VIAC's keuze voor de gasmotorwarmtepomp in een duurzaam concept dat stuurt op energie- en woonlasten.

1. WONINGEN
Advies - Exploitatie - EPC
De meest duurzame
campus van Europa
In 2014 kunnen de eerste studenten èn starters hun intrek nemen in de woningen op de Leidse
Schans. Volgens de ontwikkelaars de meest duurzame campus van Europa. In totaal gaat het
om circa 1.900 studentenwoningen. De gemeente heeft een EPC-eis van 0,4 afgegeven. Een
exploitatiemodel onderbouwt de investeringen.
Door Marcel Rijnbach
Configuratie van de gasmotorwarmtepomp en luchtbehandeling. Beeld: Viac
12
Installatie XL
December 2013

2. WONINGEN
Exploitatiemodel voor installatietechniek
VIAC heeft voor het eerst een exploitatiemodel gemaakt voor de installatietechniek bij een multifunctioneel centrum voor een woningcorporatie in de Bilt. Daarmee werd een onderbouwing gegeven voor
de duurzame investeringen die de corporatie zich had voorgenomen. Vragen over de financiële consequenties van installatietechnische maatregelen waren, de rendabiliteit en de terugverdientijd moesten
in het model worden beantwoord.
In een zo vroeg mogelijk ontwerpstadium legde de adviseur allerlei parameters in het exploitatiemodel
vast en vulde deze in, zoals de te verwachten energieprijsverandering, inflatie, rente voor vreemd vermogen, disconteringsvoet, enzovoort. Verder werden de terugverdientijd en de netto contante waarde
berekend van uitgewerkte duurzame installatieconcepten. Op basis van de uitkomsten ontdekte de
woningcorporatie welke risico’s ze liep met een bepaalde investering in een installatie en of ze die
risico’s wilden lopen met het oog op de neergelegde duurzame ambities.
De woningcorporatie wilde van VIAC weten of in plaats van een traditioneel systeem (met cv-ketels en
een koelsysteem) duurzame energie-opwekking een betere optie was. Er werd in het model gestuurd op
energiebesparing en gebruikerswensen, niet op concrete technieken. Uiteindelijk kwam naar voren dat
warmte- en koudeopslag in de bodem het meest gunstigst was qua energiebesparing en exploitatie.
Voor installatieadviseur VIAC was het niet zo’n kunst
om met een technisch acceptabel ontwerp op de
proppen te komen. Volgens specialist duurzaamheid
Peter van den Bosch en projectleider Wouter van Rossum school zit de uitdaging vooral in een exploitabel
project waarmee de verhuurbaarheid van de woningen
op peil blijft. Financieel ankerpunt waren de servicekosten en gas -en stroomkosten per student.
“Er is bij dit project duidelijk gestuurd op energie- en
woonlasten voor de student. Die mochten niet te hoog
worden”, aldus Van den Bosch. Het exploitatiemodel
genereert gegevens als de terugverdientijd, de onderhoud- en beheerkosten, maar ook de netto contante
waarde van de totale installatie. “Bij de besprekingen
van het overnamebod zijn dergelijke gegevens van
cruciale waarde. Wat de exploitant aan het einde van
de rit overhoudt is haar rendement op eigen vermogen”.
VIAC heeft de beoogde exploitant van de installatie
meegenomen in de ontwikkeling van het installatieconcept. De in het ontwerp gepresenteerde techniek
is in overleg met de exploitant verfijnd. “We hebben
samen met de aannemerscombinatie van de Leidse
Schans – Vorm Ontwikkeling en Ballast Nedam –
gezocht naar een geschikte exploitant op basis van
een door ons geadviseerde warmte-opwekinstallatie.
Voor de exploitant en de aannemerscombinatie van de
Leidse Schans was deze exploitatieopzet nieuw. VIAC
had er al ervaring mee opgedaan bij een vorig project.
Door het opstellen van een uitgebreide businesscase
De wtw-installatie van de studentenunits in 3D. Beeld: Viac
waarbij diverse energieconcepten worden vergeleken
kan invulling worden gegeven aan ambities en eisen
van de gebouweigenaar.
Exploitatie installatie gestuurd op
energie -en woonlasten
VIAC heeft dus diverse installatieconcepten doorgerekend waarbij de warmte-opwekinstallatie uiteraard
ook voldoet aan de gestelde EPC van 0,4 en EPL van
8,4 (Energie Prestatie Locatie). Uiteindelijk kwam het
concept met de gasmotorwarmtepomp in combinatie
met een monobron, thermische zonnecollectoren
en een mechanische ventilatie met wtw-unit als
gunstigste uit de businesscase. Met de zonnecollectoren wordt circa 50 % van het tapwater door de zon
Met behulp van clashdetectie in Revit zijn conflicten tussen installatietechniek en bouwkundige constructies vroegtijdig op te sporen. Beeld: Viac
Installatie XL
December 2013
13

3. WONINGEN
opgewekt. Verder dienen de zonnecollectoren voor de
regeneratie van de bron. “De 400 kW gasmotorwarmtepomp verwarmt zowel het tapwater als de ruimte.
Drie buffervaten kunnen in totaal 21.000 liter water
verwarmen. Gekozen is voor de grootste warmtepomp
om verzekerd te zijn van een hoge aanvoertemperatuur van minimaal 55 graden. Deze type pompen
leveren 1,7 GJ voor de verwarming van het tapwater
dat ook wordt verwarmd door zonnecollectoren op het
dak. Dat ligt maar liefst 0,8 GJ hoger dan een cv-ketel.
“We hebben niet voor een elektrische warmtepomp
gekozen omdat deze tot slechts 50 graden verwarmt.
Dat betekent een relatief slechte COP. Bovendien
wilden we geen tapsets in de studentenkamers
installeren. Dat is niet rendabel gezien de vele, relatief
kleine kamers”, legt Van Den Bosch uit. De aandrijving
van de gasmotorwarmtepomp is te vergelijken met
een automotor met een versnellingsbak. VIAC heeft
lang gestoeid met de overbrenging om een hoog
energetisch rendement te bewerkstelligen. De gasmotorwarmtepomp heeft een relatief hoog verwarmingsrendement aangezien het water met 21 graden vanuit
de zonnecollectoren komt. De opdrachtgever keek in
eerste instantie met wat scheve ogen naar de door
VIAC geadviseerde opwekinstallatie, omdat aardgas
“Het was flink puzzelen
met het ruimtebeslag voor
de luchtkanalen van elk
800 mm in doorsnee”
Overzicht van studentencomplex De Leidse Schans. Beeld: Viac
CO2-uitstoot veroorzaakt en een aanslag doet op de
fossiele brandstoffen. “Bij dit project is het opwekken
van warm tapwater veel belangrijker dan de ruimteverwarming. In zo’n situatie geeft een gaswarmtepomp een veel hoger rendement dan een elektrische.
Voeding met biogas is bekeken, maar het betrekken
daarvan is een kostbare zaak die niet binnen de exploitatie paste. Wellicht wel in de toekomst”, zeggen Van
den Bosch en Van Rossum.
Overigens wordt een CO2-besparing van ruim 25
procent bereikt via de warmte-opwek-installatie ten
opzichte van een referentiewaarde van EPC 0,6. Dus
blijkt de keuze voor een gasgevoed systeem geen
slechte vanuit milieu-oogpunt. De andere milieuvriendelijke pijler waarop het project rust is de WTW-installatie waarmee elke kamer is uitgerust. De installatie
heeft een klein vermogen van 150 m³/uur met bypass.
Het was flink puzzelen met het ruimtebeslag voor
de luchtkanalen van elk 800 mm in doorsnee, het
leidingwerk en de behuizing. De installatie wordt via
de tunnelbouwmethode erin geschoven. Daardoor is
er alleen een installateur nodig voor de afbouw.
De bouw van studentencampus is op 10 juli begonnen,
toen hebben Vorm Ontwikkeling, Ballast Nedam, Syntrus Achmea Real Estate & Finance en de gemeente
Leiden een overeenkomst gesloten. ■
Zonnecollectoren op een deel van de daken. Beeld: Viac
Installatie XL
December 2013
15