सामाजिक अध्ययन तथा जीवनोपयोगी सिप शिक्षाका खास बुँदाहरू

1. सामाजिक अध्ययन तथा िीवनोपयोगी ससप सिक्षा
क
े शवप्रसाद पराजुली keshabprasadparajuli@gmail.com

2. मानवका सम्बजधित ववसिधन
पक्षको बारेमा खोि, अध्ययन, र
ववश्लेषण गने सामाजिक अध्ययनले
व्यापक अथथमा मानव र उसको
िौततक, सामाजिक, रािनीततक,
सााँस्कृ ततक तथा आर्थथक
वातावरणसाँगको अधतरक्रियात्मक
सम्बधिसाँग चासो राख्दछ ।

3. आफ्नो देिका बालबासलकाहरुलाई असल,
सक्षम, ससिथनिील र देिप्रेमी नागररकका
रुपमा तयार पाननथ सामाजिक अध्ययनको
मनख्य उद्देश्य हो । आफ्नो देिको िौगोसलक,
आर्थथक, सामाजिक, ऐततहाससक तथा
रािनीततक अवस्थाका बारेमा सामाधय
िानकारी राखी त्यसमा समायोिन हननस्ने
नागररक मध्येबाट देिको योिनाकार,
प्रिासक, प्राववर्िक र नेतृत्वकताथ तयार हनने
अवस्था सृिना गनथ पतन सामाजिक अध्ययन
ववषयको आवश्यकता छ ।

4. प्रिाताजधिक मूल्य र माधयता तथा सकारात्मक
सोच िएका चररिवान्, समहहनेती, इमानदार र
उत्तरदायी िनिज्त उत्पादनमा सघाउने माि
हैन सामाजिक अध्ययनले हाम्रो संस्कृ तत,
मौसलक परम्परा, राजरिय सम्पदाहरु संरक्षण गदै
सभ्य समाि तनमाथण गनथ सहयोग गछथ । समग्र
ववश्व पररववि र सामाजिक गततववर्िहरुको
कारण खोज्न, बनझ्न, ववश्लेषण गनथ र रारिको
चौतर्फी ववकासका तनजम्त आवश्यक क
न िल
िनिज्त तयार गनथ पतन सामाजिक
अध्ययनको िरुरत पदथछ ।

5. ववषयवस्तनको ज्ञान, राजरिय/अधतराजरिय पररवेिमा
समायोिन, समनदाय तथा समािको अध्ययन,
राजरियताको िावना, प्रिाताजधिक आचरण, साथथक
असिवृवत्त, सृिनिीलता, िीवनोपयोगी तथा
सामाजिकीकरणको ववकास गरी बहनआयासमक पक्षहरू
समेट्ने हननाले सामाजिक अध्ययनको समतलीय क्षेि तनक
व्यापक छ । सामाजिक ववज्ञानका सबै ववषयका
व्यावहाररक र िीवनोपयोगी ववषयवस्तनहरु समावेि र
समेटेर तयार पाररएको एक्रककृ त रूप िएकोले सामाजिक
अध्ययनअधतगथत व्यापक ववषयवस्तनहरुको सामाधय
अध्ययन गररधछ । सामाजिक सिक्षाका तनलनामा तनजश्चत
र सीसमत क्षेि हनने तथा दिथनमा निै ससध्दाधतमा
आिाररत हनने सामाजिक अध्ययन ववषयका ससकाइ
क्रियाकलापहरु तथा पररयोिना कायथहरु गदाथ ववसिधन
िीवनोपयोगी ससपहरु पतन हाससल हनधछन् ।

7. िीवनोपयोगी ससप ससकाउननको उद्देश्य व्यज्तमा
चररिवान, सृिनात्मक, नैततक, व्यावहाररक र
असल व्यज्तत्वको ववकास गनथ िीवनलाई सरल,
सहि र सर्फल बनाउन तथा सक्षम नागररक
तयारीमा सहयोग गने ससपहरु प्रदान गननथ हो ।
व्यज्तत्व ववकास तथा िीवनयापनमा प्रिाव पाने
अथवा समािमा समायोिन हनन सघाउने िीवनोपयोगी
ससपहरुलाई ए्काइसौं िताब्दीका ससप, नरम ससप वा
व्यापक ससप पतन ितनधछ । समस्या समािान, सञ्चार,
सहकायथ, सूचना प्रववर्ि, समालोचनात्मक सोचाइ,
सृिनात्मकता, अधतरवैयज्तक, नेतृत्व, तनणथय
तनमाथण, संवेग एवम्तनाव व्यवस्थापन ससपहरुले
व्यज्तलाई असल, समस्यासाँग िनध्न स्ने,
सकारात्मक सोचयन्त बनाउाँछ ।

8. सामाजिक अध्ययन ससपहरू