)
Collapse
Subside
Liquefaction

10. Ground Displacement
Flooding
Fire
ภัยที่เกิดจากแผ่นดินไหว (EARTHQUAKE HAZARD)

11. แผ่นดินไหว (EARTHQUAKE)
แผ่นดินไหว (Earthquake) คือ การสั่นสะเทือนของพื้นดิน
อันเนื่องมาจากการปลดปล่อยพลังงานเพื่อระบายความเครียดที่
สะสมไว้ภายในโลกออกมาอย่างฉับพลัน เพื่อปรับสมดุลของเปลือก
โลกให้คงที่

12. สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหว
แบ่งเป็น 2 อย่าง คือ
1. เกิดจากธรรมชาติ (NATURAL EARTHQUAKE)
2. เกิดจากการกระทาของมนุษย์ (INDUCED SEISMICITY)

13. แผ่นดินไหวที่เกิดจากการกระทาของมนุษย์
 การเก็บกักน้าในเขื่อนขนาดใหญ่
 การทดลองระเบิดปรมาณู/ระเบิดนิวเคลียร์
 การระเบิดจากการทาเหมืองแร่
 การสูบน้าใต้ดินมาใช้มากเกินไป
 การผลิตน้ามันและก๊าซธรรมชาติ
 การเก็บขยะนิวเคลียร์ใต้ดิน

14. มักเกิดมาก บริเวณขอบของ
plate และตามแนวรอยเลื่อน
ห้ามไม่ได้ ควบคุมไม่ได้ แต่ลดความรุนแรง
และความเสียหายได้ ถ้ารู้และมีการเตือน
ล่วงหน้า
แผ่นดินไหวที่เกิดจากธรรมชาติ

15. ทฤษฎีการเกิดแผ่นดินไหว
1. ทฤษฎีว่าด้วยการขยายตัวของเปลือกโลก (Dilation Source Theory)
ทฤษฎีว่าด้วยการขยายตัวของเปลือกโลก
2. ทฤษฎีว่าด้วยการคืนตัวของวัตถุ (Elastic Rebound Theory)
ทฤษฎีนี้เชื่อว่าแผ่นดินไหวและการสั่นสะเทือนของพื้นดินมีสาเหตุมา
จากการเคลื่อนตัวของรอยเลื่อน (Fault) กล่าวคือ เมื่อรอยเลื่อนเกิดการ
เคลื่อนที่ถึงจุดหนึ่ง วัตถุจะขาดออกจากกันและเสียรูปอย่างมาก พร้อมกับการ
ปลดปล่อยพลังงานออกมาในรูปของคลื่นแผ่นดินไหว และหลังจากนั้นวัตถุก็
คืนตัวกลับสู่รูปเดิม

16. ทฤษฎีว่าด้วยการคืนตัวของวัตถุ (Elastic Rebound Theory)
สนับสนุนแนวความคิดที่เชื่อว่า แผ่นดินไหวมีกลไกการกาเนิดเกี่ยวข้องโดยตรง
และใกล้ชิดกับแนวรอยเลื่อนมีพลัง (Active Fault)ที่เกิดขึ้นจากกระบวนการแปรสัณฐาน
ของเปลือก โลก (Plate Tectonic)
เปลือกโลก (Crust) ประกอบด้วยแผ่นทวีป (Continental Plate) และแผ่น
มหาสมุทร (Ocean Plate) หลายแผ่นต่อกัน ซึ่งมีการเคลื่อนที่ตลอดเวลา ทาให้บาง
แผ่นเคลื่อนออกจากกัน (Divergent Plate Boundary) บางแผ่นเคลื่อนเข้าหาและมุด
ซ้อนกัน (Convergent Plate Boundary) บางแผ่นเคลื่อนผ่านกัน (Transform Plate
Boundary) จึงทาให้เกิดแรงเครียดสะสมไว้ภายในเปลือกโลก

17. กลไกการขับเคลื่อนแผ่นเปลือกโลก

18. ลักษณะการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกบริเวณรอยต่อระหว่างแผ่น
เคลื่อนที่ผ่านกัน
เคลื่อนที่เข้าหากัน
เคลื่อนที่ออกจากกัน

19. รอยเลื่อนตามแนวระนาบ
(STRIKE-SLIP FAULT)
รอยเลื่อนปกติ
(NORMAL FAULT)
รอยเลื่อนย้อน
(REVERSE FAULT)
ชนิดของรอยเลื่อน (Along Fault)

20. แนวที่มีการเกิดแผ่นดินไหวอย่างต่อเนื่อง คือแนวขอบ หรือบริเวณรอยต่อของเพลต (plate)
ต่างๆ ตามทฤษฏีการเคลื่อนตัวของเปลือกโลก (Plate Tectonic Theory)

22. แผ่นดินไหวไม่ได้เกิดขึ้นทั่วๆ ไปบนโลก แต่จะมีแนวของการเกิดที่ค่อนข้างเป็น
รูปแบบที่แน่นอน

23. Ring of Fire บริเวณที่เกิดแผ่นดินไหวมากที่สุด

25. SEISMOLOGY
Seismology คือ การศึกษา
เกี่ยวกับแผ่นดินไหว และคลื่น
แผ่นดินไหว ที่เคลื่อนที่ผ่านโลก และ
รอบๆ โลก
Seismologist คือ นักวิทยา
ศาสตร์ ผู้ซึ่ง ศึกษาแผ่นดินไหว และคลื่น
แผ่นดินไหว

26. คลื่นแผ่นดินไหว (SEISMIC WAVE)
Seismic Wave คือ คลื่นของพลังงาน (wave of energy) ที่
เกิดจากการแตกอย่างทันทีทันใดของหินภายในโลก หรือจากการระเบิด
Seismic Wave เป็นพลังงานคลื่นที่เดินทางผ่านชั้นภายในโลก
และถูกบันทึกไว้ด้วยเครื่องตรวจวัดคลื่นแผ่นดินไหว (Seismograph) มีการ
เคลื่อนที่ออกไปได้ทุกทิศทาง ทั้งในแนวเหนือ-ใต้ ตะวันออก-ตะวันตก
และในแนวดิ่ง

27. ชนิดของคลื่นแผ่นดินไหว (TYPES OF SEISMIC WAVE)
แบ่งเป็น 2 ชนิด คือ
 คลื่นในตัวกลาง (Body
Wave) : หรือคลื่นเนื้อ เป็นคลื่นซึ่ง
สามารถเดินทางผ่านชั้นภายในโลก
 คลื่นพื้นผิว (Surface
Wave) : คลื่นพื้นผิว เป็นคลื่นซึ่ง
เคลื่อนที่ผ่านได้เฉพาะตามผิวของโลก
เท่านั้น

28. คลื่นในตัวกลาง BODY WAVE
ประกอบด้วยคลื่น 2 ชนิด คือ
P wave หรือ Primary Wave :
เป็นคลื่นตามยาว ที่เคลื่อนที่ได้เร็วที่สุด และ
สามารถเคลื่อนที่ผ่านได้ทั้งหินแข็งและของไหล มี
ลักษณะการเคลื่อนที่ของคลื่นเป็นแบบ push
and pull ในทิศทางเดียวกันกับทิศทางการ
เคลื่อนที่ของคลื่น
S wave หรือ Secondary Wave
: เป็นคลื่นตามขวาง ซึ่งเป็นคลื่นตัวที่สองที่เรา
รู้สึกได้เวลาเกิแผ่นดินไหว โดยจะเคลื่อนที่ได้ช้า
กว่า คลื่น P wave และสามารถเคลื่อนที่ผ่านได้
เฉพาะในหินแข็งเท่านั้น ลักษณะการเคลื่อนที่ของ
คลื่น จะเคลื่อนที่ขึ้น-ลง และจาก side-to-side
ในทิศทางที่ตั้งฉากกับทิศทางการเคลื่อนที่ของ
คลื่น

29. คลื่นพื้นผิว SURFACE WAVE
ประกอบด้วยคลื่น 2 ชนิด คือ
Love Wave เป็น surface wave ที่
เคลื่อนที่ได้เร็วที่สุด โดยจะเคลื่อนที่ในลักษณะ
จาก side-to-side
Rayleigh Wave เป็นคลื่นม้วน ซึ่ง
ลักษณะการเคลื่อนที่ของคลื่น จะเคลื่อนที่ ขึ้นลง
และจาก side-to-side ในทิศทางเดียวกันกับทิศ
ทางการเคลื่อนที่ของคลื่น

30. ภาพรวมของแผ่นดินไหว

31. จุดกาเนิดคลื่นแผ่นดินไหว VS จุดศูนย์กลางแผ่นดินไหว

32. แผ่นดินไหวเกิดจากการเคลื่อนตัวทันทีทันไดของรอยเลื่อน (fault) พร้อมๆ กับ
การปลดปล่อยพลังงานออกมาในรูปของคลื่นแผ่นดินไหว (seismic wave)

33. ความลึกของแผ่นดินไหว (Depth of Earthquake)
โซน ความลึกของแผ่นดินไหวจากผิวดิน (กม.)
ตื้น 0 - 70
ปานกลาง 70 - 300
ลึก 300 - 700

34. Seismologist จะทาการศึกษาแผ่นดินไหว ด้วยการออกไป
ตรวจสอบความเสียหายที่เกิดจากแผ่นดินไหวในสนาม โดยอาศัยข้อมูลที่ได้
จากการตรวจวัดด้วย เครื่อง Seismograph
Seismograph คือเครื่องมือที่ใช้ในการตรวจสอบและบันทึก
แผ่นดินไหว หรือ การสั่นของพื้นผิวโลก ซึ่งเกิดจากคลื่นแผ่นดินไหว
(seismic wave) เส้นกราฟขึ้น-ลง ที่ได้จากการบันทึกด้วยเครื่อง
Seismograph เรียกว่า Seismogram

35. เครื่องตรวจวัดแผ่นดินไหวเครื่องแรก
ประดิษฐ์โดย ชาวจีน ชื่อ Chang Heng
ทราบเฉพาะทิศทาง ไม่ทราบขนาด
หลักการพื้นฐานของเครื่องตรวจวัด
แผ่นดินไหวในปัจจุบัน ทราบทิศทาง
ทราบตาแหน่ง และทราบขนาด
เครื่องตรวจวัดแผ่นดินไหว

36. มาตราส่วนที่ใช้วัดขนาดของแผ่นดินไหว
เ ป็ น ก า ร วั ด ข น า ด ข อ ง แ ผ่ น ดิ น ไ ห ว
(Magnitude) ซึ่งพัฒนาขึ้นโดย Charles Richer ในปี
ค.ศ.1930 เพื่อใช้วัดขนาดของแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นทางตอน
ใต้ของแคลิฟอร์เนีย เป็น Log Scale เลขฐานสิบ โดย
แต่ละลาดับขนาดจะแตกต่างกัน 10 เท่า แต่พลังงาน
แตกต่างกันประมาณ 32 เท่า
เป็นมาตราส่วนที่ใช้สาหรับวัดความรุนแรงของ
แผ่นดินไหว (Intensity) ที่เกิดจากการสั่นและความ
เสียหายที่เกิดจากแผ่นดินไหว ซึ่งจะแตกต่างกันไปในแต่
ละที่ ขึ้นอยู่กับระยะทาง
The Richter Scale
The Mercalli Scale :

37. ขนาด (Magnitude) ของแผ่นดินไหว เป็นค่าที่ได้จากการคานวณ
จากการตรวจวัดความสูงของคลื่นแผ่นดินไหว มาตราที่นิยมใช้ ได้แก่
(1) Local Magnitude , ML นิยมใช้มากที่สุดในประเทศไทย ใช้สาหรับ
วัดแผ่นดินไหวท้องถิ่นหรือแผ่นดินไหวระยะใกล้ มีหน่วยเป็น “ริคเตอร์”
(2) Surface-Wave Magnitude , Ms
(3) Body-Wave Magnitude , Mb
(4) Moment Magnitude, Mw อาศัยหลักการ และพื้นฐานของ
Seismic Moment จึงมีความเหมาะสมใช้ได้กว้างขวางกว่า (1)-(3)
โดยเฉพาะแผ่นดินไหวระยะไกล (Teleseismic) และมีขนาดใหญ่ๆ

38. มาตราริคเตอร์
ขนาด ความสั่นสะเทือน
1 - 2.9 สั่นไหวเล็กน้อย
3 - 3.9 ผู้คนในอาคารรู้สึกเหมือนรถไฟวิ่งผ่าน
4 - 4.9 สั่นไหวปานกลาง ผู้คนทั้งในและนอก
อาคารรู้สึก วัตถุห้อยแขวนแกว่งไกว
5 - 5.9 สั่นไหวรุนแรง เครื่องเรือน วัตถุมีการเคลื่อนที่
6 - 6.9 สั่นไหวรุนแรงมาก อาคารเริ่มพังเสียหาย
7.0 ขึ้นไป สั่นไหวร้ายแรง อาคารพังเสียหายมาก
แผ่นดินแยก วัตถุถูกเหวี่ยงกระเด็น

39. ความรุนแรงของแผ่นดินไหว (Intensity)
เป็นการวัดความรุนแรงจากปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ทั้งขณะเกิดและ
หลังการเกิดแผ่นดินไหว ที่มีต่อความรู้สึกของผู้คน ลักษณะที่สั่นไหว
หรือความเสียหายของสิ่งก่อสร้าง มาตราที่นิยมใช้ ได้แก่ มาตรา
โมดิฟายด์เมอร์แคลลี่ (Modified Mercalli Intensity Scale)

40. มาตราโมดิฟายด์เมอร์แคลลี่ (Modified Mercalli Intensity Scale)

41. Magnitude and Intensity Comparison
Magnitude
Typical Maximum
Modified Mercalli Intensity
1.0 ‟ 3.0 I
3.0 ‟ 3.9 II - III
4.0 ‟ 4.9 IV - V
5.0 ‟ 5.9 VI - VII
6.0 ‟ 6.9 VII - IX
7.0 and higher VIII or higher

42. วิธีการอ่าน SEISMOGRAM ที่ได้จากเครื่อง SEISMOGRAPH
เป็นการอ่านคลื่นแผ่นดินไหว
(Seismic Wave) ที่ได้จากการบันทึกด้วยเครื่อง
Seismograph โดยคลื่นที่ใช้ในการอ่านเพื่อการ
คานวณ คือ คลื่น Body wave ที่ประกอบด้วย
คลื่น P & S Wave
หลักการพิจารณา : P Wave หรือ
Primary Wave จะเป็นคลื่นที่มาถึงเครื่องเป็น
อันดับแรก เนื่องจากเคลื่อนที่ได้เร็วที่สุด คลื่น S
Wave หรือ Secondary Wave จะมาถึงเป็น
อันดับที่สอง และคลื่น Surface Wave จะมาถึง
เป็นอันดับสุดท้าย
เพื่อใช้สาหรับคานวณหา ตาแหน่งจุด
ศูนย์กลางแผ่นดินไหว และขนาดของ
แผ่นดินไหว

43. คลื่นแผ่นดินไหว (Seismic wave)
แบ่งเป็น 3 ประเภท
(1.) P-waves หรือ Primary waves (คลื่นปฐมภูมิ)
(2.) S-waves หรือ Secondary waves (คลื่นทุติยภูมิ)
(3.) Surface waves (คลื่นพื้นผิว)

44. การหาตาแหน่งจุดศูนย์กลางและขนาดของแผ่นดินไหว
อ่านเวลาที่คลื่น P Wave & S Wave
เดินทางมาถึง วัดขนาดของ Amplitude
เทียบกับตาราง
ใช้วงเวียนวาดรัศมีของวงกลมแต่ละวง - จุดที่ตัดกันของวงกลม
คือ จุดศูนย์กลางของแผ่นดินไหว

45. ขนาด (Magnitude)
เป็นค่าของพลังงานที่แผ่นดินไหวปลดปล่อยออกมาในแต่ละครั้งคานวณได้จากการตรวจวัดค่า
ความสูง (amplitude) ของคลื่นแผ่นดินไหว หน่วยวัดเป็น
ริคเตอร์ (Richter Scale)

46. ISOSEISMAL MAP

47. จานวนของแผ่นดินไหวทั่วโลก ตั้งแต่ ปี 2000-2005
Magnitude 2000 2001 2002 2003 2004 2005
8.0 to 9.9 1 1 0 1 2 1
7.0 to 7.9 14 15 13 14 13 7
6.0 to 6.9 158 126 130 140 140 112
5.0 to 5.9 1345 1243 1218 1203 1488 1199
4.0 to 4.9 8045 8084 8584 8462 10917 9282
3.0 to 3.9 4784 6151 6151 7624 7935 5154
2.0 to 2.9 3758 4162 4162 7727 6317 2838
1.0 to 1.9 1026 944 944 2506 1344 16
0.1 to 0.9 5 1 1 134 103 0
No Magnitude 3120 2938 2938 3608 2940 586
Total 22256 23534 27454 31419 31199 19195
Estimated 231 21357 1685 33819 284010 1952

48. เปลือกโลกแตกออกเป็นเพลตต่างๆ
ใหญ่บ้าง เล็กบ้าง ทางด้านตะวันตกของ
ประเทศไทย เป็นบริเวณที่เพลต 2 เพลต
คือ อินเดีย-ออสเตรเลียเพลต (India-
Australian Plate) มุดตัวลงไปใต้ยูเร
เซียเพลต (Eurasia Plate) ทาให้
เปลือกโลกบริเวณนี้มีพลัง มีการเคลื่อน
ตัว มีการเกิดแผ่นดินไหวมาอย่าง
ต่อเนื่องยาวนาน

49. ภาพจาลองการเกิดแผ่นดินไหว ขนาด 9 ริค
เตอร์ และสึนามิ เมื่อ 26 ธันวาคม 2547 มี
ผู้เสียชีวิตมากกว่า 280,000 คน

50. การที่เปลือกโลกแตกออกเป็นเพลตต่างๆ และเคลื่อนที่ผ่านซึ่งกันและกันตลอดเวลา ทาให้หินบริเวณ
เปลือกโลกอยู่ในภาวะกดดัน ถูกกระทาโดยแรงเค้น (Stress) อย่างต่อเนื่อง
เมื่อถึงจุดวิกฤต มวลหินจะแตกและเคลื่อนที่แยกออกจากกันอย่างฉับพลัน พร้อมกับปล่อยพลังงาน
ออกมาในรูปคลื่นแผ่นดินไหว

51. ความรุนแรงขึ้นอยู่กับปัจจัยหลาย
อย่าง ที่สาคัญ คือ ระยะห่างจากผู้สังเกต
และตาแหน่ง Epicenter ยิ่งอยู่ห่าง
ออกไป ความรุนแรงจะน้อยลง
หลังเกิดแผ่นดินไหวแต่ละครั้ง
เจ้าหน้าที่จะสารวจความเสียหายและ
ความรู้สึกของผู้คน และ ทาเป็นแผนที่
แสดงความรุนแรงที่ตาแหน่งต่างๆ
แผนที่แสดงความรุนแรงของแผ่นดินไหว
Isoseismical Map

52. สถานีวัดแผ่นดินไหวในประเทศไทย
คลื่นแผ่นดินไหวสามารถเดินทางผ่านเปลือกโลกไปได้ไกลเป็นพันกิโลเมตร ขึ้นอยู่กับขนาดของ
แผ่นดินไหว การตรวจวัดแผ่นดินไหวจึงทาเป็นเครือข่าย ทั้งในระดับประเทศ และระดับโลก

53. เครื่องมือตรวจวัดแผ่นดินไหว สามารถตรวจหา
„ เวลาที่แผ่นดินไหวเกิด
„ ศูนย์กลางแผ่นดินไหว (Epicenter)
„ ความลึกของจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหว (Focal depth)
„ ขนาดของพลังงานที่ปลดปล่อยออกมา (Magnitude)

54. 2506 เริ่มสถานีตรวจวัดแผ่นดินไหวสถานีแรกที่
เชียงใหม่ โดยกรมอุตุนิยมวิทยา
ปัจจุบัน
ระบบอนาล็อก 13 แห่ง ที่ เชียงราย เชียงใหม่ น่าน
เขื่อนภูมิพล จ.ตาก เลย อุบลราชธานี
นครราชสีมา นครสวรรค์ เขื่อนเขาแหลม
และอาเภอเมือง จ. กาญจนบุรี จันทบุรี
ประจวบคีรีขันธ์ สงขลา และภูเก็ต
ระบบดิจิตอล 11 แห่ง ที่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน
แพร่ เขื่อนภูมิพล จ. ตาก ขอนแก่น เลย
ปากช่อง จ. นครราชสีมา สุราษฎร์ธานี และ
สงขลา

55. สถานีตรวจวัดตามวัตถุประสงค์เฉพาะ
„ กรมอุทกศาสตร์ กองทัพเรือ ตรวจจับการทดลองระเบิด นิวเคลียร์
„ การไฟฟ้าฯ ตรวจแผ่นดินไหวขนาดเล็ก เครือข่ายบริเวณ เขื่อนทางภาคตะวันตก
„ กรมชลประทาน บริเวณจังหวัดแพร่ เพื่อศึกษาลักษณะ การเกิดแผ่นดินไหวก่อน
การสร้างเขื่อน
„ กรมโยธาธิการ และจุฬาฯ วิจัยการตอบสนองของอาคาร จากแผ่นดินไหว

56. แผ่นดินไหว
ในประเทศไทย
ประเทศไทยไม่มีแนวการไหวสะเทือน
พาดผ่านเหมือนกับประเทศอินโดนีเซีย
และพม่า ซึ่งมีแนวเลื่อนขนาดใหญ่พาด
ผ่านตามแนวขอบเพลต
อย่างไรก็ตาม ไม่ได้หมายความ ว่าจะ
ไม่มีโอกาสเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ขึ้น
ได้ เนื่องจากมีรอยเลื่อนที่ยังมีพลัง
(Active fault) ที่ยังมีการเคลื่อนตัวอยู่
ตลอดเวลา

57. ภาพรวมของการเกิดแผ่นดินไหวในประเทศไทย

58. Active Fault
รอยเลื่อนมีพลัง

59. รอยเลื่อนแม่จัน
„ ยาวประมาณ 130 กม.
„ ตั้งแต่ปี 2521
ขนาด > 3 ริคเตอร์ เกิดตามแนวรอย
เลื่อนนี้ 10 ครั้ง 3 ครั้งมีขนาด > 4.5 ริค
เตอร์ โดยเฉพาะวันที่ 1 กันยายน 2521 มี
ขนาด > 4.9 ริคเตอร์

60. รอยเลื่อนแพร่
• ยาวประมาณ 115 กม.
• รอบ 10 ปีที่ผ่านมา
ขนาด 3.4 ริคเตอร์ มากกว่า 20 ครั้ง
ล่าสุด ขนาด 3 ริคเตอร์ เมื่อ 10
กันยายน 2533

61. รอยเลื่อนแม่ทา
• ยาวประมาณ 55 กม.
• การศึกษาอย่างละเอียดเฉพาะ ในปี
2521
มีแผ่นดินไหวขนาดเล็ก อยู่หลายครั้ง

62. รอยเลื่อนเถิน
• ยาวประมาณ 90 กม.
• 23 ธันวาคม 2521 เกิดแผ่นดินไหวขนาด
3.7 ริคเตอร์

63. รอยเลื่อนเมย-อุทัยธานี
• ยาวประมาณ 250 กม.
• 23 กันยายน 2476 ไม่ทราบขนาด
• 23 กุมภาพันธ์ 2518 ขนาด 5.6 ริคเตอร์

64. รอยเลื่อนเจดีย์สามองค์
• ยาวประมาณ 250 กม.
• ตามลาน้าแควน้อย และ ต่อเข้าไปเป็น
รอยเลื่อนสะแกง ในประเทศพม่า
• เกิดแผ่นดินไหวขนาดเล็ก หลายพันครั้ง

65. รอยเลื่อนศรีสวัสดิ์
• ยาวประมาณ 500 กม.
• รอบ 10 ปีที่ผ่านมา มีแผ่นดินไหวขนาด
เล็กเกิดขึ้นหลายร้อยครั้ง ขนาดใหญ่ที่สุด
5.9 ริคเตอร์ เมื่อ 22 เมษายน 2526

66. รอยเลื่อนระนอง
• ยาวประมาณ 270 กม.
• 30 กันยายน 2521 มีขนาด 5.6 ริค
เตอร์

67. รอยเลื่อนคลองมะรุ่ย
• ยาวประมาณ 150 กม.
• มีรายงานเกิดแผ่นดินไหว
1. 16 พฤษภาคม 2476
2. 7 เมษายน 2519
3. 17 สิงหาคม 2542
4. 29 สิงหาคม 2542

68. ความเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวในประเทศไทย

69. แผนที่เสี่ยงภัยแผ่นดินไหว

70. การพยากรณ์การเกิดแผ่นดินไหวการพยากรณ์การเกิดแผ่นดินไหวไม่ได้

71. ก่อนการเกิดแผ่นดินไหว
„ น้าในบ่อน้า ขุ่นมากขึ้น ไหวหมุนเวียน ระดับน้าเปลี่ยนแปลง มีฟองอากาศ และรสขม
„ ปริมาณก๊าซเรดอนเพิ่มขึ้น
„ แมลงสาบจานวนมากวิ่งเพ่นพ่าน
„ สุนัข เป็ด ไก่ หมู หมี ตื่นตกใจ
„ หนู งู วิ่งออกมาจากรู
„ ปลา กระโดดขึ้นจากฝั่งน้า
„ อื่นๆ

72. ภัยพิบัติจากแผ่นดินไหว
„ เกิดการเลื่อนเคลื่อนที่ของผิวโลก (Surface faulting)
„ การสั่นสะเทือนของผิวดิน (ground shaking)
„ การพังทลายของดิน (landslides)
„ ภาวะดินเหลว (liquefaction)
„ การทรุดตัวของพื้นดิน (subsidence)
„ สึนามิ (Tsunami)
„ ภูเขาไฟระเบิด (volcanoes)

73. สึนามิ (Tsunami)

74. สึนามิ (Tsunami) คลื่นยักษ์ผลจากแผ่นดินไหว

75. สึนามิ เมื่อ 26 ธันวาคม 2547

76. สึนามิ เมื่อ 26 ธันวาคม 2547

77. สึนามิ เมื่อ 26 ธันวาคม 2547

78. คลื่นยักษ์ไปไกลถึงแอฟริกา

79. การป้องกันและการปฏิบัติตน
ก่อนการเกิด ● ระหว่างการเกิด ● หลังการเกิด

81. ก่อนการเกิดแผ่นดินไหว
1. ควรมีไฟฉายพร้อมถ่านไฟฉาย และกระเป๋ายาเตรียมไว้ในบ้าน และให้ทุกคนทราบว่าอยู่ที่ไหน
2. ศึกษาการปฐมพยาบาลเบื้องต้น
3. ควรมีเครื่องมือดับเพลิงไว้ในบ้าน เช่น เครื่องดับเพลิง ถุงทราย เป็นต้น
4. ควรทราบตาแหน่งของวาล์วปิดน้า วาล์วปิดก๊าซ สะพานไฟฟ้า สาหรับตัดกระแสไฟฟ้า
5. อย่าวางสิ่งของหนักบนชั้น หรือหิ้งสูง ๆ เมื่อแผ่นดินไหวอาจตกลงมาเป็นอันตรายได้
6. ผูกเครื่องใช้หนัก ๆ ให้แน่นกับพื้นผนังบ้าน
7. ควรมีการวางแผนเรื่องจุดนัดหมาย ในกรณีที่ต้องพลัดพรากจากกัน เพื่อมารวมกันอีกครั้ง ในภายหลัง
8. สร้างอาคารบ้านเรือนให้เป็นไปตามกฎเกณฑ์ที่กาหนด สาหรับพื้นที่เสี่ยงภัยแผ่นดินไหว

83. เมื่อแผ่นดินไหว
หมอบ!
มุดใต้โต๊ะ ยึดให้มั่น
หาที่กาบัง!
ยึดให้มั่น!

85. ระหว่างเกิดแผ่นดินไหว
1. อย่าตื่นตกใจ พยายามควบคุมสติอยู่อย่างสงบ ถ้าท่านอยู่ในบ้านก็ให้อยู่ในบ้าน ถ้าท่านอยู่นอกบ้านก็ให้อยู่
นอกบ้าน เพราะส่วนใหญ่ได้รับบาดเจ็บเพราะวิ่งเข้าออกจากบ้าน
2. ถ้าอยู่ในบ้านให้ยืนหรือหมอบอยู่ในส่วนของบ้านที่มีโครงสร้างแข็งแรง ที่สามารถรับน้าหนัก ได้มาก และให้อยู่
ห่างจากประตู ระเบียง และหน้าต่าง
3. หากอยู่ในอาคารสูง ควรตั้งสติให้มั่น และรีบออกจากอาคารโดยเร็ว หนีให้ห่างจากสิ่งที่จะล้มทับได้
4. ถ้าอยู่ในที่โล่งแจ้ง ให้อยู่ห่างจากเสาไฟฟ้า และสิ่งห้อยแขวนต่าง ๆ ที่ปลอดภัยภายนอกคือที่โล่งแจ้ง
5. อย่าใช้ เทียน ไม้ขีดไฟ หรือสิ่งที่ทาให้เกิดเปลวหรือประกายไฟ เพราะอาจมีแก๊สรั่วอยู่บริเวณนั้น
6. ถ้าท่านกาลังขับรถให้หยุดรถและอยู่ภายในรถ จนกระทั่งการสั่นสะเทือนจะหยุด
7. ห้ามใช้ลิฟต์โดยเด็ดขาดขณะเกิดแผ่นดินไหว
8. หากอยู่ชายหาดให้อยู่ห่างจากชายฝั่ง เพราะอาจเกิดคลื่นขนาดใหญ่ซัดเข้าหาฝั่ง

89. หลังเกิดแผ่นดินไหว
1. ควรตรวจตัวเองและคนข้างเคียงว่าได้รับบาดเจ็บหรือไม่ ให้ทาการปฐมพยาบาลขั้นต้นก่อน
2. ควรรีบออกจากอาคารที่เสียหายทันที เพราะหากเกิดแผ่นดินไหวตามมาอาคารอาจพังทลายได้
3. ใส่รองเท้าหุ้มส้นเสมอ เพราะอาจมีเศษแก้ว หรือวัสดุแหลมคมอื่น ๆ และสิ่งหักพังแทง
4. ตรวจสายไฟ ท่อน้า ท่อแก๊ส ถ้าแก๊สรั่วให้ปิดวาล์วถังแก๊ส ยกสะพานไฟ อย่าจุดไม้ขีดไฟ หรือก่อไฟจนกว่า
จะแน่ใจว่าไม่มีแก๊สรั่ว
5. ตรวจสอบว่า แก๊สรั่ว ด้วยการดมกลิ่นเท่านั้น ถ้าได้กลิ่นให้เปิดประตูหน้าต่างทุกบาน
6. ให้ออกจากบริเวณที่สายไฟขาด และวัสดุสายไฟพาดถึง
7. เปิดวิทยุฟังคาแนะนาฉุกเฉิน อย่าใช้โทรศัพท์ นอกจากจาเป็นจริง ๆ
8. สารวจดูความเสียหายของท่อส้วม และท่อน้าทิ้งก่อนใช้
9. อย่าเป็นไทยมุงหรือเข้าไปในเขตที่มีความเสียหายสูง หรืออาคารพัง
10. อย่าแพร่ข่าวลือ

90. มาตรการป้องกันภัยจากคลื่นยักษ์สึนามิ

94. „ เมื่อรู้สึกว่ามีการสั่นไหวเกิดขึ้น ขณะที่อยู่ในทะเลหรือบริเวณชายฝั่ง ให้รีบออกจากบริเวณชายฝั่ง
ไปยังบริเวณที่สูงหรือที่ดอนทันที โดยไม่ต้องรอประกาศจากทางการ เนื่องจากคลื่นสึนามิ
เคลื่อนที่ด้วยความเร็วสูง
„ เมื่อได้รับฟังประกาศจากทางการเกี่ยวกับการเกิดแผ่นดินไหวบริเวณทะเลอันดามัน ให้เตรียม
รับสถานะการณ์ที่อาจจะเกิดคลื่นสึนามิตามมาได้โดยด่วน
„ สังเกตปรากฏการณ์ของชายฝั่งหากทะเลมีการลดระดับของน้าลงมาก หลังการเกิดแผ่นดินไหว
ให้สันนิษฐานว่าอาจเกิดคลื่นสึนามิตามมาได้ ให้อพยพคนในครอบครัว สัตว์เลี้ยงให้อยู่ห่างจาก
ฝั่งมาก ๆ และอยู่ในที่ดอนหรือที่น้าท่วมไม่ถึง
„ ถ้าอยู่ในเรือซึ่งจอดอยู่ในท่าเรือหรืออ่าว ให้รีบนาเรือออกไปกลางทะเล เมื่อทราบว่าจะเกิดคลื่น
สึนามิพัดเข้าหา เพราะคลื่นสึนามิที่อยู่ไกลชายฝั่งมาก ๆ จะมีขนาดเล็ก
„ คลื่นสึนามิอาจเกิดขึ้นได้หลายระลอกจากการเกิดแผ่นดินไหวครั้งเดียว เนื่องจากมีการแกว่งไป
มาของน้าทะเล ดังนั้นควรรอซักระยะเวลาหนึ่งจึงสามารถลงไปชายหาดได้
„ ติดตามการเสนอข่าวของทางราชการอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่อง

95. „ หากที่พักอาศัยอยู่ใกล้ชายหาด ควรจัดทาเขื่อน กาแพง ปลูกต้นไม้ วางวัสดุ ลดแรงปะทะของน้าทะเล
และก่อสร้างที่พักอาศัยให้มั่นคงแข็งแรงในบริเวณย่านที่มีความเสี่ยงภัยในเรื่องคลื่นสึนามิ
„ หลีกเลี่ยงการก่อสร้างใกล้ชายฝั่งในย่านที่มีความเสี่ยงภัยสูง
„ วางแผนในการฝึกซ้อมรับภัยจากคลื่นสึนามิ เช่นกาหนดสถานที่ในการอพยพ แหล่งสะสมน้าสะอาด เป็น
ต้น
„ จัดวางผังเมืองให้เหมาะสม บริเวณแหล่งที่อาศัยควรมีระยะห่างจากชายฝั่ง
„ ประชาสัมพันธ์และให้ความรู้ประชาชนในเรื่องการป้องกันและบรรเทาภัยจากคลื่นสึนามิและแผ่นดินไหว
„ วางแผนล่วงหน้าหากเกิดสถานการณ์ขึ้นจริง ในเรื่องการประสานงานระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
กาหนดขั้นตอนในด้านการช่วยเหลือบรรเทาภัย ด้านสาธารณะสุข การรื้อถอนและฟื้นฟูสิ่งก่อสร้าง เป็น
ต้น
„ อย่าลงไปในชายหาดเพื่อดูคลื่นสึนามิ เพราะเมื่อเห็นคลื่นแล้วก็ใกล้เกินกว่าจะหลบหนีได้ทัน
„ คลื่นสึนามิในบริเวณหนึ่ง อาจมีขนาดเล็ก แต่อีกบริเวณหนึ่งอาจมีขนาดใหญ่ ดังนั้นเมื่อได้ยินข่าวการเกิด
คลื่นสึนามิขนาดเล็กในสถานที่หนึ่ง จงอย่าประมาทให้เตรียมพร้อมรับสถานการณ์

96. แหล่งข้อมูล
• http://earthquake.usgs.gov
• http://www.tmd.go.th/knowledge/know_earthquake01.html
• http://www.dmr.go.th/geohazard/earthquake/EQthaiHAZARD.htm