SlideShare a Scribd company logo
1 of 59
Yoğun Bakım Hastalarında
Uyku Bozukluklarının tedavisi
Prof. Dr. Hikmet YILMAZ
CBÜ Tıp Fakültesi
Nöroloji Anabilim Dalı
Yoğun Bakım Ünitelerinde (YBU) uyku bozukluğu nedenleri
• Ortamdan kaynaklanan
nedenler
– Gürültü (Monitör alarmları,
konuşmalar, telefon yada
anonslar…)
– Sirkadiyen ritmi bozan
aydınlatma
– Ortam sıcaklığı
– Hasta bakım aktiviteleri (ilaç
uygulamaları, tanı testleri,
mekanik ventilasyon, endotrakeal
entübasyon, aspirasyon..)
• Hastalığa bağlı nedenler
– Deliryum
– Ağrı
– Stres
– Fiziksel aktivite kaybı
– Organ disfonksiyonları
– Komorbid hastalıklar
– Hastalığın şiddeti
– İnflammatuar yanıt
– İlaç etkileri (Sedatifler,
analjezikler..)
2
YBÜ’lerde uyku bozukluğunun nedenleri & sonuçları*
*Edvardsen JB et al, SAGE Open Nurs 2020
YBU hastalarında uyku bozukluklarının yönetilmesi
• Burada temel yaklaşım yoğun bakım ortamında uyku
hijenini sağlamak.
• Bu nedenle YBÜ’lerde uykusuzluğa neden olan
faktörlerin belirlenip ortadan kaldırılmasının yanı sıra;
izlenen her bir olgu özelinde uyku ortamını iyileştirmeye
yönelik düzenlemelerin yapılması gerekli.
4
YBU hastalarında uyku bozukluklarının yönetilmesi
• Genel önlemler
(Non-farmakolojik
yaklaşım)
• Medikal tedavi
(Farmakolojik
yaklaşım)
5
YBU hastalarında uyku bozukluklarına non-farmakolojik yaklaşım*
• Gürültünün azaltılması
– YBU’da konuşmaları en aza indirme, kulak tıkaçları, ses maskeleme
• Diürnal ışık uygulamaları
– Gün ışığına maruziyet, göz bandları
• Yeterli uyku için kesintisiz zamanın sağlanması
• Uygun fizyolojik destek
• Hasta-ventilatör uyumunun sağlanması
• Gevşeme tekniklerini uygulatma
– Müzik terapisi, masaj, ayak banyoları, aromaterapi,
*Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
YBU & gürültü
• YBÜ’lerinde uykuyu etkileyen en önemli faktörlerden biri.
– Monitör, ventilatör, diğer ekipmanlardan gelen alarm sesleri,
çalışanların konuşmaları, girişim uygulamalarının sesleri, telefon
• YBÜ’de saatte 20-68 arousal gelişmekte ve bunların
%11-22’si sadece gürültü etkisi ile olmaktadır*.
• Özellikle ventilatör sesi (51 dB), aspirasyon işlemi (53 dB),
şırınga pompaları (63 dB) YBÜ’lerinde sağlıklı bir uyku
ortamı için limiti aşan arka plan seslerinden sorumludur.
*Bourne SR et al, Anesthesia, 2004; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
YBÜ & gürültü
• Uluslararası Gürültü Konseyi YBÜ’de gürültü seviyesini
gündüz 45 dB, akşam 40 dB, gece 20 dB altında
olmasını önermektedir.
• Dünya Sağlık Örgütü ise ölçülebilir uyunun yaklaşık 30
dB seviyelerinde başladığını belirtmektedir.
• Halbuki bu konuda yapılan çalışmalar YBÜ’de ortalama
gürültü seviyesinin 60-70 dB olduğunu göstermekte*.
*Hui X et al, Critical Care 2009; Bihari S et al, J sleep Med 2012; MC Reade et al, Intensive Care 2018;
Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
YBU & gürültü ile başa çıkma
• Davranışa dayalı ses azaltma
– YBÜ’de hasta yakınlarının ziyaretlerinin gündüzleri sınırlı sayıda ve
sınırlı zamanlarda gerçekleşmesini sağlamak
– YBÜ’de görevli tüm personelin sesiz çalışma konusunda
bilinçlendirilmesi ve eğitimi
• Gereksiz alarmları azaltma, ses maskeleme (beyaz gürültü)
– Çağrı, telefon, vb elektronik cihazların geceleri titreşim modunda
yada yanıp-sönen ışık sistemi modunda çalıştırılması
• Alarmların, telefon seslerinin kısılması
– Özellikle geceleri monitörlerin dB seviyelerini düşürme
9
YBU & gürültü ile başa çıkma
• Gürültü, gıcırtı yapan nedenlerin (kapılar, pansuman arabaları..)
tesbiti ve ortadan kaldırılması
• YBÜ odalarının modüler (tek yataklı ayrı odalar şeklinde)
tasarımı
– Ortamın oluşturulmasında ses yalıtımına özen gösterilmesi
• Hastalarda kulak tıkaçları (Ses engelleme) yada gürültü
önleyici kulaklıkların kullanılması
– Konfüzyon ve deliryumu önlemede yararlı*
– Uyku üzerine olumlu etkileri var**
– Sedatize, konfü yada oryantasyonu bozuk olgularda
KULLANILMAMALI
10
YBU & gürültü ile başa çıkma
• Bir çok randomize kontrollü çalışmada kulak tıkaçlarının
uyku yapısını olumlu etkilediği gösterilmiştir.
• Uykuyu destekleyen & teşvik eden müziklerin sübjektif uyku
kalitesini artırdığını ileri süren pek çok çalışma var*.
– Mümkünse, hastanın tercihine göre klasik müzik veya diğer
yatıştırıcı özellikli enstrümental müzik türleri kullanılabilir.
• Gündüz saatlerinde 14:00 – 16:00 arası sessizliğin
sağlanması (sessiz zaman), beraberinde ışıkların kısılması
YBÜ hastalarında uyku kalitesini artırmış.
* Bourne SR et al, Anesthesia, 2004; Hui X et al, Critical Care 2009; Bihari S et al, J sleep Med 2012; MC Reade et al,
Intensive Care 2018; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
12
13
Paket müdahaleler
• Paketleme, aynı anda birden fazla basit müdahalenin
uygulanmasını içeren pratik bir yaklaşımdır.
• 2018 PADIS (Pain, Agitation, Delirium, Immobilisation, Sleep)
kılavuzu, ses ve ışık azaltma ve bakımın
gruplandırılmasını içeren paketlerin, müzik ve alternatif
yaklaşımların eklenmesiyle uyku kalitesini artırabileceğini
öngören “paketler” önermektedir*.
14
*Dabrowska WM et al, Open Med 2018
Paket uygulamaların YBÜ’lerinde uykuya etkisi
15
Paket uygulamaların YBÜ’lerinde uykuya etkisi
16
Paket uygulamaların YBÜ’lerinde uykuya etkisi
17
Paket uygulamaların YBÜ’lerinde uykuya etkisi
18
Paket uygulamaların YBÜ’lerinde uykuya etkisi
19
Paket uygulamaların YBÜ’lerinde uykuya etkisi
20
Paket uygulamaların YBÜ’lerinde uykuya etkisi
21
Alternatif terapiler
• Müzik, masaj, refleksoloji, aromaterapi, gevşeme
tekniklerinin uygulanması ve terapötik dokunuş dahil
olmak üzere uyku teşviki için alternatif tedavilerin stresi
azalttığı ve öznel uyku kalitesini iyileştirdiğini gösteren
pek çok araştırma yapılmıştır*.
*Pisani AM et al, Concise Clinical Review 2015; MC Reade et al, Intensive Care 2018; Dorsch JJ et al, Semin Respir
Crit Care 2019; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020; Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
Müzik
• Cerrahi YBÜ’ler başta olmak üzere pek çok birimde
yapılan randomize çalışmalar amaca özel hazırlanmış
15-45 dakikalık ağırlıklı klasik müzik dinletilerinin uykuyu
olumlu etkilediğini, özellikle de N3 uykusunu artırdığını
göstermiş*.
23
*Dorsch JJ et al, Semin Respir Crit Care 2019; Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
YBÜ’lerde müzik dinletisi uygulamasının etkileri
24
YBÜ’lerde müzik dinletisi uygulamasının etkileri
25
YBÜ’lerde müzik dinletisi uygulamasının etkileri
26
YBÜ & aydınlatma
• Aydınlatma, sirkadiyen ritm üzerinden biyolojik saati
düzenleyerek melatonin üzerinden uyku döngüsünü
etkiler.
– YBÜ’lerde ışık seviyeleri 42 – 168 lüx arasında değişiyor
• YBÜ’de hastaları doğal gün ışığına maruz bırakmanın;
bu olgularda stres düzeyini azalttığı, daha az analjezik
kullanıldığı ve bu olgularda uyku kalitesinin daha iyi
olduğu gösterilmiş*.
*MC Reade et al, Intensive Care 2018; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
YBÜ & aydınlatma*
• Bilinci açık, işbirliği yapabilen olgularda göz bandı
kullanılmalı
• Işığa maruziyet kontrol altına alınmalı (gün boyunca
panjurları açık tutun, geceleri ışık seviyelerini azaltın), saat
22:00’den sonra ışıklar kapatılmalıdır.
• Kapılar kapalı tutulmalı ve gereksiz ışıklar
kapatılmalıdır.
*Tellias I et al, Critical Care 2019; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
YBÜ & ortam sıcaklığı*
• YBÜ’de ortam sıcaklığının 24 ºC’den fazla olması sık
uyanmaya ve REM uykusunda azalmaya, 12 ºC’den
düşük olması da rüyaların içeriğinin olumsuz etkileyerek
uyku kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır.
• YBÜ’de sıcaklığın 21-24 ºC, nem oranının %30-%60
arasında olması sağlanmalıdır.
29
*Delaney LJ et al, Annals of Intensive Care 2015;
YBÜ & hasta bakım ve tedavi uygulamaları
• Yapılan bir çalışmada YBÜ’de her gece, 24:00 – 5:00
arası hasta başına ortalama 42.6 bakım-girişim yapıldığı
(ağız bakımı, göz bakımı, dekibütüs bakımı, pansuman değişimi,
yatak banyosu, kateter değişimi, endotrakeal entübasyon, mekanik
ventilasyon kontrolü…); bunların uyku bozukluğuna etkisi
%40.5 olduğu ileri sürülmektedir*.
30
*Weinhouse LG et al, Sleep 2006; Bihari S et al, J sleep Med 2012; MC Reade et al, Intensive Care 2018
Hasta bakım ve tedavi uygulamalarının planlanması*
• YBÜ’lerdeki bakım ve tedavi uygulamalarının herhangi bir
gürültüden daha fazla uykuyu bozduğu bildirilmiştir.
• Yoğun bakım 24 saatlik bir aktivitedir, ancak ilaç
uygulamasının, radyografilerin, yara bakımının ve
banyonun gecede 40-60 defaya kadar uykuyu kesmesi
gerekip gerekmediği gerçekten sorgulanmalıdır.
31
*Delaney LJ et al, Annals of Intensive Care 2015; MC Reade et al, Intensive Care 2018;
Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
Ağrı ve rahatsızlık
• Ağrı ve rahatsızlık YBÜ’de uykuyu olumsuz etkileyen
faktörlerdendir.
• Rahat olmayan hastane yatağı, rahatsızlık veren pozisyonda
uyuma, alışık olmadığı yatakta uyuma, kitap okuma, süt
içme gibi uyku ritüellerini yerine getirememek YBÜ’de
rahatsızlığa neden olabilir.
– Ayrıca, hastanın monitörizasyonu sırasında kullanılan elektrotpedler
bazen derinin tahriş olmasına ve kaşıntıya neden olabilir; verilen
oksijen desteğinin yeterince nemlendirilmemiş olması burun ve
ağızda kuruluk yaratabilir; intravenöz tüm serum setleri de hastada
rahatsızlığa yol açarak uykuyu olumsuz etkileyebilir. 32
Mekanik ventilasyon*
• YBÜ’de mekanik ventilasyon modları uykuyu olumsuz
etkileyen faktörlerden biridir.
– Polisomnografik çalışmalar YBÜ’de mekanik ventilasyonlu
hastalarda uykunun ciddi şekilde bozulduğunu, uykunun
fragmente olduğunu, uyku kalitesinin azalmış olduğunu, N3
uykusu ve REM uykusunda azalma olduğunu göstermiştir.
33
*MC Reade et al, Intensive Care 2018; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
Ventilatör modu
• YBÜ hastalarının %40’ının mekanik olarak ventile edildiği
göz önüne alındığında, ventilatör ayarlarının optimize
edilmesinin YBÜ’lerdeki uyku bozukluğunun azaltılmasına
etkisinin önemi anlaşılabilecektir
• Yapılan çalışmalar basınç kontrollü (PCV), Asiste modlu
ventilasyon (ACV) veya hacim destekli ventilasyon (PAV)
özelliklerini taşıyan ventilatörlerin spontan modda çalışan
ventilatörlere göre uyku yapısını olumlu etkilediğini
göstermektedir*.
34
*Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
ABCDEF (G) paketi
• Paket, koordineli uyanış ve spontan solunum koordinasyonu ve ilaç
seçiminden (ABC), deliryum taramasından (D), erken mobilizasyondan
(E) ve aile katılımından (F) oluşur.
• Bu paketin YBÜ’lerde başarılı bir şekilde uygulanabileceği ve daha iyi
sağkalım sonuçları, azaltılmış ventilasyon süresi ve koma ve deliryum
sıklığı ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.
– Bu demetin uyku kalitesini de iyileştirip iyileştirmediği bu çalışmalarda araştırılmamıştır.
– Potansiyel uyku bozukluklarının tespiti, yönetimi ve önlenmesi için bu pakete “iyi uyku”
veya “gece uykusu oluşturma” için “G” harfinin eklenmesi, günlük yoğun bakım
rutininde başka bir disiplinler arası müdahale yaklaşımını temsil edebilir. 35
YBÜ’de kullanılan ilaçlar*
• YBÜ’lerinde analjezi yada sedasyon için kullanılan bir çok ilaç REM
uykusunu azaltarak uyku mikroyapısını de devamlılığını bozarlar.
• Beta blokerler REM uykusunu baskılar, uykusuzluğa ve kabus
bozukluklarının yaşanmasına neden olurlar
• Bu özellikleri lipid çözünürlükleri ile ilişkili.
– Bu nedenle lipid çözünürlüğü daha düşük olan atenolol ve sotalol propranolol veya
labetolole göre daha az uyku bozukluğuna neden olur.
• Statinler de uyku yapısını bozuyor, verilecekse öğleden sonra verilmeli
• H2 reseptör antagonisti Rantidin uykusuzluğa neden olurken; kan-
beyin bariyerini hızlı geçen simetidin N3 uykusunu artırır.
*Dorsch JJ et al, Semin Respir Crit Care 2019; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020;
Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
YBÜ’lerde sık
kullanılan ilaçlar
37
YBÜ’de bakım ve tedavi uygulamaları & uyku
• YBÜ’lerde görevli hekim ve diğer sağlık görevlilerinin
uyku konusundaki bilgi düzeylerini artırmak ve
geliştirmek; bakım ve tedavi uygulamalarından
kaynaklanan uyku bozukluğu nedenlerini minimize
edecektir.
– YBÜ personeline uyku yoksunluğu ve uyku hijeni konusunda
periyodik eğitim verilmeli
– Hizmetiçi eğitim ve yoğun bakım kurslarına uyku konusu
eklenmeli
– YBÜ’de yaşanan uyku sorunlarına ilişkin multidisipliner bakım
planı geliştirilmeli
38
YBÜ’de bakım ve tedavi uygulamaları & uyku
• YBÜ’lerde enfeksiyon komitesine benzer bir şekilde uyku
komiteleri (Hekim, eczacı ve solunum terapistinden
oluşmuş) oluşturulmalı, uyku bozukluğu olan hastalar
ağrı, anksiyete ve huzursuzluk açısından
değerlendirilmeli
• YBÜ’lerde uykunun değerlendirilmesi için standardize
edilmiş ölçekler geliştirilmeli ve rutin olarak uygulanmalı
39
YBÜ’de bakım ve tedavi uygulamaları & uyku
• Hastaların normal uyku saatlerinde girişim ve
uygulamalar en aza indirilmeli
• Banyo, giyinme vb aktivitelerin gündüz saatlerinde
yapılması sağlanmalı
• Hasta özelinde düşünülmeli, evde uyguladığı bir ritüeli
varsa uykusuna yardımcı olacak eşyaların (pike, yastık
vb) evden getirilmesi sağlanmalı
40
Özetlemek gerekirse
YBÜ’lerde uyku bozukluğuna
non-farmakolojik yaklaşım
41
YBÜ’de uyku bozukluklarının medikal tedavisi
(Farmakolojik yaklaşım)
• YBÜ’de ağrı ve sedasyon amaçlı kullanılan ve uykuyu
etkileyen agressif tedavilerin sınırlanması
• BZP’lerin kullanımı minimize edilmeli
• Propofol gibi kısa etkili IV ilaçların kullanımı teşvik
edilmeli
• Bir defada birden fazla ilaç başlamaktan kaçınılmalı
• Medikal tedavi hasta özelinde planlanmalı
– Hastalık yok hasta var 42
YBÜ’de uyku bozukluklarının medikal tedavisi*
(Farmakolojik yaklaşım)
• GABA agonistleri (Propofol ve BZP’ler)
• Z grubu ilaçlar
• Deksmedetomidin
• Ketamin
• Melatonin
• Diğer ajanlar
– TAD’lar
– Mirtazepin
– Trazodon
– Antihistaminikler 43
*Dorsch JJ et al, Semin Respir Crit Care 2019;
Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020;
Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
GABA agonistleri (Propofol ve BZP’ler)*
• Klor kanallarını açarak hipotalamusta GABAerjik aktiviteyi artırır,
hücresel hiperpolarizasyona yol açıp GABA’nın postsinaptik
inhibitör etkisini uzatırlar.
• Bir yandan da öreksin, histamin ve serotonin salınımlarını azaltarak
• Total uyku süresini artırıcı etki gösterirler*3
• N2 uykusunda artışa, N3 ve REM uykusunda azalmaya neden
olurlar.
• Sedasyon, hipotansiyon ve anaflaktik reaksiyona neden
olabilmeleri önemli yan etkileri
44
*Brandt J et al, Drugs R&D 2017
GABA agonistleri (Propofol ve BZP’ler)
• Temazepam ve diğer kısa etkili benzodiazepinler, diazepam veya
nitrazepam gibi daha uzun etkili ajanlardan daha az ertesi gün etkisine
neden olurlar.
• Sedasyon, hipotansiyon ve anaflaktik reaksiyona neden olabilmeleri
önemli yan etkileri
• Kloral hidrat da kısaca hipnotik olarak kullanılabilir; REM uykusuna
minimal etki ile uyku gecikmesini ve gece uyanmalarını azaltır.
– Kloral hidratın dezavantajları, hipnotik olarak benzodiazepinlerden daha az etkili
olması
45
Zolpidem, zopiklon, zaleplon, eszopiklon
• "z- grubu ilaçlar" olarak gruplandırılan zolpidem (bir
imidazopiridin), zopiklon ve eszopiklon (siklopirolonlar) ve
zaleplon (bir pirazolopirimidin), GABA A reseptörünün non-
benzodiazepin agonistleridir.
• Bunlar yaygın olarak kullanılan sedatif-hipnotik
benzodiazepinlerden (tipik olarak temazepam, diazepam ve
lorazepam) daha az yan etkiye neden olurlar*.
46
*Brandt J et al, Drugs R&D 2017
Deksmedetomidin
• Bir alfa-2 agonisti olan deksmedetomidin, kritik hastalarda propofol
ve benzodiazepinlerden farklı bir mekanizma ile sedasyon üretir.
• Bu ilaçlardan farklı olarak N3 uyku oranını arttırır.
• 65 yaş ve üzeri 76 postoperatif ventilasyonsuz kalp dışı cerrahi
yüksek bağımlılık ünitesi (HDU) hastası üzerinde yapılan bir
çalışmada, çok düşük doz deksmedetomidin (0,1 mcg/kg/saat) N2
uyku oranını %15,8'den (IQR 1.3-) artırmıştır. %62.8) plasebo ile
%43.5'e (%16.6-%80.2), toplam uyku süresinin uzamasına ve
sübjektif uyku kalitesinin iyileşmesine neden olmuştur*.
*Christina A et al, Critical Care Medicine 2014
47
Deksmedetomidin
• Propofol ve benzodiazepinlerle karşılaştırıldığında
deksmedetomidin, pilot çalışmalarda toplam uyku süresinin
yanı sıra N2 ve N3 uyku fazlarını uzatmış ve subjektif uyku
kalitesini iyileştirmiştir.
• Yaşlı hastalarda postoperatif deliryumda azalmaya ilişkin
bazı kanıtlar da bildirilmiştir.
• Bununla birlikte, çok merkezli geniş bir çalışma, propofol ve
midazolam ile karşılaştırıldığında, ne toplam prognozda ne
de deliryum oranlarında önemli bir avantaj göstermedi*.
– Bu ajanın en önemli ve en sık gözlenen yan etkileri ise bBradikardi
ve hipotansiyon
48
*Lu W et al, Medicine 2017
49
Ketamin*
• Bir fensiklidin türevi
• Eksitasyonu inhibe ederek (NMDA reseptör antagonisti ve
antiglutamaterjik etki) ve inhibisyonu güçlendirerek (opioid,
nikotinik, muskarinik ve monoaminerjik reseptörler) limbik
sistemin uyarıcı etkisini inhibe eder.
– Total uyku süresini değiştirmez ama NMDA antagonisti etkisi
nedeniyle N3 uykusunu artırır, REM uykusunu azaltır.
– Yüksek dozlarda bilinç kaybına neden olur.
– Sedasyona yol açması, bilinci bastırması, amneziye, halüsinasyon ve
delüzyonlara neden olabilmesi, taşikardiye, tansiyon değerlerinde
artışa neden olabilmesi önemli yan etkileri
50
*Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
Melatonin
• Retinohipotalamik yolaktan suprakiyazmatik çekirdeğin aktivasyonu ile
pineal bezde serotonin öncülünden sentezlenip salgılanan bir
nörohormondur.
• Vücut ısısını düşürür, uykuya dalmayı ve sürdürmeyi kolaylaştırır.
– YBÜ hastalarında melatonin replasmanının etkili olduğuna dair kanıt lar son
zamanlarda yapılan çalışmalar ile artmakta*.
• Melatonin ayrıca benzodiazepinlerin kesilmesine de yardımcı olabilir
– Melatonin, belirgin bir sedasyon oluşturmadan uykuyu teşvik ederek etki
gösterdiğinden, sedasyonun ve solunum çabasının azalmasının istenmediği
hastalarda da faydalı olabilir.
– Benzodiazepinlerden farklı olarak melatonin, normal uyku mimarisini korur.
51
*Marra A et al, Crit Care Clin 2019; Wibrow B et al, Intensive Care 2022
Melatonin
• Yoğun bakımda kalmanın neden olduğu sirkadiyen ritim
anormallikleri, düşük melatonin seviyeleri ile
ilişkilendirilmiştir.
• 10 mg melatonin uygulamasıyla Bourne, plasebo
grubuna kıyasla bispektral indeks (BIS) ile ölçülen gece
uyku etkinliğini iyileştirdi.
• Bununla birlikte, bir Cochrane incelemesi, yoğun bakım
ünitesinde uykuyu iyileştirmek için melatonin kullanımı
için yetersiz kanıt buldu*.
52
*Wibrow B et al, Intensive Care 2022
Melatonin
• Melatonin, yüksek dozlarda bile düşük yan etki profiline ve
düşük kalıntı günlük uyuşukluğa sahiptir.
– Benzodiazepine göre ilaç bağımlılığı riski yoktur.
– Teorik olarak melatonin, melatonin eksikliği olan hastalarda veya
kritik hastalar gibi sirkadiyen ritim bozukluğu olan hastalarda uyku
fazı değişimini değiştirir.
– Bununla birlikte, özellikle yoğun bakım ünitelerindeki yetişkin
hastalarda uykunun miktarı ve kalitesi üzerinde melatoninin
yararlılığına odaklanan yakın tarihli bir sistematik derleme, kritik
hastalarda uyku kalitesini ve miktarını iyileştirmede melatoninin
rolünü belirlemek için kanıtların yetersiz olduğunu bulmuştur
53
Diğer ajanlar
• Uykusuzluk tedavisinin bir parçası olarak düşük etkili
nöroleptikler, antidepresanlar ve benzodiazepinler tercih
edilen ilaçlardır.
• Yoğun bakım hastalarında, özellikle kompleks organ
hasarı olanlarda, bu maddelerin uykuyu artırıcı etkisine
ilişkin veri eksikliğinden dolayı herhangi bir açıklama
yapılamamaktadır.
54
Amitriptilin
• Amitriptilin, 2018 PADIS kılavuzunda yer almamaktadır ve
bazı yazarlar tarafından “uykusuzlukta kullanımı
araştırılmadığı ve hipotansiyon, aritmiler ve antikolinerjik
gibi önemli potansiyel yan etkileri olduğu” gerekçesiyle
önerilmemektedir.
– Gece yatıştırıcı olarak en yaygın olarak kullanılan trisiklik
antidepresan olan amitriptilin, genellikle REM uykusunu azalttığı
kabul edilir, ancak uyku gecikmesini azaltmak ve genel uyku süresini
artırmaktır
– Bunun bireysel bir hastada fayda sağlayıp sağlamadığı sadece 1-2
gecelik tedaviden sonra kolayca anlaşılır. 55
Mirtazepin
• Noradrenerjik ve serotonerjik nörotransmitter salınımını
artırarak etki gösteren atipik bir antidepresandır.
• Total uyku süresini REM uykusunu ve N3 uykusunu artırır.
• 15-30 mg'lık dozları güvenlidir
56
Trazodon
• Bir tetrasiklik antidepresan olan trazodon, genellikle
ayaktan hastalara uykusuzluk tedavisi olarak
benzodiazepinlere alternatif olarak reçete edilir.
• Rutin dışı kullanımı (en fazla 7 gün boyunca 50 mg
gecede), Birleşik Krallık Yoğun Bakım Derneği'nin 2006
tarihli bir kılavuzunda benzodiazepinlere alternatif olarak
önerilmiştir, ancak bu bağlamda herhangi bir çalışma
bulunmamaktadır.
57
Antihistaminikler /difenhidramin, doksilamin)
• Difenhidramin (25-50 mg gece) ve doksilamin (25 mg
gece) hem uyku latansını kısaltır, hem de total uyku
süresini artırır.
• Bununla birlikte, karşılaştırmalı çalışmalar olmadığı için
sedasyon yada uyku amaçlı kullanımı yaygınlaşmamıştır.
58
yilmazhikmethotmail.com

More Related Content

Similar to YBU da uyku tedavisi1.ppt

Similar to YBU da uyku tedavisi1.ppt (20)

Asye 2007
Asye 2007Asye 2007
Asye 2007
 
Salon a 18 kasim 2011 09.00.09.20 melek tulunay
Salon a 18 kasim 2011  09.00.09.20  melek tulunaySalon a 18 kasim 2011  09.00.09.20  melek tulunay
Salon a 18 kasim 2011 09.00.09.20 melek tulunay
 
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 1
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 1Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 1
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 1
 
57
5757
57
 
halk sagligi
halk sagligihalk sagligi
halk sagligi
 
Uyku Örüntüsünde Rahatsızlık-Sunum
Uyku Örüntüsünde Rahatsızlık-SunumUyku Örüntüsünde Rahatsızlık-Sunum
Uyku Örüntüsünde Rahatsızlık-Sunum
 
Rehabilitation and other non-pharmacologic management options for overactive ...
Rehabilitation and other non-pharmacologic management options for overactive ...Rehabilitation and other non-pharmacologic management options for overactive ...
Rehabilitation and other non-pharmacologic management options for overactive ...
 
akupunktur ve migren.pptx
akupunktur ve migren.pptxakupunktur ve migren.pptx
akupunktur ve migren.pptx
 
API entegrasyonlari
API entegrasyonlariAPI entegrasyonlari
API entegrasyonlari
 
Local Anestezi Teknikleri
Local Anestezi TeknikleriLocal Anestezi Teknikleri
Local Anestezi Teknikleri
 
Stres Üriner İnkontinans - www.jinekolojivegebelik.com
Stres Üriner İnkontinans - www.jinekolojivegebelik.comStres Üriner İnkontinans - www.jinekolojivegebelik.com
Stres Üriner İnkontinans - www.jinekolojivegebelik.com
 
Salon 2 13 kasim 13.30 14.00 ruki̇ye pinar
Salon 2 13 kasim 13.30 14.00 ruki̇ye pinarSalon 2 13 kasim 13.30 14.00 ruki̇ye pinar
Salon 2 13 kasim 13.30 14.00 ruki̇ye pinar
 
Kardiyopulmoner resüsitasyonda etik
Kardiyopulmoner resüsitasyonda etikKardiyopulmoner resüsitasyonda etik
Kardiyopulmoner resüsitasyonda etik
 
Pekdemir: 2014 yılı makaleleri [DOMATES MÜTF Acil 29.11.14]
Pekdemir: 2014 yılı makaleleri [DOMATES MÜTF Acil 29.11.14]Pekdemir: 2014 yılı makaleleri [DOMATES MÜTF Acil 29.11.14]
Pekdemir: 2014 yılı makaleleri [DOMATES MÜTF Acil 29.11.14]
 
BPPV' de medikal tedavinin yeri ve D vitamini eksikliği ilişkisi
BPPV' de medikal tedavinin yeri ve D vitamini eksikliği ilişkisiBPPV' de medikal tedavinin yeri ve D vitamini eksikliği ilişkisi
BPPV' de medikal tedavinin yeri ve D vitamini eksikliği ilişkisi
 
Kadın Çizgisi
Kadın ÇizgisiKadın Çizgisi
Kadın Çizgisi
 
Stress Urinary Incontinence in women: 2018 Update of EAU Guideline
Stress Urinary Incontinence in women: 2018 Update of EAU GuidelineStress Urinary Incontinence in women: 2018 Update of EAU Guideline
Stress Urinary Incontinence in women: 2018 Update of EAU Guideline
 
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 2
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 2Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 2
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 2
 
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 2
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 2Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 2
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 derya çinar 2
 
Salon 1 14 kasim 15.30 17.00 sevi̇lay erden
Salon 1 14 kasim 15.30 17.00 sevi̇lay erdenSalon 1 14 kasim 15.30 17.00 sevi̇lay erden
Salon 1 14 kasim 15.30 17.00 sevi̇lay erden
 

YBU da uyku tedavisi1.ppt

  • 1. Yoğun Bakım Hastalarında Uyku Bozukluklarının tedavisi Prof. Dr. Hikmet YILMAZ CBÜ Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı
  • 2. Yoğun Bakım Ünitelerinde (YBU) uyku bozukluğu nedenleri • Ortamdan kaynaklanan nedenler – Gürültü (Monitör alarmları, konuşmalar, telefon yada anonslar…) – Sirkadiyen ritmi bozan aydınlatma – Ortam sıcaklığı – Hasta bakım aktiviteleri (ilaç uygulamaları, tanı testleri, mekanik ventilasyon, endotrakeal entübasyon, aspirasyon..) • Hastalığa bağlı nedenler – Deliryum – Ağrı – Stres – Fiziksel aktivite kaybı – Organ disfonksiyonları – Komorbid hastalıklar – Hastalığın şiddeti – İnflammatuar yanıt – İlaç etkileri (Sedatifler, analjezikler..) 2
  • 3. YBÜ’lerde uyku bozukluğunun nedenleri & sonuçları* *Edvardsen JB et al, SAGE Open Nurs 2020
  • 4. YBU hastalarında uyku bozukluklarının yönetilmesi • Burada temel yaklaşım yoğun bakım ortamında uyku hijenini sağlamak. • Bu nedenle YBÜ’lerde uykusuzluğa neden olan faktörlerin belirlenip ortadan kaldırılmasının yanı sıra; izlenen her bir olgu özelinde uyku ortamını iyileştirmeye yönelik düzenlemelerin yapılması gerekli. 4
  • 5. YBU hastalarında uyku bozukluklarının yönetilmesi • Genel önlemler (Non-farmakolojik yaklaşım) • Medikal tedavi (Farmakolojik yaklaşım) 5
  • 6. YBU hastalarında uyku bozukluklarına non-farmakolojik yaklaşım* • Gürültünün azaltılması – YBU’da konuşmaları en aza indirme, kulak tıkaçları, ses maskeleme • Diürnal ışık uygulamaları – Gün ışığına maruziyet, göz bandları • Yeterli uyku için kesintisiz zamanın sağlanması • Uygun fizyolojik destek • Hasta-ventilatör uyumunun sağlanması • Gevşeme tekniklerini uygulatma – Müzik terapisi, masaj, ayak banyoları, aromaterapi, *Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 7. YBU & gürültü • YBÜ’lerinde uykuyu etkileyen en önemli faktörlerden biri. – Monitör, ventilatör, diğer ekipmanlardan gelen alarm sesleri, çalışanların konuşmaları, girişim uygulamalarının sesleri, telefon • YBÜ’de saatte 20-68 arousal gelişmekte ve bunların %11-22’si sadece gürültü etkisi ile olmaktadır*. • Özellikle ventilatör sesi (51 dB), aspirasyon işlemi (53 dB), şırınga pompaları (63 dB) YBÜ’lerinde sağlıklı bir uyku ortamı için limiti aşan arka plan seslerinden sorumludur. *Bourne SR et al, Anesthesia, 2004; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 8. YBÜ & gürültü • Uluslararası Gürültü Konseyi YBÜ’de gürültü seviyesini gündüz 45 dB, akşam 40 dB, gece 20 dB altında olmasını önermektedir. • Dünya Sağlık Örgütü ise ölçülebilir uyunun yaklaşık 30 dB seviyelerinde başladığını belirtmektedir. • Halbuki bu konuda yapılan çalışmalar YBÜ’de ortalama gürültü seviyesinin 60-70 dB olduğunu göstermekte*. *Hui X et al, Critical Care 2009; Bihari S et al, J sleep Med 2012; MC Reade et al, Intensive Care 2018; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 9. YBU & gürültü ile başa çıkma • Davranışa dayalı ses azaltma – YBÜ’de hasta yakınlarının ziyaretlerinin gündüzleri sınırlı sayıda ve sınırlı zamanlarda gerçekleşmesini sağlamak – YBÜ’de görevli tüm personelin sesiz çalışma konusunda bilinçlendirilmesi ve eğitimi • Gereksiz alarmları azaltma, ses maskeleme (beyaz gürültü) – Çağrı, telefon, vb elektronik cihazların geceleri titreşim modunda yada yanıp-sönen ışık sistemi modunda çalıştırılması • Alarmların, telefon seslerinin kısılması – Özellikle geceleri monitörlerin dB seviyelerini düşürme 9
  • 10. YBU & gürültü ile başa çıkma • Gürültü, gıcırtı yapan nedenlerin (kapılar, pansuman arabaları..) tesbiti ve ortadan kaldırılması • YBÜ odalarının modüler (tek yataklı ayrı odalar şeklinde) tasarımı – Ortamın oluşturulmasında ses yalıtımına özen gösterilmesi • Hastalarda kulak tıkaçları (Ses engelleme) yada gürültü önleyici kulaklıkların kullanılması – Konfüzyon ve deliryumu önlemede yararlı* – Uyku üzerine olumlu etkileri var** – Sedatize, konfü yada oryantasyonu bozuk olgularda KULLANILMAMALI 10
  • 11. YBU & gürültü ile başa çıkma • Bir çok randomize kontrollü çalışmada kulak tıkaçlarının uyku yapısını olumlu etkilediği gösterilmiştir. • Uykuyu destekleyen & teşvik eden müziklerin sübjektif uyku kalitesini artırdığını ileri süren pek çok çalışma var*. – Mümkünse, hastanın tercihine göre klasik müzik veya diğer yatıştırıcı özellikli enstrümental müzik türleri kullanılabilir. • Gündüz saatlerinde 14:00 – 16:00 arası sessizliğin sağlanması (sessiz zaman), beraberinde ışıkların kısılması YBÜ hastalarında uyku kalitesini artırmış. * Bourne SR et al, Anesthesia, 2004; Hui X et al, Critical Care 2009; Bihari S et al, J sleep Med 2012; MC Reade et al, Intensive Care 2018; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 12. 12
  • 13. 13
  • 14. Paket müdahaleler • Paketleme, aynı anda birden fazla basit müdahalenin uygulanmasını içeren pratik bir yaklaşımdır. • 2018 PADIS (Pain, Agitation, Delirium, Immobilisation, Sleep) kılavuzu, ses ve ışık azaltma ve bakımın gruplandırılmasını içeren paketlerin, müzik ve alternatif yaklaşımların eklenmesiyle uyku kalitesini artırabileceğini öngören “paketler” önermektedir*. 14 *Dabrowska WM et al, Open Med 2018
  • 22. Alternatif terapiler • Müzik, masaj, refleksoloji, aromaterapi, gevşeme tekniklerinin uygulanması ve terapötik dokunuş dahil olmak üzere uyku teşviki için alternatif tedavilerin stresi azalttığı ve öznel uyku kalitesini iyileştirdiğini gösteren pek çok araştırma yapılmıştır*. *Pisani AM et al, Concise Clinical Review 2015; MC Reade et al, Intensive Care 2018; Dorsch JJ et al, Semin Respir Crit Care 2019; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020; Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
  • 23. Müzik • Cerrahi YBÜ’ler başta olmak üzere pek çok birimde yapılan randomize çalışmalar amaca özel hazırlanmış 15-45 dakikalık ağırlıklı klasik müzik dinletilerinin uykuyu olumlu etkilediğini, özellikle de N3 uykusunu artırdığını göstermiş*. 23 *Dorsch JJ et al, Semin Respir Crit Care 2019; Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
  • 24. YBÜ’lerde müzik dinletisi uygulamasının etkileri 24
  • 25. YBÜ’lerde müzik dinletisi uygulamasının etkileri 25
  • 26. YBÜ’lerde müzik dinletisi uygulamasının etkileri 26
  • 27. YBÜ & aydınlatma • Aydınlatma, sirkadiyen ritm üzerinden biyolojik saati düzenleyerek melatonin üzerinden uyku döngüsünü etkiler. – YBÜ’lerde ışık seviyeleri 42 – 168 lüx arasında değişiyor • YBÜ’de hastaları doğal gün ışığına maruz bırakmanın; bu olgularda stres düzeyini azalttığı, daha az analjezik kullanıldığı ve bu olgularda uyku kalitesinin daha iyi olduğu gösterilmiş*. *MC Reade et al, Intensive Care 2018; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 28. YBÜ & aydınlatma* • Bilinci açık, işbirliği yapabilen olgularda göz bandı kullanılmalı • Işığa maruziyet kontrol altına alınmalı (gün boyunca panjurları açık tutun, geceleri ışık seviyelerini azaltın), saat 22:00’den sonra ışıklar kapatılmalıdır. • Kapılar kapalı tutulmalı ve gereksiz ışıklar kapatılmalıdır. *Tellias I et al, Critical Care 2019; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 29. YBÜ & ortam sıcaklığı* • YBÜ’de ortam sıcaklığının 24 ºC’den fazla olması sık uyanmaya ve REM uykusunda azalmaya, 12 ºC’den düşük olması da rüyaların içeriğinin olumsuz etkileyerek uyku kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır. • YBÜ’de sıcaklığın 21-24 ºC, nem oranının %30-%60 arasında olması sağlanmalıdır. 29 *Delaney LJ et al, Annals of Intensive Care 2015;
  • 30. YBÜ & hasta bakım ve tedavi uygulamaları • Yapılan bir çalışmada YBÜ’de her gece, 24:00 – 5:00 arası hasta başına ortalama 42.6 bakım-girişim yapıldığı (ağız bakımı, göz bakımı, dekibütüs bakımı, pansuman değişimi, yatak banyosu, kateter değişimi, endotrakeal entübasyon, mekanik ventilasyon kontrolü…); bunların uyku bozukluğuna etkisi %40.5 olduğu ileri sürülmektedir*. 30 *Weinhouse LG et al, Sleep 2006; Bihari S et al, J sleep Med 2012; MC Reade et al, Intensive Care 2018
  • 31. Hasta bakım ve tedavi uygulamalarının planlanması* • YBÜ’lerdeki bakım ve tedavi uygulamalarının herhangi bir gürültüden daha fazla uykuyu bozduğu bildirilmiştir. • Yoğun bakım 24 saatlik bir aktivitedir, ancak ilaç uygulamasının, radyografilerin, yara bakımının ve banyonun gecede 40-60 defaya kadar uykuyu kesmesi gerekip gerekmediği gerçekten sorgulanmalıdır. 31 *Delaney LJ et al, Annals of Intensive Care 2015; MC Reade et al, Intensive Care 2018; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 32. Ağrı ve rahatsızlık • Ağrı ve rahatsızlık YBÜ’de uykuyu olumsuz etkileyen faktörlerdendir. • Rahat olmayan hastane yatağı, rahatsızlık veren pozisyonda uyuma, alışık olmadığı yatakta uyuma, kitap okuma, süt içme gibi uyku ritüellerini yerine getirememek YBÜ’de rahatsızlığa neden olabilir. – Ayrıca, hastanın monitörizasyonu sırasında kullanılan elektrotpedler bazen derinin tahriş olmasına ve kaşıntıya neden olabilir; verilen oksijen desteğinin yeterince nemlendirilmemiş olması burun ve ağızda kuruluk yaratabilir; intravenöz tüm serum setleri de hastada rahatsızlığa yol açarak uykuyu olumsuz etkileyebilir. 32
  • 33. Mekanik ventilasyon* • YBÜ’de mekanik ventilasyon modları uykuyu olumsuz etkileyen faktörlerden biridir. – Polisomnografik çalışmalar YBÜ’de mekanik ventilasyonlu hastalarda uykunun ciddi şekilde bozulduğunu, uykunun fragmente olduğunu, uyku kalitesinin azalmış olduğunu, N3 uykusu ve REM uykusunda azalma olduğunu göstermiştir. 33 *MC Reade et al, Intensive Care 2018; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 34. Ventilatör modu • YBÜ hastalarının %40’ının mekanik olarak ventile edildiği göz önüne alındığında, ventilatör ayarlarının optimize edilmesinin YBÜ’lerdeki uyku bozukluğunun azaltılmasına etkisinin önemi anlaşılabilecektir • Yapılan çalışmalar basınç kontrollü (PCV), Asiste modlu ventilasyon (ACV) veya hacim destekli ventilasyon (PAV) özelliklerini taşıyan ventilatörlerin spontan modda çalışan ventilatörlere göre uyku yapısını olumlu etkilediğini göstermektedir*. 34 *Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020
  • 35. ABCDEF (G) paketi • Paket, koordineli uyanış ve spontan solunum koordinasyonu ve ilaç seçiminden (ABC), deliryum taramasından (D), erken mobilizasyondan (E) ve aile katılımından (F) oluşur. • Bu paketin YBÜ’lerde başarılı bir şekilde uygulanabileceği ve daha iyi sağkalım sonuçları, azaltılmış ventilasyon süresi ve koma ve deliryum sıklığı ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. – Bu demetin uyku kalitesini de iyileştirip iyileştirmediği bu çalışmalarda araştırılmamıştır. – Potansiyel uyku bozukluklarının tespiti, yönetimi ve önlenmesi için bu pakete “iyi uyku” veya “gece uykusu oluşturma” için “G” harfinin eklenmesi, günlük yoğun bakım rutininde başka bir disiplinler arası müdahale yaklaşımını temsil edebilir. 35
  • 36. YBÜ’de kullanılan ilaçlar* • YBÜ’lerinde analjezi yada sedasyon için kullanılan bir çok ilaç REM uykusunu azaltarak uyku mikroyapısını de devamlılığını bozarlar. • Beta blokerler REM uykusunu baskılar, uykusuzluğa ve kabus bozukluklarının yaşanmasına neden olurlar • Bu özellikleri lipid çözünürlükleri ile ilişkili. – Bu nedenle lipid çözünürlüğü daha düşük olan atenolol ve sotalol propranolol veya labetolole göre daha az uyku bozukluğuna neden olur. • Statinler de uyku yapısını bozuyor, verilecekse öğleden sonra verilmeli • H2 reseptör antagonisti Rantidin uykusuzluğa neden olurken; kan- beyin bariyerini hızlı geçen simetidin N3 uykusunu artırır. *Dorsch JJ et al, Semin Respir Crit Care 2019; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020; Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
  • 38. YBÜ’de bakım ve tedavi uygulamaları & uyku • YBÜ’lerde görevli hekim ve diğer sağlık görevlilerinin uyku konusundaki bilgi düzeylerini artırmak ve geliştirmek; bakım ve tedavi uygulamalarından kaynaklanan uyku bozukluğu nedenlerini minimize edecektir. – YBÜ personeline uyku yoksunluğu ve uyku hijeni konusunda periyodik eğitim verilmeli – Hizmetiçi eğitim ve yoğun bakım kurslarına uyku konusu eklenmeli – YBÜ’de yaşanan uyku sorunlarına ilişkin multidisipliner bakım planı geliştirilmeli 38
  • 39. YBÜ’de bakım ve tedavi uygulamaları & uyku • YBÜ’lerde enfeksiyon komitesine benzer bir şekilde uyku komiteleri (Hekim, eczacı ve solunum terapistinden oluşmuş) oluşturulmalı, uyku bozukluğu olan hastalar ağrı, anksiyete ve huzursuzluk açısından değerlendirilmeli • YBÜ’lerde uykunun değerlendirilmesi için standardize edilmiş ölçekler geliştirilmeli ve rutin olarak uygulanmalı 39
  • 40. YBÜ’de bakım ve tedavi uygulamaları & uyku • Hastaların normal uyku saatlerinde girişim ve uygulamalar en aza indirilmeli • Banyo, giyinme vb aktivitelerin gündüz saatlerinde yapılması sağlanmalı • Hasta özelinde düşünülmeli, evde uyguladığı bir ritüeli varsa uykusuna yardımcı olacak eşyaların (pike, yastık vb) evden getirilmesi sağlanmalı 40
  • 41. Özetlemek gerekirse YBÜ’lerde uyku bozukluğuna non-farmakolojik yaklaşım 41
  • 42. YBÜ’de uyku bozukluklarının medikal tedavisi (Farmakolojik yaklaşım) • YBÜ’de ağrı ve sedasyon amaçlı kullanılan ve uykuyu etkileyen agressif tedavilerin sınırlanması • BZP’lerin kullanımı minimize edilmeli • Propofol gibi kısa etkili IV ilaçların kullanımı teşvik edilmeli • Bir defada birden fazla ilaç başlamaktan kaçınılmalı • Medikal tedavi hasta özelinde planlanmalı – Hastalık yok hasta var 42
  • 43. YBÜ’de uyku bozukluklarının medikal tedavisi* (Farmakolojik yaklaşım) • GABA agonistleri (Propofol ve BZP’ler) • Z grubu ilaçlar • Deksmedetomidin • Ketamin • Melatonin • Diğer ajanlar – TAD’lar – Mirtazepin – Trazodon – Antihistaminikler 43 *Dorsch JJ et al, Semin Respir Crit Care 2019; Trivoipati R et al, J of Patient Experience, 2020; Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
  • 44. GABA agonistleri (Propofol ve BZP’ler)* • Klor kanallarını açarak hipotalamusta GABAerjik aktiviteyi artırır, hücresel hiperpolarizasyona yol açıp GABA’nın postsinaptik inhibitör etkisini uzatırlar. • Bir yandan da öreksin, histamin ve serotonin salınımlarını azaltarak • Total uyku süresini artırıcı etki gösterirler*3 • N2 uykusunda artışa, N3 ve REM uykusunda azalmaya neden olurlar. • Sedasyon, hipotansiyon ve anaflaktik reaksiyona neden olabilmeleri önemli yan etkileri 44 *Brandt J et al, Drugs R&D 2017
  • 45. GABA agonistleri (Propofol ve BZP’ler) • Temazepam ve diğer kısa etkili benzodiazepinler, diazepam veya nitrazepam gibi daha uzun etkili ajanlardan daha az ertesi gün etkisine neden olurlar. • Sedasyon, hipotansiyon ve anaflaktik reaksiyona neden olabilmeleri önemli yan etkileri • Kloral hidrat da kısaca hipnotik olarak kullanılabilir; REM uykusuna minimal etki ile uyku gecikmesini ve gece uyanmalarını azaltır. – Kloral hidratın dezavantajları, hipnotik olarak benzodiazepinlerden daha az etkili olması 45
  • 46. Zolpidem, zopiklon, zaleplon, eszopiklon • "z- grubu ilaçlar" olarak gruplandırılan zolpidem (bir imidazopiridin), zopiklon ve eszopiklon (siklopirolonlar) ve zaleplon (bir pirazolopirimidin), GABA A reseptörünün non- benzodiazepin agonistleridir. • Bunlar yaygın olarak kullanılan sedatif-hipnotik benzodiazepinlerden (tipik olarak temazepam, diazepam ve lorazepam) daha az yan etkiye neden olurlar*. 46 *Brandt J et al, Drugs R&D 2017
  • 47. Deksmedetomidin • Bir alfa-2 agonisti olan deksmedetomidin, kritik hastalarda propofol ve benzodiazepinlerden farklı bir mekanizma ile sedasyon üretir. • Bu ilaçlardan farklı olarak N3 uyku oranını arttırır. • 65 yaş ve üzeri 76 postoperatif ventilasyonsuz kalp dışı cerrahi yüksek bağımlılık ünitesi (HDU) hastası üzerinde yapılan bir çalışmada, çok düşük doz deksmedetomidin (0,1 mcg/kg/saat) N2 uyku oranını %15,8'den (IQR 1.3-) artırmıştır. %62.8) plasebo ile %43.5'e (%16.6-%80.2), toplam uyku süresinin uzamasına ve sübjektif uyku kalitesinin iyileşmesine neden olmuştur*. *Christina A et al, Critical Care Medicine 2014 47
  • 48. Deksmedetomidin • Propofol ve benzodiazepinlerle karşılaştırıldığında deksmedetomidin, pilot çalışmalarda toplam uyku süresinin yanı sıra N2 ve N3 uyku fazlarını uzatmış ve subjektif uyku kalitesini iyileştirmiştir. • Yaşlı hastalarda postoperatif deliryumda azalmaya ilişkin bazı kanıtlar da bildirilmiştir. • Bununla birlikte, çok merkezli geniş bir çalışma, propofol ve midazolam ile karşılaştırıldığında, ne toplam prognozda ne de deliryum oranlarında önemli bir avantaj göstermedi*. – Bu ajanın en önemli ve en sık gözlenen yan etkileri ise bBradikardi ve hipotansiyon 48 *Lu W et al, Medicine 2017
  • 49. 49
  • 50. Ketamin* • Bir fensiklidin türevi • Eksitasyonu inhibe ederek (NMDA reseptör antagonisti ve antiglutamaterjik etki) ve inhibisyonu güçlendirerek (opioid, nikotinik, muskarinik ve monoaminerjik reseptörler) limbik sistemin uyarıcı etkisini inhibe eder. – Total uyku süresini değiştirmez ama NMDA antagonisti etkisi nedeniyle N3 uykusunu artırır, REM uykusunu azaltır. – Yüksek dozlarda bilinç kaybına neden olur. – Sedasyona yol açması, bilinci bastırması, amneziye, halüsinasyon ve delüzyonlara neden olabilmesi, taşikardiye, tansiyon değerlerinde artışa neden olabilmesi önemli yan etkileri 50 *Nilius G et al, Nature and Science of Sleep 2021
  • 51. Melatonin • Retinohipotalamik yolaktan suprakiyazmatik çekirdeğin aktivasyonu ile pineal bezde serotonin öncülünden sentezlenip salgılanan bir nörohormondur. • Vücut ısısını düşürür, uykuya dalmayı ve sürdürmeyi kolaylaştırır. – YBÜ hastalarında melatonin replasmanının etkili olduğuna dair kanıt lar son zamanlarda yapılan çalışmalar ile artmakta*. • Melatonin ayrıca benzodiazepinlerin kesilmesine de yardımcı olabilir – Melatonin, belirgin bir sedasyon oluşturmadan uykuyu teşvik ederek etki gösterdiğinden, sedasyonun ve solunum çabasının azalmasının istenmediği hastalarda da faydalı olabilir. – Benzodiazepinlerden farklı olarak melatonin, normal uyku mimarisini korur. 51 *Marra A et al, Crit Care Clin 2019; Wibrow B et al, Intensive Care 2022
  • 52. Melatonin • Yoğun bakımda kalmanın neden olduğu sirkadiyen ritim anormallikleri, düşük melatonin seviyeleri ile ilişkilendirilmiştir. • 10 mg melatonin uygulamasıyla Bourne, plasebo grubuna kıyasla bispektral indeks (BIS) ile ölçülen gece uyku etkinliğini iyileştirdi. • Bununla birlikte, bir Cochrane incelemesi, yoğun bakım ünitesinde uykuyu iyileştirmek için melatonin kullanımı için yetersiz kanıt buldu*. 52 *Wibrow B et al, Intensive Care 2022
  • 53. Melatonin • Melatonin, yüksek dozlarda bile düşük yan etki profiline ve düşük kalıntı günlük uyuşukluğa sahiptir. – Benzodiazepine göre ilaç bağımlılığı riski yoktur. – Teorik olarak melatonin, melatonin eksikliği olan hastalarda veya kritik hastalar gibi sirkadiyen ritim bozukluğu olan hastalarda uyku fazı değişimini değiştirir. – Bununla birlikte, özellikle yoğun bakım ünitelerindeki yetişkin hastalarda uykunun miktarı ve kalitesi üzerinde melatoninin yararlılığına odaklanan yakın tarihli bir sistematik derleme, kritik hastalarda uyku kalitesini ve miktarını iyileştirmede melatoninin rolünü belirlemek için kanıtların yetersiz olduğunu bulmuştur 53
  • 54. Diğer ajanlar • Uykusuzluk tedavisinin bir parçası olarak düşük etkili nöroleptikler, antidepresanlar ve benzodiazepinler tercih edilen ilaçlardır. • Yoğun bakım hastalarında, özellikle kompleks organ hasarı olanlarda, bu maddelerin uykuyu artırıcı etkisine ilişkin veri eksikliğinden dolayı herhangi bir açıklama yapılamamaktadır. 54
  • 55. Amitriptilin • Amitriptilin, 2018 PADIS kılavuzunda yer almamaktadır ve bazı yazarlar tarafından “uykusuzlukta kullanımı araştırılmadığı ve hipotansiyon, aritmiler ve antikolinerjik gibi önemli potansiyel yan etkileri olduğu” gerekçesiyle önerilmemektedir. – Gece yatıştırıcı olarak en yaygın olarak kullanılan trisiklik antidepresan olan amitriptilin, genellikle REM uykusunu azalttığı kabul edilir, ancak uyku gecikmesini azaltmak ve genel uyku süresini artırmaktır – Bunun bireysel bir hastada fayda sağlayıp sağlamadığı sadece 1-2 gecelik tedaviden sonra kolayca anlaşılır. 55
  • 56. Mirtazepin • Noradrenerjik ve serotonerjik nörotransmitter salınımını artırarak etki gösteren atipik bir antidepresandır. • Total uyku süresini REM uykusunu ve N3 uykusunu artırır. • 15-30 mg'lık dozları güvenlidir 56
  • 57. Trazodon • Bir tetrasiklik antidepresan olan trazodon, genellikle ayaktan hastalara uykusuzluk tedavisi olarak benzodiazepinlere alternatif olarak reçete edilir. • Rutin dışı kullanımı (en fazla 7 gün boyunca 50 mg gecede), Birleşik Krallık Yoğun Bakım Derneği'nin 2006 tarihli bir kılavuzunda benzodiazepinlere alternatif olarak önerilmiştir, ancak bu bağlamda herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. 57
  • 58. Antihistaminikler /difenhidramin, doksilamin) • Difenhidramin (25-50 mg gece) ve doksilamin (25 mg gece) hem uyku latansını kısaltır, hem de total uyku süresini artırır. • Bununla birlikte, karşılaştırmalı çalışmalar olmadığı için sedasyon yada uyku amaçlı kullanımı yaygınlaşmamıştır. 58