2. Ako ang Daigdig, ang
planeta kung saan ka
nakatira. Alam mo bang
umusbong sa Asya ang
tatlo sa mga sinaunang
kabihasnan ng daigdig?
Tara at pag-aralan natin
ang kabihasnang Sumer,
Indus ,at Shang! Bago
ang lahat, sagutin mo
muna ang aking
pangunahing tanong.
4. Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
Tukuyin ang inilalarawang salita at isulat
ang sagot sa loob ng habilog. Hulaan mo
sila!
Balangkas
Kontinente;
pinakamalaki; Asyano
ang nakatira
Anyong tubig; tubig-
tabang; palabas ng
dagat
Mahusay; mataas na
antas; pamumuhay’
pamayanan
ASYA ILOG
KABIHASNAN
SUMER
INDUS
SHANG
6. Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
OBJECTIVES
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahang
matatamo ang sumusunod na kakayahan:
•Nasusuri at natutukoy ang mga kabihasnang
sumibol sa Asya
•Nakakalikom ng mga datos ukol sa pag-unlad ng
mga kabihasnan
•Napahahalagahan ang kontibusyon ng mga
kabihasnan sa sangkatauhan
7. KABIHASNANG SUMERIAN
•Umunlad ang kauna-
unahang kabihasnan sa
daigdig sa lungsod ng
Sumer. Matatagpuan ito sa
Mesopotamia.
Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
8. KALAGAYANG
HEOGRAPIKAL
•Sa malaking bahagi ng kasalukuyang Iraq
matatagpuan ang Mesopotamia. Kabilang
ito sa tinatawag ng Fertile Crescent, isang
sinaunang rehiyon ng Asya na may
matabang lupain at lumalandasmula
Persian Gulf hanggang Mediterranean Sea.
Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
9. KALAGAYANG
HEOGRAPIKAL
•Sa pook na ito dumadaloy ang kambal na ilog ng
Tigris at Euphrates. Hinango ang pangalang
“Mesopotamia” sa dalawang salitang Greek na
mesos at potamos na nangangahulugang
pagitan at ilog, kung kaya’t ang Mesopotamia ay
tinaguriang “Lupain sa Pagitan ng Dalawang
Ilog.”
Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
10. KALAGAYANG
HEOGRAPIKAL
•Napaliligiran ang Fertile Crescent at
Mesopotamia ng mgas likas na hangganan. Nasa
hilagang-kanluran nito ang Taurus Mountains
samantala nasa hilagang-silangan ang Zagros
Mountains. Nasa timog na bahagi naman ang
Syrian Desert at Arabian Desert.
Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
12. KALAGAYANG
HEOGRAPIKAL
•Naging mabuti ang dulot ng mga ilog Tigris-
at Euprhates kung kaya’t naging kaiga-igaya
ang rehiyon upang panirahan ng mga
sinaunang tao at makapagtatag ng mga
pamayanan sa Mesopotamia.
Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
14. KAPAKINABANGAN
NG ILOG Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
Pinagkukunang ito ng
isda at iba pang
yamang tubig.
Nagpataba sa mga
sakahan bunga ng
pag-apaw ng tubig.
15. KAPAKINABANGAN
NG ILOG Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
Pinagmulan ng inuming
tubig para sa mga
naninirahan at kanilang
alagang hayop.
Nagpabilis sa
transportasyon at
komunikayon, at maging
sa daloy ng kalakalan sa
rehiyon.
16. KALAGAYANG
HEOGRAPIKAL
•Sa kabila ng kabutihang dulot ng mga ilog sa
mga nanirahan sa Mesopotamia, hindi
makakailang naging suliranin din ang pag-apaw
ng kambal na ilog. Nagdulot ito ng malawakang
pagbaha na ikinasira ng mga pananim at maging
ng mga tirahan, at pagkasawi ng mga taga-
Mesopotamia.
Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
18. KALAGAYANG
HEOGRAPIKAL
• Bukod sa mainam na lupang pansakahan at
yamang tubig na handog ng Tigris at Euphrates,
may kabutihang dulot din ang pagkakaroon ng
Mesopotamia ng mga likas na hanggann. Ang mga
kabundukan sa hilaga, dagat sa silangan at
kanluran, at disyerto sa timog ang nagsilbing
hadlang laban sa mga dayuhang nais sumakop sa
Mesopotamia.
Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
19. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
• Ang pagdating at paninirahan ng mga sinaunang tao
sa timog na bahagi ng Fertile Crescent ang simula ng
kasaysayan ng Mesopotamia. Sa pagitan ng 3500 B.C.E.
at 3000 B.C.E., umunlad ang mga pamayanan at naging
lungsod ang mga ito. Tinawag ang rehiyong ito bilang
Sumer at ang mga nanirahan dito bilang Sumerian.
20. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
• Binuo ang Sumer ng mga lungsod-estadong
nagsasarili at may malayang paraan ng pamamahala.
Pinahalagahan ng mga Sumerian sa bawat lungsod-
estado ang kanilang kalayaan at handing
makipaglaban kung ang kalayaang ito ay nasa
panganib. Ilan sa mga tanyag na lungsod-estado ng
Sumer ang Kish, Ur, Larak, Nippur, at Lagash.
21. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
• Sa kabila ng kani-kaniyang pamamahala, nagkaisa
naming ang mga Sumerian sa iba’t ibang lungsod-
estado pagdating sa paraan ng pamumuhay. Ilang
patunay nito ang sama-sama nilang pagkontrol sa mga
pagbaha dulot ng pag-apaw ng tubig sa kambal na ilog,
iisang pagsamba sa kanilang mga diyos, at aktibong
paglahok sa kalakalan sa pagitan ng mga lungsod-
estado.
22. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
•Ang pagkakaimbento ng Sistema ng pagsulat
ang isa sa pinakamahalagang salik sa tagumpay
ng mga Sumerian bilang mga unang
tagapagtaguyod ng kabihasnan. Tinatawag na
cuneiform ang paraan ng pagsulat ng mga
Sumerian.
Araling Panlipunan 7 Ikalawang
Markahan
23. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
•Ayon sa ilang historyador,
naimbento ang cuneiform nang
magsimulang magtala ang mga
Sumerian ng mga labis na produkto
mula sa pagsasaka.
24. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
•Gumamit sila ng pinatulis na tangkay
ng damo sa pagsusulat ng mga simbolo
sa basang clay tablet. Naging
permanenteng tala ang nasabing clay
tablet matapos matuyo.
25. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
•Ang pinakamatandang clay tablet na natuklasan
sa Sumer ay ipinapalagay na ginawa noong
3500 B.C.E. Naglalaman ito ng mga simbolo ng
mga bagay na kanilang nakikita Paglaon,
umunlad ang mga simbolong ito hanggang sa
maging tiyak ito para sa pagsulat.
26. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
•Hindi lahat ng Sumerian ay may
kakayahang magsulat ng cuneiform
dahil lubhang masalimuot ang pag-
aaral nito. Tinawag na scribe ang
dalubhasa sa pagsulat ng cuneiform.
27. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
PANAHONG SUMERIAN
• Mataas ang antas ng pamumuhay ng mga Sumerian.
Ipinapalagay ng mga historyador na unang
gumamit ng gulong ang mga Sumerian. Ito ay
ginamit sa pagdala ng mga kalakal sa iba pang
pook. Ang potter’s wheel ang nagpadali sa paggawa
ng mga banga. Gumamit din ang mga Sumerian ng
araro sa pagsasaka, at naglagay ng mga arko sa
kanilang mga estruktura.
29. DAGDAG-
KAALAMAN
Malaki ang bahaging ginampanan ng
mga scribe sa Sumer sapagkat sila ang
tagapag-ingat ng mga tala patungkol sa
mga batas ng lungsod-estado, sa
kalakalan, at maging sa panitikan ng
mga Sumerian.
30. BUHAY
SUMERIAN
Wala silang pagkakaisang
politikal kung kaya’t nagtayo
sila ng nagtataasang pader
palibot sa lungsod. Nagsilbi
itong proteksiyon laban sa mga
kaaway at mga nagnais na
sakupin ang lungsod.
31. BUHAY
SUMERIAN
Sumamba sila sa maraming diyos at
diyosa. Bawat lungsod-estado ay
may natatanging diyos na
pinagalayan ng mga handog at
sakripisyo. Dalawa rito sina Ishtar
na diyosa ng pag-ibig at digmaan, at
Enki na diyos ng tubig.
32. BUHAY
SUMERIAN
Karaniwang yari sa luwad ang
mga bahay sa Sumer. Isang
palapag lamang ang taas ng mga
bahay bagama’t ang mga
maykaya ay nakapagpagawa ng
dalawang palapag na tirahan.
33. BUHAY
SUMERIAN
Isang mahalagang gusali sa Sumer ang
pook-sambahan ng mga Sumerian, ang
ziggurat na nangangahulugang “bundok ng
diyos.” Hugis piramide ito at may mga
baiting na lumiliit habang papataas. Dito
makikita ang bantayog ng kanilang diyos
gayundin ang silid para sa kanilang pari.
34. BUHAY
SUMERIAN
Nagpatayo sila ng mga dike at
kanal bilang bahagi ng
Sistema ng patubig para sa
kanilang sakahan at upang
maibsan ang epekto ng pag-
apaw ng kambal na ilog.
Balangkas
35. KABIHASNANG INDUS
•Maliban sa Kanlurang Asya,
maging sentro din ang Timog
Asya ng isa sa mga sinaunang
kabihasnan sa daigdig. Ito ang
Harappa at Mohenjo-Daro na
matatagpuan sa kasalukuyang
India at Pakistan.
36. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
INDIA
•Matatagpuan ang India sa malaking
bahagi ng Timog Asya. Ang rehiyogn ito
ay tinatawag na “subcontinent of Asia.”
Kahugis ng Indian subcontinent ang
nakabaligtad na tatsulok, at mas Malaki
kaysa kanlurang Europe.
37. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
INDIA
•Sentro ng kabihasnan sa rehiyon ang
matabng lupain sa lambak ng Indus
River. Lumalandas ang maturing ilog sa
kabundukan ng Himalayas at dumadaloy
sa China, India, at Pakistan.
38. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
INDIA
• Ang mayamang deposito ng banlik at tubig mula
sa Indus River ang nagpataba sa paligid ng
lambak Indus. Dahil dito, naganyak ang mga
sinaunang tao na manirahan at magtatag ng mga
pamayanan sa nasabing pook. Sa katunayan,
pinatothanan ng mga arkeologo na may mga
nanirahan sa rehiyon sa mga taong 7000 B.C.E.
39. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
INDIA
• Inihihiwalay ng mga nakapaligid na anyong lupa at
anyong tubig ang Timog Asya sa iba pang rehiyon ng
Asya. Matatagpuan ang nagtataasang Himalayas sa
hilaga ng rehiyon.Dito matatagpuan ang Mt. Everest,
ang pinakamataas na bundok sa daigdig. Ang mga
nagtatayugang kabundukang ito ang nagsisiilbing
hangganan ng Timog Asya sa China at iba pang pook
sa Hilagang Asya at Silangang Asya.
40. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
INDIA
•Ang Hindu Kush sa kanluran kung saan may
likas na lagusan na tinatawag na Khyber
Pass ang nagsilbing daanan ng mga
dayuhang nais magtungo sa rehiyon. Nasa
silangan ng Indus Valley ang Thar Desert (o
Great Indian Desert) samantalang ang Indian
Ocean ang hangganan ng Timog Asya sa
timog.
41. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
INDIA
•Malaki ang epekto ng heograpikal na
kinaroroonan ng Timog Asya sa mga
sinaunang taong naninirahan dito. Ilan sa
mga hamong kinakaharap ng mga katutubo
ang pag-apaw ng tubig sa Indus River at
matinding tagtuyot o tag-ulan na dala ng
hanging monsoon.
42. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
INDIA
•Ang mga nakapaligid na kabundukan ay
nagbigay-proteksiyon laban sa mga
dayuhang mananakop. Nakatulong naman sa
mahusay napakikipagkalakalan ng mga
sinaunang Asyano ang paglalayag sa Indus
River at Indian Ocean.
43. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
KABIHASNANG INDUS
•Karaniwang nakabatay ang salaysay ng
kabihasnang Indus sa mga artifact at
labi noto. Ito ay dahil hindi pa
nauunawaan ng mga historyador ang
Sistema ng pagsulat ng mga sinaunang
tao sa India.
44. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
KABIHASNANG INDUS
•Walang malinaw na batayan kung paano
umusbong ang kabihasnan sa India.
Ipinapalagay ng mga eksperto na
naglayag mula Africa ang mga
nandayuhang tao sa India. Ang iba ay
maaaring dumaan sa Khyber Pass.
45. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
KABIHASNANG INDUS
•Bagama’t hindi naitala ang simula
ng kasaysayan ng kabihasnang
Indus, natitiyak ng mga arkeologo na
may mga pamayanang umunlas sa
lambak Indus.
46. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
KABIHASNANG INDUS
•Ang mga natuklasang mahigit sa 100
pamayanan sa naturang lambak ang
Karaniwang nakabatay ang salaysay ng
kabihasnang Indus sa mga artifact at labi
nito. Ito ay dahil hindi pa nauunawaan ng
mga historyador ang Sistema ng pagsulat ng
mga sinaunang tao sa India.
47. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
KABIHASNANG INDUS
•Nagpapatunay na may
mahusay na pamumuhay ang
mga sinaunang tao sa Timog
Asya.
48. KASAYSAYAN AT PAMUMUHAY SA
KABIHASNANG INDUS
• Dalawa sa pinkatanyag na lungsod sa
kabihasnang Indus ang Harappa at Mohenjo-Daro.
Matatagpuan ang Harappa sa hilagang-bahagi ng
Indus River, samantalang nasa timog ng ilog ang
Mohenjo-Daro. Magkalayo ang dalawang lungsod
na ito ng halos 640 kilometro. Sa kabila nito,
pinag-isa ng Indus River ang mga katutubo ng
Harappa at Mohenjo-Daro. Gumamit sila ng mga
Bangka upang makipag-ugnayan sa isa’t isa.
49. Ipinapalagay ng mga historyador na naging maunlad
ang Harappa mula dakong 2500 B.C.E. hanggang 1600
B.C.E. Tinatayang may 30,000 ang populasyon sa bawat
lungsod. Bunsod nito, nangailangan ang dalawang
lungsod ng maayos at kongkretong pangangasiwa
upang mapanatili ang kaayusan at katahimikan sa
kani-kanilang lugar.
BUHAY INDUS
50. BUHAY INDUS
Isa sa natatanging
katangian ng
kabihasnang Harappan
ang pagiging planado ng
mga lungsod nito.
51. BUHAY INDUS
Yari sa luwad ang mga
tirahan sa mga lungsod.
Ilan sa mga ito ay may
dalawang palapag.
Karamihan ay may sariling
palikuran at liguan.
52. BUHAY INDUS
Nakapuwesto ang mga gusali at tirahan
sa Harappa at Mohenjo-Daro sa
sistemang grid o pahilerang pahalang
at pababa. Tuwid ang mga kalsada na
lumalandas mula hilaga patungong
timog, at silangan patungong kanluran.
53. BUHAY INDUS
Napaligiran ng matataas na pader
ang bawat lungsod. Sa ginta nito
ay isang gusali kung saan
matatagpuan ang malaking
paliguan na ipinapalagay na
ginamit sa kanilang mga
panrelihiyong ritwal.
54. BUHAY INDUS
Kinakitaan din ng maayos na
sistemang padaluyan ng maraming
tubig at kanal. Lumandas ang tubig
mula sa luwad na tubo ng mga
palikuran at liguan patungo sa mga
kanal na nasa ilalim ng mga kalsada.
Ang sinaunang kabihasnang Indus din
ang may pinakamaayos na sistemang
daungan.
55. BUHAY INDUS
Nahati ang lungsod sa iba’t ibang distrito. May mga particular
na pook para sa pakikipagkalakalan at imbakan ng pagkain.
Pangunahing ikinabuhay ng mga tao sa kabihasnang Indus ang
pagtatanim ng palay at gulay. Natutuhan nila ang sistema ng
patubig upang madiliganang kanilang mga sakahan kahit sa
panahon ng tagtuyot. Marami rin ang mga taga-Indus ang nag-
alaga ng hayop tulad ng tupa, baka at kambing.
56. BUHAY INDUS
Mahusay rin sa pakikipagkalakalan ang mg
sinaunang tao sa Harappa at Mohenjo-Daro.
May mga natuklasaang artefact na Indus
stone seal na ipinapalagay na ginamot ng
mga mangangalakal upang matukoy ang
kanilang mga produkto. Patunay ito sila
hindi lamang sa mga karatig-pook, kung
hindi sa malalayong pamayanan tulad ng
Mesopotamia at Egypt.
57. BUHAY INDUS
Kinakitaan din ng iba pang
kabuhayan ang mga taga-
Harappa at Mohenjo-Daro
tulad ng paghahabi ng tela
at paggawa ng palayok at
kasangkapang metal.
58. BUHAY INDUS
Sa wika, maraming clay tablet na may Harappan
pictogram o larawang simblo ang natuklasan ng
mga arkeologo sa iba’t ibang bahagi ng mga
lungsod sa Indus. Sa kasalukuyan, hindi pa
naisasasalin sa makabagong wika ang mga sulat
at pictogram ng mga taga-Indus kung kaya’t
kakaunti pa rin ang kaalaman tungkol sa
kasaysayan ng Harappa at Mohenjo-Daro.
59. PAGHINA NG KABIHASNANG INDUS
• Isa sa taglay na hiwaga ng kabihasaang Indus ang
misteryong pagawawakas ng Harappa at Mohenjo-Daro.
Ayon sa mga arkeologo, humina at tuluyang bumagsak ang
kabihasnang Indus sa pagitan ng 1600 B.C.E. at 1500 B.C.E.
Ipinapalagay na ilan sa mga sanhi nito ay pagbabago ng
klima, matinding pagbaha sa mga lungsod, malakas na
lindol, at paglihis ng agos ng Indus River. Ang pagdating ng
mga dayunhang tinawag na Aryan sa Indai ang sinasabing
tuluyang nagpabagsak sa kabihasnang Indus.
Balangkas
60. KABIHASNANG TSINO
• Katulad ng India, nanirahan din sa
China ang mga sinaunang tao sa loob
ng ilang libong taon. Patunay rito ang
pagkakatuklas ng mga arkeologo ng
mga ebidensiyang may sistema ng
pagsasaka ang mga Tsino may 8000
taon na ang nakararaan. Sa pagpasok
ng dakong 2000 B.C.E., umunlas ang
mga pamayanang Tsino sa tabi ng
Huang Ho River.
61. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
CHINA
•Matatagpuan ang China sa
Silangang Asya. Kung lupain ang
pag-uusapan, ito ang
pinakamalaking bansa sa Asya.
May kabuuang sukat ito na higit
sa 9,300,000 kilometro
kuwadrado o halos 32 ulit ng laki
ng Pilipinas.
62. KALAGAYANG HEOGRAPIKAL NG
CHINA
• Inihihiwalay ng mga likas na balakid ang
Chian sa iba pang ppok sa Asya. Nasa
hilaga nito ang Gobi Desert; sa timog-
kanluran, ang Himalayas; sa silangan,
ang mga anyong tubi tulad ng Yellow Sea
at East China Sea; sa timog-silangan, ang
South China Sea; at sa kanlurang bahagi
naman, ang Tibetan Plateau at
Taklamakan Desert.
63. ANG MGA ILOG NG HUANG HO AT
YANGTZE
• Katulad sa Mesopotamia at India, karaniwang
nanirahan ang mga sinaunang tao sa China sa
mga lambak-ilog. Ito ay dahil na rin sa mga
kabutihang dulot ng ilog para sa pamumuhay
ng mga tao tulad ng mapagkukunan ng tubig na
maiinom, patubig sa mga sakahan, at mabilis na
transportasyon. Dalawa sa pinakamahalang
ilog sa China ang Yangtze (Chang Jiang) at
Huang Ho (Yellow River).
64. ANG MGA ILOG NG HUANG HO AT
YANGTZE
•Ang Yangtze ang pinakamahabang ilog sa
Asya at pangatlo sa buong daigdig
kasunod ng Nile at Amazon River.
Dumadaloy ang tubig ng Yangtze mula sa
mataas na lupain sa timog China palabras
ng East China Sea. Isa ito sa pangunahing
rutang pangkalakalan ng mga sinaunang
Tsino.
65. ANG MGA ILOG NG HUANG HO AT
YANGTZE
•Lumalandas naman ang Hunag Ho sa
hilagang China mula sa Tibetan Plateau
palabras ng Yellow Sea. Naging isang
malakas na puwersang heograpikal ang
Huang Ho sa kasaysayan ng bansa at
nagdulot ito ng mabuti at hindi mabuting
pangyayari sa mga Tsino mula pa noong
sinaunang panahon.
66. SINAUNANG KASAYSAYAN AT
PAMUMUHAY SA KABIHASNANG
SHANG
•Bago pa man nakamit ng mga Tsino ang
kabihasnan, ipinapalagay na may mga
naitatag nang pamayanan sa lambak-ilog
Huang Ho. Noong dakong 2000 B.C.E., may
mga nanirahang katutubogn Tsino sa
maturing pook na nakapagtayo ng mga
tirahang may bubong na pawid o kugon.
67. SINAUNANG KASAYSAYAN AT
PAMUMUHAY SA KABIHASNANG
SHANG
•Mayroon na rin silang paraan ng
pagtatanim at mga kanal na
nagsilbing patubig at pangkontrol
sa pag-apaw ng tubig sa Huang Ho.
68. SINAUNANG KASAYSAYAN AT
PAMUMUHAY SA KABIHASNANG
SHANG
• Paglipas ng panahon, umunlad ang basabing
mga pamayanan at ilan dito ay naging mga
lungsod. Noong dakong 1750 B.C.E., isang
pamilya ang naging makapangyarihan at
tuluyang namahala sa lambak-ilog ng Huang
Ho. Ito ang pamilya Shang na pinagmulan ng
mga naging pinuno sa loob ng mahabang
panahon. Kinilala ang pamamahala ng
pamilyang ito bilang dinastiyang Shang.
69. DAGDAG-
KAALAMAN
Tinagurian ang Huang Ho River bilang
“China’s Sorrow” dahil sa pagkamatay ng
maraming tao at pagkasira ng mga ari-
arian dulot ng pag-apaw ng tubig nito.
Noong 1887, nagbuwis ng buhay ang
halos isang milyong katao dahil sa
malubhang baha.
70. DINASTIYANG
SHANG
• Namahala mula dakong 1750 B.C.E.
hanggang dakong 1120 B.C.E.
• Pangunahing lungsod nito ang Anyang
matatagpuan sa hilagang bahagi ng
Huang Ho River.
• May sariling sistema ng pagsulat
• Naging tanyag dahil sa kahusayan sa
paggawa ng mga kasangkapang yari sa
bronse.
71. DINASTIYANG SHANG
• Pinangasiwaan ng dinastiyang Shang ang
China particular ang bahagi sa silangan ng
Hunag Ho at Yangtze. Ayon sa mga arkeologo,
mahigit sa 300 pamayanan ang nasa rehiyong
ito. Isa sa pinakamaunlad na lungsod ang
Anyang, ang sentro ng dinastiyang Shang.
Matatagpuan sa naturang lungso ang palasyo
ng hari at ang temple. Makikita rin sa Anyang
ang mga tindahan, gusaling imabakan ng
pagkain, at iba pang mga pampublikong gusali.
72. DINASTIYANG SHANG
•Tumagal ang Dinastiyang Shang ng
mahigit na 5000 taon. Noong dakong
1122 B.C.E., sinakop ang lungsod ng
Anyang ng isang pangkat ng mga
Tsino na nagmula sa kanlurang
bahagi ng China. Kinilala bilang mga
Zhou. Ito ang nagwakas sa
kabihasnang Shang.
73. BUHAY SA
SHANG
Tulad ng isang piramide ang estruktura ng
lipunan. Ang hari at kaniyang pamilya ang nasa
pinakamataas na uri. Sumunod ang mga
aristokrata na nagmamay-ari ng malalawak na
lupain. Ikatlong pangkat ang mga manggagawa
(malaking bahagdan nito ay mga magsasaka).
Ang mga bilanggo dulot ng digmaan ang nasa
pinakamababang uri.
74. BUHAY SA
SHANG
May sistema ng pagsulat ang Shang na binubuo
ng mahigit 3000 simbolo o character.
Karaniwang nakasulat ang mga simbolong ito sa
mga buto ng baka o tupa. Ginamit ito ng mga
pinunong espirituwal ng Shang na ipinapalagay
na nakapanghuhula ng mga pangyayari. Tinwag
ang mga butong ito na mga oracle bone.
75. BUHAY SA
SHANG
Sumamba sa maraming diyos ang mga sinaunang Tsino.
Naniwala sila na may ganap na kapangyarihan ang mga diyos
sa lahat ng bagay na nakapaligid sa kanila, maging ang
pagbaha at pagkakasakit. Pinaniniwalaan din na nagmula
ang kapangyarihan ng mga pinunong Shang sa mga espiritu
ng kalikasan. Dahil dito, pinangunahan din ng mga haring
Shang ang pagsamba sa kanilang mga diyos.
76. BUHAY SA
SHANG
Naging tanyag sa kasaysayan ang
dinastiyang Shang sa mga kasangkapan
nitong yar sa mga brosne. Sa una, ginamit ng
Shang ang bronse sa paggawa ng mga
sandata. Paglaon, ginamit ito sa mga
panrelihiyong ritwal. Ilan samga gamit na
yari sa bronse ay mga estatuwa, baso, at
sisisdlang gamit sa mga seremonya.
77. DAGDAG-
KAALAMAN
Naging tanyag sa kasaysayan ang
dinastiyang Shang sa mga kasangkapan
nitong yar sa mga brosne. Sa una,
ginamit ng Shang ang bronse sa
paggawa ng mga sandata. Paglaon,
ginamit ito sa mga panrelihiyong ritwal.
Ilan samga gamit na yari sa bronse ay
mga estatuwa, baso, at sisisdlang gamit
sa mga seremonya.
78. ILOG NG
Umunlad ang mga sinaunang
kabihasnan sa daigdig
malapit sa mga ilog. Bihira sa
naglalakihang pamayanan
noong sinaunang panahon
ang malayo sa mga anyong
tubig tulad ng ilog o dagat.
79. HUANG HO Araling Panlipunan 8 Ikalawang
Markahan
Tinatawag din itong “Yellow River”
dahil sa kulay dilaw na putik sa
hilagang bahagi ng ilog. Dumadalaoy
ito mula sa Kunlun Mountains
patungong Gulf of Bobal. Lumalandas
ang Huang Ho sa mga lungsod ng
Lanzhou, Kaifeng, at Jinan.
80. HUANG HO Araling Panlipunan 8 Ikalawang
Markahan
Ilog ng kasiyahan at pagdurusa
ang Huang Ho dahil sa dulot
nitong matabang lupa para sa
pagsasaka at malakuhang baha
naman na kumitil sa buhay ng
maraming Tsino.
81. INDUS RIVER
Araling Panlipunan 8 Ikalawang
Markahan
Ito ang ika-21 pinakamahabang
ilog sa daigdig sa habang
umaabot ng 3180 km.
Magmumula ang ilog sa Tibetan
Plateau sa Lake Masarovar at
lumalandas patungong timog
Pakistang hanggang sa Arabian
Sea.
82. INDUS RIVER
Araling Panlipunan 8 Ikalawang
Markahan
Ang Indus River ang pangunahing
nagkakaloob ng yamang tubig sa
mga mamamayan ng Pakistan.
Ginagamit ito sa agrikultura ng
lalawigan ng Punjab at sa mga
industriya ng mga lugar malapit sa
ilog. Ang Indus River ang
nangungunang pinagkukunan ng
maiinom na tubig sa bansa.
83. TIGRIS RIVER AT
Araling Panlipunan 8 Ikalawang
Markahan
May habang umaabot sa 1899
km, ang Tigris River
samantalang 3597 km, ang
Euphrates River. Magkaiba
85. 1. Ano ang mga ilog na
pinagmulan ng sumusunod
na sinaunang kabihasnan
sa Asya?
Sumer, Harappa at Mohenjo-Daro,
ISIP HAMUNIN
86. 2. Bakit mahalaga ang naturang
mga ilog sa mga taong
nanirahan sa mga lambak nito?
87. 3. Sa aling mga pook sa mga
kabihasnang ito mainam ang
pagsasaka? Ano ang mabuting
dulot ng pook na ito sa mga
katutubong nanirahan dito?
88. 4. Bakit naging sentro ng mga
sinaunang kabihasnan ang
naturang mga pook?
89. 5. Kung nabuhay ka nooong
sinaunang panahon, nais mo
bang manirahan na malapit sa
ilog?
90. a. Shang
b. Sumer
c. Mohenjo-
Daro
d. Xia
e. Harappa
1. Mga lungsod ng
Mesopotamia
2-3. Kambal na lungsod ng
Indus
4. Unang historikal na
dinastiya sa China.
5. Unang tradisyonal na
dinastiya sa China.
91. a. cuneiform
b. Sistemang
grid
c. ziggurat
d. oracle
bone
e. sisidlang
6. Pook sambahan ng mga
Sumerian.
7. Ayos ng mga gusali at bahay sa
Harappa at Mohenjo-Daro.
8. Kasangkapang gamit sa mga
ritwal.
9. Sistema ng pagsulat ng mga
Sumerian.
10. Bagay kung saan makikita ang
sistema ng pagsulat ng mga
sinaunag Tsino.