2. 1. Ұңғымаларды жерасты жөндеу
туралы түсінік
• Ұңғымадағы жабдыққа, ұңғымаға немесе оған
іргелес жатқан қабаттарға әсер ету операцияларын
орындауға байланысты жұмыстар ұңғымаларды
жерасты жөндеу деп аталады. Т. о.
ұңғымаларды жерасты жөндеу-ұңғыманың және
ұңғымаішілік жабдықтың үздіксіз жұмысын
қамтамасыз ету.
3. •Жөндеу жұмыстары кезінде ұңғымалар
өнім бермейді. Осыған байланысты
ұңғымалардың тоқтап қалуы пайдалану
коэффициентімен ескеріледі,
яғни.ұңғымалардың нақты жұмыс
уақытының олардың ай, тоқсан,
жылдағы жалпы күнтізбелік уақытына
қатынасы. Пайдалану коэффициенті
орташа есеппен 0,94-0,98 құрайды.
4. Жерасты жөндеу мақсаттарына қарамастан, оның құрамына кіретін
бірдей операциялар бірдей мамандандырылған машиналар мен
құралдарды қолдануды талап етеді.
Жерасты жөндеу кезінде келесі операциялар орындалады:
көлік — ұңғымаға қажетті жабдықтар мен құралдарды жеткізу;
дайындық-ұңғыманың жанындағы алаңға жабдықты орнату және оны
жұмысқа дайындау;
Түсіру-көтеру-жабдықты алу немесе ұңғымаға түсіру;
жөндеу жұмыстарының өзі;
қорытынды-жабдықтар кешенін бүктеу және оны тасымалдауға
дайындау.
6. • Ағымдағы жерасты жөндеу - ұңғымаішілік және Сағалық
жабдықтардың жұмыс режимін түзету немесе өзгерту,
ұңғыманы жұмысқа жарамды күйде ұстау жөніндегі
жұмыстар кешені. Оған, атап айтқанда, бұзушылықтарды
жою немесе ұңғымада орналасқан жабдықты ауыстыру
жұмыстары жатады.
• Күрделі жөндеу, ұңғымалар - оның жұмыс жағдайын
қалпына келтіру бойынша жұмыстар кешені. Оған корпусты
жөндеу және ұңғыма маңындағы аймаққа және ұңғымаға
іргелес жатқан қабаттар учаскелеріне әсер ету кіреді.
Жерасты жөндеу жұмыстары ағымдағы және күрделі
жөндеу болып бөлінеді:
9. Жөндеу жұмыстарын жүргізер
алдында дайындық жұмыстарын
жүргізу қажет, оларға мыналар
жатады:
1. Ұңғыма сағасына жақын жылжымалы
көпірлерді орнату (стационарлық көпірлер болмаған
жағдайда).
2. Тартқыштарды бекіту үшін якорьді
тексеру.
3. Мұнара мен агрегат ұясын тіреуге
арналған алаң құрылғысы.
4. Агрегатты ұңғыма сағасына орнату.
5. Мұнараны тік күйге орнату, оның бөлігін
жоғары қарай жылжыту.
6. Діңгекті Туралау және тартқыштарды
тарту.
7. Жұмыс алаңының палубасын орнату.
10. Әрі қарай қажет:
1.Жұмыс бағанының перфорациялық тесіктерінен
жоғары орнатылған кесу клапанын жабыңыз;
2.Ұңғыманы жуумен бірге жуу;
3.Ұңғыма сағасын қысыммен жұмыс істеуге
мүмкіндік беретін жабдықтармен жарақтандыру.
12. Ұңғымаларды күрделі және жерасты жөндеу
жөніндегі бригадалар вахтасының құрамы:
- Вахта аға (ұңғымаларды жерасты жөндеу жөніндегі
оператор немесе ІҚМ бұрғылаушы) - 1 адам.
- Көмекші (ПРС жөніндегі оператор немесе ІҚМ
бұрғылаушысының көмекшісі) - 1 адам.
- Көтергіш машинисі-1 адам.
Бригаданы тікелей басқаруды шебер жүзеге
асырады. Бригаданың өндірістік қызметіне
қатысты барлық өкімдер жұмысшыларға тек
шеберлер арқылы, ал ол болмаған кезде вахта
бойынша аға арқылы беріледі.
13. • ПРС бригадасы ЦДНГ жетекші геологы бекіткен, ЦПиКРС
жетекші инженері мен технологымен келісілген жоспар-
тапсырысты белгілейді. Бригадаға жұмыстардың жалпы
Нормативтік ұзақтығын көрсете отырып нормаланған наряд
беріледі:
• - ұңғымаға көшу;
• - дайындық-қорытынды жұмыстар;
• - тереңдік-сорғы жабдығын Көтеру-түсіру;
• - кептелу,
• - іске қосу алдында жуу;
• - түт, штангаларды булау;
• - шағын жөндеу жұмыстары.
15. • Ұңғымаларда жөндеу жүргізу қажеттілігін
анықтайтын негізгі себептер: сүзгі интервалында
немесе тікелей НКТ-да құм тығындарының пайда
болуы; коррозияны тудыратын күкіртсутек пен
көмірқышқыл газының қабаттық сұйықтықтары
мен газында болуы; бұзылу, ағынмен коррозия,
коррозия салдарынан функционалдық
қасиеттерінің жоғалуына байланысты НКТ-ның
төменгі бөлігіндегі қосымша құрылғыларды
мезгіл-мезгіл ауыстыру; істен шығу Жұмыс
дөңгелектерін құммен жеу, электр
қозғалтқышының немесе ток өткізгіш кабельдің
оқшаулауын бұзу нәтижесінде ЭЦН.
17. • Жөндеу бригадасы ұңғымаға көшкенге дейін тапсырыс беруші міндетті:
• - кірме жолдардың бар-жоғын және жай-күйін тексеру және қажет болған
жағдайда толтыруды, жоспарлауды жүргізу;
• - ұңғыма сағасының аумағын 30 м радиуста ластанудан, бөгде
заттардан, қардан және т. б. тазалауды жүргізу.;
• - - ФСК басқару станциясын тексеру және қайта жаңғырту, ПРС
(ІҚМ)бригадаларының жабдықтарын қосу үшін штепсельдік қосқышпен
жабдықтау;
• - SKN Тежегіш жүйесін тексеріп, қайта өңдеңіз;
• - ұңғыманың сағалық жабдығын байлау схемасына сәйкес жинақтау;
• - көршілес ұңғымалардағы мұнай, газ және судың өтуін жою;
• - коллектордың жұмысын тексеріңіз;
• - трактордың жабдықпен немесе басқа ауыр техникамен қозғалуы
кезінде зақымдалуы мүмкін барлық таяз жерленген коммуникацияларды
көрсеткіштермен белгілеу;
• - СК-да балансирдің бастары бүктеліп, иінді қоршаулар күшпен
бөлшектелуі тиіс.
18. • Жоғарыда аталған тармақтардың орындалуына ЦДНГ
шебері жауапты.
• Ұңғыманы ақаулы СК немесе технологиялық байламы бар
жөндеуге беруге жол берілмейді.
• ПРС (ІҚМ) қарапайым бригадалары және ұңғыманың ПРС
(ІҚМ) дайын болмауына байланысты уақтылы іске
қосылмаған жағдайда бас тарту ЦДНГ-ға жүктеледі.
• Ұңғыманың және оның айналасындағы аумақтың жай-күйі
жөндеу басталғанға дейін және жөндеуден кейін актімен
ресімделеді.
• Өндіру шебері ЦПРС бұтасын тапсыру үшін бұтаға
келуден бас тартқан жағдайда, бұтаның аумағының жай-
күйі бойынша ПРС-дан кейін шағымдар қабылданбайды.
• ПРС шебері ПРС үшін бұтаны қабылдау үшін бұтаға
келуден бас тартқан жағдайда, ЦПРС-ке қойылатын
талаптардың тізімін өндіру шебері анықтайды, бұл ЦПРС-
тен ұңғыманы қабылдаудан бас тартуға негіз болып
табылады.
20. • Жөндеу аяқталғанға дейін 2 сағат бұрын ұңғымаға ЦДНГ өкілі
шақырылады.
• Егер 3 сағат ішінде ЦДНГ өкілі болмаса, онда жөндеу мақсатына
қол жеткізілгеніне көз жеткізгеннен кейін бригада жоспар-кесте
бойынша басқа ұңғымаға көшеді.
• Ұңғымаларды қабылдау-тапсыру жөндеуден кейін: күндізгі
уақытта — ОӨҚО шебері (ОӨҚО) және ЦДНГ шебері (аға
оператор); түнгі уақытта — ОӨҚО аға операторы және ЦДНГ
кезекші операторы жүргізеді.
• ЦДНГ өкілінің келуі бойынша ұңғыма дайын болмаған жағдайда,
ұңғыманы жөндеуден қабылдау-тапсыру күндізгі уақытқа сағат 09-
00-ден 16-00-ге дейін ауыстырылады. 4 разрядтан төмен емес
Ұңғымаларды өндіру немесе зерттеу операторы ЦДНГ өкілі бола
алады. CDNG өкілін күту оңай (3 сағаттан аспайды).
• ЦДНГ өкілі ұңғыманы қабылдауға барар алдында жөндеу
жоспарымен танысады.
• ЦДНГ өкілінің қатысуымен тапсыруға шақыру жүргізіледі.
21. Ұңғыманы бригададан қабылдау кезінде ПРС және ІҚМ
тексеріледі:
- нақты орындалған жұмыстардың жөндеу жоспарында
көрсетілген жұмыстарға сәйкестігі;
- жылтыратылған сабақтың дұрыс тоқтатылуы;
- фланецті қосылыстардың шпилькалармен, гайкалармен
жинақталуы және оларды бекіту сапасы;
-бұталы алаң аумағының жай-күйі (аумақты қабылдау-тапсыру
актісіне сәйкес
ұңғымалар)
Ұңғымаішілік жабдықты монтаждау нәтижелері бойынша
деректер, айдау режимі, сорғыны пайдалануға беру күні
сорғының пайдалану паспортына және технологтың АЖО
дерекқорына енгізіледі.
Жұмыстар аяқталғаннан кейін, Егер жөндеу мақсатына қол
жеткізілсе, ұңғыма АКТ бойынша 2 тәулік ішінде ЦДНГ
тапсырылады. Актіге бір жағынан ЦПРС немесе ЦКРС шебері,
екінші жағынан аға инженер, ЦДНГ шебері қол қояды.
23. • Лифт құбырлар бағанасын ұстап, оларды көтеру
операциялары кезінде салмақта ұстауға арналған.
• Корпусқа, Бұрғылау құбырларына, құбырларға арналған
құбыр элеваторлары және штангаларға арналған штангалық
элеваторлар шығарылады.
• Дизайн бойынша олар бір және екі бөлікке бөлінеді.
• Негізгі бөлшектер-корпус, ұстау, құлып және сақтандырғыш.
24. • Бұл элеваторлар (бір штропты) муфтаның астындағы сорғы-
компрессорлық және бұрғылау құбырларын ұстауға арналған,
диаметрі 48-89 мм болатын құбырлар үшін 32 және 50 тонна жүк
көтергіштігін шығарады. пайдалану ерекшеліктері: жұмыс кезінде
оңай және ыңғайлы жұмыс, құбырларды ұстау процесінің
автоматтылығы, ауыстырылатын ұстағыштардың болуы.
• Жүк көтергіштігі 16-дан 80 тоннаға дейінгі ЭГ элеваторлары АПР-2 дБ
автоматымен жұмыс істеуге арналған. Олар корпустан, белбеуден,
ысырмадан және сырғалардан тұрады.
• Жүк көтергіштігі 50 және 80 т ETAD элеваторы автоматты әрекет
ететін ұстағышпен корпустан, топсалы тартпадан, аялдамалардан,
тұтқадан және штроптардың серіппелі ысырмаларынан тұрады.
Тұтқаны корпуспен бекіту тұтқаның құлыптау құрылғысы ретінде
қызмет ететіндей етіп жасалады. Ауыстырылатын ұстағыштардың
арқасында бірнеше құбыр өлшемдері бар СПО шығаруға болады.
• Жүк көтергіштігі ЭХЛ элеваторы 10 – 40 тоннаға тең мөлшерге
байланысты соғылған корпустан, тұтқасы бар қақпадан және
қауіпсіздік құрылғысынан тұрады. Корпустың жоғарғы бөлігінде
сақиналы дартер қарастырылған, онда сақтандырғышпен бекітілген
жабық күйде бұрау тұтқасы бұралған болт салынады.
26. • Көпірлерден беру кезінде элеваторды құбырға салу үшін жұмысшы
сол қолымен сырғаны алады, оң қолымен бекіткіштің серіппесін
сығып алады және тұтқаны солға қарай тартып алады, элеватордың
корпусы еңкейіп, құбырға жіберіледі.
• Ашылған жақтар құбырдың денесін орап, лифт корпусының ұясына
қайта оралады, содан кейін ұстағышы бар тұтқаны оңға қарай
бұрады.
• Элеваторды құбырдан алу үшін оң қолыңызбен бекіткіштің
серіппесін сығып, тұтқаны солға қарай созыңыз. Тұтқаның жақтары
корпустың ұясынан шығып, құбырды босатады.
• Элеваторларды пайдалану кезінде серіппелі тораптар көбінесе
парафинмен, кірмен бітеліп қалады. Сондықтан, жұмыс
аяқталғаннан кейін әр жолы элеваторды дизель отынымен немесе
керосинмен жуу керек, ал жұмысты бастамас бұрын оның барлық
түйіндерінің дұрыстығына көз жеткізу керек.
27. Жүк көтергіштігі ЭХЛ элеваторы 10 – 40 тоннаға тең мөлшерге
байланысты соғылған корпустан, тұтқасы бар қақпадан және қауіпсіздік
құрылғысынан тұрады. Корпустың жоғарғы бөлігінде сақина ойығы
қарастырылған, оған сақтандырғышпен бекітілген жабық күйде бұрау
тұтқасы бұралған болт салынады.
29. • Штроптар элеваторды ілгекке ілу үшін
қызмет етеді.
• Құрылымдық жағынан, бұл бір осьте қатты
созылған жабық болат Ілмек.
• Олар тұтас илектелген немесе
дәнекерленген.
• Штроптарды мақсаты бойынша ажыратады:
бұрғылау қалыпты-ШБН; бұрғылау
қысқартылған-ШБУ және пайдалану-ШЭ.
• Ұңғымаларды ағымдағы және күрделі
жөндеу үшін тиісінше 28 және 50 т жүк
көтергіштігі бар ШЭ – 28 және ШЭ -50
штроптары шығарылады.
31. Кт48-89, КТ89-132 құбыр кілттері ұңғымаларды жөндеу
кезінде оларды денеден немесе муфтадан
автоматтандырылған немесе қолмен ұстау арқылы сорғы-
компрессорлық құбырлар мен мұнай түріндегі муфталардың
бұрандалы қосылыстарын бұрап, бұрап шығаруға арналған.
32. • Ктму-М-60, КТМУ-М-73, КТМУ-М-89 құбыр кілттері
ұңғымаларды жерасты жөндеу кезінде диаметрі 60,
73, 89 мм сорғы-компрессорлық құбырлардың
бұрандалы қосылыстарын механикаландырылған
тәсілмен және қолмен бұрап бұрауға және бұрап
шығаруға арналған.
33.
34. CCN тізбекті құбыр кілттері мұнай құбырларын бұрау
және бұрау процесінде қолмен ұстауға және
айналдыруға арналған.
35. • Бір буынды құбыр кілті (БҚК) — бұрғылау штангаларын
бұрау немесе бұрау үшін қолданылады.
36. • Реттелетін қысқыш плашкалары бар КШК дөңгелек
штангалық кілті ұңғыма сорғысының бекітілген
поршенімен штангаларды бұрап алу үшін
қолданылады.
38. • Механикалық кілт APR2 - VBM
• APR2-VBM ұңғымаларын жер асты жөндеуге
арналған кілт (автомат) орташа және суық
жағдайда Ұңғымаларды жер асты жөндеу кезінде
ұңғымаларды бұрау-бұрау, салмақта ұстау және
босату операцияларын механикаландыруға
арналған
39. • Механикалық әмбебап гидравликалық жетекті КМУ-ГП-50 М
кілті электр суасты сорғыларын қоса алғанда, жабдықтың
барлық түрлерімен пайдаланылатын ұңғымаларды
ағымдағы және күрделі жөндеу барысында сорғы-
компрессорлық құбырлар бағанасын салмағында ұстап
тұру және бұрап алу бойынша операцияларды
механикаландыру үшін А-50 м типті гидрленген
қондырғылардың құрамында жұмыс істеуге арналған.
40. • КШЭ типті механикалық штангалық кілт Ұңғымаларды
ағымдағы жөндеу кезінде түсіру-көтеру операцияларын
жүргізу процесінде БҚ сорғы штангаларын
механикаландырылған бұрау-бұрау үшін арналған. Кілт
жетегі – коммерциялық желіден электр. Электр
қозғалтқышы орындау жарылысқа қауіпсіз.
41. • Кілт механикалық аспалы КМП-Г
• КМП-Г гидравликалық жетегі бар аспалы механикалық кілт А-50,
УПА-60 типті Көтергіш қондырғылардың құрамында жұмыс істеу
үшін ұңғымаларды ағымдық және күрделі жөндеу барысында
түсіру-көтеру операцияларын жүргізу кезінде Бұрғылау және
сорғы-компрессорлық құбырларды бұрап бұрауға арналған
42. • Кілт бекіткіш КСМ
• Ұңғымаларды ағымдағы жөндеу кезінде оларды
механикаландырылған бұрау және бұрап шығару кезінде
ұңғыма бағандарын тоқтату үшін КСМ сорғы-
компрессорлық құбырларына арналған құлыптау кілттері
қолданылады.
44. • СПО-ны орындау кезінде Бұрғылау қондырғысының машинисі
бақылау жүйесінің көмегімен параметрлерді бақылайды. Жүйе
бақылауды қамтамасыз етеді:
• 1. - тереңдікті, түсу және көтерілу жылдамдығын көрсету және
тіркеу
• 2. жүйеде май қысымын көрсету және тіркеу
• 3. Дифференциалды салмақтың өзгеруі туралы дабыл (тоқтату).
• 4. Құрал сұйықтыққа енген кезде деңгейді ұру.
• 5. Көшедегі температураны көрсету және тіркеу.
• 6. Авариялық Дабыл беру және/немесе көрсетілген СБҚ
параметрлеріне жеткен кезде лебедканы үзу.
• 7. Дисплей блогының экранында сақталған деректерді графиктер
ретінде қарау.
• 8. Қозғалтқыш қызып кеткен кезде дабыл қағу.
• Сондай-ақ, машинист құбырларды көтеру кезінде ұңғымаға ПЖ
беруді, тұндырғыштардағы немесе контейнерлердегі ПЖ деңгейін
бақылайды. Ұңғымадағы және жүйедегі қысымның артында
46. • Түсіру-көтеру операциялары (ТКО) көп еңбекті
қажет етеді және жұмыстың сипатына
байланысты жөндеуге кететін барлық уақыттың
50-ден 80% - на дейін, яғни іс жүзінде бұл
жұмыстар ұңғыманы жөндеудің жалпы
ұзақтығын анықтайды. Сондықтан жөндеуді
жеделдету үшін механикаландыру мен
автоматтандыру қажет. ТЖК кезінде бұрау және
бұрау электр қозғалтқышына арналған жетегі бар
АПР - 2 дБ автоматтары көмегімен орындалады.
Гидравликалық жетегі бар АПР - ГП, КМУ - 32 -
50 механикалық кілттері, гидравликалық жетегі
бар КМУ - ГП.
47. НКТ көтеру
• НКТ бағанын көтеруді бастамас бұрын, олардың бекітілмегеніне көз
жеткізу керек. Құбырларды ұстау салмақ индикаторы бойынша
анықталады.
• Құбыр бағанасын ұңғымадан көтеру кезінде келесі ережелерді сақтау
керек:
• Ø бағанның бірінші құбырын арнайы көтергіш саптаманың көмегімен
көтеру керек; терең ұңғымаларды жөндеу кезінде термиялық
өңделген бұрандалы ұшы бар көтергіш саптаманы қолдану қажет;
• Ø бір көтерілу жылдамдығынан екіншісіне күрт ауысуға және құбыр
бағанының өз салмағының 20% - дан асатын жүктемеден асып кетуге
жол берілмейді.
• Ø бұрандалы құбырды муфтаның жіптерінен толығымен шыққан
кезде көтеруге болады.
• Ø бұрандалы қосылысты босату үшін ілінісу тұтқаларын алып тастау
ұсынылмайды.
• Ø көтерілген құбырды көпірлерге берер алдында оның жіптеріне
қауіпсіздік қақпағын бұрау керек.
48. • НКТ көтеру лифт орнатылған қону
тақтайшасының ілінісіне көтергіш құбырды
бұраудан басталады. Содан кейін
планшайбаны ұңғымаға жіберілген
құбырлардың бірінші муфтасының
ұңғымасынан шыққанға дейін көтереді, оның
астына элеватор жеткізіледі. Элеваторды
жауып, оған NCT суспензиясын
отырғызыңыз, планшетті бұрап алыңыз да,
оны бір жаққа тартып, құбырларды көтере
бастаңыз.
49. ТҮК түсу.
• Құбыр бағанасын жөнделетін ұңғымаға түсіру кезінде мыналарды
сақтау ұсынылады:
• Ø көпірлерден көтерілу кезінде құбырдың тербелуіне және оның
мұнара бөлігіне соғуына жол бермеңіз.
• Ø бұрандалы құбырды алдыңғы құбырдың муфтасына отырғызу
құбырдың қатаң вертикалдылығын сақтай отырып, тегіс жүргізілуі
керек.
• Ø құбырларды AПР - 2 машиналарымен, механикалық немесе
гидравликалық кілттермен бұрау кезінде КМУ оларды жіптің бүкіл
ұзындығына толық бұрауға қол жеткізуі керек.
• Ø оларды бұрау кезінде НКТ суспензиясының айналуына жол
бермеңіз; бұған жол бермеу үшін қарсы кілт орнатылады.
• Ø әр түрлі болат маркалы құбырлардан тұратын құбыр бағанасын
түсіру кезінде олардың ұзындығын өлшемдер бойынша өлшеу керек;
әр түрлі типтегі, маркалы және көлемдегі құбырларды араластыруға
жол бермеу керек; кіші диаметрлі құбырлардан үлкен құбырларға өту
кезінде тиісті аудармашыларды қолдану керек.
• Ø қабылданбаған құбырлар "брак"белгісі бар сөреден шығарылады.
• Ø ілулі саптаманы ілулі саптаманың жоғарғы ұшына планшетке бұрау
51. ГАЗ ҚҰМДЫ ЯКОРЬ
• Мұнайда еріген газды және ұңғыма сұйықтығының құрамындағы
механикалық қоспаларды бөлуге арналған. Штангалық сорғыны
қабылдау кезінде орнатылады, газ құм якорьінен төмен шлам
жинағыш құбырды орнату ұсынылады (механикалық қоспаларды
жинау үшін).
• Газ құм зәкірін қолдану мүмкіндік береді:
• құмның кетуіне жол бермеңіз;
• сорғыны толтыру коэффициентін арттырыңыз;
• сорғының бітелуін жою және оның жұмысының сенімділігін
арттыру;
• ұңғыма жұмысының жөндеу аралық кезеңін ұлғайту.
52.
53. • Сұйықтық ПГ-2.000 газ құм якорьіне торлы
сүзгі арқылы енеді және қабылдау
құбырының құм спиралына түседі. Құм
спиралында сұйықтықтың шеңбер бойымен
және төмен қарай қозғалуы кезінде құмның
бөлінуі жүреді, ол құм құбыры арқылы
жинақтағышқа түседі. Сұйықтық қабылдау
құбырының төменгі саңылауы арқылы енеді,
жоғары қарай жылжиды, онда
байланыстырушы муфтада газ бөлінеді.
54.
55. • ЯГП түрі-73-114
• Газды және құмның үлкен фракцияларын
бөлу сорылатын сұйықтық 180 градусқа
бұрылған кезде пайда болады. Бос газ
ұңғыманың құбыраралық кеңістігіне енеді.
Құмның үлкен фракциялары NCT60-тан
жасалған штепсельмен, ұсақ-сүзгі торында
орналасады.
• Газсыздандырудың қажетті дәрежесін алу
үшін газ құмды зәкірге қосымша секциялар
орнату мүмкіндігі қарастырылған.
57. • Ø Ұңғымаларды құм тығындарынан
газдалған сұйықтықпен, көбікпен және
сығылған ауамен тазарту.Сұйықтықтың
кішкене бағанасы бар ұңғымаларда және
кенжарларда бос тығындар болған кезде
қолданылады. Ауыз қуысын тығыздау үшін
майлы тығыздағыш қолданылады. Газдалған
сұйықтық, көбік, Сығылған ауа жұмыс агенті
ретінде қолданылады. Бұл әдістің
артықшылығы-жуу сұйықтығының қабатпен
сіңуін болдырмау; тығыннан тазартқаннан
кейін ұңғыманы пайдалануға беру процесін
жеделдету; бағанның бір бөлігін сүзгі
саңылауларынан (zumpfa) төмен тазарту
мүмкіндігі.
58. Ø беттік белсенді зат қосылған газдалған
сұйықтықпен жуу. Төмен қысымды ұңғымаларда
қолданылады, олардың жұмысы жиі тығын
түзілуімен қиындайды, ал Тығындарды жою жуу
сұйықтығының қабатының сіңуіне байланысты.
Ø беттік белсенді заттармен (беттік белсенді
заттармен) Ұңғымаларды жуу. Мұнай - су
шекарасындағы беттік керілуді азайту үшін
қолданылады.Қатты суға беттік-белсенді заттардың
қосылуы оның беттік керілуінің төмендеуіне және
ұңғыманы игеру кезінде бұл суды шұңқыр
аймағынан тез, толығымен алып тастауға ықпал
етеді. СУЛЬФАНОЛ, сульфонатрийдің тұздары,
деэмульгаторлар және т. б. беттік белсенді заттар
ретінде қолданылады.
Ø Ұңғымаларды көбікпен жуу.Суда баз ерітіндісінің
белгілі бір концентрациясында Ұңғымаларды жуу
үшін қолданылатын тұрақты көбік пайда болады.
60. • Ø ұңғыманы құм тығынынан тікелей шаю-жуғыш сұйықтықты
ағызылған ұңғымалардың ішіне айдау және бұлыңғыр
жынысты сұйықтықпен ұңғыманың құбыр кеңістігі (құбырлар)
арқылы шығару арқылы одан құмды кетіру процесі.
Құбырларды тоқтата тұрудың соңы қаламмен, фрезермен,
фрезермен-қарындашпен жабдықталған.
• Ø жылдамдықты тікелей жуу-жуу құбырларын салу кезінде жуу
процесі тоқтамайды, бұл жуылған құмның шөгуін және түтік
бағанының жабысуын болдырмайды.
• Ø ұңғыманы кері жуу-жуу сұйықтығын құбыр кеңістігіне айдау
және жуу құбырлары арқылы сұйықтықтың жоғары ағынын
бағыттау арқылы ұңғымадан құмды кетіру процесі. Кішігірім
қиманың арқасында оларда жоғары жылдамдықтар пайда
болады, бұл құмның жақсы шығуын қамтамасыз етеді.
• Ø Ұңғымаларды реактивті аппараттармен жуу экс болған
жағдайларда қолданылады. бағанның ақаулары бар. Жуу
қондырғысы реактивті сорғыдан, концентрлі орналасқан
құбырлардан және жер үсті жабдықтарынан (шланг, бұрылыс,
су құюға арналған құрылғылар)тұрады
61. • Ø Ұңғымаларды тығындардан желонкалармен тазарту. Бұл әдіс
желонканың кенжарына дәйекті түсуден, оны толтырудан және
көтеруден тұрады. Қарапайым, поршеньді және автоматты
желонкаларды ажыратыңыз. Қарапайымдылығына қарамастан,
бұл әдіс бірқатар маңызды кемшіліктерге ие - процестің ұзақтығы;
экс-ті сүрту мүмкіндігі.бағандар; тартылған арқанның немесе
сымның үзілу мүмкіндігі; жұмыс орнының ластануы. Ұңғыманы
борпылдақ тығындардан және сұйықтық бағанының төмен
биіктігінен тазарту кезінде қарапайым желонкаларды, тығыз
тығындарда - поршеньді, барлық басқа жағдайларда - автоматты
пайдалану ұсынылады.
• Ø Ұңғымаларды құм тығындарынан гидробурлармен тазарту.
Ұңғымадан құм тығындарын жуу құбырларын түсірмей-ақ алып
тастауға болады. Осы мақсатта арқанға түсетін гидробур
қолданылады. Тығынға соғылғаннан кейін гидробур 2-3 метрге
көтеріліп, қашау қайтадан бетіне соғылады. Кезекті көтеру кезінде
поршень сұйықтықты қашаудың астынан құммен сорады, содан
кейін құм желонкаға, ал сұйықтық поршенді сорғыға түседі. Мұндай
соққылар кезінде гидробурға бірнеше тәсілмен кенжарға түскен
құм тығыны сорылады. Арқан ілмектерінің пайда болуын немесе
оның үлкен созылуын және үзілуін болдырмау үшін жұмыстарды
көтергіштің төмен жылдамдығымен жүргізу ұсынылады.
63. Ұңғымаларды жуу үшін:
1. сорғылар-ұңғымаға қысыммен сұйықтық беру үшін.
Стационарлық және жылжымалы (сорғы қондырғылары) бар.
2. ауыз байлау-сұйықтықты сорғыдан бұрылысқа немесе
субұрқақ арматурасына дейін жеткізу үшін
А) бұрылыс-НКТ бағанасын салмақта ұстап тұру, ББЖ-ны
жүзеге асыру және НКТ құбырларына ПЖ беру үшін
Б) субұрқақ арматурасы-сұйықтықты құбырларға беру үшін
3. NCT - сұйықтықты тікелей кенжарға беру үшін
4. Тұндырғыш-ПЖ-ны шламнан және механикалық
қоспалардан тазартуға арналған
5. ПЖ тазалау блогы
6. ПЖ дайындау блогы
70. ПЖ дайындау блогы
сорғыларды, типті Араластырғыштарды, гидравликалық
Араластырғыштарды, диспергаторларды, сондай-ақ бұрғылау
ерітінділері мен химреагенттерді дайындауға арналған ыдыстарды,
соңғысын БПР-2 ерітіндісін өңдеуге немесе айналым жүйесіне бере
отырып, қамтиды.
72. • 2.5.4. Циркуляциялық науалардың бойында ені кемінде 65 см сыртқы
жағынан биіктігі 1,0 м қоршауы бар палубалар орнатылуы тиіс
• 2.5.5. Балшық араластырғыштың жұмысы кезінде сазды, салмақты
және т.б. сынықтарды, күректерді және басқа заттарды пайдаланып
тиеу люкіне итеруге тыйым салынады. Бұрғылау ерітіндісін
дайындауға арналған тиеу материалдары алдын ала ұсақталуы тиіс.
Саз араластырғыштың айналасында, егер люк 1,5 м-ден астам
биіктікте орналасса, ені кемінде 1,5 м болатын баспалдақтары бар
палуба орнатылуы керек. Траптың еңісі 300-ден аспауы керек.
• 2.5.6. Жөндеуге арналған электр жетегі бар жабдық тоқтаған кезде
оның жетегі ажыратылуы тиіс, ал іске қосу құрылғысында "қосылмау -
адамдар жұмыс істейді"деген плакат ілінуі тиіс.
• 2.5.7. Гидравликалық саз араластырғышты штуцерлік бұрмалардағы
ашық ысырмалар кезінде іске қосу қажет.
• 2.5.8. Эмульсиялық, ингибирленген және диспергирленбейтін
полимерлі бұрғылау ерітінділерін, Мұнай негізіндегі ерітінділерді және
басқаларын қолданған кезде әрбір арнайы ерітіндіге тән қасиеттер
көрсеткіштерін бақылау оларды қолдану және пайдалану жөніндегі
нұсқаулықтарға сәйкес жүргізіледі.
73. • 2.5.9. Көмірсутек негізіндегі бұрғылау ерітінділерін (әк-битум,
инвертті-эмульсиялық және т.б.) қолданған кезде жұмыс
орындарының ластануының және ауа ортасының газдануының алдын
алу шаралары қабылдануы тиіс. Газдың ластануын бақылау үшін
роторда, ерітінді дайындау блогында, виброситтерде және сорғы үй -
жайында ауа ортасын өлшеу жүргізілуі тиіс, ал газдың ластануын
анықтаған кезде оны жою жөнінде шаралар қабылдануы тиіс.
• Көмірсутек буының концентрациясы 300 мг / см3 жоғары болған кезде
жұмыстар тоқтатылып, адамдар қауіпті аймақтан шығарылуы тиіс.
• 2.5.10. Көмірсутек негізіндегі ерітіндінің өздігінен тұтану
температурасы ұңғыманың аузындағы ерітіндінің күтілетін ең жоғары
температурасынан 50°С жоғары болуы керек.
• 2.5.11. Химреагенттермен өңделген бұрғылау ерітіндісінің
температурасы кезінде сағасында және сарайларда
(тұндырғыштарда) 40°С жоғары болған кезде персоналды ықтимал
термохимиялық күйіктерден қорғаудың арнайы шараларын қабылдау
қажет: ерітіндіні араластыру арқылы салқындату; науа жүйесін ұзарту;
тұндырғыштардың люктерін қақпақтармен жабу; жұмысшылардың
арнайы нұсқауы және т. б.
75. • Ұңғымаларды қышқылмен өңдеу ұңғыманы игеру кезінде
кенжарларды, кенжар маңындағы аймақты, Ұңғымаларды
тұзды, парафинді-шайырлы шөгінділерден және коррозия
өнімдерінен тазартуға, сондай-ақ тау жыныстарының
өткізгіштігін арттыруға арналған. Тұз қышқылының әсерінен
ПЗС жыныстарында қуыстар, үңгірлер, коррозия арналары
пайда болады, нәтижесінде тау жыныстарының өткізгіштігі,
демек, мұнай (газ) өнімділігі және айдау ұңғымаларының
қабылдау қабілеті артады.
Қышқыл өңдеудің келесі түрлері бар:
- Қышқыл ванналар
- Ұңғыманы қарапайым қышқылмен өңдеу
- Қысыммен қышқылмен өңдеу
- Көбік қышқылын өңдеу
- Бірнеше өңдеу
- Аралық (сатылы) өңдеу
- Термохимиялық
- Термоқышқылды өңдеу
76. • Қышқыл ванналар ашық кенжардың бетін және
ұңғыманың қабырғаларын цемент пен саз
қабығынан, шайырлы заттардан, коррозия
өнімдерінен, кальций шөгінділерінен қабат
суларынан тазартуға және тығынмен бекітілген
Жерасты жабдықтарын босатуға арналған.
• Қышқыл ваннасы бар Жұмыс ерітіндісінің көлемі
берілген аралықта магистральдың (бағанның)
көлемінен аспайды, оны қабатқа баспай кенжарға
айдайды.
• Қышқыл ерітіндісі өңдеу аралығында 16-24 сағат
ұсталады, содан кейін реакция қышқылын реакция
өнімдерімен бірге кері жуу арқылы ұңғымадан
шығарады. Жуу сұйықтығы ретінде су қолданылады.
78. Мақсаты реагенттерді қосу тұз қышқылы
•Қышқыл ерітінділердің қасиеттерін
жақсарту үшін оларға химиялық заттар-
қоспалар қосылады. Қосу арқылы
металға қатысты қышқылдың
коррозиялық белсенділігінің
төмендеуіне, қабаттың жынысына
қатысты оның ену қабілетінің
жақсаруына, қышқыл құрамынан тау
жыныстарының тесіктерін жабуға
қабілетті жауын-шашынның түсу
мүмкіндігінің төмендеуіне қол
жеткізіледі.
79. Ингибиторлар
• Ингибиторлар-қышқылды тасымалдайтын, айдайтын
және сақтайтын жабдыққа қышқылдың коррозиялық
әсерін төмендететін заттар. Әдетте ингибиторлар
қышқыл көлемінің 1% - дан аспайтын мөлшерде
қосылады. Іс жүзінде қышқыл композицияларға додикор
(0,5%) қосылады — коррозия жылдамдығын 300 есеге
дейін төмендететін импортталған коррозия ингибиторы.
Азол (CI-130) (1%) -суда еритін ингибитор, коррозия
жылдамдығын 50 есеге дейін төмендетеді.
• Коррозия ингибиторлары әдетте зауытта қышқылдық
қосылыстарға қосылады, бірақ бұл ингибитормен
қышқылдың сақтау және тасымалдау мерзімі бір айдан
аспайды. Бір айдан кейін, әсіресе өлшенбеген
контейнерлерде сақтау жағдайында қышқыл қайтадан
тежелуге жатады.
80. Күшейткіштер
• Интенсификаторлар — мұнай-бейтараптандырылған
қышқыл шекарасындағы беттік керілуді 5-20 есе
төмендететін беттік белсенді заттар.
• Қышқылдың тау жыныстарымен реакция өнімдерінің беттік
керілуін төмендету, қышқыл ерітіндісінің тиімділігін
арттыру, өңдеуден кейін пайдаланылған қышқылдың кері
ағуын жеңілдету үшін оны дайындау кезінде қышқылға
интенсификаторлар деп аталатын және беттік белсенді
заттар (беттік белсенді заттар) қосылатын заттар
қосылады.
81. Іс жүзінде Ұңғымаларды өңдеу кезінде келесі
гидрофилизациялаушы баз қолданылады:
- Неонол СНО ЗБ (1-2%);
- Превоцел (1-2%);
- ІЖҚ Нефтенол (1-2%);
- Сульфанол (0,5%).
Және гидрофобты материалдар:
- Кам Синоды (1,5%) қолдану температурасымен шектелген
(80 °С);
- ИВВ-1(1%);
- НЕФТЕНОЛ ГФ 9 гидрофобизатор (0,5%);
- Нефтенол К (0,5%).
• Гидрофобизаторлар мұнаймен қаныққан пропласттардағы
қышқылдың сүзілуін жеңілдетеді, оның қабаттың сумен
қаныққан бөлігіне енуін азайтады, бұл су қаныққан
арналардың қарқынды жұмыс істеуін және олар арқылы
мұнай ұңғымаларына судың енуін тездетеді.
82. Тұрақтандырғыштар
• Тұрақтандырғыштар-тұз қышқылында болатын кейбір реакция
өнімдері мен темір қосылыстарын еріту үшін қажет заттар.
• Қышқылды сорғы-компрессорлық құбырлар арқылы өнімді
қабаттың қышқылдық өңдеуінің соңына дейін тасымалдау, сақтау
және айдау процесінде хлорлы темір жыныстың карбонатты
компоненттерімен гидратталады, бұл қабаттың кенжар
маңындағы аймағының бастапқы өткізгіштігін 1,5-3 есе азайтады.
• Тұрақтандырғыш ретінде сірке қышқылы қолданылады (1-3%).
Лимон, шарап қышқылы немесе арнайы FEROTROLL
композицияларын қолдануға болады.
• Тұрақтандырғыштар тұз қышқылының тау жынысының
карбонатты компонентімен әрекеттесу жылдамдығын едәуір
төмендетеді, соның арқасында қышқыл ерітінділерінің қабатқа
енуін арттырады.
84. Реагенттерді есептеу
Қышқыл ерітіндісін дайындау үшін реагенттердің көлемін
есептеу керек.
1. Қышқыл ерітіндісін тұтыну нормасы:
Wp = h · 1,2 .
h -қабаттың қалыңдығы, м;
2.Тауар қышқылының көлемі формула бойынша анықталады:
• Wp - % тұз қышқылының көлемі, м3;
• xp - қышқыл ерітіндісінің көлемдік үлесі;
• хк - тауар қышқылының көлемдік үлесі %;
85. 3. Реакцияны бәсеңдеткіш және темір оксиді
қосылыстарының тұрақтандырғышы ретінде біз сірке
қышқылын қолданамыз, оның көлемін формула бойынша
анықтаймыз
• bук - 100% сірке қышқылы қоспасының мөлшері, %;
• сук - тауарлық сірке қышқылының көлемдік үлесі, %
4. Ингибитордың көлемі формула бойынша анықталады:
• bи -ерітіндідегі реагенттің таңдалған көлемдік үлесі, %;
• си - тауар ингибиторының көлемдік үлесі,%.
86. 5. Интенсификатор саны:
bинт - 100% интенсиватор қоспасының нормасы, %;
6. Техникалық тұз қышқылын қолданған кезде оның құрамында a =
0,4% күкірт қышқылы болуы мүмкін. Ол барий хлориді қоспасымен
бейтараптандырылады, оның мөлшері формула бойынша
анықталады:
мұндағы 21,3-10 кг күкірт қышқылын бейтараптандыруға қажетті
барий хлоридінің массасы (кг); - дайындалған ерітіндідегі күкірт
қышқылының көлемдік үлесі; - тауарлық тұз қышқылындағы күкірт
қышқылының көлемдік үлесі,%; 0,02-ерітіндідегі күкірт қышқылының
карбонатты жыныстармен реакциясынан кейін тұздар түспеген кезде
рұқсат етілген көлемдік үлесі тұнба, %.
87. 7. Барий хлоридінің көлемі анықталады:
8. Қышқыл ерітіндісін дайындауға арналған су көлемі
Wв =Wр - Wк - ∑Wреаг
9. Қышқыл ерітіндісін дайындау тәртібі
Өлшеуішке 25,54 м3 су құйылады, суға 0,1 м3 в - 2 ингибиторы,
1,998 м3 сірке қышқылы қосылады; 37,5 м3 тұз тауар қышқылы.
Алынған ерітінді мұқият араластырылады, оның тығыздығы
гидрометрмен өлшенеді. Дұрыс мөлшерлеу кезінде тығыздық
өлшеу температурасында берілген концентрацияға сәйкес келуі
керек. РР мәнін формула бойынша есептеуге болады:
мұндағы-тауар қышқылының тығыздығы 15 С, кг / м3. Ерітінді
араластырылып, реакция мен жарықтандыру үшін 2-3 сағатқа
қалдырылады, содан кейін ерітінді Азинмаш — 30 цистернасына
және басқа ыдыстарға құйылады.
89. • Ингибирленбеген тұз қышқылын химиялық зауыттардан
қышқылдық базаға дейін тасымалдау үшін арнайы резеңке
немесе эбонит сорттарымен гуммирленген теміржол
цистерналары қолданылады. Ингибирленген тұз қышқылын
кәдімгі теміржол цистерналарында тасымалдауға болады,
бірақ химиялық төзімді эмальмен немесе химиялық төзімді
лакпен қорғаныш жабыны бар.
• Сірке қышқылы қышқыл негізіне металл гуммирленген
цистерналарда да тасымалданады. Гидрофтор қышқылы
эбонит баллондарында жеткізіледі.
• Қышқылды химиялық зауыттардан қышқыл негіздеріне
жеткізу үшін, егер олар жақын орналасқан болса және
қышқыл базасынан ұңғымаларға қышқыл цистерналары
қолданылады. Бұл цистерналардың ішкі беттері
гуммирленген немесе химиялық төзімді эмальдармен және
лактармен көп қабатты жабынмен қорғалған.
90. Концентрацияланған тауар қышқылдары сыйымдылығы 25-50-100
м3 металл стационарлық резервуарларда сақталады . Бұл
резервуарлар қышқылға төзімді төсеммен қорғалған (эмальмен,
лактармен, гуммирлеумен қапталған).
Ерітіндіні қажетті концентрацияға жеткізе отырып, қышқылды
сұйылту ұңғымаларда Орнатылатын жылжымалы ыдыстарда
жүргізіледі. Әдетте, бұл контейнерлер өндірістік алаңдарда 14 м3
мұнай жинауға арналған өлшеуіштер болып табылады, олардың
ішкі беттері қорғаныс қабатымен жабылған.
Тасымалдауға ыңғайлы болу үшін өлшеуіштер жүгіргіштерге
орнатылады. Темір жол цистерналарынан қышқылды
сыйымдылықтарға және сыйымдылықтардан автоцистерналарға
айдау үшін қысымы төмен және өнімділігі жоғары қышқылға
төзімді орталықтан тепкіш сорғылар қолданылады.
Қышқылды айдау кезінде резеңке гофрленген шлангтар немесе
поливинилпласт пен полиэтиленнен жасалған икемді құбырлар
қолданылады.
Қышқылмен емдеу үшін көп жағдайда ЦА-320 цементтеу
қондырғысы қолданылады.
92. • Қарапайым қышқылды өңдеу олардың өткізгіштігін
арттыру мақсатында CCD жыныстарына әсер етуге
арналған. Процесс қышқылды қабатқа міндетті түрде басу
арқылы жүзеге асырылады. Алдымен мұнай немесе су
айдалады, содан кейін ашық құбырлы кеңістікте - тұз
қышқылының дайындалған Жұмыс ерітіндісінің болжамды
мөлшері. Бұл жағдайда қышқылдың бірінші бөлігінің көлемі
құбырлар мен шеңбер кеңістігін аяқ киімнен қабаттың
шатырына дейін толтыратындай етіп есептеледі. Осыдан
кейін клапан ұңғыманың құбыр кеңістігінде жабылады және
қышқыл ерітіндісінің қалдықтары ұңғымаға қысыммен
айдалады. Қышқыл қабатқа ене бастайды. Құбырларда
және ұңғыманың сүзгі бөлігінде қалған қышқыл қабатқа
мұнай немесе сумен басылады.
Қарапайым қышқылды өңдеу
95. Көбік қышқылын өңдеу
• Көбік қышқылын емдеу қабаттың едәуір қалыңдығы мен
төмен қабат қысымында қолданылады. Көбік түрінде
қышқыл мен беттік-белсенді заттардың газдалған ерітіндісін
ұңғыманың төменгі аймағына енгізу арқылы. Мұндай емдеу
кезінде қышқыл агрегаты, компрессор және аэратор
қолданылады.
96. Артықшылықтары
• Көбік қышқылын өңдеудің келесі артықшылықтары бар:
• Ø қышқыл көбік Карбонат материалын баяу ерітеді, бұл
белсенді қышқылдың қабатқа терең енуіне ықпал етеді.
• Ø қышқыл көбік тығыздығы төмен және тұтқырлығы жоғары,
бұл қабаттың бүкіл өнімді қалыңдығына әсер етуді
арттыруға мүмкіндік береді.
• Ø баз көбік құрамы мұнаймен шекарадағы қышқылдың
беттік керілуін төмендетеді, ал көбіктегі Сығылған ауа
өңдеуден кейінгі қысымның төмендеуімен бірнеше есе
кеңейеді; мұның бәрі ұңғымаға мұнай ағынының жағдайын
жақсартуға ықпал етеді және оны игеруді едәуір
жеңілдетеді.
98. • Тұз қышқылын өңдеу НГДУ бас инженері бекіткен арнайы
жоспар бойынша жүзеге асырылады. Инженерлік-техникалық
қызметкер жұмыстардың басшысы және ұңғыма бойынша
жауапты тұлға болып табылады.
• Сорғы қондырғылары мен тұз қышқылын өңдеуге арналған
басқа да техниканы ұңғыманың сағасынан кемінде он метр
және бір-бірінен бір метр қашықтықта орналастырады,
олардың кабиналары сағадан қарама-қарсы бағытта болуы
тиіс.
• Сорғы қондырғылары сағалық арматураға құбырлармен қатты
қосылады. Айдау желілерінде тексеру клапандары, сорғыларда –
қауіпсіздік құрылғылары, манометрлер орнатылады. Сағалық
арматураға манометр орнатылады.
• Ұңғыманың сағасын сорғы қондырғыларымен байлау
аяқталғаннан кейін сағаның барлық құбырлары мен жабдықтары
герметикалығын тексереді. Бұл ретте қызмет көрсетуші
персонал қауіпсіз қашықтыққа шығарылады.
• Сорғы қондырғыларын іске қосу, ұңғымаға айдау және жуу
сұйықтықтарын құю кезінде адамдардың ұңғыма сағасы мен
айдау құбырларының жанында болуына тыйым салынады. Сорғы
қондырғыларында тек оларға қызмет көрсетуге тікелей
байланысты адамдар бар. Сорғы қондырғыларының жұмыс
процесінде оларды жөндеуге және құбырлар мен сағалардың
қосылыстарын нығайтуға дейін жүргізуге тыйым салынады.
99. •Құбырды аузынан ажыратпас бұрын, кранды жауып,
құбырлардағы қысымды атмосфералық қысымға дейін
төмендету керек. Сұйықтықтың қалдықтарын
автоцистерналар мен сорғы қондырғыларынан арнайы
резервуарға төгіп тастаңыз.
•Тұз қышқылын өңдеу жөніндегі оператор ретінде жұмысқа
медициналық тексеруден, арнайы оқытудан, жұмыстарды
қауіпсіз жүргізу және білімін тексеруден өткен адамдар
жіберіледі.
•Операторлар үш ай сайын Қауіпсіздік техникасы бойынша
мерзімді нұсқамадан және жылына кемінде бір рет – білімді
тексеруден өтуі тиіс. Жабдықтар мен механизмдердің жаңа
түрлерін, жаңа технологиялық процестерді енгізу кезінде,
сондай-ақ еңбекті қорғау жөніндегі жаңа ережелер мен
нұсқаулықтарды қолданысқа енгізу кезінде оператор қосымша
оқытудан немесе нұсқаудан өтуі тиіс.
•Процестердің техникасы мен технологиясын білуден басқа,
муриат қышқылын өңдеу операторы жұмыс орнында өзін-өзі
ұстау дағдыларына ие болуы керек, қауіпті және зиянды
жағдайлардың пайда болуына жол бермейтін етіп өз міндеттерін
орындауы керек, сонымен бірге не істеу керектігін білуі керек.
•Кәсіпорын Қызмет көрсетуші персоналды арнайы киіммен,
сондай-ақ жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етуге,
оларды уақтылы ауыстыруға тиіс.
101. Мақсаты
• Игеріліп жатқан мұнай қабаттарына жылу әсері кен
орны жоғары тұтқырлықпен және қабат жағдайында
мұнайдың тығыздығының жоғарылауымен немесе
мұнайдағы парафин, Шайыр және асфальтендердің
құрамымен сипатталатын жағдайларда
қолданылады.
• Ол қабаттың кеуекті кеңістігінде парафинді және
шайырлы шөгінділердің пайда болуына жол
бермейді және ағымдағы және жалпы мұнай
өндіруді арттыруға көмектеседі. Аймақты жылыту
ұңғыманы пайдаланудың жөндеуаралық кезеңін
ұзартады, өйткені мұнайдың температурасы
көтеріліп, оның тұтқырлығы төмендейді; сонымен
қатар түтік қабырғаларында және түсу желілерінде
тұндырылған парафин мөлшері азаяды.
103. Ыстық сумен өңдеу
• Қыздырылған сұйық салқындатқышты ұңғымаға
айдау тереңдікте орналасқан тұтқыр Шайырлы және
парафинді майлардың м-лерінде жүргізіледі. 1,5 км-
ге дейін.ол екі жолмен жүзеге асырылады:
пайдалануды тоқтатпай немесе ұңғыманың
жұмысын тоқтатпай. Тереңдік сорғысы үздіксіз
жұмыс істегенде, ыстық сұйықтық құбыр кеңістігі
арқылы айдалады. Сорғы айдау алдында тоқтаған
ұңғымадан шығарылады, өнімді қабаттың шатырына
пакер орнатылады, содан кейін салқындатқыш
құбырлар арқылы айдалады және шұңқыр аймағына
басылады. Содан кейін пакер алынып, сорғы
төмендетіліп, ұңғыманың жұмысы қайта басталады.
• Қабатқа айдалатын су тасымалдаушы жыныспен және
қабатта бар сұйықтықтармен жанасқанда
салқындатылады. Жеткілікті тұрақты процесте екі негізгі
жұмыс аймағы ажыратылады.
104. • 2 - аймақта мұнай су арқылы вытыстырылады, оның
температурасы қабаттың температурасына тең.
• 1-аймақтың әр нүктесінде температура үздіксіз өседі,
бұл әдетте
• қалдық мұнаймен қанығудың төмендеуіне әкеледі.
105. 1-аймақ. Конденсация аймағының басында үш фаза қатар өмір сүреді: су, сұйық
көмірсутектер қоспасы және газ.
2-аймақ (конденсация). Бұл аймақта су буы мен көмірсутек фракциялары суық
коллектормен байланыста болған кезде конденсацияланады
3-аймақ. Бұл аймақтағы процестер ыстық суменесыстырылған кезде болатын
процестерге ұқсас.
106. Бумен жылумен өңдеу
• Цикл. бумен термиялық өңдеу тереңдікте
қолданылады. тұтқырлығы жоғары (ст.50 МПа·с)
және (немесе) парафинді майлары бар 1000 м
дейін. Ыстыққа төзімді пакермен жабдықталған
немесе онсыз тоқтаған ұңғымаға (тереңдікте. 500 м
дейін), сорғы-компрессорлық құбырлар арқылы
қаныққан құрғақ бу айдалады. Содан кейін ұңғыма
тығыздалады және 2-5 күн ұсталады., содан кейін
олар сорғы жабдықтарын түсіріп, жұмысын
жалғастырады. Қыздырылған аймақ 2-3 айға
созылады.
107. Электр жылумен өңдеу
• Электр жылумен өңдеу тереңдікте орналасқан тұтқырлығы
жоғары (ст. 50 МПа·с) немесе парафинді (ст. 3% парафин)
мұнайларда қолданылады. 2000 м-ге дейін (тереңдіктің
шектелуі энергияның өсуіне байланысты. жеткізу
кабеліндегі шығындар). Мерзімді түрде жасалады. немесе
өнімді қабатты ұңғымадан қуаты 15-100 кВт тереңдік электр
жылытқыштарымен үнемі жылыту. Мерзімді болған кезде.
жылыту ұңғыманы тоқтатқаннан кейін және кабельдік
кабельдегі тереңдік-сорғы жабдығын шығарғаннан кейін,
құбырлы электр жылытқышы өнімді қабат интервалына
түсіріліп, қабат 3-7 күн бойы қызады, содан кейін электр
жылытқышы алынып, қабат жұмысын жалғастырады.
Тұрақты электр жылумен өңдеу ұңғыманы пайдаланумен
бір мезгілде 60°C-қа дейінгі бастапқы қабаттық
жылдамдықта жүзеге асырылады.оны пайдалану кезінде
мұнайдың тұтқырлығын үнемі төмендету үшін CH. obr.
108. Термоқышқылды өңдеу
• Термоқышқылды өңдеу қолданылады. өнімді карбонатты
коллекторлары бар кенжар маңындағы аймақтарда.
Кешенді әдіс негізделген термиялық өңдеуді қамтиды
экзотермиялық. айдалатын тұз қышқылының магниймен
немесе оның қорытпаларымен реакциясы және әдеттегі
қышқылмен өңдеу. Қышқылдың және ұңғымаға түсетін
магний чиптері түрінде саны аяқталады деп есептеледі.
реакциядан кейінгі ерітіндінің қарқыны 75-90°С болды.
109. Электромагниттік әсер
• Кенжар маңы аймағына электромагниттік әсер битум, Тұтқыр
және парафинді мұнайлар м-лерінде жүргізіледі, ұңғымалар
ашық кенжарлармен пайдаланылады. Әдіс ішкі қолдануға
негізделген. қабатқа жоғары жиілікті электромагниттік өріс әсер
еткенде пайда болатын жылу көздері (жиілік диапазоны 13-80
МГц). Қолданылатын аппаратураның кешені қуаты 60 кВт дейінгі
жердегі жоғары жиілікті электромагниттік генератордан және
ұңғымаға түсетін электромагниттік эмитенттен тұрады. Әсер ету
аймағы электромагниттік өрістің кернеулігі мен жиілігін, сондай-
ақ электр қуатын құру әдісімен (бір ұңғымада немесе бірнеше
арасында) анықталады. қабаттың қасиеттері. Терең электр
жылытқышымен электр жылуын өңдеуден айырмашылығы,
қабатта темп-р үлестірімі ұңғымаға сұйықтық ағынының
мөлшеріне аз тәуелді. Термиялық әсерлерден басқа,
электромагниттік әсер мұнайдың деэмульсациясына,
парафиннің кристалдану қарқынының төмендеуіне және
комплементтің пайда болуына әкеледі. электромагниттік өрістің
қабат сұйықтығына күш әсерінен қысым градиенттері.
111. • 3.9.2. Химреагенттерді айдау:
• 3.9.2.1. Жұмыстар химреагенттердің әсеріне төзімді
көзілдіріктер мен арнайы киімдерде және осы реагентті
қолдану жөніндегі нұсқаулықтың талаптарына сәйкес
орындалуы тиіс.
• Агрессивті химреагенттерді (күкірт, тұз, фтор қышқылдары
және т.б.) айдау бойынша жұмыстар жүргізілетін жерде:
арнайы киімнің, арнайы аяқ киімнің және басқа да жеке
қорғаныш құралдарының авариялық қоры; таза тұщы су
қоры; тиісті бейтараптандыратын компоненттер болуы тиіс.
• 3.9.2.2. Химреагенттердің қалдықтарын жинап, кәдеге
жарату немесе жою үшін жабдықталған арнайы орынға
жеткізу керек.
112. ● 3.9.2.3. Химреагенттерді немесе басқа да зиянды
заттарды айдағаннан кейін агрегаттың айдау жүйесін
бөлшектегенге дейін айдау жүйесін жуу үшін жеткілікті
көлемде инертті сұйықтық айдауға тиіс. Жуғаннан кейін
сұйықтықты ағызу құрама контейнерге жүргізілуі керек.
● 3.9.2.4. Күкірт қышқылы мен күкірт ангидриді буының
концентрациясын анықтау үшін жұмысшылар газ
анализаторларымен қамтамасыз етілуі керек.
● 3.9.2.5. Термореакторды магниймен тиеу оны ұңғымаға
түсірер алдында жүргізілуі тиіс.
● 3.9.2.6. Магний тиелген термореакторды, магниймен
жұмыс істейтін ыдыстар мен орындарды айдау
құбырларынан және қышқылдары бар ыдыстардан
кемінде 10 м қашықтықта орналастыру қажет.
113. • 3.9.4. Термиялық өңдеу:
• 3.9.4.1. Бу генераторлары мен су жылыту қондырғылары
жылу тасымалдағышты дайындау және айдау процестерін
бақылау және реттеу аспаптарымен, технологиялық
процесс бұзылған жағдайда отын газын беруді тоқтату
жөніндегі құралдармен жарақтандырылуға тиіс.
• 3.9.4.2. Құбырларды стационарлық қондырғылардан
ылғалды буды немесе ыстық суды айдау және оларды
пайдалану үшін ұңғымаларға төсеу кезінде бу және ыстық
су құбырларын орнату және қауіпсіз пайдалану
ережелерінің талаптарын сақтау қажет.
• 3.9.4.3. Бу тарату пунктінен немесе тарату бу құбырынан
айдау ұңғымасының сағасына дейінгі қашықтық кемінде 25
м болуы тиіс.
114. 3.9.4.4. Бу немесе ыстық су айдауға жабдықталған
ұңғыманың бекіту арматурасын басқару қашықтан жүзеге
асырылуы тиіс. Фланецті қосылыстар қаптамамен жабылуы
керек.
3.9.4.5. Авариялық жағдайларда бу генераторы мен су
жылыту қондырғыларының жұмысы тоқтатылуы тиіс,
персонал ықтимал аварияларды жою жоспарына сәйкес
әрекет етуі тиіс.
3.9.4.6. Барлық жерүсті жабдықтарын монтаждағаннан кейін
айдау құбыры (бу құбыры) мен сағалық арматура
салқындатқыштың күтілетін ең жоғары айдау қысымынан
төмен емес қысымға сығымдалуы тиіс, ұстамасы кемінде 5
минут.
3.9.4.7. Бу немесе ыстық су айдаумен жабдықталған
ұңғымалардың аумағы қоршалуы тиіс.
3.9.4.8. Құбыр кеңістігінен шығару техникадан және қызмет
көрсетуші персоналдан бос жағына бағытталуы тиіс.
116. • Механикалық әдістер:
• - а) Болат сымда ҰБТ-ға мезгіл-мезгіл түсірілетін серіппелі
қырғыштарды қолдану;
• - б) құбыр бағанының парафинделген бөлігін мезгіл-мезгіл
алу және олардың ішкі қуысын бетіндегі механикалық
қырғыштармен тазалау;
• - в) Автоматты ұшатын қырғыштарды қолдану.
117. • Көтергіш құбырларды парафиннен
механикалық тазарту үшін
қырғыштар қолданылады, олар
құбырлар бағанының бойымен
қозғалып, олардан парафин
шөгінділерін кесіп тастайды.
Қырғыштардың төмен қарай
қозғалысы қырғыштардың ауырлық
күшінің және арнайы қолданылатын
жүктердің әсерінен жүреді, ал
қырғыштар лебедканың көмегімен
кабельге көтеріледі. Сондай - ақ,
кабельсіз көтерілген қырғыштар
қолданылады - "ұшатын" қырғыштар,
олар ауырлық күшінің әсерінен түсіп,
сұйықтықтың жоғары ағынының
әсерінен көтеріледі.
118. • Барлық қырғыштардың
жұмыс принципі, олардың
мақсатына, түріне және
конфигурациясына
қарамастан, әрқашан бір -
қырғыштың кесу жиегі
құбырлардың
қабырғаларынан парафин
қабатын кесіп тастайды
және парафин мен қатты
бөлшектерді ұңғыманың
ұңғымасына түтік пен
корпусты
депарафинизациялау
кезінде итереді немесе
оларды жер үсті құбырын
депарафинизациялау
кезінде қырғыштарды
қабылдау камерасына
шығарады.
119. • Сымдағы қырғыштарды түсіру және көтеру
жүкшығырдың көмегімен жүргізіледі, бұл
ретте ұңғыманың сағасы ұңғыманың
герметикаланған сағасы кезінде ол арқылы
сымның еркін өтуіне мүмкіндік беретін
тығыздағышы бар майлағышпен
жабдықталады. Әр ұңғымаға арналған
қырғыштың түсу тереңдігі жеке таңдалады
(ASPO басталу тереңдігіне байланысты),
әдетте ол 1000 м - ден аспайды және
лебедка барабанының айналу санымен
анықталады.
121. • Гидропескоструйной перфорация кезінде
тосқауылдың бұзылуы жоғары
жылдамдықты құм-сұйық ағындардың
абразивтік және гидромониторлық
әсерлерін пайдалану нәтижесінде пайда
болады, олар сорғы-компрессорлық
құбырлардың төменгі ұшына бекітілген
құмсалғыш перфораторының
саптамаларынан ұшып шығады. Құм-сұйық
қоспасы ұңғымаға ауыр автомобильдердің
шассиіне орнатылған жоғары қысымды
сорғы агрегаттарымен айдалады,
ұңғымадан сақина кеңістігі бойынша бетіне
көтеріледі.
• Қабаттың ашылуынан басқа, ол күрделі
жөндеуде, бағандарды кесуде және басқа
әсер ету әдістерімен бірге қолдануды
тапты.
122. • Гидропескоструйной перфорация
(ГПП) кезінде бағанада, цемент таста
және тау жыныстарында каналда
тесіктер жасауға құмды-сұйық ағынға
секундына бірнеше жүз метрге жететін
өте үлкен жылдамдық беру арқылы қол
жеткізіледі. Бұл жағдайда қысымның
төмендеуі 15-30 МПа құрайды. Тау
жынысында алмұрт тәрізді қақпақ
жуылады, тар конуспен бағандағы тесік
тесігіне қарайды. Кавернаның
өлшемдері тау жыныстарының
беріктігіне, әсер ету ұзақтығына және
құмды-сұйық ағынның қуатына
байланысты.
124. Гидроскоптық перфорациядағы операциялар тізбегі келесідей.
1.Ұңғыманың сағасына агрегат орнатылады, Түсіру-көтеру
операциялары үшін жерасты жөндеу жұмыстары жүргізіледі,
ұңғыманың жанына сорғы және құм араластыру агрегаттары
орналастырылады және байланады.
2.Сорғы-компрессорлық немесе бұрғылау құбырларының бағанында
оның үстінде орналасқан гидравликалық орталықтандырғышы бар
балғамен балға түсіріледі. Перфоратордың ашылатын қабатқа қатысты
орналасуы радиоактивті каротаж арқылы немесе перфоратор түсетін
құбырлардың ұзындығын дәл өлшеу арқылы анықталады.
3.Құралды түсіргеннен кейін ұңғыманың аузын ұңғыманы тікелей және
кері жуу мүмкіндігін қамтамасыз ететін 2АУ-70 типті арматурамен
байлайды.
4.Ұңғыманы союға дейін сумен жуыңыз.
5.Қысымды шар клапаны ұңғымаға түсіріледі және Жабдық жұмыс
қысымынан 1,5 есе асатын сынақ қысымымен сығылады.
6.Кері жуу қысымды (жоғарғы) клапанды бетіне көтереді.
7.Перфоратор клапаны (төменгі) құбырларға түсіріледі.
8.Сұйықтықты құмсыз сынақтан өткізіңіз және сорғы қондырғыларының
жұмыс режимін нақтылаңыз.
125. 9.Гидроперфорация басталады. Бұл жағдайда екі— үш агрегатпен 1 м3
сұйықтыққа 50-100 кг құм бар құм қоспасы айдалады. Құмның фракциялық
құрамы 0,2-ден 1 мм — ге дейін өзгеруі мүмкін.пайдалану ұңғымаларын ашқан
кезде газсыздандырылған мұнайды айдау ұңғымаларында жұмыс істеген кезде,
сондай-ақ бағандарды кесуге байланысты суды құм тасымалдағыш сұйықтық
ретінде пайдалануға болады. Сорғыларды беру 3-4 л / с құрайды, бұл оларға
қысым айырмашылығы 18 — 22 МПа болған кезде 200 — 260 м/с балғамен
бұрғылау қондырғыларының ағу жылдамдығын қамтамасыз етеді. Су-құм
қоспасы ұңғыманың қабырғасында 0,6 — 0,9 мм/с жылдамдықпен ойықтар
құрайды, қабаттың бір интервалын өңдеуге 15-20 минут кетеді, содан кейін
қоспаны айдау тоқтатылады және құбырлар бағанасы балғамен бірге көтеріледі,
келесі аралықта орнатылады. Перфорация процесі қайталанады. Перфорация
процесінің негізгі міндеттерінің бірі-құм тасымалдаушы сұйықтықтың айналымын
сақтау. Сұйықтықты жоғары өткізгіш қабаттармен сіңіру нәтижесінде қан
айналымының жоғалуы, мысалы, құм тығындарының пайда болуына әкелуі
мүмкін.
10.Барлық аралықтарды сұйықтық ағынымен өңдегеннен кейін, кері жуу кезінде
тексеру клапаны көтеріліп, ұңғыма таза су пайда болғанға дейін жуылады.
11.Ұңғыманың сағасы арматурадан босатылады, перфоратор ұңғымадан
шығарылады және оны игеру және пайдалану үшін жабдықтайды.
127. • GRP әдісінің мәні-жоғары қысымды сұйықтықты шұңқырға
айдау, нәтижесінде тау жыныстары жарылып, жаңалары
пайда болады немесе қолданыстағы жарықтар кеңейеді.
Қысымның төмендеуімен жарықтарды ашық күйде ұстау
үшін оларға сұйықтықпен бірге бекітетін агент – проппант
айдалады. Қабаттың жынысына қысым беретін сұйықтық
жарылғыш сұйықтық деп аталады.
• GRP нәтижесінде пайда болатын жарықшақ көлденең
немесе тік болуы мүмкін. Тау жыныстарының жарылуы ең
аз кернеуге перпендикуляр бағытта жүреді. Әдетте,
шамамен 500 метр тереңдікке дейін фрекинг нәтижесінде
көлденең жарықтар пайда болады. 500 метрден төмен
тереңдікте тік жарықтар пайда болады. Өнімді мұнаймен
қаныққан қабаттар әдетте 500 метрден төмен тереңдікте
орналасқандықтан, мұнай ұңғымаларындағы жарықтар
әрқашан тік болады.
129. ●Гидравликалық сынуды жүргізу кезінде жұмыс реагенті
ретінде әртүрлі физикалық мәліметтерге ие әртүрлі
сұйықтықтар қолданылады.
●Сәтті өңдеуге қол жеткізу үшін фрекинг сұйықтығы белгілі
бір физикалық және химиялық қасиеттерді
қанағаттандыруы керек:
●Ол қабат материалымен үйлесімді болуы керек.
●Ол проппантты суспензияда ұстап, оны жарықшақтың
тереңдігіне тасымалдау қабілетіне ие болуы керек.
●Ол өзіне тән тұтқырлыққа байланысты проппантты
қабылдау үшін қажетті жарықшақтың Шири дамыта алуы
керек.
●Өңдеуден кейін оны қабаттан оңай алып тастау керек.
●Оның үйкеліс шығыны төмен болуы керек.
●Сұйықтықты дайындау қарапайым және далада оңай
орындалуы керек.
●Ол бүкіл өңдеу процесінде тұтқырлықты сақтау үшін
осындай тұрақтылыққа ие болуы керек.
●Сұйықтық құны бойынша тиімді болуы керек.
130. • Фрекинг сұйықтықтары үш санатқа бөлінеді:
• Ø-жыртылған сұйықтық,
• Ø-сұйық құм тасушы,
• Ø-сатылатын сұйықтық.
• Жарылыс сұйықтығы-бұл жұмыс агенті, оны қабаттың
төменгі аймағына айдау арқылы қысым пайда болады, бұл
жаңа жарықтар пайда болу немесе бұрыннан барларын
кеңейту үшін қабаттың тау жыныстарының тұтастығын
бұзуды қамтамасыз етеді.
• Құм тасымалдаушы сұйықтық-құмды бетінен жарықшаққа
дейін тасымалдау және оны құммен (проппантпен) толтыру
үшін қолданылады. Ол сүзгіден өтпеуі керек немесе
минималды, тез төмендейтін сүзгіге ие болуы керек және
құмды ұстау қабілеті жоғары болуы керек.
• Сатылатын сұйықтық-сорғы-компрессорлық құбырлардан
жарылыс сұйықтығы мен құм тасымалдағыш сұйықтығының
өңделетін қабатына үрлеу үшін қолданылады.
132. • Фрекинг үшін су фазасы жоқ сұйықтықты
қолданған дұрыс. Технология бойынша
дизель отынын пайдалану керек, бірақ
көбінесе мұнай (қол жетімді және
салыстырмалы түрде арзан өнім ретінде)
гель активаторы мен деструкторымен,
сондай – ақ үйкелісті төмендететін Павпен
қолданылады.
• Арнайы қоспалардың қатынасы кейінгі
өңдеу қабатының температурасына
байланысты.
133. • Көрсетілген сұйықтық түрлерінің әрқайсысы
ортаның температурасына байланысты оңтайлы
реологиялық қасиеттерге ие. Сұйықтықтың
параметрлерін өлшеудің және оның мәндерін
ұңғымада жүргізілген компьютерлік есептеулер
негізінде анықталған арнайы қоспалармен реттеудің
белгілі бір тұрақты жүйесі қолданылады.
• Құрылымдық сұйықтық бекітетін материалды
тасымалдау үшін оңтайлы болып табылады,
сонымен қатар ол тау жыныстарымен және оны
қанықтыратын сұйықтықтармен іс жүзінде
әрекеттеспейді. Оның құрамында су фазасының
болмауы (гельдің жойылуы кезінде) онымен
жанасатын қабаттық ортаның қанығу сипатына теріс
әсер ету мүмкіндігін болдырмайды.
