Oto prezentacja z serii FONETYKA I FONOLOGIA dla studentów IJ/UAM w ramach Wstępu do językoznawstwa. Zapraszam do zadawania pyań lub komentowania i poprawiania;).

1. Czym zajmuje się fonetyka?
Ćwiczenia uświadamiające;)
Konrad Juszczyk, IJ/UAM
FONETYKA&FONOLOGIA II
4/1/2014 1

2. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
luty 2009 2
Fonetyka jako nauka
 Badanie dźwięków mowy: fonetyka a fonologia
 Przykład interdyscyplinarności w językoznawstwie:
 Fonetyka artykulacyjna – anatomia, medycyna,
antropologia
 Fonetyka akustyczna – fizyka akustyczna, informatyka
 Fonetyka audytywna – psychoakustyka i neurologia
 Fonetyka: jedyna? dyscyplina językoznawcza posługująca
się metodami nauk przyrodniczych (Ostaszewska, 2001).

3. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
luty 2009 3
Czym zajmuje się fonetyka?
 Zakres: studia nad fizycznymi własnościami dźwięków
mowy, czyli głosek (podstawowych jednostek fonetyki)
 Cztery działy fonetyki:
 Artykulacyjna
 Bada proces (energeia) powstawania dźwięków mowy.
 Akustyczna
 Zajmuje się efektem (ergon) artykulacji czyli falą głosową.
 Audytywna (percepcyjna)
 Określa jak dźwięki są rozpoznawane jako głoski?
 Dystrybucyjna
 Wylicza występowanie głosek w wyrazach i ich łączliwośd.

4. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
luty 2009 4
Czym zajmuje się fonetyka?
 Inny podział nauk fonetycznych wyróżnia:
fonetykę opisową (synchroniczną):
głoski w określonym momencie rozwoju języka.
historyczną (diachroniczną):
procesy przemian fonicznej postaci języka.
eksperymentalną:
dokładne pomiary i nagrania dla fonetyki opisowej.
 Nauka z pogranicza fonetyki i neurologii
neurofonetyka.

5. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
luty 2009 5
Czym zajmuje się fonologia?
 Dźwięki mowy ze względu na ich funkcje pełnione w języku:
 odróżniające czyli dystynktywno-diakrytyczne
 Segmenty znakowe o różnym znaczeniu mogą się różnid
jednym fonemem (głoskami należącymi do różnych fonemów).
 oddzielające czyli delimitacyjne
 Segmenty znakowe są odgraniczane przez głoski w określony,
regularny sposób, co pozwala je rozpoznawad.
 Podstawowa jednostka fonologii - fonem.

6. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
4/1/2014 6
Fonetyka | CECHY DŹWIĘKU |
fonologia
Substancjalne
fizykalne
(fizyczne)
artykulacyjne
akustyczne
audytywne
dystrybucyjne
dźwięk a głoska
Asubstancjalne
funkcjonalne
(systemowe)
odróżniające
(diakrytyczno-
dystynktywne)
oddzielające
(delimitacyjne)
głoska a fonem
Pink Floyd Division
Bell 1995

7. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
Ćwiczenie: jak słyszymy siebie?
 Głos zależy od naszego ciała, sprawności całego
aparatu artykulacyjnego oraz układu oddech.
 Uszy zapewniają nam sprzężenie zwrotne
 Dzięki nim wiemy, co mówimy, chod słyszymy inaczej.
 Przekonaj się o tym: przyłóż ręce do uszu…
 ...i zasłoo je całkiem, a potem odchyl dłonie tak,
by stykały się ze skroniami tylko małymi palcami!
 Słyszymy siebie prawie tak, jak słyszą nas inni
 Najtrudniej wyeliminowad przewodzenie kostne
 Aby rzeczywiście usłyszed swój głos, trzeba się nagrad!
 Studio, komora bezechowa, a sala koncertowa.luty 2009

8. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
Ćwiczenie: jak słyszeć lepiej?
 Uszy zewnętrzne, czyli małżowiny uszne służą
do ustalania kierunku skąd pochodzi dany dźwięk.
 Małżowiny zwiększają także wyrazistośd słyszenia.
 Przyłóżmy dłonie za uszy, tak, by „nastawid uszu”.
 Skupmy się na słuchaniu i patrzmy na tego, kto mówi;)
 Wówczas słyszymy ciut więcej i wytaźniej, prawda?
luty 2009 8

9. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
Ćwiczenie: co to jest rezonans?
 Połż rękę na głowie i pomrucz przy zamkniętych ustach.
 Wibracje z krtani rozchodzą się i sąwyczuwalne nawet
na wargach i policzkach, a szczególnie w kościach czaszki.
 Co jeszcze możesz zrobid by dowiedzied się więcej?
 Zobacz jak pracuje terapeuta mowy (logopeda)
na filmie Jak zostać królem (The King’s speech).
 Podwicz czasem mówienie przed lustrem.
 Nagraj się, a przekonasz się jak cię słyszą.
luty 2009 9

10. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
luty 2009 10