ασκήσεις στις διαθέσεις και το αντικείμενο

1. Ν. ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4Η
ΟΝΟΜΑ:
ΟΙ ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ (Γ.Ν.Ε. σελ.123-124)
 Τα ρήματα έχουν δύοφωνές: ενεργητική- παθητική
 Τα ρήματα έχουν τέσσεριςδιαθέσεις: ενεργητική–μέση– παθητική– ουδέτερη
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΑ ρήματα ΜΕΣΑ ρήματα ΠΑΘΗΤΙΚΑ ρήματα ΟΥΔΕΤΕΡΑ ρήματα
Το Υποκείμενοενεργεί,
δρα
Το Υποκείμενοενεργείκαι
η ενέργεια γυρίζειστοίδιο
Το Υποκείμενοδέχεται
μια ενέργεια,παθαίνει
κάτι
Το Υποκείμενοβρίσκεται
σε μια κατάσταση
ΕΝΕΡ
ΦΩΝΗ
1. Ο γείτονας ποτίζει 1. Το μπαλόνι τρύπησε 1. Υποφέρει όταν την
αδικούν
1. Χαλαρώνει
ακούγονταςμουσική
ΠΑΘ
ΦΩΝΗ
2. Μην εκμεταλλεύεσαι
την καλοσύνη μου
2. Προπονείται
συστηματικά
2. Χτυπήθηκε βάναυσα
από τον αντίπαλο
2. Κοιμάται βαθιά
Παρατηρούμε πως η διάθεση του ρήματος εξαρτάται από τη σημασία του και ΔΕΝ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ με τη φωνή του
ΑΣΚΗΣΗ 1
Να σημειώσετε τη φωνή και τη διάθεση στα υπογραμμισμένα ρήματα:
1. Άπλωσα τα πόδια μου και ξεκουράστηκα.
2. Ενοχλήθηκε από τη συμπεριφορά του και αντέδρασε έντονα.
3. Ετοιμάστηκα και παρέμεινα στο σπίτι μου μέχρι να μου τηλεφωνήσεις.
4. Αφήνετε το λάδι να κάψει πριν προστεθεί μέσα το κρεμμύδι.
5. Σκέφτομαι να βάλω αντηλιακό για να μην καώ από τον ήλιο.
6. Περηφανευόταν πως λύγιζε σίδερα.
7. Λύγισε στην ανάκριση και ομολόγησε τα πάντα!
 Τα ρήματα ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ διάθεσης συνήθως ακολουθούνται από το προθετικό σύνολο «από + αιτιατική»
(ή σε + αιτιατική) που δηλώνει το «δράστη» της ενέργειας του ρήματος και λέγεται ποιητικό αίτιο.
 Πρέπει να ξεχωρίζουμε το ποιητικό αίτιο από έναν εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό:
 Χτυπήθηκε από τον εχθρό → ποιητικό αίτιο
 Χτυπήθηκε από μακριά → εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός
ΑΣΚΗΣΗ 2
Να σημειώσετε αν οι υπογραμμισμένες φράσεις είναι ποιητικά αίτια ή εμπρόθετοι προσδιορισμοί:
1. Βρέχει από το πρωί και φυσάει τόσο, που οι γλάστρες αναποδογύρισαν από τον αέρα.
2. Ο Πάτροκλος σκοτώθηκε από τον Έκτορα και ο Πρίαμος ήταν απαρηγόρητος από το χαμό του γιου του.
3. Απομακρύνθηκε από κοντά του, επειδή φοβήθηκε μην πληγωθεί από τη βίαιη συμπεριφορά του.
4. Ήταν αγαπητός σε όλους. Σε μένα όμως έλεγε όλα τα μυστικά του.
5. Σκέφτηκε από πριν τι θα πει, έβγαλε έναν ωραίο λόγο και καταχειροκροτήθηκε από όλους!
6. Αδικήθηκε από το διαιτητή, πήρε κόκκινη κάρτα και αποχώρησε από τον αγώνα.
7. Παρασύρθηκε από ένα αυτοκίνητο που εμφανίστηκε ξαφνικά από τη γωνία του δρόμου.

2. Το ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ του ρήματος
Στα ΜΟΝΟΠΤΩΤΑ
ρήματα
(με ένα αντικείμενο)
σε αιτιατική
εξωτερικό:
1. Η Άννα ζηλεύει τη Μαργκότ.
2. Οι Ναζί συνέλαβαν τη Μαργκότ, την Άννα
και τους γονείς τους.
Εσωτερικό
(σύστοιχο):
1. Γράφω γράμμα στη φίλη μου.
2. Έπαθε πολλά στη ζωή της.
σε γενική
ισοδυναμεί με εμπρόθετο
αντικείμενο
1. Μίλησα του πατέρα μου για σένα (στον πατέρα μου)
2. Το κόκκινο μου πάει (πάει σε μένα)
Στα ΔΙΠΤΩΤΑ
ρήματα
(με δύο αντικείμενα)
σε αιτιατική
+ γενική ή εμπρόθετο
1. Δώσε μου το τηλέφωνο. έμμεσο + άμεσο (αιτιατική)
2. Δώσε σε μένα το τηλέφωνο.
σε αιτιατική
+ αιτιατική ή εμπρόθετο
1. Θα γεμίσουμε τον τοίχο αφίσες άμεσο + έμμεσο
2. Θα γεμίσουμε τον τοίχο με αφίσες
αλλά:
3. Με φόρτωσε ευθύνες άμεσο (πρόσωπο) + έμμεσο
ΕΜΜΕΣΟ: η γενική και το εμπρόθετο
ΑΣΚΗΣΗ 3
Να υπογραμμίσετετα αντικείμενα καινα τα χαρακτηρίσετε (εξωτερικό – σύστοιχο – άμεσο – έμμεσο - εμπρόθετο)
1. Αγόρασε κρασί, λουλούδια και γλυκά. Προτιμάς το βουνό ή τη θάλασσα; _______________________________
2. Αυτοί οι βαθμοί με γέμισαν αυτοπεποίθηση._______________________________________________________
3. Κληροδότησε την περιουσία στα παιδιά της ._______________________________________________________
4. Ξέρει να χορεύει καλό καλαματιανό. _____________________________________________________________
5. Παρέδωσε το διαρρήκτη στον αστυνομικό. ________________________________________________________
6. Εγώ σου το είπα: ζήσε τη ζωή σου!_______________________________________________________________
7. Τραγούδησε στο κοινό ένα υπέροχο τραγούδι. _____________________________________________________
8. Μίλησα με το δικηγόρο για την υπόθεσή σου. ______________________________________________________
9. Σου στέλνω ένα δώρο για τη γιορτή σου. __________________________________________________________
10. Φρόντιζαν για την Υγεία και την Παιδεία του κράτους. _______________________________________________
11. Είναι καλόγουστη, φορά υπέροχα φορέματα. ______________________________________________________
12. Σύστησα στο Μιχάλη το Μανώλη. ________________________________________________________________
13. Πήρα από τον πατέρα μου το αυτοκίνητο. _________________________________________________________
ΑΣΚΗΣΗ 4 < μερικά ρήματα συντάσσονται με αντικείμενο + κατηγορούμενο του αντικειμένου>
Να εντοπίσετε το αντικείμενο και το κατηγορούμενο των ρημάτων:
1. Βάφτισε την κόρη της Άννα. ____________________________________________________________________
2. Η Εθνοσυνέλευση όρισε τον Καποδίστρια Κυβερνήτη της Ελλάδας. _____________________________________
3. Η τάξη εξέλεξε το Γιώργο Πρόεδρο και την Έλλη ταμία. _______________________________________________
4. Παρουσίασε ως γιατρό τον εαυτό του. ___________________________________________________________
ΑΣΚΗΣΗ 5 < πολλά ρήματα έχουν ως αντικείμενο δευτερεύουσα πρόταση >
Να εντοπίσετε το αντικείμενο των υπογραμμισμένων ρημάτων:
1. Νομίζω πως έχω δίκιο. ________________________________________________________________________
2. Είναι φανερό πως θέλει να μας ξεγελάσει. _________________________________________________________
3. Φοβάται πολύ μήπως δεν τα καταφέρει. __________________________________________________________