4. GAWAIN 1:PICTURE FRAME
walang
Masdan ang tatlong picture frame at pansining
tatlong
laman ang bawat isa. Tatawag ang guro ng
ipapaloo
mag-aaral na guguhit ng mga salitang
natatan
b sa bawat frame. Isulat sa papel ang
ging salitang inilalarawan ng mga guhit.
8. PAMPROSESONGTANONG
1.Ano ang salitang mabubuo saitaas ng mga frame?
2. Bataysamga guhit na nasaloob ng tatlong
frame,ano ang iyong pagkakaunawa sa
salitang “kabihasnan”?
10. GAWAIN 2:WQF DIAGRAM
Daig
Pumili ng paksa mula sa “Sinaunang Kabihasnan ng
sum
dig” na gagawan ng WQF Diagram. Isaalang-alang ang
usunodna mga panuto sapagbuo nito:
1. Itala sabawat kahong nasaibaba ng “W”
(words) ang mga salitang maiuugnay sa paksa.
2. Sakahon ng “Q”(questions), bumuo ng 3-5
tanong na naismong masagot tungkol sa paksa.
3. Ipagpaliban ang pagsagot saBilog“F”(facts).
Pabalikan ito pagkatapos ng Pagnilayan/
Unawain.
15. PAKSA:KABIHASNAN –
KATUTURANATMGA BATAYAN
a. Magbigay ng kahulugan ng salitang kabihasnan. Pakinggan din ang
ibibigay na kahulugan ng mga kamag-aral.
b. Pansininang blank concept map. Punanito ng mga salitang
may kaugnayan sa kabihasnan.
16. PAKSA:KABIHASNAN –
KATUTURANATMGA BATAYAN
a. Magbigay ng kahulugan ng salitang kabihasnan. Pakinggan din ang
ibibigay na kahulugan ng mga kamag-aral.
b. Pansininang blank concept map. Punanito ng mga salitang
may kaugnayan sa kabihasnan.
c. Bataysanabuong concept map, ano ang iyong sariling
pagpapakahulugan ng salitang kabihasnan?
17. PAKSA:KABIHASNAN –
KATUTURANATMGA BATAYAN
a. Magbigay ng kahulugan ng salitang kabihasnan. Pakinggan din ang
ibibigay na kahulugan ng mga kamag-aral.
b. Pansininang blank concept map. Punanito ng mga salitang
may kaugnayan sa kabihasnan.
c. Bataysanabuong concept map, ano ang iyong sariling
pagpapakahulugan ng salitang kabihasnan?
d. Pag-aralan ang mga larawan at sagutin ang mga
pampropsesong tanong.
20. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang sinisimbolo ng korona ng hari?Bakit mahalaga ang bahaging
ginampanan ng mga pinuno at batas saisang sinaunang pamayanan?
21. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang sinisimbolo ng korona ng hari?Bakit mahalaga ang bahaging
ginampanan ng mga pinuno at batas saisang sinaunang pamayanan?
2. Ano ang kahulugan ng larawan ng isdaat palay saaspektong
pangkabuhayan ng mga sinaunang tao? Bakit mahalaga ang aktibong
kalakalan sapagtaguyod ng kabihasnan?
22. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang sinisimbolo ng korona ng hari?Bakit mahalaga ang bahaging
ginampanan ng mga pinuno at batas saisang sinaunang pamayanan?
2. Ano ang kahulugan ng larawan ng isdaat palay saaspektong
pangkabuhayan ng mga sinaunang tao? Bakit mahalaga ang aktibong
kalakalan sapagtaguyod ng kabihasnan?
3. Paano nagsimulaang sistema ng pagsulat ng mga sinaunang tao?
23. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang sinisimbolo ng korona ng hari?Bakit mahalaga ang bahaging
ginampanan ng mga pinuno at batas saisang sinaunang pamayanan?
2. Ano ang kahulugan ng larawan ng isdaat palay saaspektong
pangkabuhayan ng mga sinaunang tao? Bakit mahalaga ang aktibong
kalakalan sapagtaguyod ng kabihasnan?
3. Paano nagsimulaang sistema ng pagsulat ng mga sinaunang tao?
4. Ano ang kahalagahan ng sistemang pagsulat saisang pamayanan?
24. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang sinisimbolo ng korona ng hari?Bakit mahalaga ang bahaging
ginampanan ng mga pinuno at batas saisang sinaunang pamayanan?
2. Ano ang kahulugan ng larawan ng isdaat palay saaspektong
pangkabuhayan ng mga sinaunang tao? Bakit mahalaga ang aktibong
kalakalan sapagtaguyod ng kabihasnan?
3. Paano nagsimulaang sistema ng pagsulat ng mga sinaunang tao?
4. Ano ang kahalagahan ng sistemang pagsulat saisang pamayanan?
5. Ano ang sinisimbolo ng gulong? Bakit malaki ang pakinabang ng
mataas na antas ng agham at teknolohiya?
25. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang sinisimbolo ng korona ng hari?Bakit mahalaga ang bahaging
ginampanan ng mga pinuno at batas saisang sinaunang pamayanan?
2. Ano ang kahulugan ng larawan ng isdaat palay saaspektong
pangkabuhayan ng mga sinaunang tao? Bakit mahalaga ang aktibong
kalakalan sapagtaguyod ng kabihasnan?
3. Paano nagsimulaang sistema ng pagsulat ng mga sinaunang tao?
4. Ano ang kahalagahan ng sistemang pagsulat saisang pamayanan?
5. Ano ang sinisimbolo ng gulong? Bakit malaki ang pakinabang ng
mataas na antas ng agham at teknolohiya?
6. Ano-ano ang sinaunang kabihasnang umunlad sadaigdig, partikular sa
Asya,Africa, at America?
27. IMPLUWENSIYANG HEOGRAPIYA
SA PAG-UNLAD NG MGA SINAUNANGKABIHASNAN
nito.
Pagmasdan ang mapa ng daigdig. Tukuyin ang mga kontinente
mga
Lagyan ang mapa ng bituin ( ) na umakatawan sa kinaroroonan ng
sinaunang kabihasnan sa daigdig.
30. ANG KABIHASNANGMESOPOTAMIA SA
KANLURANGASY
A
• Ang salitang Mesopotamia ay nagmula sa mga salitang
Greek na meso o“pagitan” at potamos o “ilog”.
Samakatuwid, ang Mesopotamia ay
nangangahulugang lupain “sa pagitan ng dalawang
ilog”.
• Ang Mesopotamia ay itinuturing na kauna-unahang
kabihasnan sabuong daigdig.
• Sinakop at pinanahanan ito ng iba’t ibang sinaunang
pangkat ng tao, kabilang ang mga Sumerian, Akkadian,
Babylonian, Assyrian, Chaldean, at Elamite na
nagtangka ring sakupin ang lupaing ito.
• Sa paglipas ng mahabang panahon, iba’t ibang
lungsod ang umusbong at bumagsak sa lugar na ito na
nang lumaon ay pinalitan ng iba pang mga
kabihasnan.
31. HEOGRAPIYANG MESOPOTAMIA
• Nagsimula sa malawak na lupaing dinadaluyan ng
mga ilog Tigris at Euphrates ang kauna-unahang
mga lungsod sa daigdig, tinatawag na
Mesopotamia, ang lupaig matatagpuan sa pagitan
ng mga ilog na ito.
32. HEOGRAPIYANG MESOPOTAMIA
• Nagsimula sa malawak na lupaing dinadaluyan ng
mga ilog Tigris at Euphrates ang kauna-unahang
mga lungsod sa daigdig, tinatawag na
Mesopotamia, ang lupaig matatagpuan sa pagitan
ng mga ilog na ito.
• Sa kasalukuyan, matatagpuan ito sa Iraq at bahagi
ng Syriaat Turkey.
33. HEOGRAPIYANG MESOPOTAMIA
• Nagsimula sa malawak na lupaing dinadaluyan ng
mga ilog Tigris at Euphrates ang kauna-unahang
mga lungsod sa daigdig, tinatawag na
Mesopotamia, ang lupaig matatagpuan sa pagitan
ng mga ilog na ito.
• Sa kasalukuyan, matatagpuan ito sa Iraq at bahagi
ng Syriaat Turkey.
• Matatagpuan ang Mesopotamia sa rehiyon ng
Fertile Crescent, isang paarkong matabang lupaing
nagsisimula sa Persian Gulf hanggang sa silangang
baybayinng Mediterranean Sea.
34. HEOGRAPIYANG MESOPOTAMIA
• Ang regular na pag-apaw ng ilog Tigris at
Euphrates ay nagdudulot ng baha na nag-iiwan ng
banlik (silt). Dahil dito, nagiging mataba ang lupain
ng rehiyon na nakabubuti sa pagtatanim
35. HEOGRAPIYANG MESOPOTAMIA
• Ang regular na pag-apaw ng ilog Tigris at
Euphrates ay nagdudulot ng baha na nag-iiwan ng
banlik (silt). Dahil dito, nagiging mataba ang lupain
ng rehiyon na nakabubuti sa pagtatanim
• Ang Mesopotamia ay walang likas na hangganan
kaya mahirap ipagtanggol ang lupaing ito sa ibang
karatig lugar. Naimpluwensiyahan din ito ng mga
karatig lugar dahil na rin sa mga ugnayang
pangkalakalan at tunggaliang militar.
36. HEOGRAPIYANG MESOPOTAMIA
• Ang regular na pag-apaw ng ilog Tigris at
Euphrates ay nagdudulot ng baha na nag-iiwan ng
banlik (silt). Dahil dito, nagiging mataba ang lupain
ng rehiyon na nakabubuti sa pagtatanim
• Ang Mesopotamia ay walang likas na hangganan
kaya mahirap ipagtanggol ang lupaing ito sa ibang
karatig lugar. Naimpluwensiyahan din ito ng mga
karatig lugar dahil na rin sa mga ugnayang
pangkalakalan at tunggaliang militar.
37. HEOGRAPIYANG MESOPOTAMIA
• Sa mga taong 5500 B.C.E., daan-daang maliliit na
pamayanang sakahan ang matatagpuan sa
kapatagan ng hilagang Mesopotamia na pinag-
ugnay-ugnay ng malalayo at mahahabang rutang
pangkalakalan.
38. HEOGRAPIYANG MESOPOTAMIA
• Bunga ng pag-unlad ng lipunan sa mga
sumusunod na taon, nagkaroon ng mga
pagbabago sa aspektong panlipunan, pampulitika,
at panrelihiyon na nagdulot ng sentralisadong
kapangyarihan. Isang halimbawa ang Uruk na
itinuturing na isa sa mga kauna-unahang lungsod
sadaigdig.
46. SUMER(3500-2340 B.C.E.)
• Madalas ang tunggalian ng mga lungsod-
estado tungkol sa lupa at tubig kaya hindi
nakabuo ng isang matatag na pamahalaan ang
mga Sumerian.
48. AKKAD(2340-2100 B.C.E.)
• Sinakop ni Sargon I (2334-2279 B.C.E.) ang mga
lungsod - estado at itinatag ang kauna -unahang
imperyo sa daigdig.
• Si Sargon I ay mula sa hilagang bahagi ng
Mesopotamia sa lungsod - estado ng Akkad o
Agade.
49. AKKAD(2340-2100 B.C.E.)
• Isasapinakahuling mahusayna pinuno ng Akkadia
siNaram - Sin(2254-2218B.C.E).
• Noong 2100 B.C.E., panandaliang nabawi ng
lungsod estado ng Ur ang kapangyarihan nito at
pinamunuan ang Sumer at Akkad.
• Bumagsak ang dinastiyang Ur sa pagsalakay ng mga
Amorite at Hurrian sa Mesopotamia. Sa loob ng
sumunod na tatlong siglo, ang mga lungsod-estado
sa katimugan, partikular ang Isin at Larsa, ay
nagtunggalian upang makontrol ang rehiyon.
50. AKKAD(2340-2100 B.C.E.)
• Noong 2100 B.C.E.,panandaliang nabawing lungsod
estado ng Ur ang kapangyarihan nito at
pinamunuan ang Sumer at Akkad.
• Bumagsak ang dinastiyang Ur sa pagsalakay ng mga
Amorite at Hurrian sa Mesopotamia. Sa loob ng
sumunod na tatlong siglo, ang mga lungsod-estado
sa katimugan, partikular ang Isin at Larsa, ay
nagtunggalian upang makontrol ang rehiyon.
52. BABYLONIAN(1792-1595 B.C.E.)
• Sinakop ni Hammurabi, pinuno ng lungsod ng
Babylon, ang Mesopotamia.
• Ang Babylon ay naging kabisera ng imperyong
Babylonia.
• Sa panahon ng kaniyang paghahari, nasakop ni
Hammurabi ang mga kaharian sa hilaga,
kabilang ang kahariang Ashur.
• Nang mamatay si Hammurabi ay nagkawatak-
watak ang kaharian ng Babylon.
53. BABYLONIAN(1792-1595 B.C.E.)
• Noong 1595 B.C.E., sinalakay ng mga Hittite
Anatolia ang Babylon bagamat naipagpatuloy
pa rin ng mga lungsod estado ang pamumuhay
sailalim ng mga dayuhang pinuno.
• Ang mga Hittite ay orihinal na nagmula sa
hilagang silangang bahagi ng Black Sea.
Lumisan sila at nanirahan sa Asia Minor
(kasalukuyang Turkey).
55. ASSYRIAN(1813-605 B.C.E.)
• Noong 1120 B.C.E., nasupil ni Tiglath-Pileser I
(1114-1076 B.C.E.) ang mga Hittite at naabot ng
puwersa ang baybayin ng Mediterranean at
itinatag ang imperyong Assyrian.
• Noong ika-9 na siglo B.C.E., nagpadala sila ng
mga ekspedisyong militar pakanluran upang
mapasakamay ang mahahalagang rutang
pangkalakalan at makatanggap ng tributo.
56. ASSYRIAN(1813-605 B.C.E.)
• Isa si Ashurbanipal (circa 668-627 B.C.E.) sa mga
haring kinakitaan ng maayos na pamamahala sa
kaniyang panahon.
59. CHALDEAN(612-539 B.C.E.)
• Si Nabopolassar (612-605 B.C.E.) – ang nagtatag ng
bagong imperyo ng Babylonia matapos
pangunahan ang isang pag-aalsa laban sa Assyria.
60. CHALDEAN(612-539 B.C.E.)
• Tuluyang naigupo ni Nebuchadnezzar II (605-562
B.C.E.), anak ni Nabopolassar ang natitirang hukbo
ng Assyrianoong 609 B.C.E.
• Si Nebuchadnezzar II - ang pinuno ng imperyo nang
natamo nito ang rurok ng kadakilaan. Siya rin ang
nagpagawa ng Hanging Gardens of Babylon para sa
kaniyang asawa, kinilala ito ng mga Greek bilang isa
saSevenWonders of the AncientWorld.
61. CHALDEAN(612-539 B.C.E.)
• Noong 539 B.C.E., ang Babylon ay nilusob ng hukbo
ni Cyrus the Great ng Persia hanggang tuluyang
naging bahagi ng mas malawak na imperyo ng mga
Persianang Mesopotamia.
62. kasa
Sa silangan ng Mesopotamia, partikular
sa
tulu
lukuyangIran,umunladang
pamayanangPersianat
yangnakapagtatagngmalakasna imperyo.
64. PERSIAN(539-330 B.C.E.)
• Nagtatag ng isang malawak na imperyo ang mga Persian na tinawag na Imperyong
Achaemenid.NasaPersia(kasalukuyangIran) angsentrong imperyong ito.
65. PERSIAN(539-330 B.C.E.)
• Sa ilalim ni Cyrus The Great (559-530 B.C.E.) –
nagsimulang manakop ang mga Persian.
Napasailalim nila ang mga Medes at Chaldean
ng Mesopotamia at Asia Minor (kasalukuyang
Turkey).
67. PERSIAN(539-330 B.C.E.)
• Epektibo ang pangangasiwa ng mga pinunong Persian sa
kanilang imperyo. Hinati ang imperyo sa mga lalawigan o
satrapyat pinamahalaanng gobernador o satrap.
68. PERSIAN(539-330 B.C.E.)
• Nagpagawa din dito ng isang Royal Road na
tinatayang may habang 1677 milya o 2699 na
kilometro mula Sardishanggang Susa.
71. GAWAIN 5:COMPLETE IT!
A.Kumpletuhin ang pangalan na tinutukoy na pook. Isulat ang
mga akmang letra sa patlang.
1. M - Mga unang lungsod-estado ngMesopotamia
2. K - Unang imperyong itinatag sadaigdig
3. L - Kabiserang Imperyong Babylonia
4. C - Imperyong itinatag niNabopolassar
5. T - Tawagsamga lalawigang bumuo saPersia
6. I - Imperyong itinatag pagkataposng
Babylonia
72. GAWAIN 5:COMPLETE IT!
B.Isulat ang impormasyon tungkol sakabihasnangMesopotamiaupang
makumpleto ang pangungusap.
1.
2.
3.
4.
5.
Ang Mesopotamia ay maituturing na kabihasnan dahil
.
Naging tanyag sakasaysayansiHaring Sargon I sa kasaysayannang
.
Sa panahon ni Hammurabi naganapang
.
Nagwakasang pamamahala ng mga Chaldean saMesopotamia nang
.
Isasamga kahanga-hangang nagawa ni Haring Dariusthe Great sa
Imperyong Persian ang .
75. PAMPROSESONGTANONG
1. Paano nagsimula at nagwakas ang kabihasnang
Mesopotamia?
2. Sino-sino ang mga pinunong namahala sa imperyo?
3. Ano ang naging paraan ng kanilang pamamahala?
76. PAMPROSESONGTANONG
1. Paano nagsimula at nagwakas ang kabihasnang
Mesopotamia?
2. Sino-sino ang mga pinunong namahala sa imperyo?
3. Ano ang naging paraan ng kanilang pamamahala?
4. Bakit sinasabingang kasaysayanng Mesopotamia ay
“pag-usbong at pagbagsak ng mga kabihasnan”
77. PAMPROSESONGTANONG
1. Paano nagsimula at nagwakas ang kabihasnang
Mesopotamia?
2. Sino-sino ang mga pinunong namahala sa imperyo?
3. Ano ang naging paraan ng kanilang pamamahala?
4. Bakit sinasabingang kasaysayanng Mesopotamia ay “pag-
usbong at pagbagsak ng mga kabihasnan”
79. ANG KABIHASNANG INDUS
SATIMOGASYA
• Ang Timog Asya ay isang malawak na tangway na hugis
tatsulok. Sa kasalukuyan, binubuo ito ng mga bansang India,
Pakistan, Bangladesh, Afghanistan, Bhutan, Sri Lanka, Nepal,
at Maldives.
80. ANG KABIHASNANG INDUS
SATIMOGASYA
• Ang rehiyong ito ay kakaiba sa aspektong heograpikal at
kultural kung ihahambing saibang panig ng Asya.
• HEOGRAPIKAL: Madalas itong tawagin ng mga heograpo na
sub-kontinente ng India dahil inihihiwalay ito ng mga
kabundukan, kaya maituturing itong halos isang hiwalay na
kontinente. Matatarik na kabundukan ng Hindu Kush,
Himalayas, at Karakuran ang nasa hilaga nito samantalang
pinalilibutan ito ng Arabian Sea sa kanluran, Indian Ocean sa
katimugan, at Bayof Bengalsa silangan.
• KULTURAL:Tulad ng ibang kontinente, samu’tsaririn ang
wikang ginagamit sarehiyong ito.
81. ANG KABIHASNANG INDUS
SATIMOGASYA
• Ang rehiyong ito ay kakaiba sa aspektong heograpikal at
kultural kung ihahambing saibang panig ng Asya.
• HEOGRAPIKAL: Madalas itong tawagin ng mga heograpo
na sub-kontinente ng India dahil inihihiwalay ito ng mga
kabundukan, kaya maituturing itong halos isang hiwalay
na kontinente. Matatarik na kabundukan ng Hindu Kush,
Himalayas, at Karakuran ang nasa hilaga nito
samantalang pinalilibutan ito ng Arabian Sea sa kanluran,
Indian Ocean sakatimugan, at Bayof Bengalsa silangan.
• KULTURAL:Tulad ng ibang kontinente, samu’t sari rin
ang wikang ginagamit sarehiyong ito.
82. ANG KABIHASNANG INDUS SATIMOGASYA
• Bagama’t ang rehiyong ito ay inihihiwalay ng mga
kabundukan sa hilaga, nakararanas din ito ng mga
pagsalakay at pandarayuhan. Nakapapasok ang mga tao
sa mga daanang tulad ng Khyber Pass sa hilagang-
kanluran, dala ang kanilang sariling wika at tradisyon, na
nagpayaman sakulturang Indian.
83. ANG KABIHASNANG INDUS
SA TIMOGASYA
• Sinasabing mahirap na lubusang mabatid ang
sinaunang kasaysayan ng India. Nakahukay nga
ang mga arkeologo ng mga kasangkapang
ginamit ng mga ninuno subalit hanggang sa
kasalukuyan, hindi pa rin nauunawaan ng mga
iskolar ang mga naiwang sistema ng pagsulat
ng sinaunangkabihasnanng India.
84. HEOGRAPIYANG LAMBAKNG INDUS
• Ang mga lungsod ng Harappa at Mohenjo-Daro sa
lambak ng Indus ang pinakabagong tuklas na mga
sinaunang sentrong kabihasnan sa kasalukuyang
panahon. Natagpuan ng mga arkeologo ang mga
labi ng dalawang lungsod noong 1920 ang mga
lugar na ito. Gayon din ang lipunang nabuo rito, ay
kasabay halos ng pagsisimula ng Sumer noong
3000 B.C.E.
85. HEOGRAPIYANG LAMBAKNG INDUS
• Mas malawak ang lupain saIndus kung ihahambing
sa sinaunang Egypt at Mesopotamia. Sakop nito
ang malaking bahagi ng hilagang- kanluran ng
dating India, at ang kinaroroonan ng lupaing
Pakistan sa kasalukuyan.
• Ang mga lungsod na itio ay nagsimulang humina at
bumagsak noong ikalawang milenyo B.C.E. Sa
kasalukuyan, tinatayang mahigit 1,000 lungsod at
pamayanan ang matatagpuan dito partikular sa
rehiyon ng Indus Riversa Pakistan.
86. HEOGRAPIYANG LAMBAKNG INDUS
• Nagsimula ang kabihasnan sa India sa paligid ng
Indus River. Ang tuktok ng kabundukang Himalaya
ay nababalot ng makapal na yelo at nagmumula sa
natutunaw na yelo ang tubig na dumadaloy sa
Indus River na may habang 2,900 km.(1800) milya
at bumabagtas sa Kashmir patungong kapatagan
ng Pakistan.
87. HEOGRAPIYANG LAMBAKNG INDUS
• Katulad sa Mesopotamia, ang pagkakaroon ng
matabang lupa ay naging mahalaga sa pagsisimula
ng mga lipunan at estado sa sinaunang India. Sa
pagitan ng Hunyo at Setyembre bawat taon, ang
pag-apaw ng ilog ay nagdudulot ng pataba sa lupa
at nagbibigay-daan upang malinang ang lupain.
88. HEOGRAPIYANG LAMBAKNG INDUS
• Daan-daang pamayanan ang nananahan sa lambak
ng Indus sa pagsapit ng 3000 B.C.E. Karamihan sa
mga ito ay maliliit na pamayanang may tanggulan
at maayos na mga kalsada. Nang sumunod na
limang siglo, nagkaroon din ng mga kanal pang-
irigasyon at mga estrukturang pumipigil sa mga
pagbaha.
89. HEOGRAPIYANG LAMBAKNG INDUS
• Sa kasalukuyan,isa lamang ang India sa mga bansa
sa Timog Asya. Subalit kung susuriin, ang hilagang
bahagi nito ay tahanan at pinag-usbungan ng
sinaunang kabihasnang namumukod-tangi sa iba
91. ANG KABIHASNANG TSINO SA
SILANGANGASY
A
• Ang kabihasnang umusbong sa China ay
itinuturing na pinakamatandang
kabihasnang nananatili sa buong daigdig
hanggang sa kasalukuyan. Nag-ugat ito
halos apat namilenyonaang nakalilipas.
92. ANG KABIHASNANG TSINO SA
SILANGANGASY
A
• Noon pa man, mithiin na ng mga Tsino ang pagkakaroon ng
mahusay na pamamahala. Ang pagkakaroon ng mga
ideolohiyang suportado ng estado, partikular ang
Confucianism at Taoism, ay lalo pang nagpatatag sa
kabihasnang Tsino
93. ANG KABIHASNANG TSINO SA
SILANGANGASY
A
• Sa aspektong politikal, halinhinang
nakaranas ang China ng pagkakaisa at
pagkakawatak-watak. Ang mga
pangyayaring ito ang humubog sa kultura
at mamamayan ng bansa hanggang sa
makabagong panahon.
94. HEOGRAPIYANG HUANG HO
• ang kabihasnan sa China ay umusbong sa tabing-ilog malapit
sa Yellow River o Huang Ho. Ang ilog na ito ay nagmumula sa
kabundukan ng kanlurang China at may habang halos 3000
milya. Dumadaloy ito patungong Yellow Sea. Ang dinaraanan
nito ay nagpabago-bago nang makailang ulit sa mahabang
Ito ay dumadaloy patungo sa Yellow Sea. Ang dinaraanan nito
ay nagpabago-bago nang makailang ulit sa mahabang
panahon at humantong sa pagkakabuo ng isang malawak na
kapatagan, angNorth China Plain.
95. HEOGRAPIYANG HUANG HO
• Ang pag-apaw ng Huang Ho ay nagdudulot ng
pataba sa lupa ngunit dahil sa pagiging patag ng
North China Plain, madalas nang nagaganap ang
pagbaha salugar naito.
96. HEOGRAPIYANG HUANG HO
• Ayon sa tekstong tradisyunal ng China, ang Xia o
Hsia ang kauna-unahang dinastiyang naghari sa
China. Subalit dahil sa kakulangan ng ebidensiya,
hindi matiyak kung kailan ito pinasimulan ni Yu, ang
unang pinuno ng dinastiya. Pinaniniwalaang si Yu
ang nakagawa ng paraan upang makontrol ang
pagbahang idinudulot ng Huang Ho. Ang
pangyayaring ito ay nagbigay-daan upang
makapamuhay salambak ang mga magsasaka.
97. HEOGRAPIYANG HUANG HO
• Naniniwala ang mga Tsino na sila lamang ang mga
sibilisadong tao sa gitna ng mga tribo na tinawag
nilang barbaro sapagkat hindi sila nabiyayaan ng
kabihasnang Tsino. Tinawag din nila ang kanilang
lupain na Zhongguo na nangangahulugang Middle
Kingdom.
99. ANG SINAUNANG
KABIHASNAN SA AFRICA
• Isang sinaunang kabihasnan ang nagmula sa
lambak ng Nile River sa Egypt na nasa hilagang-
silangang bahagi ng Africa. Ang kabihasnan sa
Mesopotamia ay mas naunang nagsimula subalit
masasabing mas naging matatag ang kabihasnang
yumabong sa Egypt. Ang sinaunang Egypt ay
nabuklod bilang isang estado pagsapit ng 3100
B.C.E. at nakapagpatuloy sa loob halos ng tatlong
milenyo.
100. ANG SINAUNANG
KABIHASNAN SAAFRICA
• Bataysamga ebidensiyang arkeolohikal, mayroon ng lipunan
sa Egypt bago pa nagsimula ang kabihasnan sa Lambak ng
Nile. Ang mga isinagawang paghuhukay sa Egypt ay patuloy
na nagpabago sa pananaw ng mga iskolar tungkol sa
pinagmulan ng kabihasnan nito. Sa pagtatapos ng ika-20
siglo, natuklasan ng mga arkeologo ang isang tirahan ng
mga sinaunang tao sa timog-ng kanlurang bahagi ng Egypt
malapit sa hangganan ng Sudan. Tinatayang naroroon na
ang paninirahang bago pa sumapit 8000 B.C.E. Sinasabing
maaaring ang mga kaanak o inapo ng mga taong ito ang
nagpasimula sakabihasnangEgyptian sa Lambakng Nile.
101. HEOGRAPIYANG EGYPT
• Sa pag-unawa sa heograpiya ng sinaunang Egypt,
mahalagang tandaang ang tinutukoy na Lower
Egypt ay nasa bahaging hilaga ng lupain o kung
saan ang Ilog Nile ay dumadaloy patungong
Mediterranean Sea. Samantala, ang Upper Egypt ay
nasa bahaging katimugan mula sa Libyan Desert
hanggang sa Abu Simbel. Ang Nile River na may
4160 milya o 6694 kilometro ang haba ay
dumadaloy mula katimugan patungong hilaga.
102. HEOGRAPIYANG EGYPT
• Noon pa mang unang panahon, ang Egypt ay
tinawag na bilang The Gift of the Nile dahil kung
wala ang ilog na ito, ang buong lupain nito ay
magiging isang disyerto. Tila hinihiwa ng ilog na ito
ang bahaging hilagang-silangan ng disyerto ng
Africa.
103. HEOGRAPIYANG EGYPT
• Dati-rati, ang malakas na pag-ulan sa lugar na
pinagmumulan ng Nile ay nagdudulot ng pag-
apaw ng ilog tuwing Hulyo bawat taon. Ang
pagbahang idinudulot ng Nile ay nahinto lamang
noong 1970 nang maitayo ang Aswan High Dam
upang makapagbigay ng elektrisidad at maisaayos
ang suplayng tubig.
104. HEOGRAPIYANG EGYPT
• Sa Panahong Neolitiko, ang taunang pag-apaw ng
Nile ay nagbigay-daan upang makapagtanim ang
mga magsasaka sa lambak-ilog. Ang tubig-baha ay
nagdudulot ng halumigmig sa tuyong lupain at
nag- iiwan ng matabang lupain na mainam para sa
pagtatanim.
105. HEOGRAPIYANG EGYPT
• Ang mga magsasaka ay kaagad nagtatanim sa
pagbaba ng tubig-baha. Ang putik na dala ng ilog
ay unti-unting naiipon sa bunganga ng Nile sa
hilaga upang maging latiang tinatawag na delta.
Ang lugar na ito ay nagging tahanan ng mga ibon
at hayop. Maaari ring gamitin ang tubig mula rito
para samga lupang sakahan.
106. HEOGRAPIYANG EGYPT
• Upang maparami ang kanilang maaaring itanim
bawat taon, ang mga sinaunang Egyptian ay
gumagawa ng mga imbakan ng tubig at naghukay
ng mga kanal upang padaluyin ang tubig sa
kanilang mga lupang sinasaka. Ang ganitong mga
proyekto ay nangangailangan ng malaking bilang
ng mga manggagawa, sapat na teknolohiya, at
maayos na mga plano. Ang pagtataya ng panahon
kung kailan magaganap ang mga pagbaha ay
naisakatuparan din samga panahong ito.
107. HEOGRAPIYANG EGYPT
• Maliban sakahalagahan nito sapagsasaka,ang Nile
ay nagsilbing mahusay na ruta sa paglalakbay
noong mga panahong iyon. Nagawa nitong
mapag-ugnay ang mga pamayanang matatagpuan
malapit sa pampang ng ilog. Ang pagkakaroon ng
mga disyerto sa silangan at kanlurang bahagi ng
ilog ay nakapagbigay ng kaligtasan sa Egypt
sapagkat nahahadlangan nito ang mga pagsalakay.
Dahil dito, ang mga tao ay nagawang
makapamuhay nang mapayapa at masagana sa
loob ng mahabang panahon.
109. ANG KABIHASNAN SA MESOAMERICA
• Maraming siyentista ang naniniwalang may mga pangkat ng
mga mangangaso o ‘hunter” ang nandayuhan mula sa Asya
patungong North America, libong taon na ang nakararaan.
Unti-unting tinahak ng mga ito ang kanlurang baybayin ng
North America patungong timog, at nakapagtatag ng mga
kalat-kalat na pamayanan sa mga kontinente ng north
America at South America.
• Noong ika-13 siglo B.C.E., umusbong ang kauna-unahang
kabihasnan sa America --- ang mga Olmec sa kasalukuyang
Mexico. Naimpluwensiyahan ang mga gawaing sinimulan ng
mga Olmec ang iba pang pangkat ng mga tao sa iba’t ibang
bahagi ng America.
110. HEOGRAPIYANG MESOAMERICA
lunduya
Hango ang pangalang Mesoamerica sa katagang meso na nangangahulugang “gitna”. Ito ang
pagitan
n ng mga unang kabihasnan sa America. Ang Mesoamerica o Central America ang rehiyon sa
hilagan
ng Sinaloa River Valley sa gitnang Mexico at Gulf of Fonseca sa katimugan ng El Salvador. Sa
katimu
g hangganan nito matatagpuan ang mga ilog ng Panuco at Santiago. Samantala, ang
Nicara
gang hangganan aymula sabaybayin ng Honduras saAtlantic hanggang sagulod o slope ng
gua saPacificat satangway ng Nicoya saCostaRiver.
112. HEOGRAPIYANG MESOAMERICA
nagdud
Sa lupaing ito, ang malaking pagkakaiba sa elebasyon ng lupa at dalas ng pag-ulan ay
panaho
ulot ng mga uri ng klima at ekolohiya sa iba’t ibang bahagi ng rehiyon. Pabago-bago ang
pinag-
n sa rehiyong ito. Dito naitatag ang unang paninirahan ng tao at isa ito sa mga lugar na unang
malak
usbunganng agrikultura, tulad ng KanlurangAsyaat China.Sakasalukuyang panahon, may
ing populasyon ang rehiyong ito.
114. GAWAIN 3:TRIPLEMATCHING TYPE
sama
Buuin ang triple matching type sa pamamagitan ng pagsasama-
heogr
ng mga terminolohiya at konsepto batay sa partikular na
apiya ng isang kabihasnan.
A B C
• Egypt
• Tsino
• Indus
• Mesoamerica
• Mesopotamia
• Sapagitan ng mgailog
• Nasa gitna ng kontinente
• Biyaya ng Nile
• Nasa tangway ng Timog
Asya
• May matabang lupain sa
Huang Ho
• Lupain ng Yucatan Peninsula
• Timog ng Mediterranean
• Nasa kanluran ng Yellow Sea
• Dumadaloy ang Indus River
• Nasa Kanlurang Asya
117. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano-anong katangiang pisikal ng mga sinaunang kabihasnan ang may
pagkakatulad saisa’t isa?
2. Bakit nakaapekto ang mga anyong lupa at tubig ng isang lugar sa
pagtataguyod ng kabihasnan?
118. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano-anong katangiang pisikal ng mga sinaunang kabihasnan ang may
pagkakatulad saisa’t isa?
2. Bakit nakaapekto ang mga anyong lupa at tubig ng isanglugar sa
pagtataguyod ng kabihasnan?
3. Alin sakalagayang heograpikal ng kabihasnan ang may malaking
impluwensiya sapamumuhay ng mga taong nanirahan dito? Ipaliwanag
ang sagot.
120. GAWAIN 4:GEOGRAPHY CHECKLIST
sa ib
Unawain ang sumusunodna mga hakbang sapagbuo ng
checklist aba.
1. Makilahok saiyongpangkat.
2. Bawatpangkat ay may partikular na paksang bibigyang-pansin:
(1)Sinaunang Kabihasnan sa Kanlurang Asya, (2) Kabihasnang
Egyptian, (3) Kabihasnang Indus, (4) Kabihasnang Tsino, at (5)
Kabihasnang Mesoamerica.
3. Basahinat unawain ang teksto ng paksang nakatalaga saiyong
pangkat. Pagkatapos ay gumawa ng checklist(magagawa sa
Manila paper) satulong ng sumusunodna panuto:
122. GAWAIN 4:GEOGRAPHY CHECKLIST
4.Kapag kumpleto na ang checklistng
iyong pangkat, makipag - usapsa
ibang pangkat.
5.Ihambing ang kabihasnan inyong
pangkat at sakabihasnanng
ibangpangkat.
6.Muling gamitin ang checklistat
sundin ang sumusunodna panuto:
7.Ipaskil ang ginawang checklist.Iulat
saklaseang output ngpaghahambing
ng mga kabihasnan batay samga
katangiang heograpikal.
Suriinangnabuongchecklistng lahat
ng pangkat.
124. PAMPROSESONGTANONG
1. Alin sa mga katangiang heograpikal ng mga sinaunang kabihasnan
ng daigdig ang may malaking pagkakatulad saisa’t isa?
125. PAMPROSESONGTANONG
1. Alin sa mga katangiang heograpikal ng mga sinaunang kabihasnan
ng daigdig ang may malaking pagkakatulad saisa’t isa?
2. Bakit kaya karaniwang may magkakatulad na katangiang
heograpikal ang mga sinaunang kabihasnan?
126. PAMPROSESONGTANONG
1. Alin sa mga katangiang heograpikal ng mga sinaunang kabihasnan
ng daigdig ang may malaking pagkakatulad saisa’t isa?
2. Bakit kaya karaniwang may magkakatulad na katangiang
heograpikal ang mga sinaunang kabihasnan?
3. Ano ang epekto ng mga katangiang heograpikal sa
pamumuhay ng mga sinaunang tao?
127. PAMPROSESONGTANONG
1. Alin sa mga katangiang heograpikal ng mga sinaunang kabihasnan
ng daigdig ang may malaking pagkakatulad saisa’t isa?
2. Bakit kaya karaniwang may magkakatulad na katangiang
heograpikal ang mga sinaunang kabihasnan?
3. Ano ang epekto ng mga katangiang heograpikal sa
pamumuhay ng mga sinaunang tao?
4. Parasaiyo, alin samga katangiang heograpikal ng mga
sinaunang kabihasnan ang nararapat na mapangalagaan?
Ipaliwanag ang sagot.
129. Saitinatag na mga sinaunangkabihasnansadaigdig, ang
pangkat ng mga taong nanirahan at nagtatag ng mauunlad na
pamayanan sa Mesopotamia ang kauna-unahang
nakapagtaguyod ng kabihasnan. Binubuo ang kabihasnang
Mesopotamia ng mga lungsod - estado ng Sumer, at mga
itinatag na imperyo ng Akkad, Babylonia, Assyria,at Chaldea.
132. ANG KABIHASNANGINDUS SA TIMOGASYA
nakas
Sarehiyong Timog Asyanagsimula ang kabihasnang Indus na
kasal
entro sa mga lambak ng Indus River. Dumadaloy ang Indus River sa
kam
ukuyang bansang India at Pakistan. Sa nasabing ilog umunlad ang
Dar
bal na lungsod ng kabihasnang Indus: ang Harappa at Mohenjo-
o na ipinakikita sakasunod na diyagram.
133.
134. ANG KABIHASNANGINDUS SATIMOGASYA
• Nanirahan samaliliit na pamayanan ang mga Dravidian.
• Ang kanilang lugar ay matatagpuan sa mababang
bahagi ng lupain, may mainit na klima at halos walang
mapagkukunanng suplayng bakal.Ang pagkukulang sa
mga kinakailangang suplay ay napupunan sa tulong ng
pakikipagkalakalan hanggang sa katimugang
Baluchistan sakanlurang Pakistan.
• Sa loob ng ilang libong taon, nakakuha sila ng bakal,
mamahaling bato, at tabla sa pakikipagpalitan ng
kanilang mga produkto, tulad ng bulak, mga butil, at
tela.
135. ANG KABIHASNANGINDUS SATIMOGASYA
• Ang irigasyon ng lupa aymahalaga sapagsasaka ng
mga Dravidian.
• Nag - aalaga rin sila ng mga hayop tulad ng
elepante, tupa, at kambing.
• Maaaring sila rin ang kauna-unahang taong
nagtanim ng bulak at nakalikha ng damit mula rito.
• Mayroon din silangmasistemang pamantayan para
samga timbang at sukat ng butil at ginto.
• Samantala, ang mga artisano ay gumamit ng tanso,
bronze, at ginto sakanilang mgagawain.
136. ANG KABIHASNANGINDUS SATIMOGASYA
• Ang lipunang Indus ay kinakitaan ng
malinaw na pagpapangkat-pangkat ng mga
tao.
• Nakatira sa bahagi ng moog ang mga
naghaharing - uri tulad ng mga
mangangalakal.
• May mga bahay ring may tatlong palapag.
Maaaring katibayan ito ng pagkakahati-hati
ng lipunan saiba’t ibang uri ngtao.
137. ANG KABIHASNANG INDUS SATIMOG ASYA
• Nagtatag ng mga daungan sabaybayin ng Arabian Sea. Ang
mga mangangalakal ay naglakbay sa mga baybayin
patungong Persian Gulf upang dalhin ang kanilang mga
produkto tulad ng telang yari sa bulak, mga butil, turquoise,
at ivory.
• Natagpuan din sa Sumer ang selyong Harappan na may
pictogram na representasyon ng isang bagay sa anyong
larawan. Dahil dito, inaakalang ginamit ang selyong ito
upang kilalanin ang mga paninda. Patunay lamang ang
kalakalan sa pagitan ng dalawang kabihasnannoon pa
mang 2300 B.C.E.
• Kapuna – punang wala ni isa mang pinuno mula sa
sinaunang kabihasnang Indus ang kilala sa kasalukuyan.
Maaaring hanggang ngayon ay hindi pa nauunawaan ng
mga iskolar ang sistema ng pagsulat ng kabihasnang ito
kaya hindi nababasaang mga naiwang tala.
138. ANG KABIHASNANGINDUS SATIMOGASYA
• Narating ng mga Dravidian ang tugatog ng
kanilang kabihasnan noong 2000 B.C.E.
subalit matapos ang isang milenyong
pamamayani sa Indus, ang kabihasnan at
kulturang umusbong dito ay nagsimulang
humina at bumagsak.
• May iba’t ibang paliwanag ukol sa pagtatapos
ng kabihasnang Indus. May nagsasabing
bunga ito ng pagkaubos ng mga puno, mga
labis na pagbaha, at pagbabago sa klima.
Maaari rin daw nagkaroon ng lindol o
pagsabog ng bulkan.
139. ANG KABIHASNANGINDUS SATIMOGASYA
• May mga ebidensiya rin na ang
pagkatuyo ng Sarasvati River ay
nagresulta sa pagtatapos ng kabihasnang
Harappanoong 1900 B.C.E.
• Isang lumang paliwanag ang teoryang
Mohenjo Daro at Harappa ay nawasak
dahil sa paglusob ng mga pangkat
nomadiko-pastoral mula sa gitnang Asya,
kabilang ang mga Aryan. Walang
malinaw na ebidensiya na naglabanan
nga ang mga Dravidian at Aryan na
nagdulot ng wasaksakabihasnangIndus.
140. ANG KABIHASNANGINDUS SATIMOGASYA
• Ang mga Aryan ay pinaniniwalaang
nagmula sa steppe ng Asya sa kanluran
ng Hindu Kush at nakarating sa Timog
Asya sa pamamagitan ng pagdaan sa
Khyber Pass.
• Sila ay mas matatangkad at mapuputi
kung ihahambing sa mga naunang taong
nanirahan sa lambak ng Indus. Dumating
ang mga Aryan sa panahong mahina na
ang kabihasnang Indus.
142. ANG PANAHONG VEDIC(1500-500 B.C.E.)
• Ang mga Aryan ay nagtungo sa kanluran
ng Europe at timog -silangan ng Persia at
India. Dinala nila sa mga rehiyong ito ang
wikang tinatawag ngayong Indo -
European.Ang Sanskrit,ang wikang
klasikal ng panitikang Indian, ay
nabibilang sa pamilya ng Indo-European.
Ang mga makabagong wika tulad ng
Hindi at Bengali ay nag-ugat din sa Indo-
European.
143. ANG PANAHONG VEDIC(1500-500 B.C.E.)
• Ang salitang “Arya” ay nangangahulugang
“marangal” sa wikang Sanskrit. Ginamit ito
upang tukuyin ang mga pangkat ng tao o lahi.
• Ang kaalaman ukol sa unang milenyong
pamamayani ng mga Aryan sahilaga at hilagang
- kanlurang India ay hango sa apat na
sagradong aklat na tinatawag na Vedas: ang Rig
Veda, Sama Veda, Yajur Veda, at Atharva Veda.
Ang Vedas ay tinipong himnong pandigma, mga
sagradong rituwal, mga sawikain,at mga
salaysay.
• Makikita sa Vedas kung paano namuhay ang
mga Aryan mula 1500 B.C.E. hanggang 500
B.C.E.na tinatawag ding panahongVedic.
144. ANG PANAHONG VEDIC(1500-500 B.C.E.)
• Dinala ng mga Aryan ang kanilang mga diyos (na
kadalasan ay mga lalaki at mapandigma) at
kulturang pinangingibabawan ng mga lalaki.
• Ngunit unti-unti rin silang umangkop sa
kanilang bagong kapaligiran.
• Hindi na pagpapastol ang kanilang kabuhayan,
natuto silang magsaka.
• Nakabuo rin silang sistema ng pagsulat.
• Pagsapit ng 1100 B.C.E., tuluyang nasakop ng
mga Aryan ang hilagang bahagi ng India.
145. ANG PANAHONG VEDIC(1500-500 B.C.E.)
• Ang lipunan ng mga sinaunang
Aryan ay may tatlong antas
lamang: – maharlikang
mandirigma, mga pari, at mga
pangkaraniwang mamamayan.
146. ANG PANAHONG VEDIC(1500-500 B.C.E.)
• Kapansin-pansing ang mga kasapi ng bawat
antas ay maaaring makalipat sa ibang antas ng
lipunan. Ang isang mandirigma ay pinipili upang
pamunuan at pangasiwaan ang pang-araw-araw
na pamumuhay ng mga tao. Malinaw rin ang
mga tungkuling nakaatang sa kalalakihan at
kababaihan. Subalit ang pagsakop nila sa
Lambak ng Indus ay nagdulot ng malaking
pagbabago sa kanilang pamumuhay. Ang
lipunan ay naging mahigpit at masalimuot nang
lumaon. Nagtatatag ng kaharian at pagiging
pinuno ay nagsimulang mamana. Naging
mahalaga sa kanilang paniniwala ang mga
rituwal at sakripisyong mga pari.
147. ANG PANAHONG VEDIC(1500-500 B.C.E.)
• Nang lumaon, nabuo ang tinatawag na
sistemang caste sa India. Ang katagang
ito ay unang ginamit ng mga Portuguese na
nakarating sa India noong ika- 16 na siglo.
Ang terminong ito ay hango sa salitang casta
na nanganga-hulugang ”lahi”o ”angkan.
149. GAWAIN 6:TATAK– KABIHASNANSATIMOGASYA
A. Iguhit sa loob ng kahon ang tatlong mahahalagang bagay na naglalarawan
sa pamumuhay ng mga katutubo at dayuhang Aryan na nanirahan sa
Timog Asya. Pagkatapos, ay isulat sa loob ng bilog ang datos at
kahalagahan nito sakanilangpamumuhay.
150. GAWAIN 6:TATAK– KABIHASNANSATIMOGASYA
B. Itala sa unang kolum ng tsart ang mga ambag ng kabihasnang Indus at
Panahong Vedic. Sa pangalawang kolum, itala ang kapakinabangan nito sa
kasalukuyan.
153. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang dalawang lungsod na umunlad salambak-ilog ng
Indus?Ilarawan ang mga ito.
2. Paano mailalarawan ang pamumuhay ng mga tao
sa panahong Vedic?
154. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang dalawang lungsod na umunlad sa lambak-ilog ng
Indus?Ilarawan ang mga ito.
2. Paano mailalarawan ang pamumuhay ng mga tao sa
panahong Vedic?
3. Ano ang iyong opinion tungkol sa pagpapangkat-pangkat
ng mga tao sa India batay sa sistemang Caste? Ipaliwanag
ang sagot.
156. PAGBUONG MGA KAHARIANATIMPERYO(500 B.C.E.-500 C.E.)
• Mula sa kanilang orihinal na pamayanan sa
rehiyon ng Punjab, nagsimulang tunguhin
ng mga Aryan ang bahaging pasilangan.
• Mga 600 B.C.E. noon at 16
pinakamakapangyarihang mga estado ay
matatagpuan sa kapatagan ng hilagang
India mula sa kasalukuyang Afghanistan
hanggang Bangladesh. Kabilang dito ang
Magadha, Kosala,Kuru,at Gandhara.
157. PAGBUONG MGA KAHARIANATIMPERYO(500 B.C.E.-500 C.E.)
• Pagsapit ng 500 B.C.E.,ang malaking bahagi
ng hilagang India ay pinanirahan at sinaka
ng mga Aryan.
• Ang dating payak na pamamahala ng mga
pinuno samaliliit na pamayanan ay napalitan
ng mas malalaking estadong nasa ilalim ng
monarkiyang namamana.
• Ang mga umuunlad na estadong ito ay
nangailangang mangolekta ng buwis mula
sa mga opisyal, magtatag ng mga hukbo, at
magtayo ng mga bagong lungsod at
lansangan.
158. PAGBUONG MGA KAHARIANATIMPERYO(500 B.C.E.-500 C.E.)
• Isa ang Magadha sa mga pinakamatatag at
pinakamasaganang kaharian sa bahagi ng
Ganges River. Nagtataglay ito ng mineral na
bakal, matabang lupain, mayamang
kagubatan na pinagkukunan ng mga tabla,
at elepante na mahalaga sa panahon ng
digmaanat pagsasaka.
159. PAGBUONG MGA KAHARIANATIMPERYO(500 B.C.E.-500 C.E.)
• Isa sa mahusay na pinuno ng Magadha si Bimbisara
(545-494 B.C.E.) Nagpagawa siya ng mga kalsada,
isinaayos ang pangangasiwa sa mga pamayanan, at
pinalakas ang kaharian kung ihahambing sa mga
karatig-lugar. Lalo pang pinalawig ng sumusunod na
pinuno ang teritoryo ng kaharian.
• Nang lumaon, nagawang mapamunuan ng
Magadha ang kalakhang kapatagan ng Ganges at
buong hilagang India hanggang Punjab. Ito ang
naging pinakamalawak na kaharian sa panahong
ito. Ang kabisera nito ay nasa Pataliputra na ngayon
ay makabagong Patna sa Bihar.
160. PAGBUONG MGA KAHARIANATIMPERYO(500 B.C.E.-500 C.E.)
• Halos kasabayng panahong lumalakas ang Magadha, isang hukbong pinamunuan
ni Cyrusthe Great mula Persiaang sumalakaysahilagang-kanlurang India.
• Noong 518 B.C.E. nasakop ni Darius, ang pumalit kay Cyrus, ang mga Lambak ng
Indus at Punjab. Ang bahaging ito ng India ay napasailalim ng Persia sa loob ng
halos dalawang siglo. Ang mga lungsod ng Persiaaynaging sentro ng kaalaman at
kultura ang kalalakihan mula saiba’t ibang kaharian aymaaaring makapag- aral.
161. PAGBUONG MGA KAHARIANATIMPERYO(500 B.C.E.-500 C.E.)
• Tinapos ni Alexander The Great ng Macedonia ang
kapangyarihan ng Persia. Tinalo niya ang mga Persian sa mga
labanan bago tuluyang tinahak ang landas patungong India
noong 327 B.C.E. Matapos ang madugong
pakikipagtunggalian ng hukbo ni Alexander sa pinagsamang
puwersa ng mga Persian at Indian, nagawa rin nilang matawid
ang Indus River. Subalit dahil sa layo ng kanilang nilakbay at
labis na kapaguran, ang mga tauhan ni Alexander ay
nagbantang mag-alsa laban sa kaniya. Dahil dito, napilitang
lisanin ni Alexander ang India. Mahihinuhang pagod na ang
mga tropa at maaaring tinamaan sila ng sakit o ng sakuna.
Bukod dito, kulang na ang pantustos sa kanilang mga
pangangailangan. Sa pagkamatay ni Alexander noong 323
B.C.E., ang bahagi ng hilagang-kanlurang India ay naiwang
walang mahusayna pinuno.
• Pagkatapos nito, iba’t ibang mga imperyo ang naitatag sa
India.
162. IMPERYONGMAURYA
Pagkatatag
Cha
Noong 322 B.C.E.,nasakop ni
ndragupta Maurya ang dating
kaharian ng Magadha at tinungo
ang mga naiwang lupain ni
Alexander. Sakop ng imperyo ang
hilagang India at bahagi ng
kasalukuyang Afghanistan.
Pagbagsak
im
Nagsimulang humiwalay sa
peryo ang ilang mga estadong
malayo sa kabisera. Sapagbagsak
ng Imperyong Maurya noong
ikalawang siglo B.C.E. nagtagisan
ng kapangyarihan ang mga stado
ng India. Sasumunod na limang
siglo, ang hilaga at gitnang India
ay nahati samaliliit na kaharian at
estado.
Mahahalagang Pangyayari
liputr
Pata
Ang
a.
kabisera ay nanatili sa
Tagapayo ni Chandragupta
tily
Arthasastra. Naglalaman ito ng mga
kaisipan hinggil sapangangasiwa at
Maurya si Kau a, ang may akda ng
estratehiyang politikal.
ni Ashoka o Asoka(269-232 B.C.E.)
Ang imperyo ay pinamunuan
ang
kinikilalang pinakamahusay napinuno
ng Maurya at isa samahuhusay na
pinuno sa kasaysayan ng daigdig.
Matapos ang kaniyang madugong
pakikibaka sa mga kalinga ng Orissa
noong 261 B.C.E. na tinatayang
100,000 katao ang nasawi, tinalikdan
niya ang karahasan at sinunod ang
mga turo ni Buddha.
163. IMPERYONGGUPTA
Pagkatatag
Ang pangalan nito ayhango
mula sa pangalan ng naunang
imperyo. Itinatag ito ni
Chandragupta I (circa 319-335
C.E.)
Pagbagsak
Sa pagsapit ng ikaanim na
siglo C.E.,nagsimulang humina at
bumagsak ang Gupta sa kamay ng
panibagong mananakop, ang mga
White Hun, na maaaring mga
Iranian o Turk mula sa Gitnang
Asya.
Mahahalagang Pangyayari
C.E.).
Chandragupta
i
II (Circa 376-415
Nakontrol ul ang hilagang
India.Muli, ang kabisera ng imperyo ay
nasa Pataliputra.
Itinuturing itong panahong
klasikal ng India.
Naging epektibo ang
pangangasiwa samantalang ang pan
in
mabong
yu
itikan,
.
sin g, at agham ay
astr
Maunlad ang mga larangan ng
(su
onomiya, matematika, at siruhiya
rgery) sapanahong ito.
pina
Si
a
Kalidasa, ang
an
kinikilalang
mak
kam husay
d
na m unulat at
ata ng In ia, ay nabuhay sa
panahong ito bagama’t hindi alam ang
eksaktong petsa. Ang dulang
Sakuntalana tinatayang isinulat niya
noong ikaapat o ikalimang siglo C.E.
ay hango mula sakaisipang Hindu.
164. IMPERYONGMOGUL
Pagkatatag
ma
Itinatag ang
r
Mogul nang
sakop ni Babu ang hilagang
India at Delhi noong 1526.
Pagbagsak
da
Labis na humina ang Mogul
hil na rin sa pagdating ng
makapangyarihang English sa
India.
Mahahalagang Pangyayari
ng k
Narating ng imperyo ang tugatog
nam
apangyarihan sailalim ni Akbar na
mul
uno sakabuuan ng hilagang India
a 1556 hanggang 1605.
Nagpatupad siya ng kalayaan sa
pananampalataya at makatarungang
pangangasiwa.
ang
Ilan pang magagaling na pinuno
Jaha
humalili kay Akbar tulad nina Shah
Au
n na nagpatayo
l
ng Taj Mahal at
rangzeb nagbawa ng sugal, alak,
pr (
pagsunog ng buhay samga biyuda.
166. GAWAIN 7:EMPIRE DIAGRAM
Kumpletuhin ang diyagram tungkol
sa mga
Sa mga unang kahon, itala ang
mahahalagang datos sa bawat imperyo. Sa
mga ikalawang kahon, isulat ang mga tanyag
na pinuno ng imperyo at ilarawan ang bawat
isa. Sa huling kahon, magbigay ng isang aral
na natutuhan sa mga itinatag na imperyo sa
Timog Asya.
169. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang naging kontribusyon ng mga pinuno sapag-unlad
ng kanilang imperyo?
2. Paano bumagsak ang mga naturang imperyo sa Timog
Asya?
170. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang naging kontribusyon ng mga pinuno sapag-unlad
ng kanilang imperyo?
2. Paano bumagsak ang mga naturang imperyo sa Timog
Asya?
3. Ano-ano ang naging ambag ng mga imperyong ito
sa kasalukuyangkabihasnan?
172. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
bulub
Ang mga natural na hadlang sa China tulad ng mga disyerto,
natat
undukin, at dagat ang nagbigay-daan sa pagpapanatili ng
kabi
anging
kultura ng mga sinaunang Tsinoat pag-unlad ng isang
hasnangtumagal ng halos 3,000 taon.
173. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Xia
(?- 1570 B.C.E.)
Sinasabing nag-ugat ito mula saLongshan, isang kulturang Neolitikong laganap salambak ng
Huang Ho.
Hindi pa ito lubusang napatutunayan dahil sa kawalan ng matibay na ebidensiyang
arkeolohiya.
174. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Shang
(1570? B.C.E.–
1045 B.C.E.)
Sinasabing ito ang pinakamaunlad na kabihasnang gumamit ng bronse sapanahong ito.
Naiwang kasulatan ng panahong ito ang pinakamatanda samga panulat saTsino na nakasulat
samga oracle bones o mga tortoiseshellat cattle bone.
Malimit ang isinagawang pagsasakripisyo ng mga tao lalo na satuwing may namamatay na
pinuno
Pinatalsik ang Shang noong 1045 B.C.E.
175.
176. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Zhou o Chou
(1045 B.C.E.-221
B.C.E.)
Naniwala ang mga tao sa Mandate of Heaven o “Basbas ng Kalangitan.” na, ang emperador ay
namumuno sa kapahintulutan ng langit . Pinili siya dahil puno siya ng kabutihan. Kapag siya ay
naging masama at mapangabuso, ay babawiin ng kalangiatan sa anyo ng lindol, bagyo,
tagtuyot, peste o digmaan.
Umusbong noon ang mahahalagang kaisipang humubog sakamalayang Tsino kabilang ang:
Confucianism - Layuning magkaroon ng isang tahimik at organisadong lipunan sa
pamamagitan ng pagpapabuti sasarili at pagpapahalaga saugnayan ng mga tao salipunan.
Taoism- Hangad ang balanseng sakalikasan at daigdig at pakikiayon ng tao sakalikasan.
Legalism - Ipinanganak ang tao na masama at makasarili. Subalit sila ay maaaring
mapasunod sapamamagitan ng mahigpit na batas at marahas na kaparusahan.
177.
178. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Q’in o Ch’in
(221 B.C.E.- 206
B.C.E.)
Ginapi ng mga pinunong Qin ang mga estado ng dinastiyangZhou.
Sa ilalim ni Ying Zheng ng Qin o Ch’in, nagawang pag-isahin ang mga nagdidigmaang estado
at isinailalim sa kaniyang kapangyarihan ang iba’t ibang rehiyon sa China. Inihayag niya ang
sarili bilang “Unang Emperador” ng China at kinilala bilang si Shi Huangdi o Shih Huang Ti (221-
210 B.C.E.).
Ang hinahangaang Great Wall of China ay itinayo upang magsilbing-tanggulan laban sa mga
tribong nomadiko na nagmula sahilaga ng China may haba 2400 kilometro o 1500 milya.
Humina ang dinastiya nang mamatay si Shih Huangdi at napalitan ng dinastiyang Han nang
mag-alsa si Lui Bang.
179.
180. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Han
(202 B.C.E.- 220
C.E.)
Ito ang kauna-unahang dinastiyang yumakap saConfucianism.
Ang pagsulat ng kasaysayanng Chinaay isang napakalaking ambag ng Dinastiyang Han.
181. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Sui
(589 C.E.–
618 C.E.)
Nagkaroon lamang ng dalawang emperador ang Sui. Gayon man, nagawa nitong muling pag-
isahin ang watak-watak na teritoryo ng China.
Isinaayos sapanahong ito ang Great Wall na napabayaan samahabang panahon. Ginawa rin
ang GrandCanalna nag-uugnay samga ilog ng Huang Ho at Yangtze.
182. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
T’ang
(618 C.E.–
907 C.E)
LiYuan– Dating opisyal ng Sui na nag-alsa laban sadinastiya dahil samga pang-aabuso.
Itinatag niya ang dinastiyang T’ang.
Itinuturing na isasamga dakilang dinastiya ng Chinasapagkat nagkaroon muli ng kasaganaan
ang lupain at mabilis na mga pagbabago salarangan ng sining at teknolohiya.
Ang Buddhismna naging dominanteng relihiyon samga panahong ito ay tinangkilik ng mga
dugong bughaw at mga karaniwang tao.
Ibinalik ang civil service examination system na naging mahalaga sa pagpili ng opisyal ng
pamahalaan. Ang pagsusulit na ito ay unang ginamit sa panahong Han subalit pinagbuti pa sa
panahong T’ang.
Bumagsak ang dinastiya dahil sasamu’t saring pag - aalsang naganap saChina.
183.
184. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Song
(960 C.E.–
1127 C.E.)
Itinayo ng isang hukbong imperyal ang dinastiyang ito.
Naging sapat ang suplay ng pagkain saChina dahil sapag-unlad ng teknolohiyang
agrikultural.
Nalikha ang isang paraan ng paglilimbag.
Sinakop ng mga barbaro ang hilagang bahagi ng China kaya napilitan ang Song na iwanan
ang kabisera nito noong ika-12 siglo.
185. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Yuan
(1279 - 1368)
Itinatag ito ni KublaiKhan,isang Mongol. Saunang pagkakataon para samga Tsino, ang
kabuuang China ay pinamunuan ng mga dayuhang barbaro.
Ang mga Mongol ay kaiba sa mga Tsino sa aspektong kultural, tradisyon, at wika. Pinanatili nila
ang kanilang pagkakakilanlan at namuhay nang hiwalay sa China na hindi nila
pinagkatiwalaan.
Pagkatapos ng mga labanan dumaan ang dinastiya sa tinatawag na Pax Mongolica o panahon
ng kapayapaan, maayos na sistema ng komunikasyon, at mabuting kalakalan sa malawak na
teritoryong sakop mula Timog-silangang Asya hanggang silangang Europe.
Pinabagsak ang dinastiya ng mga pag-aalsa na ang isa ay pinamunuan ni Zhu Yuanzhang at
itinatag ang dinastiyang Ming.
186.
187. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Ming
(1368 - 1644)
Ang malaking bahagi ng Great Wall ay itinayo sailalim ng dinastiyang ito. Naitayo rin ang
ForbiddenCitysaPeking na naging tahanan ng emperador.
Ang sining ay napayaman partikular ang paggawa ng porselana. Naglayag at nakarating sa
Indian Ocean at silangang bahagi ng Africa ang mga Tsino sapamumuno ni Admiral Zheng He.
Maraming aklat ang nailimbag sapamamagitan ng pamamaraang movable type. Lumaki rin
ang populasyon ng China na umabot sa100 milyon.
Bumagsak ang dinastiya noong 1644. Pinahina ito ng mga pagtutol samga pagbabago sa
lipunan. Kasama rito ang pakikipaglaban nito saJapan na sumalakay sa Korea.
188.
189. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Qing o Ch’ing
(1644 - 1911)
Itinatag ito ng mga Manchu. Matapos magapi ang Dinastiyang Ming na mga semi-nomadic
mula sahilagang Manchuria at itinuturing ng mga Tsino na barbarong dayuhan.
Ang pagkatalo ng Chinasamga Digmaang Opium laban saEngland (1839-1842) at laban sa
England at France (1856-1860) ay malaking dagok saimperyo. Tinutulan ng pamahalaang
China ang pagbebenta ng opyo ng mga Europeo saChina, dahil nakasisira ito samoralidad ng
tao at kaayusan ng lipunan.
Sa pagkatalo ng China, nagkaloob ito ng mga konsesyon sa mga dayuhan, kabilang ang
pagkakaloob ng lupain tulad ng Hong Kong sa mga British. Pinagkalooban din sila ng
karapatang pakinabangan at pamunuan ang ilang teritoryo sa China bilang sphere of influence
o mga rehiyon kung saannangingibabaw ang kapakanang pang-ekonomiya ng nanalong bansa.
190.
191. ANG KABIHASNANGTSINO SASILANGANG ASYA
Qing o Ch’ing
(1644 - 1911)
Hinangad ng Rebelyong Taiping (1850-1865) at Rebelyong Nien (1851-1863) na pabagsakin
ang mga Manchu na lubhang mahina at walang kakayahang labanan ang panghihimasok ng
mga Kanluranin. Nais din ng Rebelyong Taiping na baguhin ang tradisyonal na lipunang Tsino.
Samantala, sumuporta ang Rebelyong Boxer (1900) sa mga Manchu sa layuning palayasin ang
mga mapanghimasok na Kanluranin.
Lalong humina ang Dinastiyang Qing nang magapi ang hukbong Tsino saDigmaang Sino-
French(1883-1885) at Digmaang Sino-Japanese (1894-1895).
Noong 1911, nagwakas ang sistema ng dinastiya saChina nang maganap ang Rebolusyon ng
1911 na nagbigay-daan sapagkatatag ng Republikang China.
194. GAWAIN 8:MARAMIHANG PAGPILISACHART
impor
Buuin ang tsart sa pamamagitan ng pagtukoy ng mahahalagang
dinas
masyon tungkol sa kabihasnang Tsino. Kabilang ang tinutukoy na
sago
tiya,
mga tanyag na tauhan, at mga ambag nito sakasalukuyan.Piliin ang
t saloob ng mgabilog.
197. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang sinaunang kasaysayan ng Egypt ay kadalasang
hinahati sa mga panahong batay sa dinastiya ng
naghaharing pharaoh.
• Ang pharaoh ang tumayong pinuno at hari ng
sinaunang Egypt at itinuring ding isang diyos na taglay
ang mga lihim ng langit at lupa.
• Para sa mga pharaoh, sila ang tagapagtanggol sa
kanilang nasasakupan.
• Sa pangkalahatan, maituturing na kontrolado ng isang
pharaoh ang lahat ng aspekto ng pamumuhay ng mga
sinaunang Egyptian.
• Kabilang sa kaniyang mga tungkulin ang pagsasaayos
ng mga irigasyon, pagkontrol sa kalakalan, pagtatakda
ng mga batas, pagpapanatili ng hukbo, at pagtiyak sa
kaayusan ng Egypt.
199. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang mga sinaunang Egyptian ay namuhay sa mga
pamayanang malapit sa Nile.
• Tulad sa Mesopotomia, sumasailalim sila sa pamamahala ng
mga lokal na pinunong may kontrol sa pakikipagkalakalan.
• Ang mga eskribano ay nakapaglinang din ng kanilang sariling
sistema ng pagsulat na tinatawag na hieroglyphics o
nangangahulugang “sagradong ukit” o hieratic sa wikang
Greek. Ang sinaunang panulat na ito ay naging mahalaga sa
pakikipagkalakalan at pagtatala ng mga pangyayari
200. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Pagsapit ng ikaapat na milenyo B.C.E., ang ilang
pamayanan ay naging sentro ng pamumuhay sa
sinaunang Egypt.
• Nang lumaon, ang mga ito ay tinawag na nome o
malalayang pamayanan na naging batayan ng mga
binuong lalawigan ng sinaunang estado ng Egypt.
• Ang mga pinuno ngmganome o nomarch,ay unti
– unting nakapagbuklod ng isang estado sa Nile
upang makabuo ng panrehiyong pagkakakilanlan.
202. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang proseso ng pagbubuo ng isang estado ay nagtagal ng ilang siglo.
Mahalagang salik ang pagkakaroon ng mga alyansa sa harap ng
mabilis na mga pagbabago sa aspektong pangkabuhayanat politikal.
• Unti-unti ring lumaki ang populasyong nangailangan ng mas
intensibong irigasyon para samga lupang sakahan.
• Dalawang kaharian ang nabuo sa kahabaan ng Nile, ang Upper Egypt
at Lower Egypt. Noong 3100 B.C.E., isang pinuno ng Upper Egypt, sa
katauhan ni Menes, ang sumakop sa Lower Egypt na nagbigay-daan
upang mapag-isa ang lupain samahabangpanahon.
• Si Menes ay isa sa mga pinakaunang pharaoh sa panahon ng Unang
Dinastiya ng Egypt. Maliban sa pagkakaroon ng pinag-isang
pangangasiwa, nagtalaga rin siya ng mga gobernador sa iba’t ibang
lupain.
• Ang Memphis ang naging kabisera sa panahon ng paghahari ni
Menes.
204. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang Matandang Kaharian ay nagsimula sa Ikatlong
Dinastiya ng Egypt.
• Ang mga kahanga-hangang pyramid o piramide
ng Egypt na itinayo sa panahong ito ay nagsilbing
mga monumento ng kapangyarihan ng mga
pharaoh at huling hantungan sa kanilang
pagpanaw.
• Ang pagtatayo ng mga ganitong uri ng estruktura
ay nangailangan ng husay mula sa mga
arkitektong nagdisenyo at sakripisyo naman mula
sa libo-libong taong nagtayo nito. Ang ilan sa
halimbawa nito ay ang Great Pyramid ni Khufu o
Cheops saGiza na naitayo noong 2600 B.C.E.Ito ay
may lawak na 5.3 ektarya at may taas na 147
metro.
205. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Makalipas lamang ang dalawang siglo, nahinto ang pagtatayo
ng mga piramide. Sakabuuan, tinatayang may 80 lokasyon ang
pinagtayuan ng mga piramide sa Egypt subalit ang karamihan
samga ito aygumuho na.
• Ang mga piramide ang tanging estrukturang Egyptian na
nananatili sa kasalukuyang panahon. Kabilang ito sa
tinaguriang Seven Wonders of the Ancient World na itinala ng
mga Greek na pinakamagandang arkitektura sa mundo.
206. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Bagama’t natigil na ang pagpapagawa ng piramide, itinuon na
lamang ng mga pharaoh ang panahon sa iba pang mga
pampublikong gawain. Kabilang dito ang paghukay ng kanal
upang iugnay ang Nile River at Red Sea at nang mapabilis ang
kalakalan at transportasyon. Gayundin ang pagsipsip ng mga
latian saNile Delta upang maging bagong taniman.
207. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Si Pepi II ang kahuli-hulihang pharaoh ng Ikaanim na Dinastiya
(circa 90 B.C.E.). Pinaniniwalaang tumagal ng 94 na taon ang
kaniyang pamumuno na nangangahulugang siya ang
pinakamatagal na naghari sa lahat ng hari sa kasaysayan. Anim
na taong gulang lamang si Pepi II nang maupo sa trono.
Namatay siya saedad na 100.
• Bumagsak ang Old Kingdom sa kaniyang pagkamatay. Ang
kaharian ay nagsimulang humina dahil sa laganap na tag-
gutom at mahinang pamamahala. Nagsimulang hamunin ng
ilang mga opisyal ng pamahalaan ang kapangyarihan ng
pharaoh. Dahil dito, nasadlak ang lupain sa kaguluhan sa loob
halosng dalawang siglo.
208. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Unang Intermedyang Panahon
panaho
Ang tinatawag na Unang Intermedyang Panahonay
n ng Ikapito hanggang Ika-11 Dinastiya ng Egypt.
pharao
Sa pagsapit ng 2160 B.C.E., tinangka ng mga panibagong
nitong
h na pagbukluring muli ang Lower Egypt mula sa kabisera
katungg
Heracleopolis. Sa kabilang dako, ang kanilang mga
nito, n
ali sa Thebes ay binuo naman ang Upper Egypt. Dulot
Egypt.
agsagupaan ang dalawang magkaribal na dinastiya sa
linya ng
Ang mga pinuno mula sa Heracleopolis ay nagmula sa
pinuno
pharaoh na si Akhtoy samantalang ang unang apat na
mula saThebesaypinangalanang Inyotef o Antef.
209. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Anong estraktura ang nasa larawan?
• Paano inilarawan ng estruktura ang taglay na
kabihasnan ng mga sinaunang Egyptian??
210. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang kaguluhang politikal ay
nagtapos nang
manungkulan si Mentuhotep
I.Sa mga sumunod na
naghari, napag-isa muli ang
Egypt. Nalipat ang kabisera
sa Itjtawy (ipinapalagay na
ngayon ay el-Lisht) sa Lower
Egypt.
211. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Sa panahon ni Senusret I o Sesostris I
(1970-1926 B.C.E.), nakipagtunggali siya
sabahaging Nubia.
212. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Noong 1878 B.C.E., ipinagpatuloy ni Senusret o
Sesostris III (1878-1842 B.C.E.) ang kampanyang
militar sa Nubia. Sa una ring pagkakataon, tinangka
niyang palawakin ang kapangyarihan ng Egypt
hanggang Syria.
213. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang pinakamahusay na pinuno ng panahong ito ay
si Amenemhet II (1929-1895 B.C.E.) na namayani sa
loob ng 45 taon.
214. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Hindi sa Lambak ng Nile naganap ang mga gawain
ng karamihan sa mga naging pinuno ng Ika-12
Dinastiya.
• Sa halip, maraming ekspedisyon ang nagtungo sa
Nubia, Syria, at Eastern Desert upang tumuklas ng
mahahalagang bagay na maaaring minahin o mga
kahoy na maaaring gamitin.
• Nagkaroon din ng kalakalan sa pagitan ng Egypt at
Crete ng kabihasnang Minoan.
215. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang Ika-13 Dinastiya ay bahagi ng Gitnang Kaharian.
Kaguluhan at pagdating ng mga Hyksos mula sa Asya ang
namayani sapanahong ito.
• Ang katagang Hyksos ay nangangahulugang “mga prinsipe
mula sa dayuhang lupain.” Sinamantala nila ang mga
kaguluhan saNile upang makontrol ang lugar at palawigin ang
kanilang kapangyarihan sa katimugan.
• Nagsimula ang pamamayaning mga Hyksosnoong1670
B.C.E.at kanilang napasailalim ang Egypt saloob ng isang siglo.
Hindi nagtagal, ang kanilang paggamit ng mga chariot ay
natutuhan din ng mga Egyptian.
• Nang lumaon, dahil sakawalanng kontrol sa kabisera,
nagsimula ang panibagong panahon sakasaysayanng Egypt.
216. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ikalawang Intermedyang Panahon
• Nagpatuloy ang pamamahala ng mga Ika-13 at Ika-14 na Dinastiya sa
alinman sa dalawang lugar, sa Itjtawy o sa Thebes. Subalit nang
lumaon, nagsimulang humina ang kanilang kontrol sa lupain. Ayon sa
mga tala, ang Ika-13 Dinastiya ay nagkaroon ng 57 hari. Ito ay
nagpapahiwatig ng kawalan ng kapanatagan at katatagan sa
pamamahala. Ang Ika-15 Dinastiya ay nangingibabaw sa isang
bahaging Nile Delta.
• Ang naging pangunahing banta sa mga pharaoh ng Thebes ay ang
Ika-16 na Dinastiya na tinatawag ding Dinastiya ng Great Hyksos na
namayani sa Avaris. Nagawang palawigin ng mga pinuno rito ang
kanilang kapangyarihan hanggang sa katimugang bahagi na umaabot
sa Thebes. Ang pangingibabaw ng dinastiya ng mga Hyksos ay
natapos sa pag-usbong ng Ika-17 Dinastiya. Nagawang mapatalsik ng
mga pinuno nito ang mga Hyksosmula sa Egypt.
217. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Anong pangkat ng tao ang nasa larawan?
• Ano ang bahaging kanilang ginampanan
sa kasaysayanng sinaunang Egypt?
218. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang Bagong Kaharian ay itinuturing na pinakadakilang
panahon ng kabihasnang Egyptian. Ito ay pinasimulan ng Ika-
18 Dinastiya.
• Tinatawag din ito bilang Empire Age. Naitaboy ni Ahmose
(1570-1546 B.C.E.) ang mga Hyksos mula sa Egypt noong 1570
B.C.E.
• Sinimulan niya ang dinastiya ng mga dakilang pharaoh mula sa
Thebes at namayani mula sa delta hanggang Nubia sa
katimugan.
• Panahon din ito ng agresibong pagpapalawak ng lupain ng
Egypt sakamay ng malalakasna mga pharaoh.
• Ang kapangyarihan ng Egyptayumabot saNubia sa katimugan
hanggang sa Euphrates River sa Mesopotamia, sa lupain ng
mga Hittite at Mitanni.
219. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Si Reyna Hatshepsut (1503-1483 B.C.E.), asawa ni
Pharaoh Thutmose II (1518-1504 B.C.E.), ay kinilala
bilang isa sa mahusay na babaing pinuno sa
kasaysayan.
• Siya ay nagpagawa ng mga templo at nagpadala ng
mga ekspedisyon saibang mga lupain.
• Sa kaniyang pagkamatay, lalo pang pinalawig ni
Thutmose III (1504-1450 B.C.E.), anak ni Thutmose II,
ang Imperyong Egypt.
220. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Isasamga tanyag na pharaoh noong ika-14 na siglo
B.C.E.ay siAmenophis IV o Akhenaton (1350-1334 B.C.E.).
Tinangka niyang bawasan ang kapangyarihan ng mga
pari sa pamahalaan. Tinangka rin niyang baguhin ang
paniniwala ng mga tao ukol sa pagsamba sa maraming
diyos.
• Pinasimulan niya ang bagong relihiyon na nakatuon sa
pagsamba sa iisang diyos, si Aton, na sinasagisag ng
araw. Sa kasamaang-palad, hindi tinangkilik ng mga pari
ang ganitong pagtatangka. Sa pagkamatay ni
Akhenaton, tuluyang nawala ang kaniyang sinimulan.
• Siya ay pinalitan ni Tutankhamen (1334-1325 B.C.E.) na
noon ay siyam na taong gulang pa lamang nang maupo
sa trono.
221. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Isasamga tanyag na pharaoh noong ika-14 na siglo
B.C.E.ay siAmenophis IV o Akhenaton (1350-1334 B.C.E.).
Tinangka niyang bawasan ang kapangyarihan ng mga
pari sa pamahalaan. Tinangka rin niyang baguhin ang
paniniwala ng mga tao ukol sa pagsamba sa maraming
diyos.
• Pinasimulan niya ang bagong relihiyon na nakatuon sa
pagsamba sa iisang diyos, si Aton, na sinasagisag ng
araw. Sa kasamaang-palad, hindi tinangkilik ng mga pari
ang ganitong pagtatangka. Sa pagkamatay ni
Akhenaton, tuluyang nawala ang kaniyang sinimulan.
222. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Siya ay pinalitan ni Tutankhamen (1334-1325 B.C.E.) na
noon ay siyam na taong gulang pa lamang nang maupo
sa trono.
225. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Si Rameses II ay isa sa mahusay na pinuno ng mga
panahong ito. Sa loob ng 20 taon, kinalaban niya ang
mga Hittite mula sa Asia Minor na unti-unting
pumapasok sasilangang bahagi ng Egypt.
• Natapos ang alitan ng Egypt at Hittite nang lumagda sa
isang kasunduang pangkapayapaan si Rameses II at
Hattusilis III, ang hari ng Hittite. Ito ang kauna-unahang
kasunduang pangkapayapaan sa pagitan ng dalawang
imperyo sakasaysayanngdaigdig.
• Pinaniniwalaang ang Exodus ng mga Jew mula Egypt ay
naganap sa panahon ni Rameses II. Muli na namang
humina ang pamamahala sa Egypt sa kaniyang
pagpanaw.
226. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ikatlong Intermedyang Panahon
pinasimu
Ang Ika-21 Dinastiya, na tinawag din bilang Tanites, ay
dinastiya
lan ni Smendes (1070-1044 B.C.E.)ng Lower Egypt. Ang
naman
ng
ito aynapalitan ng mga hari mula saLibyana nagpasimula
saIka-22 Dinastiya.
heneral
Ang unang pinuno nito ay si Shoshenq I (946-913 B.C.E.) na isang
mga n
sa ilalim ng nagdaang dinastiya. Sa mga panahong ito, maraming
kapang
agtutunggaliang pangkat ang nagnanais mapasakamay ang
sa Egy
yarihan. Humantong ito sa pagbuo ng Ika-23 Dinastiya. Sa paglisan
lumao
pt, sa Sudan, isang prinsipe ang kumontrol sa Lower Nubia. Nang
kalab
n,
isang nagngangalang Piye ang sumalakay pahilaga upang
kapa
anin ang
mga naghahari saNile Delta. Umabot ang kaniyang
ngyarihan hanggang sa Memphis.
subalit pi
Sumukonang lumaon ang kaniyang katunggaling si Tefnakhte
24 na Di
nayagan siyangmamuno saLowerEgypt.Sinimulan niya ang Ika-
nastiyana hindi naman nagtagal.
227. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ano ang naisipahiwatig ng mapa?
• Bakit tinagurian ang Bagong Kaharian bilang
EmpireAge?
228. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Nagsimula ang Ika-26 na Dinastiya sa ilalim ni
Psammetichus (664-610 B.C.E.). Nagawa niyang
pagbuklurin ang Middle at Lower Egypt.
• Nakontrol niya ang buong Egypt noong 656 B.C.E. Sa
ilalim ni Apries, isang hukbo ang ipinadala upang
tulungan ang mga taga-Libya na puksain ang kolonya ng
Greece na Cyrene.
• Subalit ang malaking pagkatalo ng kaniyang hukbo ay
nagdulot ng kaguluhang sibil na humantong sa paghalili
ni AmasisII (570-526 B.C.E.).
• Hindi naglaon, napasakamay ng mga Persian ang Egypt.
Ang pinuno ng mga Persian na siCambysesII ang naging
unang hari ng Ika-27 Dinastiya.
229. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Napalayas ng mga Egyptian ang mga Persian sa
pagtatapos ng Ika-28 Dinastiya. Sa pananaw ng Persia,
ang Egypt ay isa lamang nagrerebelyong lalawigan nito.
Namuno ang mga Egyptian hanggang sa ika-30
Dinastiya bagama’t mahihina ang naging pinuno.
Panandaliang bumalik sa kapangyarihan ang mga
Persianat itinatag ang Ika-31 Dinastiya.
230. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Noong 332 B.C.E., sinakop ni Alexander The Great
ang Egypt at ginawa itong bahagi ng kanyang
Imperyong Hellenistic. Malawak ang saklaw ng
kaniyang imperyo na umabot ng Egypt, Macedonia,
Asia Minor, Persia, Mesopotamia hanggang Indus
Valley sa India. Sa kaniyang pagkamatay noong 323
B.C.E., naging satrap o gobernador ng Egypt ang
kaniyang kaibigan at heneral na si Ptolemy.
231. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Noong 305 B.C.E., itinalaga ni Ptolemy ang kaniyang
sarili bilang hari ng Egypt at pinasimulan ang
Panahong Ptolemaic. Ang Dinastiyang Ptolemaic ay
naghari saloob halos ng tatlong siglo.
• Si Cleopatra VII ang kahuli-hulihang reyna ng
dinastiya. Ang Egypt ay naging bahagi ng Imperyong
Roman noong 30 B.C.E.
236. PAMPROSESONGTANONG
1. Anong kabihasnanang umunlad sa Africa?
2. Ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng kabihasnang
Egyptiansamga kabihasnangumunlad saMesopotamia?
3. Paano mailalarawan ang pamumuhay ng mga sinaunang
Egyptian?
4. Sinoang mga naging pinuno ng Egypt?Ano ang kanilang
naging papel sapaghubog ng kabihasnansaEgypt?
5. Anong kongklusyon ang iyong mabubuo sa kabihasnang
Egyptian?
238. ANG MGA PAMAYANANG NAGSASAKA(2000-1500 B.C.E.)
• Maraming siglo muna ang lumipas sa pagitan ng
pagsisimula ng pamumuhay sa mga pamayanan at
pagkakaroon ng mga lipunang binuo ng estado sa
Mesoamerica.
• Ang mga sinaunang tao aynagtatanim ng maisat iba
pang mga produkto sa matabang lupain ng Yucatan
Peninsula at kasalukuyang Veracruz noon pa mang
3500 B.C.E.
• Sa pagsapit ng 1500 B.C.E., maraming taga-
Mesoamerica ang nagsimulang manirahan sa mga
pamayanan. Naidagdag din sa kanilang karaniwang
kinakain ang isdaat karneng maiilapna hayop.
239. ANG MGA PAMAYANANG NAGSASAKA(2000-1500 B.C.E.)
• Mababanaag na ang pagkakaroon ng politikal at
panlipunang kaayusan sa Mesoamerica sa pagitan
ng 2000 B.C.E.at 900 B.C.E.
• Sa maraming rehiyon, ang maliliit subalit
makapangyarihang pamayanan ay nagkaroon ng
mga pinuno.
• Nagkaroon din ng ilang mga angkang
pinangibabawan ang aspektong pangekonomiya,
pampulitika, at panrehiyon. Ang pinakakilala sa mga
bagong tatag nalipunanayang Olmec.
240. ANG MGAOLMEC
• Angkauna-unahangumusbongsaCentralAmerica (at
maaaringmagingkabuuangAmerica)ayang Olmec
• Ang katagang Olmec ay nangangahulugang rubber
people dahil sila ang kauna - unahang taong gumamit
ng dagta ng punongrubbero goma
• Ang kanilang kabihasnan ay yumabong sa rehiyon ng
Gulf Coast sa katimugang Mexico na nang lumaon ay
lumawig hanggang Guatemala
• Angpanahong ito ayhaloskasabayanngDinastiyang
Shangsa China
241. ANG MGA OLMEC
• AngOlmecayisangpamayanang agrikultural.
• Ang sistemang irigasyon na itinayo rito ay nagbigay-daan
upangmasakaangkanilang lupain.
• Sila rin ay nakagawa ng kalendaryo, gumamit ng isang
sistemangpagsulatnamaypagkakatuladsa hieroglyphics
ng mga Egyptian, at nakalinang ng katangi- tanging akda
ng sining.
• Naunawaan na rin nila ang konseptong zero sa
pagkukuwenta.
242. ANG MGA OLMEC
• Sa kasamaang palad ang kanilang sulat ay hindi pa
lubusangnauunawaanngmgaiskolarhanggang ngayon.
• Dahil dito ang mga kaalaman sa Olmec at iba pang mga
sinaunang tao sa America ay hango mula sa iba pang labi
ngkanilang panahon.
• Ang mga likhang ito at maging ang paniniwalang Olmec
ay may malaking impluwensiya sa kultura ng mga
sumunodnakabihasnan,tulad ngMaya at Aztec.
243. KULTURANG OLMEC
• Ang rituwal ukol sa kanilang paniniwala ay mahalaga
sa pamumuhay ng mga Olmec. Sila ay may
panrituwal na larong tinatawag na pok-a-tok na tila
kahalintulad ng larong basketbol, subalit ang mga
manlalaro ay hindi maaaring gumamit ng kanilang
kamay upang hawakan ang bolang yari sa goma. Sa
halip, gamit ang mga siko at baywang, tinatangka ng
mga manlalaro na ihulog at ipasok ang bola sa isang
maliit na ring na gawa sa bato at nakalagay sa isang
mataas na pader. Pinaniniwalaan ng mga arkeologo
na ang ilang mga manlalaro ay ginagawang
sakripisyo matapos ang nasabing laro. Nang lumaon,
ito ay nilaro sa iba’t ibang sentro sa buong
Mesoamerica.
244. KULTURANG OLMEC
• Ang mga Olmec ay kilala rin sa paglililok ng mga
anyong ulo mula sa mga bato. Ang pinakamalaking
ulo aymaytaas na siyamna talampakan at may bigat
na44 libra.
• Maaari diumanongangmga lilok naito ayhangosa
anyong kanilang mga pinuno.
• Sila rin ay nakagawa ng mga templong hugis -
piramide saibabawng mgaumbokng lupa.Ang mga
estrukturang ito ay nagsilbing mga lugar- sambahan
ng kanilangmga diyos.
245. KULTURANG OLMEC
• Mahalaga sa paniniwalang Olmec ang hayop na
jaguar na pinakakinatatakutanng maninila (predator)
sacentralAmericaat SouthAmerica.
• Ito ay nagpapakita ng lakas, katusuhan, at
kakayahangmanirahan saanmang lugar.
• Ito rin ayagresibo at matapang.
• Sinasambang mgaOlmecangespiritung jaguar.
246. ANG MGA OLMEC
• Dalawa sa sentrong Olmec ay ang San Lorenzo at ang La
Venta. Ang mga lugar na ito ay mga sentrong
pangkalakalan kung saan ang mga produktong mineral
tulad ng jade, obsidian, at serpentine aynagmumula pa sa
malalayonglugar tulad ngCostaRica
247. ANG MGA OLMEC
• Katulad ng iba pang kulturang umusbong sa
America, ang kabihasnang Olmec ay humina at
bumagsak.
• Sinasabing sila ay maaaring makihalubilo sa iba
pangmgapangkatnasumakopsakanila.
• Gayunpaman, ang mga sinaunang taong
sumunod sa kanila ay nagawang maitatag ang
dakilanglungsodng Teotihuacan.
248. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Sapagsapit ng 200 B.C.E.,ang ilan sa mga lugar
sa lambak ng Mexico ay naging mas maunlad
dahil sa ugnayang kalakalan at pagyabong ng
ekonomiya
• Isa sa mga dakila at pinakamalaking lungsod sa
panahong ito ay ang Teotihuacan na
nangangahulugang“tirahanng diyos”
• Pagsapit ng 150 C.E., ito ay naging isang
lungsod na may halos 12.95 kilometro
kuwadradonamahigit sa20,000katao
• Sa pagitan ng 150 C.E. at 750 C.E., ang
populasyonnito ayminsangumabotsa 120,000
249. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Angmgapiramide, liwasan,at lansangan ay
nagbigay ng karangyaan, kadakilaan, at
kapangyarihansa lungsod.
• Maliban dito, ang mga pinuno nito ay
nagawang makontrol ang malaking bahagi
ng lambakng Mexico.
• Naging sentrong pagawaan ang lungsod
samantalang ito ay nagkarooon ng
monopolyo sa mahahalagang produkto
tulad ng cacao, goma, balahibo, at
obsidian.
250. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Angobsidianayisangmaitim at makintab nabato
nanabuo mulasatumigasna lava.
• Ginamit ito ng mga Teotihuacan sa paggawa ng
kagamitan, salamin,at talim ng mga kutsilyo.
• Matagumpay na pinamunuan ng mga dugong
bughaw o nobility ang malaking bahagdan ng
populasyon.
• Ito ay naganap sa pamamagitan ng pagkontrol sa
ekonomiya, pag-angkop sa relihiyon, at
pagpapasunod nang puwersahan.
251. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Ang pinakamahalagang diyos ng
Teotihuacan ay si Quetzalcoatl, ang
FeatheredSerpent God.
• Tinawag na diyos ng kabihasnan,
pinaniniwalaang sa kaniya nagmula
ang iba’t ibang elemento ng
kabihasnanng Teotihuacan.
• Kinatawan din niya ang puwersa ng
kabutihan at liwanag. Siya rin ang
diyosng hangin.
252. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Noong 600 C.E., ang ilang mga tribo
sa hilaga ay sumalakay sa lungsod at
sinunog ang Teotihuacan.
• Mabilis na bumagsak ang lungsod
matapos ang 650 C.E.
• Ang paghina ng lugar ay maaaring
dulot ng mga banta mula sa karatig-
lugar, tagtuyot, at pagkasira ng
kalikasan.
254. GAWAIN 10: TRACINGTHEBEGINNING CHART
a. Kumpletuhin ang tsart ayon sahinihinging datos sabawatkolum.
b. Talakayinang mga impormasyon matapos mabuo ang tsart.
256. PAMPROSESONGTANONG
1. Sa anong aspeto nagkakatulad ang mga sinaunang kabihasnan
sa daigdig batay sapagsisimula ng mga ito?
257. PAMPROSESONGTANONG
1. Sa anong aspeto nagkakatulad ang mga sinaunang kabihasnan
sa daigdig batay sapagsisimula ng mga ito?
2. Ano ang magkakahawig na mga katangiang taglay ng mga sinaunang
katutubo sapanahon ng pagkatatag ng kanilang mgakabihasnan?
258. PAMPROSESONGTANONG
1. Sa anong aspeto nagkakatulad ang mga sinaunang kabihasnan
sa daigdig batay sapagsisimula ng mga ito?
2. Ano ang magkakahawig na mga katangiang taglay ng mga sinaunang
katutubo sapanahon ng pagkatatag ng kanilang mgakabihasnan?
3. Kahanga-hanga ba ang ginawa ng mga sinaunang tao sapagtatatag
nila ng kanilang kabihasnan? Ipaliwanag.
259. PAMPROSESONGTANONG
1. Sa anong aspeto nagkakatulad ang mga sinaunang kabihasnan
sa daigdig batay sapagsisimula ng mga ito?
2. Ano ang magkakahawig na mga katangiang taglay ng mga sinaunang
katutubo sapanahon ng pagkatatag ng kanilang mgakabihasnan?
3. Kahanga-hanga ba ang ginawa ng mga sinaunang tao sapagtatatag
nila ng kanilang kabihasnan? Ipaliwanag.
4. Anong aral ang iyong natutuhan sanaging katangian at kakayahan ng
mga sinaunang tao na mapaunlad ang kanilang pamumuhay?
261. GAWAIN 11: PAGBUONG K– WEBDIAGRAM
Diagr
Unawain ang mga panuntunan sa pagbuo ng “Kabihasnan – Web
am.”
1. Alamin ang tinutukoy sabawatbilang.
2. Isulat ang bilang at sagot sakaukulang lugar nito sawebdiagram.
264. GAWAIN 12: KABIHASNANGPATHWAY DIAGRAM
a. Makilahok saiyong pangkat. Unawain ang sumusunodna panuntunan.
Pang
1. Bibigyang-pansin ng Pangkat 1 ang KabihasnangMesopotamia,
Pan
kat 2 ang Kabihasnang Indus, Pangkat 3 ang Kabihasnang Tsino,at
gkat 4 ang Kabihasnang Egyptian.
makil
2. Batay sa iyong pag-unawa sa pinag-aralang kasaysayan, aktibong
pam
ahok sa iyong pangkat sa pagkumpleto ng Pathway Diagram sa
pag
amagitan ng paglalagay ng mahahalagang pangyayari ayon sa
hak
kakasunod-sunod ng mga ito. Isulat ang isangpangyayari sabawat
bang.
ng ib
3. Pagkatapos mabuo ang pathway diagram, punan ang mga bilog
ang
a pang impormasyon tungkol sanakatalagang kabihasnan kabilang
ekonomiya, kultura, at lipunan nito.
266. GAWAIN 12: KABIHASNANGPATHWAY DIAGRAM
path
5. Pumili ng dalawang kapangkat na mag-uulat sa klase ng nabuong
way diagram.
sumu
6. Isaalang-alang ang mga pamantayan sa pagmamarka, gamit ang
sunodna rubric.
267. GAWAIN 12: KABIHASNANGPATHWAY DIAGRAM
kasay
b. Batay sa daloy ng talakayan, bumuo ng mga tanong tungkol
sa
talak
sayan at iba pang aspekto ng mga iniulat na
kabihasnan. Lumahok sa
ayan.
sinau
c.Bigyang-pansin ang mga tanyag na pinunong namahala saiba’t ibang
nang kabihasnansa daigdig.
269. GAWAIN 13: GALLERYOFANCIENT RULERS
a.Unawain ang mga panuntunan sa paglahok sa gawaing ito. Pumili ang
pangkat ng isangpinunong binanggit sanakaraangaralin.
b.Planuhin ang paggawa ng isang human statue ng napiling pinuno.
Isaalangalang ang kasunodna mga panuntunan:
pinilin
1. Pumili ng isangkapangkat na magsisilbing “estatwa”na kakatawan sa g
pinuno.
pinilin
2. Ihanda ang posisyon ng “estatwa” ayon sa katangian at nagawa ng
g pinuno.
mag
3. Dikitan ng papel (o manila paper) na may simbolo o mga salitang
lalarawan sapinuno ang katawan ng“estatwa.”
magp
4. Itanghal saklaseang mga “estatwa”.Magtalaga ng 1-2 kapangkat na
apaliwanag tungkol sa estatwa.
271. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano ang mahalagang katangian ng napiling pinuno?
2. Bakit siyanaging tanyag sa kasaysayan?
3. Maipagmamalaki ba ng inyong pangkat ang piniling
pinuno? Ipaliwanag.
4. Parasaiyo, ano ang pinakamahalagang katangiang dapat taglayin ng
isang pinuno? Ipaliwanag.
274. MGA PAMANANG MGA SINAUNANG KABIHASNANSADAIGDIG
iwan
Ang mga sinaunang kabihasnang umusbong sa daigdig ay nag-
nagp
ng kanikanilang mga pamana sa sangkatauhan. Ang mga ito ay
iba’t
apakita ng kadakilaan, husay, at talento ng mga sinaunang tao sa
mga
ibang larangan at aspekto. Hindi natin napapansin subalit ang ilang
mala
bagay na ating ginagamit araw-araw ay maaaring mag-ugat sa
pilos
yong
nakaraan. Gayundin, ang kasaysayan ng iba’t ibang kaisipan,
sina
opiya, at
relihiyon sa kasalukuyan ay maaaring tuntunin sa mga
ma
unang
kabihasnang ito. Bilang mag-aaral ng kasaysayan, ikaw ba ay
k
y
nalalamang ambag o kontribusyong nagmula sa mga sinaunang
abihasnan na kanilang ipinamana sakasalukuyang panahon?
284. PAMPROSESONGTANONG
1. Ano-ano ang pamana/ambag ng mga sinaunang kabihasnan
sa daigdig?
2. Ano ang kabuluhan ng mga nabanggit na ambag sapamumuhay ng
mga sinaunang taong nanirahan sakani-kanilangkabihasnan?
3. Bakit maituturing na dakilang pamana ang mga ambag na ito?
287. GAWAIN 15: THANKYOU LETTER
pag
a. Batay sa natutuhan tungkol sa ginampanan ng heograpiya
sa
liha
-unlad ng mga sinaunang kabihasnan sadaigdig, sumulat
ngisang
m pasasalamat.
b. Isaalang-alang ang mga sumusunod na hakbang sagawaing ito:
1. Pumili ng isang anyong lupa, tubig o kahit anong bagay na may
kaugnayan sa heograpiya ng mga sinaunang kabihasnan na nais
mong gawan ng liham pasasalamat.
2. Isulat sa liham ang sariling saloobin tungkol sa mahalagang
papel na ginampanan nito sabuhay ng mga sinaunangtao.
290. GAWAIN 16: MAIMPLUWENSYANG KABIHASNAN
mga
a. Kumpletuhin ang kasunod na dayagram. Itala ang pamana ng
daig
sinaunang kabihasnan at ang impluwensiya ng pamanang ito sa
dig at saating bansasakasalukuyang panahon.
292. PAMPROSESONGTANONG
1. Sa anong aspekto ng pamumuhay ng mga Pilipino maiuugnay ang
pamanang tinukoy sa dayagram?
2. Ano ang kapakinabangang dulot ng naturang pamana sa mga
Pilipino? Magbigay ng halimbawa.
3. Bakit maimpluwensiya ang piniling pamana samga tao?
4. Kung ikaw ay nabuhay sa kabihasnang nagkaloob ng nasabing
pamana, ano ang iyong reaksiyon?
5. Ano ang iba pang bagay na maituturing na pamana ng mga
sinaunang tao sa kasalukuyang kabihasnan? Bakit mo ito itinuring na
isang pamana?
295. GAWAIN 17: POKUS NGAYON
Preserbasyon ng mga Pamana ng mga Sinaunang Kabihasnan ng
Daigdig
Isiping tagapangulo ka ng National Committee on the Preservation of
Cultural Heritage ng iyong bansa na isa sa mga sinaunang kabihasnan sa daigdig.
Nakatanggap ka ng liham mula sa United Nations na humihingi ng panukalang
proyektong may layuning ipreserba ang mga dakilang pamanang mula sa iyong
bansa.
proy
Ang iyong komite ay nagtakda ng pulong una bubuo ng isang panukalang
pag
ekto para sanabanggit na layunin. Isaalang-alang ang mga panuntunan sa
buo ng panukalang proyekto:
296. GAWAIN 17: POKUS NGAYON
sum
1. Satulong ng guro, hahatiin ang klasesamga pangkat ayon sa
usunod:
Pangkat 1 – Iraq para saKabihasnangMesopotamia
Pangkat 2 – Iran para saSinaunang Persia
Pangkat 3 – Egypt para saKabihasnang Egyptian
Pangkat 4 – India at Pakistanpara saKabihasnangIndus
Pangkat 5 – China para saKabihasnang Tsino
Pangkat 6 – Mexico para saKabihasnansa Mesoamerica
297. GAWAIN 17: POKUS NGAYON
itaas
2. Kung ikaw ang “tagapangulo ng iyong komite” na nabanggit sa
pag
, tiyaking makibahagi ang lahat ng miyembro ng iyong pangkat sa
pan
talakay saitinakdang kabihasnan na bibigyang-tuon sa gagawing
ukalang proyekto.
na i
a. Bigyan ang bawat pares na miyembro ng pamana na nararapat
tra
preserba: Pares1 – isangestruktura o landmark, Pares2 – isang
disyon/kaugalian, at Pares3 – isang sinaunang bagay
gab
b. Sa papel, gawin ang format ng panukalang proyekto. Gawing
ay ang kasunod na template.
298. GAWAIN 17: POKUS NGAYON
c.Talakayin ng iyong pangkat ang
bubuuing panukala.
d.
gagawing panukala.
e.
panukala.
301. TRANSISYONSASUSUNOD NA YUNIT
anyong
Tinalakay sa yunit na ito ang heograpiya ng daigdig. Ang mga saklaw nito tulad ng mga
ng
kasa
lupa at tubig, klima, at likas na yaman ay tunay na may malaking impluwensiya sa paghubog
kanilan
ysayanng mga sinaunangtao. Nakasalalayang pamumuhay ng mga prehistorikong tao sa
g mahusayna pakikiayon saidinikta ng kanilang kapaligiran.
mga ha
Ang kanilang talino at kakayahan ang naging instrumento upang maging matagumpay sila sa
hangg
mon ng buhay. Ito rin ang nagbigay-daan upang higit na mapabuti ang kanilang pamumuhay
ang nakapagtatag silang mga mauunlad na pamayanang tinawag na kabihasnan.
ekonom
Ang mga kontribusyon ng mga sinaunang kabihasnan sa larangan ng politika, relihiyon,
lamang
iya,kultura,at maging saagham at teknolohiya aylubos na may kapakinabangan hindi
sakanilang panahon kundi salahat ng panahon.
Rome. I
Sa susunod na yunit, pag-aaralan mo ang mga dakilang kabihasnang klasikal ng Greece at
kabihas
dagdag pa rito ang pakikipagsapalaran ng mga Europeo noong Gitnang Panahon, ang mga
Panaho
nan saiba pang panig ng daigdig hanggang sapagbubukang-liwayway ng Makabagong
n.
302. REFERENCES
•APG8 – LM pp. 44 - 100
www.google.com/images
Wikipedia.org
Microsoft Student with Encarta