assignment number 3 art appreciation

2. BAHAGI NG PANANALITA
A.) Mga Salitang Pangnilalaman (Content Words)
1. MGA NOMINAL
a.) Pangngalan
b.) Panghalip
2. PANDIWA
3. MGA PANURING
a.) Pang-uri
b.) Pang-abay

3. 1. Mauri ang mga bahagi ng pananalita.
2. Magamit ng wasto sa pasalita at pasulat na pamamaraan ang mga
matututunan na bahagi ng pananalita.
3. Makasulat ng isang maikling akda/kwento na kakikitaan ng wastong
gamit ng bahagi ng pananalita.
4. Makapagsagawa ng isang maikling skit.
5. Matugunan ang pagsusulit na may kinalaman sa mga paksang
natalakay.

4. Paunang Gawain

5. • Punan ang mga pitak ng tamang sagot.
Bahagi ng Pananalita
Pangnilalaman Pangkayarian
Nominal Panuri Pananda

6. B.) Mga Salitang Pangkayarian (Function Words)
1. MGA PANG-UGNAY
a.) Pangatnig
b.) Pang-angkop
c.) Pang-ukol
2. MGA PANANDA
a.) Pantukoy
b.) Pangawing na “ay”

7. 1.MGA NOMINAL
A.] Pangngalan – Ito ay tumutukoy sa ngalan ng tao, bagay,
hayop, pook o pangyayari.
2 URI NG PANGNGALAN

8. B.] Panghalip - ito ay bahagi ng pananalita na ipinanghahalili
o ipinapalit sa pangngalan.
Halimbawa: 1.] Si Joshua ang magaling sumayaw.
Siya ang magaling sumayaw.
2.] Ibigay mo ang mga aklat kay Rosa.
Ibigay mo ang mga ito sa kanya.
3.]Kay Mila at Maria ang mga rosas na nasa mesa.
Sa kanila ang mga iyan.

9. URI NG PANGHALIP

10. 2.] Pandiwa - - ito ay salitang nagpapakilos o nagbibigay-
buhay sa isang lipon ng mga salita.
Halimbawa:
Si Asaph ay nagbabasa.
Tumatakbo ang mga bata.
Halimbawa:
Magsaliksik - Nagsaliksik
Maunawaan - Naunawaan
Maglaba - Naglaba
Mag-araro - Nag-araro

11. Halimbawa:
Perpektibo Imperpektibo
Niligawan - Nililigawan
Nagdilig - Nagdidilig
Umunlad - Umuunlad
ASPETONG
PANGHINAHARAP/
KONTEMPLATIBO
 Naglalarawan ng kilos
na hindi pa nasisimulan.
Halimbawa:
Magsasaliksik
Maglalaba
Magluluto
Uunlad

12. PERPEKTIBO IMPERPEKTIBO KONTEMPLATIBO
1.] Magbasa - Nagbabasa - Magbabasa
2.] Lumangoy - Lumalangoy - Lalangoy
3.] sumayaw - sumasayaw - sasayaw
4.] sumigaw - a] __________ - sisigaw
5.] b] _______ - tumatawa - tatawa
6.] magsuklay - c] ____________ - d] ____________
7.] e] ________ - nagsusulat - magsusulat
8.] f] ________ - gumagapang - g] __________
9.] lumipad - h] ________ - lilipad
10.] i] _____ - kumakain - j] ____________

13. 3. MGA PANURING
a.] Pang-uri

15. b.] Pang-abay
 Istruktural na kahulugan – ang pang-abay ay
makikilala dahil kasama ito ng isang pandiwa, pang-
uri o isa pang pang-abay na bumubuo ng parirala.
 Pansemantikong Kahulugan – ito ay nagbibigay
turing sa pandiwa, pang-uri o sa iba pang pang-abay.

16. Halimbawa:
Ang manggang tinda in Maria ay masyadong maasim.[Pang-uri]
Sadyang malusog ang kanyang katawan. [Pang-uri]
Dahan-dahan siyang pumanik ng hagdan. [Pandiwa]
Talagang mabagal umunlad ang taong tamad. [Pang-abay]
URI NG PANG-ABAY
1.] Pang-abay na Kataga o Ingklitik
 mga katagang laging sumusunod sa unang salita ng
kayaring kinabibilangan.
ba daw/raw pala kasi din/rin tuloy
muna kaya naman nga pa na
yata lamang/lang man

17. 2.] Pang-abay na Pamahon
- Nagsasaad kung kailan naganap o magaganap ang kilos na
taglay ng pandiwa.
Halimbawa:
Kailangan mo bang pumasok nang araw-araw?
Tuwing pasko ay nagtitipon silang mag-anak.

18. 3.] Pang-abay na Panlunan
 Tumutukoy sa pook na pinagyarihan o pangyayarihan ng
kilos sa pandiwa. Karaniwang ginagamit ang pariralang sa,
kay o kina. Ito ay sumasagot sa tanong na SAAN.
Halimbawa:
1. Maraming masasarap na ulam ang itinitinda sa kantina.
2. Tumira siya sa gubat ng labimpitong taon.
3. Ibibigay ko ito kay Joshua.

19. 4.] Pang-abay na Pamaraan
 Naglalarawan kung paano naganap, nagaganap o
magaganap ang kilos na ipinapahayag na pandiwa.
Ginagamit ang pandiwang nang, o na/-ng. Ito ay
sumasagot sa tanong na PAANO.
Halimbawa:
1. Kinamayan niya ako nang mahigpit.
2. Bakit siya umalis na umiiyak?
3.

20. 5.] Pang-abay na Panggaano
 Tumutukoy sa bilang o dami ng isinasaad ng pandiwa.
Sumasagot sa tanong na GAANO o ILAN.
Halimbawa:
1. Kaunti ang sumali sa paligsahan ng pagtakbo.
2. Marami ang dumalo sa pagpupulong.
3. Nagdala ng maraming tsokolet si Ana sa paaralan.
4. Labing-lima ang anak ni Aling Myrna.

21. 6.] Pang-abay na Pang-agam
 Nagsasaad ito ng pag-aalinlangan o walang katiyakan.
Halimbawa:
Tila patuloy na ang pag-unlad ng turismo sa Pilipinas.
Waring natutupad din ang ating mga pangarap.

22. 7.] Pang-abay na Pang-ayon
 Ito ay nagsasaad ng pagpapatotoo pagsang-ayon.
Halimbawa:
- Opo, mahusay sumayaw si Gloria.
8.] Pang-abay na Pananggi
 Yaong pang-abay na nagsasaad ng pagtanggi. Tulad
ng hindi/di at ayaw.
Halimbawa:
- Hindi pa lubusang nagagamot ang sakit na kanser.

23. B.] MGA SALITANG PANGKAYARIAN [Function Words]
1.] Mga Pang-ugnay
a.] Pangatnig - Ito ay mga kataga o lipon ng mga
salita na nag-uugnay ng mga salita, parirala, sugnay o
pangungusap. Narito ang ilan sa mga pangatnig; ngunit, dahil,
upang, kung, bagkus, habang, subalit, o, at, kapag, kung at iba pa.
Halimbawa:
1.Naging malinis ang Barangay Maliwanag dahil sa pagtutulungan ng
mga mamamayan.
2. Kailangan nating tulungan si kapitan upang maayos ang barangay.

24. b.] Pang-angkop - Ito ang mga salitang nag-uugnay sa
panuring at salitang tinuturingan. Ito ang “na”, “ng” at “g”.
1. na
- Ito ay iniaangkop sa
mga salitang
nagtatapos sa katinig
tulad ng b, k, p at iba
pa.
Halimbawa:
- kapatid na babae
- masarap na pagkain
- marangal na pag-uugali
2. ng
- Ginagamit kapag ang
kaangkupan ay
nagtatapos sa patinig.
Ikinakabit ito sa unag
salita.
Halimbawa:
- babaeng kapatid
- bagong bayani
- mabuting anak
3. g
- Ikinakabit sa mga
salitang nagtatapos sa titik
“n” sa magkasunod na
salitang naglalarawan at
inilalarawan.
Halimbawa:
- Bayan_ magiliw =
bayang magiliw

25. c.] Pang-ukol - tawag sa mga kataga o salitang nag-
uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita sa pangungusap.
Mga Uri o karaniwang Pang-ukol:
sa/sa mga - ng/ng mga - ni/nina - kay/kina
sa/kay - labag sa - Nang may
tungkolsa/kay - alinsunod sa/kay - hinggil sa/kay
nang wala - para sa/kay - Laban sa/kay
ayon sa/kay - tungo sa - mula sa

26. 1.] Ginagamit na pangngalang pambalana: ukol sa, laban
sa, hinggil sa, ayon sa, tungkol sa, para sa
Halimbawa: a.] Ukol sa Filipino ang paksa ng usapin.
b.] Laban sa manggagawa ang kanilang pinapanukala.
2.] Ginagamit sa ngalan ng tanging tao: ang gawa, ari,
layon at kilos ay para lamang sa ngalan ng tao tulad ng ukol kay,
laban kay, tungkol kay, ayon kay, hinggil kay
Halimbawa: a.] Ayon kay Rizal, ang pananaliksik ay
nagdaragdag sa ating kaalaman.
b.] Ang napili naming paksa ay tungkol kay Andres Bonifacio.

27. 2.] MGA PANANDA
a.] Pantukoy - mga katagang ginagamit sa pagtukoy
sa tao, bagay, lugar o pangyayari. Ito ay nahahati sa
dalawang uri.
1. Pantukoy na Pambalana – ang, ang mga, mga
 ang (isahan) – Ang pinuno ay palaging naglilingkod sa
kanyang nasasakupan.
 ang mga (maramihan) – Nagtulong-tulong ang mga
mag-aaral sa paglilinis.
 mga (maramihan) – Ang pinuno ay tinutulungan ng
kanyang mga tagasunod.

28. 2. Pantukoy na Pantangi – Tumutukoy sa pangngalang
pantangi (tiyak na tao) tulad ng si, ni, kay, sina, nina, kina
*Isahan: *maramihan
si, ni, kay, sina, nina, kina
b.] Pangawing na “ay”
 nagpapakilala sa ayos ng mga pangungusap. Ang “AY”
ay palatandaan ng ayos ng mga pangungusap.
Halimbawa:
 Ako ay galing sa simbahan.
 Siya ay kayumanggi.
 Tayo ay Pilipino.

29. PANGUNGUSAP
a.) Ale! f.) Tao po.
b.) Masakit! g.) Opo.
c.) Sunog! h.) Umuulan
d.) Halika! i.) May tao sa labas
e.) Alis!
BAHAGI NG PANGUNGUSAP SA FILIPINO
1.) Paksa
2.) Panaguri

30. PAKSA
 Ito ay
nagpapahayag ng
pinag-uusapan o
pinagtutuunan ng
pansin sa
pangungusap. Ito
ang pinag-
uusapan.
PANAGURI
 Ito ang
nagbibigay ng
kaalaman o
impormasyon
tungkol sa
paksa.

31. MGA URI NG PAKSA
1. Paksang Pangngalan
a.) Nag-aaral ng mabuti ang mga iskolar.
b.) Naghihintay ng sweldo ang mga manggagawa.
2. Paksang Panghalip
a.) Nakikita ko siya.
b.) Dalhin mo dito iyan.
3. Paksang Pang-uri
a.) Nanalo sa paligsahan ang pinakamahusay sa lahat.
d.) Hinahangaan natin ang matapat.

32. 4. Paksang Pandiwa
a.) Pinapanood lang nila ang umiiyak na bata.
b.) Kinatatamaran ko ang pagligo.
5. Paksang Pang-abay
a.) Patigilin mo ang malakas na awitan.
b.) pinagdausan ng piging ang awditoryum.
6. Paksang Pawatas
a.) Libangan ko ang magsayaw.
b.) Hilig niya ang mamasyal.

33. MGA URI NG PANAGURI
1. Panaguring Pangngalan
a.) Doktor ang bayaw ko.
b.) Basketbolista ang mga babaeng iyan.
2. Panaguring Panghalip
a.) Ako si Asaph.
b.) Sila ang mga kaibigan ko.
3. Panaguring Pang-uri
a.) Putting-puti ang damit niya.
b.) Matamis ang lansones na nabili niya.

34. 4. Panaguring Pandiwa
a.) Nagsisipilyo siya.
b.) Naglalaro ang mga bata sa kalye.
5. Panaguring Pang-abay
a.) Bukas ang alis ng mga turista.
b.) Pumunta siya sa paaralan.
6. Panaguring Pawatas
a.) Magpaypay ang solusyon kapag naiinitan.
b.) Manggagamot ang trabaho niya sa nayon.

35. PANGUNGUSAP NA WALANG TIYAK NA PAKSA
1. Pangungusap na Eksistensiyal
 Ito ay pagpapahayag ng “pagkamayroon” o “pagkawala”.
Halimbawa: May mga raliyista ngayon sa Edsa. Wala na.
2. Pangungusap na Pahanga
 Ito ay nagpapahayag ng damdamin ng paghanga.
Halimbawa: Kayganda talaga ng tanawin sa Boracay!
3. Mga Maikling Sambitla
 Mga iisahin o dadalawahing pantig na nagpapahayag ng
matinding damdamin.
Halimbawa: Ay! Aray!

36. 4. Pangungusap na Pamanahon
 Nagsasaad ng oras o uri ng panahon ang mga
ganitong pangungusap.
Halimbawa: Maulan na naman.
Napakainit!
5. Mga pormulasyong Panlipunan
 Ito ay mga pagbati, pagbibigay-galang at iba pa na
nakagawian na sa wikang Filipino.
Halimbawa: Mano po.
Salamat po.
Masusunod po.

37. 6. Modal - Nangangahulugan ng gusto/nais/ibig/maaari.
Halimbawa: Gusto kong tumangkad.
Nais kong ibahagi sa’yo ang nalalaman ko.
Ibig kong mapasaya kayo.
7. Penomenal - Bagamat binubuo ng pandiwang banghay
sa –um ang mga pandiwang nagsasaad ng mga pangyayari
sa kalikasan, walang simuno o panaguri ang mga
sumusunod na pangungusap.
Halimbawa: Umaambon kahapon
Babaha na naman sa Maynila

38. 8. Kabilang din sa uring ito ang mga pautos na
binubuo ng basal na pandiwa o pandiwang maylapi
na sinusundan ng panghalip na mo at o pang-abay.
Halimbawa: Dalian mo.
Alis. Sige pa.
9. May mga pangungusap na nagsasaad ng pagyaya
o pagyakag.
Halimbawa: Tayo na. Tara na.
Halika na.

39. 10. Ka-Pandiwa – nagsasaad ng katatapos na kilos o
pangyayari. Malimit itong may kasunod na “lang/lamang”
Halimbawa: Kaaalis lang niya.
Kagagawa ko lang.
Kakacharge ko pa lang.
11. Panawag - ito ay panawag na pangkamag anak.
Halimbawa: Hoy! Psst! Manang!/Manung!
Totoy! Nene! Batotoy!

40. AYOS NG PANGUNGUSAP SA FILIPINO
 Likas na sa kayarian ng pangungusap sa Filipino na
mauna ang panaguri sa paksa. Ayon kay Capinding
(2005), madalas ang nangyari muna ang ating naiisip
bago ang nasasangkot sa pangyayari. Halimbawa; sa
biglaang pagsasalita ikaw ay mapapabulalas na lamang
nang: “Ay! Inagaw yung bag ng ale!” O “Naku! Nadulas
ang bata!”

41.  Sa ating wika, maaari ding mauna ang simuno sa
sinusundan ng “ay” at ang panagur. Ang di-karaniwang
ayos ng pangungusap na ito ay madalas na ginagamit sa
mga pormal na pagkakataon tulad ng pag-uulat,
pagtatalumpati, pamamasukan, paglilitis at iba pang
pormal na pakikipag-usap sa mga kagalang-galang na tao
o s madla.

42.  2 ayos ng pangungusap sa Filipino sa balangkas na
sumusunod:
1.] PANGUNGUSAP = PANAGURI + PAKSA
Halimbawa: Maraming Koreano ang nag-aaral ngayon
sa Plipinas.
Pagkakaisa ang susi ng ating
kaunlaran.
2.] PANGUNGUSAP = PAKSA ay PANAGURI
Halimbawa: Ang gusto ko ay ito.
Si Joshua ay matalino.
Ang mga bata ay nangangaroling.

43. PAGPAPALAWAK NG PANGUNGUSAP
1.] Paggamit ng Ingklitik sa Pagpapalawak ng
Pangungusap
 Ang mga ingklitik o mga paningit ay mga kataga
o maliliit na salita na isinasama sa pangungusap
upang higit na makapagpalinaw o magkaroon ng
panibagong kahulugan ang mga pahayag.

44. Halimbawa:
a.] Malaki raw ang hinihingi mo kaya hindi ka napagbigyan.
b.] Maayos na nga pala ang buhay niyo.
c.] Gusto ko na namang makita ang crush ko.
d.] Totoo nga bang na-iirita na kayo sa akin?
e.] Ikaw pa lamang ang dumadating.
f.] Sila ho ba ang kasama niyo?
g.] Si Bea na naman pala ang nanalo sa talumpatian.

45. 2.] Paggamit ng Komplemento sa Pinalawak na
Pangungusap
 Tulad ng mga ingklitik, ginagamit din ang mga
komplemento sa pagpapalawak ng pangungusap upang
magkaroon ito ng karagdagang kahulugan. Halimbawa,
maaaring dagdagan ang batayang pangungusap na:
Namitas ang kuya.
a.] Namitas ng manga ang kuya sa puno para sa mga bisita.

46.  Pansinin ang pagkasunod ng mga komplemento sa
nakaraang pangungusap. Karaniwang kasunod ng
pandiwa ang komplementong layon, para hindi maging
katawa-tawa ang ilang pangungusap na nakasulat kaya
hindi maihuhudyat ng tono o hinto. Tulad nito:
- Namitas ang kuya ng manga sa puno para sa mga bisita.
(Maitatanong: “Ang manga ba ay may kuya”?.
- Namingwit ang tatay ng isda sa laot.
(Maitatanong: “May tatay ba ang isda”?.

47.  Maaaring mabagu-bago ang pagkakasunod ng iba pang
komplemento, tulad nito:
 Namitas ng manga sa puno para sa bisita ang kuya.
 Para sa bisita, namitas ng manga ang kuya sa puno.
 Sa puno namitas ng mangga ang kuya para sa mga bisita.
 Tulad ng mga ingklitik, panaguri din ang napapalawak ng
mga komplemento. Ginagamitan ang mga ito ng
panandang (para sa layon), sa (para sa ganapan), at para
sa/kay (para sa tagatanggap).

48. 3.] Paggamit ng Pariralang Pang-abay
 Panaguri rin ang napapalawak ng mga pariralang pang-
abay. Tingnan natin ang sumusunod na halimbawa:
Batayang Pangungusap Pinalawak ng Pangungusap
Mag-aaral siya. Maaga siyang mag-aaral sa library
bukas ng umaga.
Masipag si Ralph. Totoong/Sadyang/Talagang
masipag si Ralph.

49.  Magkakaroon ng pagbabago ng posisyon ang
panghalip panao kapag pinalawak ang
pangungusap gamit ang mga pang-abay na
panlunan at pamanahon.
- Maglalangoy kami. Sa Los Banos daw kami maglalangoy.
- Nagwalis ako. Kanina ako nagwalis ng kwarto.

50. 4.] Paggamit ng iba pang Pampalawak ng
Panaguri
a.] Panawag: Hoy, Celia, Tumabi ka!
b.] Panagot at pandagdag sa Tanong:
Opo, aalis na kami.
Hindi, hindi pa kami aalis.
Aalis na kayo, di ba?
Di, ba, aalis na kayo?

51. 5.] Paggamit ng Modifier sa Pagpapalawak ng
Paksa
 Maaari naming mapalawak ang paksa gamit ang
atribusyon o modipikasyon tulad sa mga sumusunod na
pangungusap:
Iyon si Belle na pinakamaganda sa grupo.
Puntahan natin ang nagwawalang mamang iyon.
 Sa pagpapalawak ng paksa, maaaring ilagay ang atribyut
sa unahan o hulihan ng pangngalan na inilalarawan sa
tulong ng pang-angkop na “na” o “ng”.

52. 6.] Paggamit ng Pariralang Naghahayag ng
Pagmamay-ari sa Pagpapalawak ng Paksa
 Mapapalawak din ang paksa ng pangungusap sa tulong ng
pariralang naghahayag ng pagmamay-ari.
 Bagung-bago ang kotse nina Mr. Mendoza.
 Nasunog daw ang bagong bahay nina Governado Santos.
 Nadukot ang I-Pod ni Joshua.
 Paki abot mo nga ang sapatos ko.

53. - Ito ay nangangahulugang
pangngala o anumang salitang
pangngalan.

54. Ang panuring ay isang salita o
grupo ng salita na tinutukoy ang
isang bagay sa isang pangungusap.
Ito ay maaaring magbigay ng
karagdagang impormasyono detalye
ukol sa bagay na pinag-uusapan.

55. Ang salitang pangkayarian ay ang
mga salitang ginagamit upang mas
maging malinaw at mapalawak ang
pangungusap na ating gagamit o
gagawin.

56. Ang pananda ay nagbabadya o
nagsisilbing tanda ng gamit na
pambalarila ng isang salita sa loob
ng pangungusap. Maaari itong
nagbabadya ng ayos ng mga bahagi
ng pangungusap.

57. • Gawain I_Panuto:Tukuyin ang may salungguhit ayon sa mga bahagi ng pananalita at ibigay ang
tamang sagot sa bawat saknong.
1. Si Linda ay naglilinis ng bahay habang si Jose ay naglalaro sa bakanteng lote.
a) Pang-uri
b) Panghalip
c) Pangngalan
d) Pandiwa
2. Ang mga bata ay pumunta sa mall upang mag-grocery.
a) Pantukoy
b) Panghalip
c) Pang-ukol
d) Pangawing

58. 3. Inihanda ni Regine ang pagkain kay Angeline.
a) Pangngalan
b) Pantukoy
c) Panghalip
d) Pang-angkop
4. Sila ang kumuha ng ballpen ko.
a) Pantukoy
b) Pangngalan
c) Panghalip
d) Pang-ukol
5. SiTina ay mas maganda kaysa kay Hana.
a) Pandiwa
b) Pang-uri
c) Pangngalan
d) Pantukoy
6. Si Roger ay naglalaro ng basketball habang si Jefferson ay
naglalaro ng cellphone.
a) Pang-abay
b) Pang-angkop
c) Pangatnig
d) Pang-ukol
7. Si Jamaica ay nag-aaral habang si Justin ay naglalaro.
a) Pandiwa
b) Pangatnig
c) Pangawing
d. Pang-ukol
8. Ang mga Atleta ay maglalaro para sa kanilang tagumpay.
a) Pangatnig
b) Pantukoy
c) Panghalip
d) Pang-ukol
9. Ang batang mahusay ay matalino.
a) Pang-angkop
b) Pangngalan
c) Pantukoy
d) Panghalip
10. Ang taong sinungaling ay pinapagalitan.
a) Pang-uri
b) Pangngalan
c) Pandiwa
d) Pangatnig

59. Gawain II_Pagsulat.
1. Sumulat ng maikling kwento ng iyong buhay
gamit ng wastong paggamit sa bahagi ng
pananalita.
2.Think _Pair_share: ang klase ay mahahati sa
dalawang grupo at gumawa ng maikling skit na
tumutukoy sa kultura ng ating bansa gamit ang
wastong paggamit ng bahagi ng pananalita.

60. ELLEKTRONIKONG SANGUNIANIN:
• https://www.slideshare.net/mobile/MinnieRose/mga-bahagi-ng-pananalita-36668038
• https://philnews.ph/2019/06/27/bahagi-ng-pananalita-kahulugan-halimbawa-bawat-isa/
• m.youtube.com 8-bahagi-ng-pananalita
LIBRONG SANGGUNIANIN:
• Istruktura ngWikang Filipino