2. Spontan pnevmotoraks döş qəfəsi divarının və yaxud da ağciyərin zədə- lənməsi
nəticəsində plevra boşluğuna havanın daxil olması ilə əlaqədardır. Əksər hallarda
spontan pnevmotoraks ağciyərlərdə müxtəlif patoloji proseslərin nəticəsində baş
verir. Spontan pnevmotoraks daha çox kişilərdə, eyni dərəcədə sağ və yaxud sol
tərəfdə müşahidə oluna bilir və nəticə etibarilə ağciyərin kollapsıdır və bu kollapsın
dərəcəsi plevra boşluğuna daxil olan havanın miqdarından, həcmindən asılıdır.
3. . Səbəblər müxtəlif olur. Divara yaxın subplevral vərəm kavernasının və yaxud da
bullaların dağılıb açılması nəticəsində, visseral plevra zədələnir və plevra boşluğuna
hava daxil olmağa başlayır. Spontan pnevmotoraks bəzən bronxoloji müayinələr zamanı,
yaxud plevral punksiyalar zamanı da əmələ gəlir. Spontan pnevmotoraksın yaranmasına
ağciyərlərdəki vərəm və qeyri-vərəm xarakterli proseslər səbəb olur.
5. Açıq formalı spontan pnevmotoraks ağciyər
toxumasının geniş nekrozu zamanı visseral
plevranın perforasiyası nəticəsində əmələ gəlir.
Ağciyər elastikliyinin zəifləməsi bu nahiyədə
perforasiyanın bağlanmasına mane olur,
perforasiya bağlanmır.
Üçüncü tip pnevmotoraks klapanlı və ya ventilli
pnevmotoraksdır. Bu, yarıqvari perforasiyanın
əmələ gəlməsi nəticəsində olur. Elastiki ağciyər
vasitəsilə ağciyərlər nəfəsalma aktında
yığışarkən, belə yarıqvari perforasiya bağlanır
və bu zaman nəfəsalma zamanı hava plevra
boşluğuna daxil olur, nəfəsvermə aktında isə
plevra boşluğundan hava xaric olmur və xəstə
üçün olduqca təhlükəli vəziyyət yaranır.
6.
7.
8. Subplevral nahiyədə yerləşmiş ayrıca kiçik ocağın parçalanmasından ya- ranan
perforasiya tezliklə bağlanmağa meyillidir. Belə hallarda qapalı pnev- motoraks yaranır.
Qapalı pnevmotoraks zamanı defektin böyüklüyü plevral bitişmələrin olmasından,
yaxud da olmamasından və ağciyər toxumasının elastikliyindən asılıdır. Plevral
bitişmələr ağciyərlərin artıq kollapsına imkan vermir və ona görə də belə pnevmotoraks
zamanı klinik əlamətlər zəif olur. Plevra bitişmələri olmadıqda isə tam kollaps ola bilər.
Bu zaman ağciyərlərdən birinin fəaliyyətinin zəifləməsi, yaxud da dayanması
orqanizmdə oksigen çatışmazlığı yaradır və ağır kliniki əlamətlər üzə çıxır.
9. Spontan pnevmotoraksın yaranmasında əsas rolu ağciyər vərəmi deyil, ağciyərlərin
bullyoz emfızeması oynayır və bu bullaların zədələnməsi havanın plevra boşluğuna daxil
olmasına səbəb olur. Yayılmış bullyoz emfızema genetik determinə olunmuş xəstəlikdir.
Bunun əsasında elastazanın inqibitoru alfa-l-antitripsinin çatışmazlığı durur.
Araşdırmalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, spontan pnevmotoraks baş vermiş, alfa-
1- antitripsin defısiti olan xəstələrə ənənəvi müalicə ilə yanaşı, əvəzləyici terapiyanı da
aparmaqla onların 85,2%-də müsbət nəticə əldə etmişdir.
10. Yayılmış bullyoz emfızemanın etiologiyasında siqaret çəkmək, habelə çirkli hava ilə
uzun müddət nəfəsalma mühüm rol oynayır. Bununla belə, lokal bullyoz emfızema,
xüsusilə də ağciyərin yuxarı paylarındakı vərəm xəstəliyindən sonra qalıq əlamətləri
kimi qəbul olunmalıdır.
11. Bullyoz emfızema zamanı spontan pnevmotoraksın yaranması üçün ağciyərlərdə daxili
təzyiq nazik divarlı bullalar nahiyəsində artmalıdır. Bu təzyiqin artmasına səbəb isə fıziki
gərginlik, ağırlıq qaldırmaq, bərk öskürəkdir və s.-dir. Ağciyər vərəmininin həm kəskin,
həm də xroniki formalarında spontan pnevmotoraks əmələ gələ bilər. Buna səbəb
subplevral nahiyədə vərəm ocağının və bəzi hallarda isə kaverna divarının dağılmasıdır.
12. Pnevmotoraksların hər üç formasında əsas əlamət qəflətən böyürdə
ağrılardır. Bu, adətən öskürək, dərindən gülmək, fiziki gərginlik
səbəbindən, çox nadir hallarda isə səbəbsiz olur. Havanın miqdarından
asılı olaraq təngnəfəsliyin dərəcəsi müşahidə olunur. Ağrı və təngnəfəslik
çox güclü də ola bilər. Xəstələrdə kollaps vəziyyət yaranır. Kəskin zəiflik,
sifətdə bəyazlıq, soyuq tər müşahidə olunur, nəbzin tezliyi artır və
zəifləyir. Çox miqdarda havanın plevra boşluğuna daxil olması və
orqanların əks tərəfə sıxılması zamanı bu əlamətlər daha qabarıq şəkildə
baş verir. Klapanlı pnevmotoraksda bu əlamətlər get-gedə artır. Plevra
boşluğunda müsbət təzyiq getdikcə yüksəlir. Spontan pnevmotoraks
zamanı tənəffüsün zəifləməsi, perkutor səsin güclənməsi rentgenoloji
olaraq plevra boşluğunda qazın toplanması görünür, ağciyərlərin sıxılması
aşkar edilir, ürəyin əks tərəfə yerdəyişməsi görünür. Plevritlə ağırlaşarkən
plevra boşluğunda mayenin horizontal səthi görünür.
13.
14.
15. Müalicə, əsas etibarilə, stasionarda aparılır. Plevra boşluğunda aşkar olunan nazik hava
təbəqəsi görünərsə, heç bir müdaxiləyə ehtiyac yoxdur. Ancaq havanın miqdarı artdıqca
yaxud da çox olduqca, plevra boşluğu punksiya olunur və hava xaric edilir. Punksiya,
adətən, yerli anesteziyayla orta körpücük sümüyü xətti ilə ikinci qabırğaarası nahiyədə
apanlır. Əgər bu, iynə ilə mümkün olmasa, plastik kateter yeridilir və hava daima
aspirasiya olunur. Perforasiyanın obliterasiyası üçün plevra boşluğuna dərman yeritmək
olar.
17. Rentgen müayinəsi ilə müşahidə edərək 2-3 sutka ərzində hava kateterlə plevra
boşluğundan çıxarılır. Bəzən elektrokoaqulyasiya və bioloji yapışqanla torakoskop
zamanı ağciyərin hermetizasiyasmı təmin etmək mümkün olur. Bunlar mümkün
olmadıqda, cərrahi müdaxiləyə ehtiyac yaranır.
